Tíminn - 29.05.1947, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRABINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN
Slmar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
! .ITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
simar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA.
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A
Siml 2323
31. árg.
Reykjavík, fmmtudaginu 39. maí 1947
96. blað
ERLENT YFIRLIT:
Neyðin í Sovétríkjunum
Frásagnir blaðamanna, sem voru á ráð-
herrafundinum í Moskvu
t
i
Fleiri erlendir blað’amenn dvöldu í Moskvu meðan utanríkis-
ráðherrafundurinn stóð yfir í vetur en áður eru dæmi til síðan
kommúnistar komust þar til valda. Flestir eru blaðamennirnir
nú komnir heim áftur og hafa birt meiri og minni frásagnir af
því, sem þeir kynntust, meðan þeir dvöldu í Sovétríkjunum.
Sigurjón glímir við kraunið

Hörmuleg neyð.
Yfirleitt kemur blaðamönnun-
um saman um, að rússneska al-
þýðan búi við miklu lakari kjör
en annars staðar í Evrópu, þeg-
ar sum lönd hinna sigruðu þjóða
eru undanskilin. Þeir segja, að
meginþorri af íbúum stórborg-
anna og hernumdu héraðanna
séu vanfæddir og húsnæðisleys-
ið sé engu minna en í Þýzka-
landi. Þó er fatnaðarskort-
utinn kannske tilfinnanlegastur.
Matarskammturinn er mjög
takmarkaður, nema hjá þeim,
sem vinna sérstaka erfiðisvinnu
eða gegna sérréttindastörfum.
M^nn eigi að getta keypt sér
mat til viðbótar á svarta mark-
aðinum, sem raunar er frjáls í
Rússlandi, en þar sé hann svo
dýr, að aðeins hinar launa-
hærri stéttir geti keypt hann.
Orsakir neyðarinnar.
Blaðamennirnir telja þessa
neyð í Sovétríkjunum stafa af
þremur ástæðum.
Fyrsta ástæðan er sú, að end-
urreisnarstarfinu er hagað
þannig, að iðjuver og ræktunar-
framkvæmdir hafa forgangsrétt,
í annarri röð koma leikhús, söfn
og skólar og aðrar almanna-
stofnanir, en íbúðarhúsnæði og
aðrar persónulegar nauðsynjar
koma ekki fyrr en í þriðju röð.
Af þessum ástæðum hefir sára-
litið verið gert til þess eftir
styrjöldina að koma upp mann-
sæmandi íbúðum.
Önnur ástæðan eru hinir
miklu þurrkar, sem eyðilögðu í
fyrra megnið af uppskerunni í
ýmsum beztu landbúnaðarhér-
uðum Sovétríkjanna.
Þriðja ástæðan er svo alls
konar sleifarlag á endurreisn-
arstarfinu. Hinar tíðu „hreins-
anir“, sem hafa átt sér stað á
flestum sviðum atvinnulífsins,
gefa bezt til kynna, að allsherj-
arrikisrekstur er ekki hin bezta
lausn atvinnulegra vandamála.
Mun óhætt að fullyrða, að end-
urreisnin hefir hvergi gengið
hægara í löndum sigurvegar-
anna en í Sovétríkjunum.
Mikill launamunur.
Þá gera margir blaðamann-
anna það að umtalsefni, hve
launamismunur og þarafleið-
andi stéttamunur sé mikill, og
sé vafasamt að hin kapitaliska
ERLENDAR FRETTIR
Verkamenn við rafstöðvar og
gasstöðvar i Frakklandi, er hcjfðu1
hótað að gera verkfall í fyrri- j
nótt, hætfu við það á seinustu
stundu og frestuðu því til 18.
júní. Verður reynt að ná sam-
komulagi á þeim tíma.
Smutz hershöfffingi hefir hald
ið ræðu og látið í ljós ótta við
það, að kommúnisminn myndi
fyrr eða síðar leiða til styrjald-
ar. Hann taldi Bandaríkjamenn
og Rússa orðna of sterka. Bret-
land þyrfti að eflast aftur, því
að það yrði friðnum mest til
styrktar.
Fimm stunda vinnuvika, sem
nýlega hófst í brezka kolaiðnað-
inum, hefir gefið enn betri raun
en við var búist. Kolaframleiðsl-
an hefir aukizt jafnt og þétt
siðan.
