Tíminn - 21.05.1947, Blaðsíða 3

91. blað
TÍMIM, miðvfkiidagiim 21. mai 1947
3
Tveir dómar
Eftir Helga Benedlktsson
Dómur Hæstaréttar í málinu
nr. 110/1943 uppkveðinn 3 maí
1944. '
„Héraðsdóm hefir uppkveðið
Kristinn Ólafsson, dómari sam-
kvæmt umboðsskrá. Með um-
boðsskrá 14. apríl 1942 var hér-
aðsdömarinn í máli þessu skip-
aður til þess að rannsaka kær-
ur, er fram höfðu komið um
botnvörpuveiðar 10 vélbáta í
landhelgi í nánd við Vest-
mannaeyjar, og fara með og
dæma mál gegn þeim, er sak-
sóttir kynnu að verða.
Dómarinn hóf síðan rannsókn
út af sakargiftum þessum sam-
eiginlega og ósundurgreint að
því er varðaði alla bátsformenn
þá, er hann dró inn í málið,
enda þótt ekki væri það sam-
band á milli þeirra athafna, er
formönnum var sök á gefin, að
sú aðferð ætti við. Þá er rann-
sókninni einnig áfátt um ýms
fleiri atriði, svo sem það, að
þrátt fyrir neitun kærða um
sök, hefir ekki verið tekin
skýrsla af neinum bátsverja
hans og engin samprófun kærðá
og vitna farið fram. Ekki hefir
verið rannsakað, hvers konar
veiðarfæri kærði hafði í báti
sínum 17. og 26. marz 1942, og
Okki hefir staður sá, þar sem
kærendur telja kærðan hafa
verið að botnvörpuveiðum
nefnda daga, verið markaður á
uppdrætti.
í þinghaldi 22. júní 1942 til-
kynnti dómarinn kærða, „að
rannsókn málsins væri væntan-
lega lokið að öðru en því, að
kærendur myndu staðfesta
framburð sinn.“
Eftir það hefir dómarinn
þinghöld 27. júní, 1. júlí og 7
ágúst 1942, er málið var tekið
til dóms. Kærði var ekki við-
staddur neitt þessara þinghalda,
en þar eru m. a. lögð fram skjöl,
er hann varða, og er honum ekki
gefinn kostur á að kynna sér
þau. Aldrei var kærða tilkynnt
málshöfðun né- greind kæruat-
riði, og ekki var hann um það
spurður, hvort hann óskaði að
fá verjanda í málinu, enda kom
engin vörn íram af hans hendi.
Samkvæmt framansögðu eru
þeir megingallar á málstilbún-
að og rannsókn máls í héraði,
að orka verður ómerkingu dóms
og málsmeðferðar þar, og ber að
vísa málinu að nýju heim í
hérað.“
Forsaga málsins.
Veturinn 1942 voru margir
togbátar líærðir fyrir veiðar í
landhelgi við Vestmannaeyjar.
Bæjarfógetinn kom kærunum af
sér, en fulltrúi hans fékk „at-
vinnubótavinnu við að fást vlð
kærurnar."
Af málum þessum heyrðist
svo lítið þar til í árslok 1942, þá
komu til innheimtu sektardóm-
ar á formenn þriggja báta, sem
sektaðir höfðu verið, hver um
fast að þrjátíu þúsund krónur.
Málsmeðferðin.
Er bátaeigendur fóru að
kynna sér mál þessi, að um
vorið og sumarið höfðu farið
fram í hálfgerðu pukri einhver
réttarhöld, án þess þó að skip-
stjórunum væri gert ljóst hvað
um var að vera, enda engir rétt-
arvottar hafðir, en sumt af lög-
regluþjónum bæjarins, kona,
vinnukona og tengdafaðir setu-
dómarans skrifubu svo undir
sem vottar, án þess að hafa verið
viðstödd.
Málunum áfrýjað.
Hinir dómfelldu áfrýjuðu
dómunum og kærðu alla máls-
meðferð og kröfðust opinberrar
rannsóknar, en kæran fékkst
aldrei takin fyrir og seint gekk
að fá málin tekin fyrir 1 Hæsta-
rétti.
