Tíminn - 20.05.1947, Blaðsíða 2

2
TfmiVJV. þriðjudagum 20. maí 1947
90. blað
Skipting þjóðarteknanna
Kafli úr útvarpsræðu Skúla Ouðmundssonar á Alfmgi 12. þ. m. við
Leiðin: sem verkalýðs-
samtökin eiga að fara
Sósíalistaforsprakkarnir halda
áfram tilraunum sinum til þess
að koma af stað allsherjarverk-
falli í von um, að það skapi
glundroða og upplausn, sem
hefji þá aftur til valda. Um hag
verkamanna eru þeir ekki að
hugsa, því að þeim er mætavel
ljóst, að verkamenn munu ekki
græða á kauphækkunum.
Reynslan hefir sannað það
nægilegar vel, að kauphækkan-
irnar myndu óðara leiða til auk-
innar dýrtíðar, sem gerði þær að
engu. Eina uppskera verkalýðs-
ins af kauphækkununum yrði
sú, að atvinnuvegirnir myndu
stöðvast og verkamenn yrðu
þanníg sínir eigin böðlar.
Verkamönnum er líka alltaf
að verða þetta ljósara með
hverjum degi, sem líður. Mikill
meirihluti verkalýðsfélaga
landsins hefir alveg hunzað þá
áskorun, er stjórn Alþýðusam-
bandsins sendi þeim bréflega 23.
f. m., að segja upp kaupsamn-
ingum vegna nýju tollanna.
Nðkkur hafa svarað eindregið
neitandi, eiris og Baldur á ísa-
firði, er samþykkti með öllum
atkvæðum gegn einu á fjöl-
mennum félagsfundi „að mót-
mæla því eindregið að verka-
lýðssamtökunum sé misbeitt
með því að stofna til pólitískra
verkfalla í þeirra nafni og tel-
ur verkalýðsfélagið Baldur sér
óviðkomandi vinnudeiiur og
verkföll, sem þannig er stofnað
til.“ Aðeins fá félög, þar sem
sósíalistar hafa getað boðað til
fámennra laumufunda, hafa orð
ið við áskorun Alþýðusambands
stjórnarinnar. Frægast dæmið í
þeim efnum er verkalýðsfélagið
í Borgarnesi, er samþykkti á
fiindi, þar sem aðeins sjö menn
voru mættir, að segja upp samn-
ingum.
Þetta sýnir vel, að verkamenn
hafa óbeit og andúð á þessu
pólitíska verkfallsbrölti sósíal-
istaforkólfanna og þeim muni
fullkominn ógerningur að koma
á allsherjarverkfalli. Þeir gætu
kannske komið á verkfalli á ein-
staka stað, en þau munu aldrei
standa lengi. Fátt virðist lík-
legra en að fyrirskipun frá sós-
íalistum um allsherjarverkfall i
samúðarskyni myndi leiða til
klofnings verkalýðssamtakanna.
Hið pólitíska verkfall, sem
sósíalistaforkólfarnir eru að
reyna að efna til, er þararig
dauðadæmt fyrirfram, ef; ekki
koma til annarleg öfl, sem; leysa
þá úr snörunni. Ástæðan-er fyrst
og fremst sú að verkamönnum
er farið að skiljast hið rétta eðli
Sósialistaflokksins.. Fyrir for-
kólfum hans vakir ekki að bæta
kjör verkamanna, heldur að
beita þeim fyrir hinn pólitíska
vagn sinn. Þetta hefir aldrei
verið augljósara en nú.
Hitt er annað mál, að kjör
verkamanna eru á ýmsan hátt
þannig, að umbóta er þörf. En
leiðin til þess er ekki að hækka
kaupið, auka þannig dýrtíðina
og stöðva atvinnuvegina. Það,
sem þarf að gera, er að lækka
framfærslukostnaðinn. Sú ráð-
stöfun stjórnarinnar að lækka
verzlunarálagninguna er spor í
þá átt. .Þessu geta verkamenn
fylgt enn betur eftir með því að
fylkja sér í kaupfélögin og
tryggja sér þannig hagstæðasta
verzlun. Þá verður ríkisvaldið að
greiða fyrir því eftir megni, að
3. umr. um fjárhagsráð
Önnur grein þessa frumvarps
kveður á um skipun fjárhags-
ráðs og hlutverk þess. Þar er
svo fyrir mælt, að ráðið skuli m.
a. miða störf sín við það,
„að öllum vinnandi mönnum,
og þó sérstaklega þeim, er
stunda framleiðsluvinnu til
sjávar og sveita, séu tryggðar
réttlátar tekjur fyrir vinnu sína,
en komið í veg fyrir óeðlileg sér-
réttindi og spákaupmennsku."
