Tíminn - 15.05.1947, Blaðsíða 2

z
TlMlNN, fimmtudagmn 15. mal 1947
88. blað
Þorbjörn Björnsson, Geftaskarði:
Tryggingalöggjöfin nýja
Fimmtudayur 15. maí
Pólitískt verkfall
Það var haustið 1945. Þá hóf
göngu sína hér í bænum nýtt
rit, sem nefndist Útsýn. Það
flutti ýmsar snjallar greinar, m.
a. eiha eftir Jón Blöndal hag-
fræðing um útreikning dýrtíð-
arvísitölunnar. Hann sýndi þar
fram á, að vísitalan væri ekki
eins rétt og skyldi, enda miðuðu
sumar ráðstafanir þáv. stjórnar
bfint að því að skekkja hana.
Ýmsir munu hafa vænzt þess,
að forkólfar sósíalista, sem þá
eins og 'nú töldu sig málsvara
launþeganna, létu þessar upp-
lýsingar ekki sem vind um eyr-
un þjóta. Sú varð samt raunin.
Þjóðviljinn minnist ekki á grein
Jóns einu orði.
Síðan þetta gerðist, eru nú
liðin iy2 ár. Og nú er vitnað
næstum daglega í Þjóðviyanum
í þessa grein Jóns Blöndals. Nú
er dýrtíðarvísitalan kölluð í
Þjóðviljanum oft á dag „vísitala
eymdarinnar." Nú er blásið þar í
bumbur og boðað til verkfalls
vegna þess m. a., að ekkert sé að
marka vísitöluna.
Hvernig má það ske, að for-
kólfar sósíalista höfðu ekkert að
athuga við vísitöluna 1945, þrátt
fyrir upplýsingar Jóns Blöndals,
en boða nú til verkfalls, þar
sem ekkert sé að marka vísitöl-
una?
Ástæðan er augljós. Árið 1945
sátu forkólfar sósíalista í ríkis-
stjórn. Þeir vildu ekki setja stól-
ana í hættu né ergja samstarfs
mennina með öðrum eins smá-
munum og vísitölunni. Nú eru
þeir oltnir úr stjórninni, en
vilja ólmir komast þangað á ný.
Og þá er vísitalan orðin mál
málanna og hún m. a. notuð sem
tilefni til að láta verkalýðssam-
tökin gera verkföll. En tilgang-
urinn með verkföllunum er þó
engan veginn sá, að láta leið-
rétta vísitöluna, hel^ur að
skapa upplausn og glundroða,
er gæti hafið einhverja af for-
kólfum sósíalista í ráðherrastól-
ana á ný.
Svo er það hér um slóðir, að
hvar sem tveir hittast eða til
mannfunda dregur, af hugsandi
mannfólki, þá sveigjast hugir
manna æ til sömu umræðu og
viðfangs. Það er tryggingarlög-
gjöfin nýja, með sínum mörgu
tilbrigðum og ýmsum fáránleg-
heitum, sem efst ber í umræðum
manna. Ber þar að sama brunni
með allra skoðanir, að með
tryggingalöggjöfinni nýju séu
firn mikil og varhugaverð um
margt stigin að fótum mikils
hluta hinnar ísl. þjóðar, enda
virðist svo hér, sem varðbergs-
menn um velferðarmál islenzkr-
ar þjóðar, hafi hent þær hugs-
anavillur og handaskol með
lagasetningu þessari, að furðu
gegnir. Því ver og slysalegar hef-
ir hér til tekizt, þar sem um er
að ræða mannréttinda- og
menningarmál, sem í öllu mátti
til góðs gengis stefna þjóðar-
heild, hefði með meiri gætni,
víðtækari skilningi, og umfram
allt meiri réttlætishyggju verið
á haldið. Það mun hver sæmi-
$
lega þenkjandi manneskja geta
viðurkennt, að þjóðfélagslega
skyldu ber til fjárframlaga og
hjálpar til handa þeim, sem elli-
lúi, örorka, veikindi, slys og önn-
ur lífsóhagræði sækja heim á
ýmsan hátt. Það er skylt að
hjálpa þeim, sem höllum fæti
standa í Jparáttu lífsins.
Það skilst mér líka að ætti að
vera meiningin með þessari lög-
gjöf, en þar virðist ýmsu öfugt
snúið. Þar er víða ráðist á hina
lægstu garða, en ofan á hlaðið
þar, sem áður var uppbyggt.
