Tíminn - 30.05.1947, Blaðsíða 2

2
TÓIIINX. föstudagiim 30. maí 1947
97. blað
Föstudagur 30. maí
Kaupraáttur launanna
Þeir, sem lásu ritstjórnar-,
grein um Dagsbrúnarsamning-
ana á þriðju síðu l>jóðviljans í
fyrradag, þurfa ekki að efast
um, hvers eðlis þetta mál er.
Greinin átti að fjalla um nauð-
syn verkamanna til að fá kaup-
hækkun, en að langmestu leyti
er hún skammir um ríkisstjórn-
ina, enda fylgja henni myndir
af- fimm ráðherrunum, ásamt
persónulegum svívirðingum um
þá. Betur gat Þjóðviljinn ekki
sýnt, að þetta verkfallsbrölt
sósíalistaforkólfanna er ein-
göngu af pólitískum toga spunn-
ið. Markmiðið er ekki að bæta
kjör verkamanna, heldur að
reyna að eyðileggja starf ríkis-
stjórnarinnar, knýja fram
stjórnarskipti og koma einhverj -
um af forkólfum sósialisí’a í
ráðherrastólana á ný.
Það vill líka svo vel til, að það
er beinlínis játað í umræddri
grein Þjóðviljans, að verkamenn
hafa áhuga fyrir öðru meira en
kauphækkun. Þar er vitnað til
greinargerðar, sem trúnaðarráð
Dagsbrúnar birti síðastl. vetur
og segir þar m. a. á þessa leið:
„Trúnaðarráðið álítur, að
æskilegastar væru ráðstafan-
ir, er leiddu til þess, að laun
verkamanna — og þar með
allra annarra launþega og al-
þýðufólks — nýttust betur, að
kaupmáttur launanna yrði
aukinn“.
Þjóðviljinn útskýrir svo þetta
atriði greinargerðarinnar nán-
ar og segir:
„Með þessu var því skýrt og
afdráttarlaust yfir lýst, að
verkamenn litu ekki fyrst og
fremst á krónufjölda launa
sinna, heldur^á. raunveruleg-
an kaupmátt þeirra“.
Með verkfallsbrölti sínu eru
forkólfar sósíalista síður en svo
að gera það, sem hér er rétti-
lega lýst sem aðalmarkmiði
verkamanna, að tryggja kaup-
mátt launanna. Þeir eru ein-
göngu að vinna að þvi, að verka-
menn fái aukinn krónufjölda,
án þess að nokkur trygging fá-
ist fyrir því, að kaupmáttur
launanna aukist. Þvert á móti
bendir allt til þess, að ný kaup-
hækkun myndi draga nýjar
verðhækkanir, útsvarshækkanir
og tollahækkanir á eftir sér, svo
að raunverulegur kaupmáttur
launanna myndi því minnka en
ekki aukast við kauphækkun-
ina. Til viðbótar kemur svo það,
að kauphækkun myndi fljót-
lega stöðva atvinnureksturinn,
svo að verkamenn mundu ekki
einu sinni fá þessi lækkuðu
laun sín.
Þetta skilja líka verkamenn.
Þess vegna neitar nú hvert
verkalýðsfélagið á fætur öðru
að verða við þeirri ósk sósíal-
ista að segja upp samningum.
Þess vegna er það eins og talað
íyrir meginþorra verkalýðs-
stéttar landsins, er Verkalýðs-
félag Akraness snýr baki við
hinum pólitisku verkfallsbrölti
sósialista, en krefst þess hins
vegar, að stjórn Alþýðusam-
bandsins hefjist handa um
samninga við ríkisstjórnina og
samtök annarra stétta um að
ráða bót á dýrtíðinni og
tryggja þannig kjarabætur und-
anfarinna ára. Og við þær
samningaumleitanir á ekki
krónufjöldinn, heldur kaup-
máttur launanna að vera leið-
arljósið, eins og bent er á í
PÁLL ZÓPHÓNÍASSON:
n
Níu k
omma
fjó
rir
//
Þann 15. sept. 1944 áttu land-
búnaðarvörur að hækka í verði
á innlendum markaði, svo
bændur fengju 9.4% hærra verð
fyrir þær þeirra, er á honum
seldust, en þeir höfðu fengið ár-
ið áður. Árið áður höfðu 28 al-
þingismenn fengizt til að vera
með því, að verðbæta þær land-
búnaðarvörur, er selja þyrfti úr
landi, svo bændur fengju jafnt
fyrir þær og það, sem selt væri
í landinu, eða hið svokallaða
sexmannanefí\darverð.