Þetta er vel maelt, og ef fjár-
hagsráðinu auðnast að stuðla
verulega að því, sem hér er
nefnt, þá held ég að það hljóti
að fá góð eftirmæli, þegar þar
að kemur, þó að stötf þess verði
vafalaust að einhverju leyti að-
finnsluverð, eins og önnur
mannanna verk. En vitanlega
er hið væntanlega fjárhagsráð
ekki einhlítt í þessu efni. Það
hefir ekki þessa siðabót að öllu
á sínu valdi, heldur verða hér
margir fleiri að koma til, og
leggja fram sitt lið, ef þetta
takmark á að nást. Þetta ákvæði
2. gr. er í fullu samræmi við það,
sem segir í öðru stjórnarfrum-
varpi, sem nú liggur fyrir þess-
ari deild, frv. um framleiðsluráð
landbúnaðarins. Þar er því sleg-
ið föstu, að afurðaverð til bænda
á innlendum markaði eigi að
miðast við það, að þeir hafi
tekjur, sambærilegar þeim, sem
aðrar vinnandi stéttir njóta.
Þessi ákvæði í 2 stjórnar-
frumvörpum er ekki hægt að
skilja á annan veg «n þann, að
ríkisstjórnin vilji stefna að rétt-
komið verði upp heppilegu og
ódýru íbúðarhúsnæði og lækka
þannig einn stærsta útgjalda-
liðinn. Verkálýðsaamtökin eiga
að snúa sér að þessum og slík-
um verkefnum af fyllsta kappi
og fylgja þvi fast eftir. að þar
sé ekkert látið ógert til úr-
bóta. Það er eina færa leiðin
til að tryggja góða afkomu
verkamanna og annara lands-
manna, eins og málum er nú
komið.
látri skiptingu þjóðarteknanna
yfirleitt, en þess er brýn þörf og
ástæða til að fagna því, að fjár-
hagsráðið á að miða störf sín við
þetta. Þó að þetta sé þannig orð-
að, að sérstaklega skuli tryggja
þeim mönnum, er stunda fram-
leiðslustörf til sjávar og sveita,
réttlátar tekjur fyrir vinnu
sína, þá er ljóst, að til þess að
það mark náist, verða tekjur
þeirra að vera í eðlilegu
og sanngjörnu hlutfalli við tekj-
ur annarra manna í landinu. Að
öðrum kosti eru þær ekki rétt-
látar.
ÞingsályktunartiIIagan.
Ég vil, í þessu sambandi og af
þessu tilefni minnast með fáein-
um orðum á þingsályktunartil-
lögu, sem ég bar fram i sam-
einuðu Alþingi fyrr á þessu
þingi. Efni hennar er nátengt
því ákvæði frv. sem ég hefi hér
gert að umtalsefni, og vænti ég
þess því að hæstvirtur forseti
telji ekki óviðeigandi þótt ég
geti hennar litílsháttar hér
um leið. Tillagan er um hlut-
fallstölur tekna hjá þjóðfélags-
stéttunum, og er á þingskjali
304. Efni hennar er það, að rík-
isstjórnin skuli skipa 6 manna
nefnd, til þess að gera tillögur
um hlutfallstölurnar. Er þar lagt
til, að félagasamtök fjölmenn-
ustu stéttanna í þjóðfélaginu
hafi rétt til að velja einn mann
hvert í þðssa nefnd. Náist sam-
komulag um tekjuhlutfallið,
verði síðan unnið að þvl, ,að
koma tekjuskiptingunni í þjóð-
félaginu í samræmi við það.
Þessari tillögu minni var vísað
til allherjarn. sþ. til athugunar
og hefir nefndin nýlega skilað
áliti um hana. Kemur þar fram,
að nefndarmenn voru ekki
eitt sáttir í málinu, en urðu þó
sammála um að leggja til, að
tillögunni yrði vísað til ríkis-
stjórnarinnar til athugunar. Get
ég eftir atvikum sætt mig við þá
meðferð á því máli. Aðalatriðið
tel ég það, að sem flestir vilji
íhuga þetta mál og fallast á að
Halldór Krisíjánssoii:
Þrjár Ijóbabæku
. Svartar morgunfrúr
/ Nokkur kvæði eftir Karl
!I ísfeld. Stærð: 73 bls. Verð
.. í
f kr. 60,00 í skinnbandi, kr.