Tylliboð setudómarans.
Þegar hér var komið hóf setu-
dómarinn göngu á milli hinna
dómfelldu, og bauð þeim fulln-
aðarkvittun gegn 500 króna
greiðslu, og síðar algerða náðun,
ef þeir féllu frá áfrýjun og kæru,
en tók fram að hvorugt þetta
kæmi til mála yrðu málin iávin
fara fyrir Hæstarétt og enduðu
þar með sektardómi.
Þáttur Friðþjófs Johnsen.
Þegar hér var komið, hafði
Friðþjófur Johnsen héraðs-
dómslögmaður samið kæru dag-
setta 10. febfúar 1943, er síðan
var lögð fram i Hæstarétti, en
kæru þessari var beint til dóms-
málaráðuneytisins og dóms-
málaráðherra, sem þá var Einar
Arnórsson. í kæru þessari segir
meðal annars:
„Með kæru dagsettri 31. marz
1942 kærðu nokkrir trillubáta-
formenn að 10 botnvörpubátar
hefðu verið að veiðum í land-
helgi dagana 17., 25. og 26. marz
T5.á. Síðan mun hafa verið fyrir-
skipuð rannsókn og líklega
málshöfðun. Einhver rannsókn
mun hafa farið fram og þann
13. ágúst s.l. kveðinn upp dóm-
ur í máli valdstjórnarinnar ....
og dæmdur til þess að greiða
kr. 29500.00 sekt í Landhelgis-
sjóð íslands, en til vara 7 mán-
aða varðhald .... Ég tel að
margvíslegar misfellur h»fi átt
sér stað við rannsókn og með-
ferð máls þessa gegn mér. Leyfi
ég mér að kæra meðferð þess
fyrir hinu háa dómsmálaráðu-
neyti .... Ég á að hafa mætt í
réttarhaldi hjá rannsóknardóm-
aranum þann 9. júní. Ég kann-
ast ekki við að neinn rannsókn-
arréttur hafi verið yftir mér
settur af nefndum rannsóknar-
dómara dag þennan. Hins vegar
átti ég tal við Kristinn Ólafsson
á heimili hans um þetta leyti,
en þar voru engin réttarvitni
þó í dómsgerðunum standi að
Jóh. J. Albertz (lögreglu-
þjónn) og Páll Jónsson hafi
verið þarna réttarvitni. Einnig
segir að ég hafi verið með í rétt-
inum dagbók skipsins, þetta er
einnig rangt .... Sama er að
segja um svonefnt réttarhald 22.
júni s.l. Hér er sagt að réttar-
vottar séu Guðm. Sig. og Jóh. J.
Alberz. Þegar ég átti tal um mál
þetta við K. Ó. í annað skipti var
það einnig á heimili hans, en
þar voru engin réttarvottar við
og ég kannast ekki við að neinn
réttur hafi verið settur þar yfir
mér. Ekki sést heldur að dóm-
arinn hafi tilkynnt mér um
málshöfðun. Ekki er mér heldur
gefinn kostur á að fá mér skip-
aðan verjanda I væntanlegu
máli gegn mér .... 1. júlí s. á.
vinnur vitnið Ásgeir K. Ólafsson
drengskaparheit að framburði
sinum og segir að Helgi Jónat-
ansson hafi verið skipaður til
að gæta hagsmuna minna ....
mér tjáð vill Helgi ekki kannast
við að hafa verið beðinn að
gæta þarna hagsmuna minna
né gert það. Ekki sést heldur
samprófun vitna og þess, sem
talið er bókað eftir mér ....
Samkvæmt dómsgerðunum
kvað setudómarinn dóminn yfir
mér 13. ágúst 1942, en talið er
að málið hafi verið dómtekið 7
s. m......Ég hefi ástæðu til
þess að ætla að dómarinn hafi
hvorki verið hér í bænum þann
7. né '13. ágúst s.l. Vottar að
dómsuppkvaðningu eru sögð
vera þau Jóh. Jónsdóttir og J.