Nú hafði viðhorfið breytzt.
Af þeim 28 þingmönnum, er voru
með því að verðbæta landbún-
aðarvörurnar frá haustinu
1943, höfðu nú nokkrir breytt
um skoðun, og voru ófáanlegir
til þess að mæla með slíku fram-
vegis.
Öllum var því sýnilegt, eftir
markaðshorfunum, að þótt land-
búnaðarvörurnar yrðu ekkert
hækkaðar innanlantjs, þá hlaut
að fást miklu minna fyrir þær,
er út yrði að flytja, en hinar,
sem seldar yrðu í landinu, og að
hækkað verð innanlands gat
orðið til þess að meira þyrfti að
flytja út, og yrði alltaf til þess
að hækka vísitölu framfærslu-
kostnaðar og þar með kaupgjald
allverulega, yrðu þær þá ekki
greiddar niður úr ríkissjóði.
Alþingi hafði áður krafizt
þess, að Búnaðarfélag íslands,
sem til þess tíma hafði látið
stéttarmál bænda sig engu
skipta, kæmi fram sem nokkurs
konar fulltrúi fyrir bændur
landsins, og- skyldaði það með
lögum til þess að ráða því, hve
mikið mætti greiða landbún$,ð-
arvörurnar niður í verði, til að
lækka áhrif þeirra á fram-
færsluvísitöluna. Aukabúnaðar-
þing var þá kallað saman 1944.
Það ræddi þessi mál rækilega.
Og það félist á að falla frá þýí
að hækka landbúnaðarvörurnar
í verði um 9.4% en setti þó á-
kveðin skilyrði á *«nóti. Þessi
skilyrði vóru fyrst. og fremst
þau, að útfluttu landbúnaðar-
vörurnar yrðu verðbættar eftir
sömu reglu og árið áður, og að
vísitölunni yrði haldið óbreyttri
í 272 stigum. Ennfr. var þess
krafizt, að ef franileiðslukostn-
aður hækkaði, skyldi ríkissjóður
bæta upp innanlandsverðið, svo
bændur biðu ekki hnekki af
þeirri hækkun. Þeir, sem að
þessari samþykkt stóðu, gerðu
sér ljóst, að með þessu komu
þeir í veg fyrir mikla hækkun
á framfærsluvísitölunni og þeir
vonuðu, að með því gæfu þeir,
fordæmi, sem yrði þess valdandi,
að aðrir gerðu eins, og það yrði
til þess að verðbólgan yrði
stöðvuð.
En þetta fór mjög á aðra leið.
Alþingi samþykkti að vísu lög,
er heimiluðu rikisstjórninni að
verðbæta útfluttar landbúnað-
arvörur, og verja fé úr ríkissjóði
til að halda framfærsluvísitöl-
unni í 272 stigum, en að öðru
greinargerð Dagsbrúnarmanna
hér að framan.
Þetta er leiðin, sem verka-
menn eiga að fara. Þeir eiga að
standa saman um að knýja
hana fram. Fyrsti áfanginn til
að ná því marki, er að afstýra
því pólitíska verkfallsbrölti,
sem forkólfar sósialista eru nú
að undirbúa og ekki er sprottið
af umhyggju fyrir verkalýðn-
um, heldur valdafíkn pólitískra
spekúlanta.
leyti gerði enginn neitt. Og rík-
isstjórnin sveikst um að halda
visitölunni óbreyttri, og dýrtíðin
jókst jafnt og þétt. Óhlutvandir
menn reyndu að telja bændum
trú um, aðt búnaðarþing hefði
með gerðum sínum svipt þá 8—9
millj. kr. tekjum, og þótt nú
liggi fyrir hvað þeir gáfu eftir
og hvað þeir fengu í uppbætur
á; útfluttu vörurnar og þær land-
búnaðarvörur, sem seldar voru í
landinu, eru enn til menn, sem
lifa það mikið í fortíðinni, að
þeir eru að reyna að halda við
þeirri óánægju, er þeir í fyrstu
gátu komið inn hjá nokkrum
bændum. Þó það eigi ekki að
þurfa að svara slíkum stein-
runnum röddum liðins tíma, þá
held ég, að það sé rétt að leggja
allar tölur á borðið, svo hver og
einn geti sjálfur séð hvernig
málið liggur nú fyrir.
Sé gengið út frá því, að. jafn-
mikið hefði selzt af landbúnað-
arvörum frá og með 15. sept.
