Tíminn - 30.05.1947, Blaðsíða 3

97. blað
rmirNTV. föstadaglim 30. maí 1947
3
MIMINGARORÐ:
Ólafur Guðmundsson
fyrrverandi ferjumaður að Sandhólaferju
Kynslóðir koma, og kynslóðir
fara. Það er gömul saga, en
ávallt ný.
í dag verður lögð til hinztu
hvílu ein af kempum liðins
tíma — barn horfinnar kyn-
slóðar og þess íslands, sem var.
Þessi maður er Ólafur Guð-
mundsson, fyrrum ferjumaður
að Sandhólaferju við Þjórsá, er
lézt í elliheimili Hafnfirðinga
inga 20. maímánaðar síðastlið-
inn. Fer kveðjuathöfn fram í
Hafnarfjarðarkirkju árdegis í
dag, en síðdegis verður hann
borinn til moldar í Stokkseyrar-
kirkjugarði. En á Stokkseyri átti
Ólafur heima hátt á fjórða tug
ára.
Ólafur fæddist að Burðarholti
í Ásahreppi í Ranárvallasýslu
28. maímánaðar 1865, sonur
hjónanna þar, Ragnhildar Sig-
urðardóttur og Guðmundar
Benediktssonar. Aðeins ársgam-
all var Ólafur tekinn í fóstur
að Sandhólaferju, og þar ólst
hann upp hjá Gunnari hrepp-
stjóra og Þórunni konu hans.
Dvaldist hann síðan lengstum
að Sandhólaferju, þar til hann
var þrítugur. Um það leyti var
Þjórsá brúuð og tekin af lög-
ferja að Sandhólaferju. Var Ól-
afur ferjumaður þar síðasta
áratuginn, áður en þessi breyt-
ing varð.
Það mun flestum finnast nú
sem manndómsár og starfsævi
manna hefjist um þrítugsald-
urinn. En við svo hörð störf má
búa, að þá sé maðurinn þrotinn
að heilsu. Svo var um Ólaf ferju-
mann. Um tíu ára skeið hafði
hann barizt við Þjórsá með
miklum orðstír, áræði og hjálp-
fýsi, sem aldrei brást, en fært
þá fórn, sem þyngst er — heilsu
sina og orku. Ekki var heldur
fyrir laununum að gangast —
Ólafur yfirgaf ferju sina snauð-
ur maður.
Þeir, sem nú á dögum aka um
vegi og brýr Suðurlandsins, eiga
sennilega erfitt með að skilja
þá hörðu baráttu, er heyja varð
við stórfljótin, og þær fórnir,
er þar voru færðar, svo að hægt
væri að lifa í þessu harðbýla
landi. Það er einn af kapítul-
um landssögunnar, sem enn
hefir ekki verið skráður, og þeg-
ar er faúnn að falla í fyrnsku
með þjóðinni. Svo skamm-
minnug getur jafnvel söguþjóð
verið. Að vísu eru ferjurnar
fyrir 'löngu fúnaðar í naustum
sínum éða að engu orðnar fyrir
tímans tönn á sama hátt, og
svitadropar ferjumannanna ,eru
hann varð 77 ára, og hann virt-
ist eins og vofa, þar sem hann
gekk á milli tveggja ungra
stúlkna.
Foringi hinna „ósnertanlegu“
heitir Ambedkar, og hann vill
að þeir berjist áfram fyrir
mannsæmandi tilveru. Hann
lítur á tilraunir Gandhis að fá
Hindúa til þess að koma fram
við þá eins og bræður, sem
glapræði. Hann segir, að Gandhi
sé versti óvinur hinna „ósnert-
anlegu“.