Jf 40,00 í rexinbindi.
/ fellsútgáfan.
Tveir þriðjungar bókarinnar
eru þýdd ljóð, en einn þriðji
frumsaminn. Þó eru þau öll
þannig valin og meðfarin, að
einhver sameiginlegur svipur er
yfir }>eim.
Karl ísfeld er orðhagur mað-
ur. Rímið á bók hans er lipurt
og fágað. Hún er því þægilegur
og ljúfur lestur þeim, sem er
nautn að mýkt máls og ríms. En
tilkomumikill skáldskapur er
þar torfundinn.
Fyrsta kvæðið í frumsamdá'
Bergvatnsins gljáa, birkilaufið
græna,
blikandi rönd af lygnum,
fjörrum sæ,
Bók-rislágar burstir rétt við fljótsins
bakka,
reykinn, sem liðast upp frá
tyrfðum bæ.
Konu með hrífu, karlmann orfi
sveifla,
kviklegan smala vappa um
heiðalönd.
Sumarsins önn að iðju langa
daga,
orka í herðum, vinnubrúna
j hönd.
|
| Það er ekki á allra færi, þó að
hagorðir séu, að ná þessu ein-
falda og yfirlætislausa kvæði.
hlutanum heitir: Handan jöklá'.|Ef Karl ísfeld getur ort meira
á borð við þetta, þá ætti hann
að gera það. Ég held t. d. að
Skútukarl sé kvæði, sem hvert
góðskáld væri fullsæmt af.
Hokinn sit ég og hærugrár,
hrumur og ellilúinn.
Siglan er felld og segli um rár
sveipað, róðurinn búinn.
Þótt bilað sé ræði, brottn ár,
Þar segir svo m. a.:
Dreymir mig löngum dalinn
handan Jökla,
daggstirnda morgna, hvítra
fossa róm,
fífil í varpa, fjólu í grænum
slakka,
[freknótta telpu á bryddum

sauðskinnsskóm. tbyrðingur allur fúinn,
rétt sé að stefna að því, að koma
á meira réttlæti í skiptingu
þjóðarteknanna, en ekki hitt,
hvaða aðferðir þar eru við hafð-
ar, þótt ég hins vegar telji mikils
vert, og líklegast til árangurs,
að sem flest stéttarsamtök fáist
til að gefa málinu gaum og beita
sér fyrir sanngjarnri lausn þess.
Og get ég því betur sætt mig við
þá meðferð á tiilögu minni, að
henni verði vísað til hæstv. rík-
isstjórnar, þar sem stjórnin hef-
ir einmitt í þessu frv. um fjár-
hagsráð lýst þeim vilja sínum
að koma á meira réttlæti í þessu
efni, og lagt fyrir ráðið að vinna
að því, að tekjuskiptingunni í
þjóðfélaginu verði komið í heil-
brigðara og réttlátara horf.
Við lifum á öld stéttarsam-
taka og stéttabaráttu. Hver stétt
fyrir sig reynir að ná til sín sem
ríflegustum hlut, og er þess þá
ekki ætíð gætt -svo vel sem
skyldi, að jafnvægi þarf að
haldast í þjóðfélaginu ef vel á
að fara. Ef einstakar stéttir eða
hópar manna draga til sín meira
verðmæti en þjóðarbúskapurinn
í heild þolir, og meira en sann-
gjarnt er í samanburði við aðra,
þá er komið á óheillabraut.
Skipting þjóðareknanna má
ekki fara eftir því, hvað ein-
staklingar eða stéttir geta til sín
togað, í skjóli þeirrar aðstöðu
eða þess valds, sem þeim hefir
skapazt. í stað slíkrar togstreitu
þarf að koma réttlæti og sann-
gjörn lausn málanna, að beztu
manna yfirsýn, þar sem nægi-
legt tillit er haft til þjóðarheild-
arinnar, og helzt þarf þetta að
gerast með samkomulagi stétt-
anna.
Dæmið um fiskibátinn.
Ég nefndi áðan bónda, sem
þarf að gera margs konar um-
bætur í búskap sínum, og að-
ferðir hans við það. Nú ætla ég
að taka annað dæmi. Við skul-
um hugsa okkur fiskibát, sem
fer i róður og aflar vel. Bátsverj-
ar skipta aflanum þegar í land
er komið, eins og siður var í
reynt hef ég margt um æviár,
sem út eru í buskann flúin.