1944 til 14. sept. 1945 og seldust,
en margir halda, að það hefði
orðið minna,ef þær hefðu hækk-
að í verði, þá er 9.4% viðbót við
það verð, er bændur fengu fyrir
þær, sem hér segir:
Af mjólk og mjólkurvörum
(bögglasmjör þó ekki
með) ................ 2.715.840
Af kindakjöti seldu
innanlands ........ 3.189.150
Af nautakjöti og garð-
mat seldum innan-
lands .................. 879.840
Alls kr. 6.784.830
Þetta hefðu bændur fengið
meira en þeir fengu, ef verðið
til þeirra hefði verið 9.4% hærra,
og það engin áhrif haft á shlu-
majyi varanna.
Nú er búið að verðbæta allar
vörur frá þessu ári bæði þær,
sem út voru fluttar og þær, sem
seldust innanlands. Reikningar
ríkissjóðs sýna, að það hefir
verið greitt sem hér segi^
1. Gærur frá haustinu 1944 .................... kr. 2.773.940,28
2. Útflutt saltkjöt frá 1944 .................... — 779.936,15
3. Útflutt freðkjöt frá 1944 .................. — 856.107,00
4. Útflutt ull frá 1945 ....................... — 1.800.00,00
5. Uppbót á mjólk selda innanlands, vegna
hækkandi framleiðslukostnaðar.................— 701.807,82
6. Uppbót á kjöt selt innanlands, vegna
hækkaðs framleiðslukostnaðar ................ — 531.677,45
Alls kr. 7.442.209,27
Bændur hafa því fengið
nokkru meira í verðuppbætur en
þeir hefðu fengið, ef innan-
landsverðið hefði verið hækkað
um 9.4% og salan innanlands
haldizt óbreytt þrátt fyrri það.
Hin svokallaða „eftirgjöf" á
9.4% hækkuninni varð því engin
eftirgjöf, heldur gróði fyrir
bæridur. En aðalgróðinn var þó
ekki fyrir þá sérstaklega, held-
ur þjóðina alla. Hefði landbún-
aðarvörurnar verið látnar
hækka, þá hefði kaup stór-
hækkað vegna hækkaðrar visi-
tölu, og hefði ríkissjóður átt að
greiða það niður, svo vísitalan
yrði óbreytt, hefði það kostað
hann til muna meira en þær
7.442.209,27, er hann greiddi alls
á landbúnaðarvörurnar.
En mestur hefði gróðinn orð-
ið, ef aðrir hefðu farið að dæmi
búnaðaj^rings, stöðvað frekari
hækkun, en til þefes bar þjóðin
nú ekki gæfu þá, end,a varð for-
usta hennar ill hin næstu ár, og
um annað hugsað en að kné-
setja verðbólguna.
Annan i hvítasunnu 1947.
Torsten Sclieníz:
IncLtancL á vegamótum
Verður stjórnleysi og borgar-
styrjöld eða ekki? Það er hin
mikla spurning Indlands í dag,
þegar Bretar búast til að láta af
yfirráðum í þessu geysistóra
ríki, bæði stjórnmálalega og
hernaðarlega, og að verulegu
leyti fjármálalega. Tekst Nehru
og stjórn hans að halda uppi
friði og lögum í landinu, eða
gera hinar níutíu milljónir Mú-
hameðstrúarmanna uppreist til
þess að knýja fram Pakistan-
ríki sitt eftir kröfu Jinnah?
Hvernig á að afnema hina miklu
fátækt? Hvernig tekst Nehru að
samræma jafnaðarstefnu sína
þjóðmálaskoðunum indverskra
fjárgróðamanna, sem hafa lagt
Kongressflokknum til fé í
stjórnmálabaráttunni og vilja
fá nokkuð fyrir snúð sinn? Mun
Indland hafa vinsamleg skipti
við Breta í framtíðinni, eða eflir
það vináttu sína við Rússa?
Hinn silfurhærði Nehru er
gáfaður og atkvæðamikill mað-
ur, þótt um hann leiki ekki eins
mikill frægðarljómi í flestra
augum og Gandhi. Þó býr Nehru
yfir þeim veikleika eins og flest-
ir Indverjar, að gera sér gylli-
vonir um framtíðina, og hann
á erfitt með að ráða fram úr
vandamálum, sem krefjast skap-
festu og lagni. '
Augljóst dæmi um þennan
veikleika hans var vlnáttuheim-
sókn hans til hinna órólegu
landamærahéraða, sem Múham-
eðstrúarmenn ráða yfir í norð-
vesturhluta Indlands, þar sem
hann átti að boða „bróðurlegáf
vináttu“. Fundur hans og ættar-
höfðingjanna þar tókst ekki sem
bezt. Þegar þeir létu það skýrt í
Ijós, að þeir vildu ekkert hafa
saman við Hindúa að sælda og
tóku að hafa ógnanir í frammi,
missti Nehru stjórn á skapi sínu
og sagði þeim skýrt og skorin-
ort, að þeir væru „launaðir
þrælar Breta“.