Ameríka brjóti freklegar jafn-
réttiskenningar kommúnismans
en Sovétríkin. W. N Evers,
fréttaritari enska jafnaðar-
mannablaðsins Daily Herald,
segir t._ d. að meðallaun verka-
manna séu talin 275 rúblur á
mánuði, en algengt sé að vin-
sælir rithöfundar, læknar og
lögfræðingar fái 40 þús. rúblna
mánaðarlaun eða 130 sinnum
hærri. Auk þess njóta þeir síð-
arnefndu ýmissa aukafríðinda.
eins og meiri matarskammts og
betra húsnæðis. Evers bætir því
við frásögn sína, að Moskva sé
nú óhreinni og hrörlegri en fyrir
20 árum, og íbúarnir gangi ver
til fara og séu ver útlítandi en
þá. Einkum segir hann, að sér
hafi ógnað hinn mikli fjöldi töt-
urlegra barna, gamalmenna og
bæklaðra uppgjafahermanna,
sem fékkst við ýmislegt prang
eða annað dútl á götunum.
Þessi sjón stakk mjög í stúf við
hina sællegu og velklæddu yf-
irstétt sem fór um i lúxusbíl-
um.
Rússar geta ekki
hafiff styrjöld.
Alexander Clifford, fréttarit-
ari enska blaðsins Daily Mail,
kemst að þeirri niðurstöðu, að
ekki þurfi að óttast styrjöld af
hálfu Rússa næstu 15 árin vegna
hins bágborna ástands hjá
þeim í atvinnumálum og fjár-
málum. Hann segir að fjárhags-
kröggur Breta séu smávaxnar
i samanburði við þær, sem Rúss-
ar þui«fi að glíma við, enda
hafi endurreisnin gengið
miklu hraðara og betur hjá
Bretum. Samgöngukerfi Sovét-
ríkjanna sé enn í mesta ólagi,
mikill hörgull sé á kolum, olíu
og rafmagni til iðnaðarins, og
verkafólkseklan sé mjög tilfipn-
anleg, enda eru miljónir manna
enn bundnar í hernum eða við
störf hernaðarlegs eðlis. Hann
segir ennfremur, að eyðilegg-
ingin af völdum styrjaldarinn-
ar hafi jafnvel verið enn meiri
(Framhald á 4. síðu)
Sigurjón á Álafossi hefir að undanförnu giímt við það mikla þrekvirki
að beizla Hekluhraunið nýja, þar sem það rennur glóandi úr gýgunum.
Fyrir nokkru síðan skýrði Sigurjón blaðamönnum frá því, að honum
hefði loks tekizt þetta þrekvirki og heppnazt að móta kross úr hrauninu,
en hann segist ætla að reisa Jónasi Hallgrímssyni slíkan kross og senda
annan til Sálarrannsóknarfélagsins í London, í viðurkenningar- og þakk-
lætisskyni, þar sem sá aðili hefir sýnt mikinn áhuga fyrir þessum tilraun-
um Sigurjóns. Mynd þessi var tekin, er Sigurjón sýndi blaðamönnum
hvernig hann glímir við hið logandi hraun, með töng sinni, sem er kjör-
gripur hinn mesti. (Ljósm. Guðni Þórðarson).
Úthlutun styrkja til skálda
og listamanna lokið
Nefnd sú, sem Alþingi kaus til þess að úthluta styrkjum til
skálda og listamanna, hefir nú lokiff störfum. í nefndinni áttu
sæti Dr. Þorkell Jóhannesson prófessor, Þorsteinn Þorsteinsson
sýslumaffur, Ingimar Jónsson skólastjóri og Magnús Kjartans-
son ritstjóri.
Hér fer á eftir skrá um úthlutun nefndarinnar til skálda, rit-
höfunda, tónlistar- og myndlistarmanna, en leiklistarmenn eru
sér í lagi:
Kr. 4000,00:
Davíð Stefánsson, Guðm. G.
Hagalin, Halldór Kiljan Laxness,
Kristmann Guðmundsson, Tóm-
as Guðmundsson, Þórbergur
Þórðarson.
Kr. 3000,00:
Ásgrímur Jónsson, Ásmundur
Sveinsson, Jakob Thorarensen,
Jóhannes Kjarval, Jóhannes úr
Kötlum, Jón Stefánsson, Magn-
Vertíðarlok á Akranesi
Gæftir voru betri en í fyrra, en meðalafli í
róðri var minm
í vertíffarlok höfffu borizt á land á Akranesi um 11.500 smá-
lestir af fiski (slægt meff haus). Helmingur aflans hefir veriff
hrafffrystur en hitt saltaff. Lifraraflinn er 782 þúsund lítrar, en
var í fyrra 620 þús. lítrar.
ús Asgeirsson, Ríkharður Jóns-
son.
Kr. 2400,00:
Elínborg Lárusdóttir, Guð-
mundur Böðvarsson, Guð-
mundur Daníelsson, Jón Leifs,
Ólafur Jóh. Sigurðsson, Theódór
Friðriksson, Þorsteinn Jónsson.