Jónsson og mun hér líklega vera
átt við eiginkonu og tengda-
föður dómarans .... Loks vil
ég benda á, að vitni þau, sem
staðfesta framburð sinn, eru öll
náin skyldmenni, tveir eru
bræður og það þriðja er föður-
bróðir hinna tveggja.“
Dómur Hæstaréttar í málinu
nr .126/1944, uppkyeðinn 12.
desember 1945:
„Héraðsdóm hefir upp kveðið
Sigfús M. Johnsen, bæjarfógeti
í Vestmannaeyjum ásamt sjó-
dómsmönnunum Páli Þorbjarn-
arsyni og Lúðvík N. Lúðvíkssyni.
Með hæstaréttardómi 19. maí
1943 var héraðsdómur í máli
þessu uppkveðinn 29. júní 1942,
ómerktur svo og meðferð máls-
ins frá 31. október 1941, og mál-
inu vísað heim í hérað til lög-
legrar meðferðar og dómsálagn-
ingar að nýju. Ástæður til ó-
merkingar þessarar voru m. a.
þær, að aðiljar höfðu andstætt
fyrirmælum 9. kafla laga nr.
85/1936 fengið fresti á vlxl og
skipzt á alls sex skriflegum
greinargerðum auk greinargerða
samkv. 105. og 106. gr. sömu
laga.
Málið var tekið til meðferðar
að nýju á dómþingi 18. nóvember
1943, er háð var af Freymóði
Þórsteinssyni, fulltrúa bæjar-
fógeta, ásamt sjódómsmönnun-
um. Var þá ákveðinn skriflegur
málflutningur. Átti dómarinn
eftir að sameiginlegur frestur til
gagnasöfnunar hefði verið veitt-
ur, að sjá um, að málið yrði
rekið samkvæmt 110. gr. laga nr.
85/1936, þannig að stefnanda
yrði veittur kostur á að flytja
tvisvar sókn og verjanda tvisvar
vörn. í stað þess tók dómurinn
við af stefnanda dómsgerðum
fyrra málsins í heild, þar á
meðal hinum sex fióknarskjöl-
um og varnar, er ómerkt höfðu
verið. Eftir það tekur dómarinn
við af aðiljum sex greinargerð
um og bókunum, þremur af
hálfu hvors. Er þessi meðferð
málsins svo brýnt brot á ákvæð-
um 110. gr. laga nr. 85/1936, að
varða verður ómerkingu héraðs-
dóms og málsmeðferðar frá og
með þinghaldi 18. nóvember
1943 og ber aJð vísa málinu heim
í hérað til löglegrar meðferðar
og dómsuppsögu að nýju. Máls-
kostnaður fyrir hæstarétti falll
niður.
Vegna framangreindrar lög
lausrar meðferðar málsins á
nýjan leik verður samkvæmt 3
mgr. 34. gr. laga nr. 85/1936 að
dæma formann sjódómsins,
Sigfús M. Johnsen, og fulltrúa
hans, Freymóð Þorsteinsson, til
50 króna fésektar hvorn. Þá
verður að dæma Friðþjóf G.
Johnsen héraðsdómslögmann,
er málið flutti af hendi stefn-
anda í héraði, til 50 króna fé
sektar fyrir hlutdeild í rangri
meðferð málsins samkv. 3. mgr.
34. gr. nefndra laga, sbr. 22. gr.
laga nr. 19/1940 analogice. Fé-
sektir þær, er að ofan greinir,
skulu renna í ríkissjóð, og skal
hver hinna dæmdu afplána sekt
sína í 2 daga varðhaldi, ef hún
greiðist ekki innan 4 vikna frá
lögbirtingu dóms þessa. Það at-
hugast, að uppsaga héraðsdóms
hefir dregizt í rúma 3 mánuði og
er sá dráttur ekki réttlættur,
Á dómþingi í máli þessu 27.