Krafa indverskra Múhameðs-
trúarmanna um Pakistan-ríki á
sér að sjálfsögðu trúarlegar og
fjárhagslegar rætur, þótt Hind-
úar fullyrði hins vegar, að þessl
ágreiningur milli þeirra og Kon-
gressflokksns sé nýtilkominn og
Bretar ali á honum eftir megni.
Satt er það að vísu, að Bretum
hefir orðið nokkur stuðningur
að þessum ágreiningi, en þeir
hafa þó alls ekki búið hann til.
Fjármálavald Hindúa er stað-
reynd. Að vísu eru til margir
verzlunarmenn meðal Múhaín-
eðstrúarmanna, en langflestir
auðmenn eru Hindúar.
Hugmynd Múhameðstrúar-
manna er sú, að Parkistan-
Eftir eLcLh.ú.sclagLnn
í eldhúsdagsumræðunum frá
Alþingi 29. og 30. apríl kom
margt einkennilegt fram, og
heyrði ég marga segja, að þær
hefðu verið eins og þegar börn
eru að metast eða rífast.
Kommúnistar héldu til streitu
15% niðurskurði verklegra
framkvæmda, þótt ráðherrarnir
margsönnuðu, að þetta er arg-
asta blekking. Þetta sýnir bezt,
hve kommúnistar eru ófyrir-
'leitnir að halda fram vísvitandi
ósannindum.
* .
Ólafur Thors tók til máls í
þessum umræðum. Ræðan, sem
hann flutti, fór verst með hann
sjálfan, þar sem hann bar það
blákalt fram, að hagur ríkis-
sjóðs sé og hafi aldrei verið
meiri né betri en einmitt nú,
þegar gjaldþrot vofir yfir. Þessi
maður veit það vel, að þegar
hann fór úr ríkisstjórn, var
gjaldeyririnn búinn, og tekju-
öflun ríkissjóðs í algerðu öng-
þveiti. Eða með öðrum orðum,
það var hrun framundan.
Svo þegar núverandi ríkis-
stjórn ætlar að reyna að bæta
fyrir verk Ólafs sjálfs, ræðst
hann á stjórnina og ætlar að
reyna að hjálpa kommúnistum
til að koma fram verkföllum og
öðru slíku, sem þeir af öllu
hjarta þrá, með því að segja,
að nú standi allt í blóma, ein-
mitt þegar ráðherrarnir eru
búnir að sýna fram á, að það
er hrun framundan, ef nokkuð
út af ber.
*
Enn segir Ólafur, að hann
hefði fúslega viljað taka upp
stjórnarsamvinnu við fyrri sam-
starfsflokka, ef þess hefði verið
kostur. Þarna er manninum vel
lýst, að vilja svo fúslega seðja
valdagræðgi kommúnista, sem
hann veit að vilja ekkert annað
frekar en að koma öllu á annan
endann í landinu, og standa
svo upp og gorta af afrekum
sínum eins og bersýnilega hefir
komið í ljós. Enn fremur sagði
Ólafur, að hann hefði verið ó-
fús að taka þátt í stjórnarsam-
starfi við Framsóknarflokkinn.
Sézt vel á því að Ólafur vill ekki
samstarf lýðræðisflokkanna í
landinu. Það hefir nú óvéfengj-
anlega sannazt, sem Framsókn-
armenn héldu fram eftir að
fyrrv. stjórn tók við völdum.
Reynslan hefir sannað, að stjórn
Ólafs Var fjárglæfrastjórn, sem
stefndi þjóðarskútunni á sker
með fádæma fyrirhyggjuleysi í
fjármálum.
Framsóknarmenn sáu strax
hvert stefndi, enda vöruðu þeir
þjóðina við í tíma, en vegna
blekkinga andstæðinganna
hlutu þeir þá hnekki í síðustu
kosningum, 5em raun varð á.
En það var fyrir það, að þá var
ekki komið í ljós það, sem nú
er augljóst mál.
Framsóknarmenn hafa ekki
tekið nærri sér, þótt þeir hafi
fyrir þessar viðvaranir verið
stimplaðir sem svartsýnir aftur-
haldsseggir. En það hafa and-
stæðingarnir óspart gert. Þjóðin
mun hins vegar sjá nú, hverj-
um hún getur treyst.