Svona kveðskapur er skemmti-
legur, þó að finna megi stund-
um á honum svipmót annarra
skálda.
Ljóðakver eftir Þóri
Bergsson. Stærð: 112 bls.
21X14 sm. Verð: kr. 50,00
í alskinni 28,00 í skinn-
bandi. Helgafell.
Þórir Bergsson er kunnur höf-
undur, sem unnið hefir sér vin-
sældir og viðurkenningu með
smásögum sínum. Þessi kvæði
eru honum samboðin, en munu
engu auka við frægð hans. Þau
sýna það eitt nýtt, að maðurinn
getur líka rímað. Þau bjóða góð-
an þokka, látlaus og mild, bæði
um efni og form. í þeim er ang-
urvær klökkvi en undir býr þó
bjartsýn lífstrú:
En vitum, þar sem virðist fölnað
allt,
og visin lauf og dáinn
sumarljómi
og vonlaus auðn og ömurlega
kalt
er undirbúið næsta vor og blómi
Ýms þessara kvæða eru eins
konar smásögur og oft vel sagð-
ar jsvo að ekki missir marks. Má
þar nefna kvæðin Hinn her-
leiddi, í kirkjugarði og Kominn
gamla daga, og eftir þeim regl-
um, sem þar um gilda. Þeir fara
í annan róður næsta dag, en þá
afla þeir þriðjungi minna en
fyrri daginn. En þegar að því
kemur að skipta í fjörunni, þá
vandast málið. Einn hásetinn
heimtar að fá jafnmarga fiska
í sinn hlut og daginn áður, þó
að aflinn sé nú þriðjungi minni.
„Mér kemur það ekkert við,
hvort mikið eða lítið aflast,“
segir hann, „mér veitir ekkert af
þessu, og þetta vil ég hafa.“ Þá
kemur annar til sögunnar, ekki
vægari í kröfvftn. „Ég vil fá
jafrimarga fiska í minn hlut nú
og í gær,“ segir hann, „og svo vil
ég fá einn fisk í viðbót núna,
vegna þess að nýlega hafa verið
hækkaðir tollar. Ég verð að gera
gagnráðstafanir, og þess vegna
heimta ég einum fiski meira en
í gær. Hvort mikið eða lítið afl-
ast, það kemur ekki nj,ál við
mig.“
Og svo er hnakkrifizt út af
skiptunum.
Þið segir nú e. t. v., góðir há^ls-
ar, að slíkt og þvílíkt komi ekki
fyrir hjá sjómönnunum, enda
væri þetta óbjörgulegt úthald.
Rétt mun það, að það gerist ekki,
bókstaflega, í sjóferðum. En er
þetta ekki dágóð mynd af okk-
ar nýendurreista og sjálfstæða
lýðveldi? Landið er báturinn og
landsfólkið áhöfnin.
Heildartekjur þjóðarinnar eru
vitanlega misjafnlega miklar
frá ári til árs, og er margt, sem
þeim mismun veldur. Tíðarfar
er ekki altaf jafn hagstætt fyrir
framleiðslustarfsemina. Upp-
skera og aflabrögð er hvort
tveggja ótryggt og breytingum
háð. Þá hafa markaðsástæður í
viðskiptalöndunum mikil áhrif
á efnalega afkomu okkar.
Hvernig er hægt að hugsa sér að
heilar stéttir í þjóðfélaginu,
hvort sem það eru nú embættis-
menn ríkisins, kaupsýslumenn,
daglaunamenn eða einhverjir
aðrir, geti haft fastákveðnar og
óhreyfanlegar tekjur? En þó eru
til hópar manna í landinu, sem
hugsa og tala á þessa leið:
„Okkur kemur það ekkert við,
hvernig þjóðartekjurnar breyt-
ast, hvernig aflast þetta eða hitt
árið, eða hvernig ykkur gengur
að selja framleiðsluna. Við þurf-
um að fá okkar ákveðnu laun,
og við gerum kröfu til þess að
fá þau. Við sættum okkur ekki
heim, merkileg kvæði. Skáldið
kann að bregða upp glöggum og
eftirminnilegum myndum í
stuttu máli.
Þetta kver mun halda nafni
Þóris Bergssonar á lofti ásamt
smásögum hans. Hér fer ljóð-
raapn maður og glöggur og ég
hygg að hugsandi lesanda muni
finnast, að höfundi hafi tekizt
að þjóna fegurðinni í samræmi
við það, sem hann segir í einu
kvæðinu:
Hver dagur nýr er gjöf, sem
Drottinn gefur,
að gera lífið stórt og fullkomið.