Kr. 1800,00:
Finnur Jónsson, Friðrik Ásm.
Brekkan, Guðmundur Einarsson,
Gunnlaugur Blöndal, Gunnlg,ug-
ur Scheving, Halldór Stefáns-
son, Jón Engilberts, Jón Þor-
(Framhald á 4. síöu)
Þó að heildaraflinn sé all-
miklu meiri en í fyrra, stafar
það af betri gæftum og meiri
róðrafjölda, en afli í hverjum
róðri er sem svarar rúml. einni
smálest minni nú en í fyrra.
Fram í miðjan febrúar var
afli mjög tregur, en var góður
frá. miðjum febrúar fram um
miðjan apríl, en eftir þann tima
var afli mjög rýr.
Alls stunduðu 22 bátar veiðar
frá Akranesi á vertíðinni, allir
með línu. M.b. Böðvar byrjaði þó
ekki veiðar fyrr en 27. marz.
Hann var svo síðbúinn sökum
þess að hann hafði frosið inni í
Svíþjóð. Afli hans var um 500
skippund.
Aflahæstir voru bræðurnir
Þórður og Jóhannes Guðjóns-
synir, á m.b. Sigurfara og m.b.1
Farsæl. Sigurfarinn aflaði 1460
skippund og 48.900 lítra lifrar
og Farsæll rúm 140Q skippund
og 48 þús. lifrar lítra. Meðalafli
, er um 1050 skippund og 36 þús.
I lítrar lifur.
Ekki er hægt að segja með
vissu hverju hásetahlutir muni
j nema, með því að lifur og hrogn
^ eru óseld og hafa ekki verið
i verðlögð, en gizkað er á, að
! hlutir á hæstu bátum muni
t verða um 20 þús. krónur og
meðalhlutir um 14 þús. krónur.
Úr öllum beinum og úrgangi
frá frystihúsunum hefir verið
unnið fiskimjöl í fiskimjöls-
i (Framhald á 4. síöu)
Þorskaflinn meiri
en í fyrra
Nú liggja fyrir endanlegar
tölur yfir fiskafiann til apríl-
loka s.l., og eru þær sem hér
segir:
Heildarafli á þorskveiðunum
varð 123 þús. smál. miðað við
slægðan fisk með haus. Á sama
tíma í fyrra var licildaraflinn á
þorskveiðunum 111 þús. smál.
Aflinn í apríl varð nú 35 þús.
smál., en var 38,6 þús. smál. í
apríl í fyrra.
Auk aflans á þorskveiðunum
var sildaraflinn á timabilinu
jan.—marz 12 þús. smál., svo
að alls nemur aflamagnið til
aprílloka 135 þús. smál.
Hagnýting þess afla, sem
fékkst á þorskveiðunum til apríi-
loka, var sem hér segir:
Til útflutnings ísvarið 23800
smál. á móti 52300 smál. árið
1946. Til frystingar 52700 smál.
á móti 47200 smál. 1946. Til
söltunar 13000 smál. á móti
10500 smál. 1946. Til niðursuðu
og annarra hagnýtingar fór að-
eins smávægiiegt magn.
Akureyrarbær mun hefja rekstur
Krossanesverksmiðjunnar
i sumar
Verksmiðjan mun vinna 3000 mál á sólarhring
Frásögn Gnðmundar Guðlaugssonar, form.
verksmiðjustjórnar
Eins og kunnugt er keypti Akureyrarbær Krossanesverksmiffj-
una í fyrra og ætlar nú að starfrækja hana fyrir eigin reikning.
Hefir aff undanförnu veriff unniff aff all umfangsmiklum endur-
bótum á verksmiffjunni, en vonir standa þó til, aff verksmiffjan
geti tekiff til starfa strax og síldarvertíðin byrjar. — Tíffinda-
maffur blaffsins hefir snúiff sér til Guffmundar Gufflaugssonar,
formanns verksmiffjustjórnarinnar, og fengiff hjá honum eftir-
farandi upplýsingar um verksmiffjuna:
Krossanesverksmiðjan var
byggð af Norðmönnum skömmu
fyrir heimsstyrjöldina fyrri og
var starfrækt af þeim að heita
má á hverri vertíð, þar til
skömmu fyrir síðari heimsstyrj-
öld. Síðan hefir hún verið starf-
rækt einstöku sinnum á reikn-
ing Síldarverksmiðja ríkisins,
sem haft hafa hana á leigu, þar
til nú er Akureyrarbær hefir
keypt verksmiðjuna eins og áð-
ur er sagt.
Kaupverðið var 530 þúsund
krónur og má það teljast hag-
stætt verð.