Það er tekið frá þeim, sem
ekkert hafa og fært í hendur
allsnægta. Margur vesall og
veikbyggður verður óstuddur að
ganga, en hinum sterka er sýnd
útrétt hönd. Þannig er það og
skulu síðar færð rök að.
Þegar hin nýja löggjöf var í
burðarlið, voru ýmsir hinna
pólitísku skúma all gleiðmynnt-
ir í spádómum sínum um verð-
andi ágæti þessa nýskapnaðar,
sem fljótlega mundi á legg risa.
Einn lét þau orð falla í útvarps-
ræðu, að hvergi á Norðurlöndum
mundi að kostum fyrirfinnast
slík tryggingalöggj öf.
Hitt mun þó sanni nær, að
hvergi í veröldu hittist slík
tryggingalöggjöf að ýmsum end-
emum og foráttu rangsleitni,
gagnvart stórum hluta íslenzkra
þegna, og mun nú mörgum þeim,
er eygja þóttust frá „vona-
skörðum“ bætt lífskjör og
öryggi, finnast magrar steikur
og mjóar úr eldi koma. —
Nú vil ég, innan þeirra þröngu
marka, sem mín persónulegu
kynni ná til, nefna nokkur dæmi
um misstig og stórgalla nefndr-
ar löggjafar. Slík dæmi, eða
svipuð, er ég hér nefni munu í
fjöld finnast um landsbyggð
þvera." Annars er lagabálkur
þessi víða svo óskýrt orðaður, og
loðmollulegur að óþægt er um
glögg skil.
Ellilaun.
Hér í námunda við mig þekki
ég 3, bændur, 67 ára að aldri.
Á bænda vísuy eru allir þessir
búendur þaulefnaðir, með
hrossheilsu og geta sinnt fullu
starfi á heimili sínu og utan
þess. Þessir menn fá allir fuli
ellilaun. Aðrir þrír bændur á
sama svæði á aldrinum 53 til 58
ára, eru eignalitlir, með mikið
ágengið vinnuþol, verða þó ekki
metnir til lægsta örorkuflokks.
Þessir menn njóta einskis, en
verða að borga hið háa trygg-
ingargjald fyrir sig og konur
sínar. Einn búanda þekki ég svo
fátækan að sveitarstjórn hrepps
hans hefir ekki treyst honum til
að bera meira'en kr. 70,00 í út-
svar. Hann er ekkjumaður, á 3
börn innan tvítugs en yfir 16 ára
aldur. Þau vinna öll heima. Fyr-
ir þau og sig er hann skyldur til
að borga á einu ári samkvæmt
þessari tryggingalöggjöf rétt um
kr. 2000,00. Hvar á hann að taka
þá upphæð? Annar búandi,
sterkefnaður sjtur á sjálfseign,
einni beztu jörð héraðsins. Hann
hefir tekið tvo frændur sína
gamla til umsjár til æviloka
þeirra (próventumenn). Þessir
menn lögðu báðir með sér miklu
hærri fjárfúlgur en svo að líkur
séu til að þeir fái upp étið til
æviloka sinna. Með þessum
tveim próventumönnum fær bú-
andi full ellilaun.
Örorka.
Þar virðist svo undir högg að
sækja með matið, að furðu
gegnir. Tvo menn þekki ég,
annan alveg rúmliggjandi, hinn
fullkominn örorkumann að allra
dómi, sem til þekkja og algert
óvinnufær. Hvorugur þessara
manna gerir sér nokkra von um
örorkubætur. —
✓
Barnalífeyrir.
Honum er svo kynduglega út-
deilt að undrum sætir. Tvo þekki
ég heimilisfeður, annar er stór-
efnamaður, býr á ættaróðali,
glæstu og nytjaríku. Hann á 8
börn innan fermingaraldurs.
Með 5 þeirra fær hann barna-
lífeyri, eða um hálft fimmta
þúsund kr. árlega. Annar bú-
þegn skammt frá er bláfátækur
og berst í bökkum. Býr á örreytis
leigukoti. Sá á 3 börn. Hann fær
ehgan barnalífeyri.
Barnsfæðingastyrkur.