janúar 1944 var lagt fram varn-
arskjal af hálfu fyritsvars-
manns stefnda í héraði, Sigurð-
ar Bjarnasonar, og undirritað af
honum.í skjóli þessu veitist hann
að forstöðumanni Stýrimanna-
skólans, Friðriki Ólafssyni,
vegna álitsgerðar er hann hafði
samið og lögð hafði verið fram
í málinu. Nefnir Sigurður
Bjarnason álitsgerð þessa „fá-
ránlegt plagg“ og „makalaust
plagg.“ Talar hann um „hversu
langt er seilzt hjá herra skóla-
stjórahálm, þegar hann er að
reyna að finna sök hjá Kára.“
Kveðst hann „harma hitt, að
hent skuli geta opinberan starfs-
mann að gleyma þvi, að hann á
að vera óhlutdrægur, er álits
hans er leitað sem sérfræðings,
og gleymskan skuli geta komizt
á það stig, að hann gerist sak-
sóknari, sem að dæmi mála-
flutningsmanns búi til sök á
.hendur öðrum aðiljanum.“ Fyrir
Dessi ósæmilegu og tilefnislausu
ummæli ber að dæma nefndan
Sigurð Bjarnason samkv. 5.
töþilið 188. gr. laga nr. 85/1936
til greiðslu 200 króna sektar, er
renni í ríkissjóð, og komi 8 daga
varðhald í stað sektarinnar, ef
hún greiðist ekki innan 4 vikna
frá lögbirtingu dóms þessa. Svo
ber að dæma framangreind um-
mæli dauð og ómerk.“
Meðlætinu er misskipt.
Héraðsdómarinn í fyrra mál-
inu er hér um ræðir, fær ekki
einu sinni áminningu fyrir
málsmeðferð sína, og ekki var
málið tekið upp að nýju. Ekki
mun héraðsdómarinn heldur
hafa verið látinn endurgreiða
neitt af kostnaði þeim, sem hann
lét ríkissjóð greiða sér og ekki
var skorinn við neglur. í síðara
málinu eru aftur hvorki meira
né minna en dómarinn, full-
trúinn, héraöslögmaöuríinn og
fyrirsvarsmaður stefnda sektað-
ir, allir samkvæmt margbrotn-
um lagatilvitnunum.
Hengdur bakari fyrir smið.
Sigurður Bjarnason er sekt-
aður fyrir málsvörn sem annar
sjód(i*nsmaðnrinn, Páll Þor-
björnsson, sendi, og að öllum
ólöstuðum, mun ekki dregið í
efa, að Páll sé af ólöglærðum
mönnum manna bezt að sér í
sjórétti, og mun ekki til I eins
manns eigu á landi hér hlið
stætt safn erlendra fræðibóka í
öllu því er að sjórétti lýtur, sam
bærilegt við safn Páls.
Nokkrar lagatilvitnanir.
Til álita kemur hvort verkn
aður vitnanna sem undir rétt
arbókina votta um það sem
aldrei hefir fram farið er ekki
hliðstæða við meinsæri.
í 148. grein laga nr. 19/1940
segir svo: „Hver, sem með rangri
kæru, röngum framburði, rang-
færslu eða undanskoti gagna,
öflun falsgagna eða. á annan
hátt leitast við að koma því til
leiðar, að saklaus maður verði
sakaður um eða' dæmdur fyrir
refsiverðan verknað, skal sæta
varðhaldi eða fangelsi allt að 10
árum .... Hafi brot haft, eða
verið ætlað að hafa 1 för með
sér velferðarmissi fyrir nokk-
urn mann, þá skal refsað með
fangelsi ekki skemur en 2 og
allt að 16 árum.“
í 142 gr. sömu laga segir enn-
fremur: „Jöfn eiði skal teljast
hver sú staðfesting skýrslu, sem
að lögum kemur í eiðs stað.“
Varðandi dómara segir í 134
gr. sömu laga:
„Hafi nokkur embættismaður,
sér eða öðrum í hag eða öðrum
til meins, tilgreint nokkuð í
bókum þeim, sem fylgja emb-
ætti hans, er aldrei hefir gerzt,
semur skjöl sem hann á að gera
Kaupfélög!
FJÖLYRKJAR
Planet Junior nr. 11
Samband ísl. samvinnufélaga
Jarðarför mannsins mins
Guðmundar Vigftissonar
fer fram frá heimili mínu föstudaginn 23. þ. m. og hefst
með húskveðju kl. 10 árd. Jarffað verffur aff Ólafsvöllum.