*
Halldór Kristjánsson bóndi frá
Kirkjubóli í Önundarfirði, hefir
undanfarið skrifað mikið í Tím-
ann, og má sjá af greinum
hans að hann er óvenjumikill
ritsnillingur. — Halldór hefir
margsinnis skorað á Jón Pálma-
son að svara þeim ádeilum,
sem hann hefir réttilega á hann
borið. En Jón þverskallast við að
svara og nefnir Halldór mörg-
um ófögrum nöfnum. Ástæðan
fyrir þessu er sú, að Jón Pálma-
son segíir, að honum fihnfst
Halldór ekki svara verður, en
þó getur hann ekki að sér gert,
að sletta öðru hvoru frá-
sér illyrðum í garð Halldórs, sem
sæma Jóni mjög vel, því að hann
er óefað mesti orðhákur Sjálf-
stæðisflokksins,
Mér finnst ekki sæma íslenzk-
um ritstjóra og allra sízt for-
seta sameinaðs Alþingis, að tala
og skrifa eins og Jón Pálmason
hefir gert.
- Þorgeir Ólafsson.
ríkið nái yfir þá hluta Indlands,
þar sem Múhameðstrúarmenn
eru í meirihluta, en það er eink-
um í norð-vesturhluta landsins.
Múhameðstrúarmönnum er þó
vel ljóst, að þeir munu eiga við
mikla fjárhagsörðugleika að
etja, en meirihluti þeirra segist
ekki setja fátæktina fyrir sig, ef
þeir aðeins losni við yfirráð
Hindúanna.
Óeirðirnar í Kalkútta, Austur-
Bengal og víðar hafa svipt tug-
þúsundir manna lífinu. Ef Ind-
land á að sleppa við borgara-
styrjöld, verða Múhameðstrúar-
menn að fá Pakistan-ríkið.
Tekst stjórnendum Indlands
að ráða fram úr vandanum og
sleppa við borgarastyrjöld? Ef
til vill, en þó mun langur tími
líða, áður en allur almenningur
fær betri lífskjör. Það er hægt
að lesa um miklar framtíðará-
ætlanir Indverja, en það er sitt
hvað að mæla og framkvæma.
Sá, sem hefir kynnzt indversku
embættismannastéttinni, fær
ekki háar hugmyndir urn skipu-
lagshæfileika Indverja. Emb-
ættissvik eru daglegt brauð í
Indlandi.
Hinni geysilegu örbirgð verður
að létta af með einhverjum ráð-
um. Stjórn Nehru var ekki fyrr
setzt á laggir, en Gandhi fór að
ræða um afnám hins fræga salt-
skatts. En þessi skattur hefir
þó verið mjög þýðingarlítill,
eins og einn indverskur þjóð-
hagfræðingur hefir bent á.
Nauðsynlegustu umbæturnar
eru skömmtun jarðnæðis, meiri
tækni í iðnaðinum og bætt heil-
brigðiseftirlit.
Nehru dáist að samyrkju-
skipulagi Ráðstjórnarríkjanna,
og ef til vill er það heppilegt
fyrir Indland, eins og margir
hafa bent á.
Gandhi er nú 77 ára að aldri
og hefir enn þá mjög mikil á-
hrif á indversk stjórnmál.
Hvernig stendur á hinu mikla
áhrifavaldi hans? Nehru hitti
reyndar naglann á höfuðið,
þegar hann sagði, að Gandhi
hefði komið eins og nýr blær á
tímum vonbrigða- og bölsýnis,
þegar baráttan virtist vonlaus,
og frjálst Indland t órafjarlægð.
Gandhi heldur því enn fram,
að Indverjar verði að vera iðnir
við spunarokkinn og koma fram
við hiria „ósnertanlegu“ eins og
bræður. Hinir „ósnertanlegu" í
Indlandi eru um sextíu millj-
ónir, og fregnum af árangrinum
af tilraunum Gandhis fyrir
þeirra hag ber ekki saman. Víða
fá þeir þó aðgang að hofunum
nú orðið, og fá að sækja vatn
sitt í hina almennu brunna, og
vonir standa til þes, að þetta sé
fyrsti vísir þess, að þessu þræla-
haldi muni brátt ljúka. En það
er þó alls ekki langt síðan einn
meðlimur hinnar nýju stjórnar
vildi ekki snæða banana, sem
einn hinna „ósnertanlegu“ hafði
snert.
Gandhi sjálfur býr mitt á
meðal hinna „ósnertanlegu“. Ég
sá hann í Delhi, daginn eftir að