Þá- fer nú skörin að færast
upp í bekkinn, þegar lausbeizl-
uðúm skrallkvendum í Reykja-
yík og víðar, sem eiga börn með
Pétri í ár en Páli að ári, er veitt-
ur mun ríflegri fæðingarstyrkur,
en heiðarlegum og heimabundp-
um giftum konum, sem ala börn
sín með fullum sóma. Auk þess
mættu það vituð sannindi öll-
um, sem það vita vilja, að engar
konur þjóðfélagsins hafa jafn
erfiða heimilislega aðstöðu til
barnsfæðinga, sem sveitahús-
freyjur og veldur þar um mestu
strjálbýli og fólksfæð í sveitum,
og útilokaðir möguleikar til að-
fenginnar hjálpar, og hjúkrun-
ar um barnsburð. Meira að segja
er þetta svo bágt orðið víða um
byggðir landsins, að yfirsetu-
konur fyrirfinnast ekki, — enda
er svo hér um slóðir og mun
víðar vera um dreifða byggð,
að fara verður með konur um
langa vegu til sjúkrahúsa, undir
læknishendi til að fæða þar
börn sín. Erfiðleikar og kostn-
aður við slíkar heimanferðir
sveitahúsmæðranna mætti öll-
um ljós vera, en svo virðist hér,
sem oftar, að sljóvt reynist það
auga löggjafans, er til sveitanna
horfir, og verður þess æði víða
vart í löggjöf þessari. En það er
nú önnur saga.
Slysatryggingar.
Þá kastar nú fyrst tólfunum
þegar slysatryggingarnar troða
fram, þar sem ríkið er látið
slysatryggja allan hinn hálaun-
aða embættismannalýð, og fram-
leiðandi til lands og sjávar verð-
ur að borga kr. 300,00 til 400,00 ,
á ári í slysatryggingu fyrir hvert
mannssprek, karl eða konu sem |
vettling getur valdið, og hjá
honum vinnur árlangt, og ekki
nóg með það, þeir verða að
borga slysatryggingu fyrir það
fólk, sem frá þeim fór 14. maí
1946, stráheilt og
Það fólk hefði þó engar bætur
hlotið gegnum löggjöf þessa
þó slasazt hefði. Og enn betur er
á hert, þegar búendur sem oft
sakir frændsemi eða kunnings-
skapar, tóku sl. sumar reykvíska
liðléttinga, sem lítið gátu og
ekkert kunnu til verklegheita og
leyfðu þeim að leika sér með
hrífu á túnum sínum og létu
heita að þeir ynnu fyrir fæði, —
fyrir 'þann lýð má bóndinn
greiða úr sínum vasa slysatrygg-
ingargjald.
Nú er það tvennt vitað: í
fyrsta lagi að í langsamlega
flestum tilfellum er landbúnað-
arvinna hollt og áhættulítið
starf, og þar sem helzt er hættu
að finna við þau störf, verður
bóndi og húsfreyja að ganga
fram fyrir skjöldu. Slík raun
tilhéýrir ekki hinum tryggða
lýð, sem í raun og veru er sagt
til verka milli þeirra stundar-
marka, sem pólitískir gapuxar
hafa upp kveðið og framleið-
andinn fær í engu breytt. í öðru
lagi heyra allir hróp þau er
fjöllum fara hærra og eru með
sannindum of miklum, að engin
framleiðsla til lands og sjávar
beri sig með aðkeyptri vinnu.
Samt er slysatryggingarpinkl-
inum bætt á bak framleiðand-
ans. Hann kann að verða ein-
Hús í smíðum
(Niðurlag á útvarpsræðu Skúla
Guðmundssonar við umræðu um
fjárhagsráð í neðri deild Alþing-
is mánud. 12. maí 1947).
í næsta mánuði verður lýð-
veldi okkar þriggja ára. Sú lýð-
veldisbygging, sem hér hefir
verið að rísa á þessum þrem ár-
um, kemur mér þannig fyrir
sjónir, í fám orðum sagt:
Hús í smíðum. Hljómar í viðum
liefils raust og sagar kliður.
Háa stiga á stafni og hliðum
stíga smiðir upp og niður.
Hamrar og axir höggva og sníða.
Höllin á að fríkka og stækka.
Rfni safna ýtar víða.
Enn skal t u r n i n n breikka og hækka.
\
Yfirsmiður, æruverður,
aldar prýði, iíkur jarli,
öllu stjórnar, aldrei verður
orða- og ráðafátt þeim karli.