Fyrir mína hönd og annarra vandamanna
Arnbjörg Þórffardóttir
Kílhrauni
Skeiffum.
Tilkynning
frá Félagsmálaráðuncytinu.
Þeim islenzkum atvinnuveitendum, sem sækja um
atvinnuleyfi fyrir erlenda ríkisborgara, skal hér
með bent á að umsóknum um atvinnuleyfi þarf að
fylgja félagsskírteini viðkomandi stéttarfélags út-
lendingsins. Sé um framlengingu atvinnuleyfis að
ræða skal leggja fram skilríki fyrir því, að útlend-
ingurinn hafi greitt gjöld sín til íslenzks stéttar-
félags.
Félagsmálaráðuneytið.
Siglingavísur
í ljóðaþætti sem Vilhjálmur
Þ. Gísalson flutti í útvarpi fyrir
nokkru síðan, fór hann, meðal
annars, með þessar siglinga-
vísur:
Vindur gall í voðunum
velti fallið gnoðunum,
bylgjan skall á boðunum
borðið vall í hroðunum.
Súða lýsti af sólunum
síla víst á bólunum,
einatt tísti í ólunum
að sem þrýsti hjólunum.
Ekki man ég hverjum hann
eignaði þessar vísur, en þær eru
eftir Gísla Hannesson frá Tungu
1 Hörðudal, úr ljóðabréfi, sem
hann sendi Guðmundi bróður
sínum bónda i Tungu.
í ljóðabréfi þessu lýsti hann
ferð sinni til sjóróðra þennan
vetur, meðal annars varð hann
að bíða byrjar í Einarsnesi hálf-
an mánuð. Þetta mun hafa verið
á árunum 1865—1868.
S. Kr.
Foreldrafundur
Foreldrafundur var haldinn
4. maí s. 1. í Kennaraskólanum.
Var þar gengið endanlega frá
samþykkt skipulagsskrár fyrir
skóla ísaks Jónssonar, með þeim
breytingum, sem bæjarstjórn
Reykjavíkur hafði á henni gert
17. apríl s. 1., og var hún sam-
þykkt þannig óbreytt. Þá voru
kosnir þrír menn í skólanefnd
og þrír til vara.
Á fundi bæjarstjórnar 17. ap-
ríl s. 1. voru kosin í skólanefnd-
ina sem aðalmenn: Gunnar E.
Benediktsson, héraðsdómslög-
maður og frú Áðalbjqrg Sig-
urðardóttir. Varamenn þeirra
voru kosnir Othar Ellingsen og
Einar Olgeirsson alþm.
Á foreldrafundinum 4. maí
s. 1. voru þessir kosnir aðalmenn
í skólanefndina til jafn langs
tíma og skólanefndarmenn þeir,
er kosnir voru af bæjarstjórn:
Sveinn Benediktsson fram-
kvæmdastjóri, Felix Guðmunds-
son framkvæmdastjóri og ísak
Jónsson skólastjóri, og til vara
frú Katrín Mixa, frú Sigrún
Sigurjónsdóttir og Sigtryggur
Klemensson lögfræðingur.
Skólanefndarfundur var hald-
inn strax að foreldrafundi lokn-
um, og skipti skólanefndin þá
með sér verkum þannig: For-
maður skólanefndar var kjörinn
Sveinn Benediktsson, Gunnar E.
Benediktsson varaformaður og
ísak Jónsson gjaldkeri.
eftir embættisbókum sínum, svo
efnið raskast, falsar, ónýtir eða
aflagar á annan hátt skjöl, sem
honum er trúað fyrir eða hann
kemst að vegna embættisstöðu
sinnar, þá varðar það embættis-
missi og þar á ofan hegningar-
vinnu allt að 6 árum, eða fang-
elsi ef málsbætur eru, ekki væg-
ara en 6 mánaða einföldu fang-
elsi, ef verkið ekki er svo vaxið
að öðru leyti, að þyngri hegning
liggi við því.“
Tvær góðar
mjólkurkýr
til sölu. Upplýsingar í .Hafnar-
firði hjá Guðjóni Gunnarsyni,
sími 9296 og Sigurðui Guð-
mundssyni, simi 9192.
Drekkið Maltko