Að undanförnu hefir verið
unnið að breytingum og endur-
bótum á verkrmiðjunni. Verið
er nú að vinna að því, að koma
upp fullkomnum löndunartækj-
um, tveimur samstæðum, sem
hvor um sig afkastar 600
málum á klukkustund. Hefir
bryggjan, sem aðallega á að
nota, verið lengd og tækjunum
komið fyrir í sambandi við hana.
Þá er verið að skipta um
margar vélar og skilvindur
verksmiðjunnar, þó ekki verði
öllum breytingum, sem fyrirhug-
aðar eru á verksmiðjunni, lokið
á þessu vori. Einkum er verið
að breyta ýmsum vélum frá
gufudrifi i rafdrif. Þó verður
ekki hjá því komist, að mikið
af verksmiðjunni verði áfram
gufuknúið. En upphaflega var
hún öll rekin með gufuafli.
Gert er ráð fyrir, að verksmiðj-
an geti afkastað í sumar um
3000 málum á sólarhring, en
talið er, að afköst verksmiðj-
unnar megi auka upp í 5000 mál
(Framhald á 4. síðu)
a-
Hjáseta sósíalista
Þjóðviljinn reynir að halda
fram, að það sé ósatt hjá Tím-
anum, að þing-menn Sósíalista
hafi setið hjá við atkvæða-
greiðsluna um skuldabréfakafl-
ann í eignakönnunarfrv.
Sannleikurinn er sá, að við
2. umræðu í neðri deild fór
fram nafnakall um þennan kafla
frumvarpsins (2.—8. grein lag-
anna). Aðeins tveir þingmenn
Sósíalista greiddu þá atkvæði
gegn honum (Áki og Hermann),
en fimm sátu hjá (Katrín,
Lúðvík, Sigfús, Sigurður og
Snorri Jónsson).
Það afsakar ekki þessa hjá-
setu Sósíalistaþingmannanna við
2. umr., þótt þeir greiddu svo
atkvæði við 3. umr. með þeirri
tillögu Skúla Guðmundssonar
að fella kaflann alveg niður.
Sjálfir ætluðu þeir bersýnilega
ekki að bera slika tillögu fram.
Hjásetan var því hin raunveru-
lega afstaða Sósíalista varðandi
varhugaverðustu ákvæðin í eigna
könnunarlögunum.
Leiðrétting
í gær var hér í blaðinu sagt
frá kosningu í flugráð. í þeirri
frásögn misritaðist nafn eins
varafulltrúans. Stóð þar Bene-
dikt Sigurjónsson fulltrúi, en
átti að standa Friðjón Sigurðs-
son fulltrúi.
kvöld keppa Islendingar fyrstu
millilandakeppni í handknattleik
Fyrsta millilandakeppni í handknattleik, sem íslendingar taka
þátt í fer fram í kvöld á íþróttavellinum og hefst kl. 9. Er þaff
sænskt handknattleíkslið, sem keppir viff úrvalslið íslendinga.
Handknattleikur er tiltölu-
lega ung íþrótt hér á landi, en
hefir náð mjög mikilli út-
breiðslu, einkum meðal skóla-
fólks, hin sðari ár. íþrótt þessi
er mjög skemmtileg og veitir
iðkendum alhliða þjálfun. Sem
keppnisíþrótt er leikurinn álika
spennandi og knattspyrna.
Á handknattleiksmótum und-
anfarin ár, sem haldin hafa
verið hér í bænum, hafa þátt-
takendur jafnan verið 300—400
og sýnir það glöggt hina öru
útbreiðslu þessarar íþróttar. Það
var því kominn tími til að gera
nokkurn samanburð á íslenzk-
um og erlendum handknatt-
leiksmönnum, enda hefir nú
orðið að ráði að fá hingað sænsk
an meistaraflokk til að keppa
við beztu handknattleiksmenn
okkar. Koma Svíarnir í dag og
fer fyrsti kappleikurinn fram
á íþróttavelilnum kl. 9 í kvöld.
Svíar eru nú álitiiir bezta
handknattleiksþjóð í heimi og
félagið „Kristianstad“, sem hing
að kemur, er eitt af þeim
fremstu þar i landi. Meðal leik-
mannanna eru nokkrir úr
sænska landsliðinu.
ísl. liðið er þannig skipað:
Markvörður: Stefán Hallgríms-
son (Val). Bakverðir: Skúli H.
Norðdal (Á.), Baldur Bergsteins-
son (Vík.), Karl Jónsson (Val),
Sigfús B. Einarsson (Á.). Fram-
herjar: Kjartan Magnússon (Á.),
Sveinn Helgason (Val), Sigurð-
ur Norðdahl (Á.), Jón Þórðar-
son (Val) og Ingvi Guðmunds-
son (í. R.).