Tæmist vorar timburhlöður,
En hvernig skyldi það vera
með þyngdarlögmálið? Ætli að
það haldi ekki gildi sínu, þrátt
fyrir alla nýsköpun vorra daga.
Og mun þess þá ekki ærin þörf
að skjóta stoðum undir bygging-
una, í stað þeirra, sem kippt
héfir verið í btirtu? Er það ekki
einmitt það verk, sem ríkis-
stjórnin nýja, og fjárhagsráðið,
þarf fyrst og fremst að vinna?
hverjum fullþungur. Sjálfur
framleiðandinn er ótryggður,
fær samt e. t. v. fyrir náð að
tryggja sig og konu sína, sjái
hann sér einhverja leið til að
gréiða hið háa slysatryggingar-
gjald. Þó bregður nú sanngirn-
in, skilningurinn og vitsmun-
irnir fyrst upp skjánum, þegar
dauður framleiðandi er látinn
borga slysatryggingu fyrir dauð-
an starfsmann sinn. —
Skal hér nú staðar numið; þó
mætti margt fleira nefna at-
hugavert við löggjöf þessa og
ekki þarf í efa að draga ef fram
vindum sem nú horfir með ó-
sanngirni og álöguþunga sem
nefnd löggjöf skapar, þá mun
ekki einasta margur heimilis-
(Fravihald á 4. slöu)
tæknin bjargar, nýrra daga.
stálhraust. Allar hallar undirstöður
upp í turninn smiðir draga.
Það verkfall, sem forsprakkar
sósíalista hafa í undirbúningi, er
því eingöngu pólitískt verkfall.
Það er ekki sprottið af rieinum
áhuga forgöngumannanna fyrir
bættum kjörum verkamanna.
Það má gleggst marka af af-
stöðu þeirra til visitölunnar árið
1945. Sjálfir vita þeir líka vel, að
atvinnuvegirnir þola ekki hærra
kaupgjald, og verkamenn
myndu því síður en svo græða á
nýjum kauphækkunum, því að
uppskeran myndi verða meiri
eða minni stöðvun atvinnulífs-
ins. En þeir eru ekki að hugsa
um verkamennina, heldur um
tapaða ráðherrastóla, sem þeir
vilja komast aftur í.
Valdhöfum og atvinnúrekend-
um landsins er ljóst, að verði
ekki spyrnt fótum við nú, er allt
viðnám gegn dýrtíðinni úr sög-
unni. Verkamönnum verður líka
alltaf betur og betur ljóst, að hér
er verið að leiða þá á villigötur.
Full ástæða er því til að ætla,
að þetta tilræði sósíalista við
atvinnuvegina heppnist ekki. En
verknaður þeirra er samt hinn
sami. Þeir hafa sýnt, að þeir
láta hagsmuni verkamanna og
samtök þeirra alveg víkja, þegar
pólitískar hagnaðarvonir Sósíal-
istaflokksins eru annars vegar.
Sú reynsla ætti að verða verka-
mönnum dýrmætur leiðarvísir
við val trúnaðarmanna sinna
framvegis.
Þórariim Þórarinsson:
t
' Dagur í Wasn.in.gton
Framhald.
Þinghúsiff.
Þegar við höfðum skoðað
Arlingtongrafreitinn, snæddum
við hádegisverð í boði íslenzka
sendiráðsins, en síðan var hald-
ið til þinghússins, sem er veg-
legasta og stærsta þinghús ver-
aldarinnar. Því hefir verið val-
inn staður á hæð, sem upphaf-
lega var ætlazt til, að yrði mið-
depill borgarinnar. Þetta hefir
þó breytzt nokkuð í seinni tíð,
því að borgin hefir ekki getað
vaxið jafn mikið í allar áttir.
Þinghúsið er þó sem fyrr eins
konar hjarta borgarinnar og sú
bygging, sem hæst ber og
mestan svip setur á borgina.
Það eru liðin 154 ár síðan
bygging þinghússins var hafin.
Um tuttugu árum síðar, var það,
sem þá var búið að byggja, eyði-
lagt að mestu. Bretar og Banda-
ríkjamenn áttu þá í stríði og
tókst Bretum að ná Washington
eftir að hafa lagt allmikinn
hluta hennar í rúst. Árið 1863
var þinghúsið fyrst komið í það
horf, sem það er nú í.