Ljóðin í þessu kveri fegra og
auðga.
Grös. Ljóð og stökur
eftir Grétar Fells. Stærð:
236 bls. 18X12 sm.
Bókin skiptist í 5 flokka: Ýms
kvæði, í gamni og hálfkæringi,
Ástakvæði, Andleg kvæði og
Eftirmæli.
E. t. v. er bókin þvl merkari,
sem aftar kemur í hana og síð-
ustu hlutarnir tveir munu vera
nýstárlegastir og > sérstakastir
meðal íslenzkra Ijóða. í andlegu
kvæðunum eru t. d. þessi erindi:
Hræðstu ei, maður, þinn
dauðadóm.
Draumarnir halda völdum.
Veröldin öll er viðkvæmt blóm,
Dáiiarmlimiiig:
Sigurður Ólafsson
gjaldkeri Sjoinaniia-
félags Reykjavíkur
Sigurður Ólafsson, gjáldkeri
og ráðsmaður Sjómannafélags
Reykjavíkur lézt hér í bænum 4.
maí síðastliðinn eftir stutta
legu. Jarðarför hans fór fram í
gær að viðstöddu miklu fjöl-
menni.
Sigurður var f. 25 marz 1895
að Reyni í Mýrdal og var því að-
eins 52 ára gamall. Hugur hans
hneigðist snemma að sjó-
mennsku og var hann meðal
annars togarasjómaður um
nokkurt skeið. Gjaldkeri Sjó-
mannafélags Reykjavíkur var
hann óslitið frá 1928 og ráðs-
maður þess jafnlengi. Hann var
einn af ötulustu baráttumönn-
um Alþýðuflokksins í Reykjavík
og gegndi mörgum trúnaðar-
störfum fyrir hann. Átti t. d. oft
sæti í bæjarstjórn Reykjavíkur,
sem varafulltrúi, í stjórn Sjó-
mannafélags íslands og ýmsum
nefndum.
Sigurður var ötull að hverju
sem hann gekk, heill og traustur
í störfum sínum svo af bar.
Hann var karlmannlega vaxinn,
en yfirlætislaus í framkomu, og
gekk að hverju starfi með ein-
stakri trúmennsku. Hann mið-
aði ekki störf sín við ákveðinn
tíma og oft mun hann hafa
tekið hjólið sitt, er aðrir hvíld-
ust, til þess að vinna að mál-
efra^n þess félags, er hahn helg-
aði alla krafta sína. Hann var
málstað slnum trúr, drengilegur
og traustur 1 samskiptum og
öðlaðist því vináttu og álit langt
út fyrir raðir samherja sinna og
sj ómannastéttarinnar.
D.
við neitt öryggisleysi í þeim
efnum.“
Svo risa deilur, þar sem rifizt
er um hvern spón og bita, sem
til fellur á þjóðarheimilinu, og
minna þær aðfarir oft einna
helzt á hrafnahóp í kringum
hrossskrokk.
Hér þarf siðabót.
En er það nú alveg óhjá-
kvæmilegt að hafa þjóðfélagið
(Framhald á 4. síðu)
sem vaggast á öldum,
vaggast á eilífðaröldum.
Léttvæg gleði og léttvæg þraut
skai litlu börnunum falla í skaut.
Því meiri gleði, sem manni er
tryggð,
því meiri og dýpri er líka hans
hryggð.
Af þóttafullum þursasálum
við það er sjaldan gælt,
sem- verður ekki á vogarskálum
vegið eða mælt.
Þær skoða heiminn ei sem undur
en aðeins dauða vél. —
Þær rífa hverja rás í sundur
og — reikna sig í hel!
Eftirmælin eru hvert öðru
fallegra og margt er þar vel sagt.
Ég gríp hér til dæmis þessar
hendingar: Sigurður Kristófer
Pétursson:
Brunninn er upp á arni Drottlns
mildi
álagafjötur sá, er líf þitt batt.
Einar H. Kvaran:
Þér skáldsins eldur I blóði brann
svo birti um auðnir og klungur.
Þitt mál í farvegi raka rann,
sem rólegur straumur — en
þungur.
Þar tókust í hendur hreystin og
mildin,
hitinn og kuldinn, vitið og
snilldin.
(Framhald á 4. siðu)