Það yrði langt mál að lýsa
þessari miklu byggingu, enda fá
menn eins góða hugmynd um
hana af myndum. En það gefur
nokkra hugmynd um stærð
hennar, að hún er rúmlega 750
feta löng, 375 feta breið, og
hvolfþakið yfir miðbyggingunni
er 285 feta hátt. Á hvolfþakinu
er 19 feta há myndastytta, sem
á að tákna frelsisgyðjuna.
Þinghúsið aff innan.
Þinghúsið greinist í miðbygg-
ingu. og hliðarálmur. Fulltrúa-
deildin er í annarri álmunni, en
öldungadeildin í hinni. Að aust-
an eru aðalinngangar í báðar
álmurnar og eins í miðbygging-
una. Þeir eru mjög íburðar-
miklir, fleiri eða færri högg-
myndir við alla þeirra og hurðir
stórar og myndskreyttar.
í aðalbyggingunni er hring-
salurinn (Rotunda) mesti salur-
inn, en hann er undir hvolfþak-
inu. Þvermál hans er 97 fet, en
hæð 190 fet. Á veggi hans hafa
verið málaðar átta stórar mynd-
ir af frægum atburðum úr
landnámssögu og frelsisstríði
Bandaríkjanna. Allmiklu ofar
eða í 65 feta hæð hafa verið
málaðar samfelldar myndir, er
ná umhverfis allan salinn. Eiga
Miðhluti þinghússins í Washington. Myndina tók Sigurður Ólason hri. i
tilefni af því, að einn íslenzkur þingmaður, Sigurður Bjarnason, var meö
í förinni. Sést hann á miðri myndinni.
þær að sýna ýmsa merka atburði
úr sögu Bandaríkjanna. í sjálfri
hvelfingunni er stór mynd, sem
á að tákna upphaf Washingtons.
Málverk þessi eru eftir helztu
málara Bandaríkjanna á þeim
tíma, er þau voru gerð. Þá eru
þarna myndastyttur af dáðustu
leiðtogum Bandaríkjanna eða
þeim Washington, Lafayette,
Jefferson, Hamilton, Jackson,
Lincoln, Grant, Garfield og
Baker.
-í miðbyggingunni er einnig
National Statury Hall, sem fyrr
meir var samkomusalur ■ fujl-
trúadeildarinnar. Þanfeað hefir
hverju fylki verið gefinn kostur
á að senda tvær myndastyttur.
Skulu þær vera af mönnum, sem
þau telja sér mesta sæmd að.
Nokkuð einkennilegt fannst
mér, að Louisiana hafði sent
þangað myndastyttu af stjórn-
málamanninum alræmda, Huey
P. Long, er var myrtur 1935, 42
ára gamall. Hann var þá búinn
að vera einræðisherra í Louisi-
ana síðan 1928, og einkenhdist
stjórn hans jafnt af fjárglæfr-
um og miklum framkvæmdum.
Hann var orðinn öldungadeild-
armaður, þegar hann var myrt-
ur, og ýmsir spáðu honum því,
að hann ætti eftir að verða for-
seti Bandaríkjanna. Mesta sölu-
bókin, sem kom út í Bandaríkju-
unum á síðastl. ári, var skáld-
saga, er byggðist á æviferli hans.
Annars eru þarna saman komn-
ir margir fremstu karlmenn
Bandaríkjanna á sviði stjórn-
mála, vísinda og lista, en aðeins
ein kona. í öðrum sölum hússins
og á göngum er einnig fjöldi
myndastytta Alle eru um 100
myndastyttur í húsinu, auk
fjölda brjóstmynda og mál-
verka af öndvegismönnum
Bandaríkjanna. Þá eru og víða
táknmyndir, höggnar eða mál-
aðar. Myndarbragur og íburður
má ekki meiri vera, en vissulega
er hann gott vitni um sögulega
rækt Bandaríkjamanna.
Þá er í miðbyggingunni einn
frægur salur enn, The Old
Senate Chamber, þar sem öld-
ungadeildin hélt fundi sína til
1860, en síðan var hann dómsal-
ur hæstaréttar frá 1860—1935.
Fundur í fulltrúadeildinni.
Við skoðunuðum þrjá áður-
nefnda sali í þinghúsinu og