Nehru heldur því fram, að
Indland eigi að> halda friði og
vináttu við allar þjóðir. Hann
hefir setið í fangelsi um mörg
ár, eins og flestir aðrir meðlimir
stjórnar hans, og á því grátt að
gjalda Bretum, en hann sér í
hendi sér, að þótt Indland verði
sjálfstætt ríki, verður það að
njóta hjálpar Breta enn um
langa stund. Brezkir stóreigna-
menn í Indlandi selja nú sem
runnir út í hið yzta haf með
vatninu, sem draup af árablöð-
unum. Sjálfir eru þeir flestir
eða allir komnir undir græna
torfu. En á þeim degi þegar Ól-
afu.r Guðmundsson er til grafar
borinn, mætti virðast sérstök
ástæða áð líta snöggvast til
baka til alls þess, sem„ var —
alls þess stríðs og strits, sem
heyja varð — að minnsta kosti
fyrir Sunnlendinga og aðra syni
og dætur þeirra, er hann barg
heilu og höldnu yíir eitt vá-
lyndasta stórfljót landsins, jafnt
á nótt sem degi.
Þegar lögferja á Þjórsá lagðist
niður og Ólafur flutti brott frá
Sandhólaferju, var hann um
skeið vinnumaður á ýmsum
bæjum í Ásahreppi, unz hann
fluttist til Stokkseyrar árið
1908. Þar dvaldi hann síðan
fram á árið 1945, að hann flutt-
ist'til Hafnarfjarðar. Var hann
þá rúmfastur orðinn, og steig
aldrei á fæturnar eftir það.
Eftir að hann flutti til Stokks-
eyrar stundaði hann sjó meðan
þrek hans leyfði, en var oft á
sumrum áx ýmsum stöðum í
Rangárvallasýslu, einkum eftir
að hann tók að reskjast.
Ólafur Guðmundsson kvænt-
ist aldrei. En hann bjó lengi
með Maren Pétursdóttur, og
átti með henni einn son, Kjart-
an Ólafsson, bæjarfulltrúa í
Hafnarfirði. Annar sonur hans
er Jón, iðnaðarmaður í Reykja-
vík. >
Nú hefir tessi maður safnazt
til feðra sinna. En eftir lifir
orðstír mikilhæfs og stórbrot-
ins afreksmanns, sem sú kyn-
slóð, er hann lifði og starfaði
með, skipaði að verðleikum
fremstum á bekk þeirra ósér-
plægnu atorkumanna, er háðu
síðustu glímuna við ægilegustu
torfærur hinna víðu byggða
Suðurlandsins. H.
óðast eignir sínar þar. Vöruhús
og veitingahús komast nú óðum
í eigu Indverja. f framtíðinni
munu járnbrautirnar og margs
konar annar brezkur* atvinnu-
rekstur verða þjóðnýttur.
Nú sem stendur er mjög erfitt
að fá Indverja til þess að sjá
nokkuð annað en vanrækslu og
illvirki Breta þar í landi. En það
skyldi þó haft hugfast, að Bret-
ar hafa gefið Indverjum frið í
hundrað ár og mannúðlegt rétt-
arkerfi, þótt stjórnkænska
Breta hafi ef til vill ekki ætíð
fallið vel að hinum austurlenzku
þjóðháttum.En það er ekki hægt
að loka augunum fyrir því, að
ver.^tu kúgarar indversku þjóð-
arinnar hafa sjálfir verið Ind-
verjar.
Drekkið Maltko!
»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
Gunnar Widegren:
Rábskonan á Grund
— Hún er óvenjulega brún, sagði prófastsfrúin við
sessunaut sinn — óeðlilega brún, vil ég segja. Maður
veit, hvernig ungu stúlkurnar eru nú á dögum.
Ég var einmitt áð taka diskilinn biskupsins, þegar
prófastsfrúin sagði þetta, og ég get ekki neitað því,
að ég varð dálítið vandræðaleg, auk þess sem það
fauk talsvert í mig. En mest fékk þó návist Svans á
mig.
— Þetta er eins eðlilegur hörundslitur og frekast
getur verið, sagði biskupinn og kleip föðurlega í kinn-
ina á mér.
— Þess konar getur biskup leyft sér að gera, ef það
er gert á réttan hátt, sagði matreiðslukonan, sem hefir
mallað allt, sem etið hefir verið í meiri háttar presta-
veizlum hér í næstu sóknum á s^inni árum, svo að hún
veit sjálfsagt, hvað hún syngur.
— Já, einmitt, sagði prófastsfrúin illkvittnislefk.
Biskupinn veit auðvitað, hvernig málað kvenfólk á að
líta út.
Hún getur nefnilega aldrei setið á sárshöfði við1 bisk-
upinn, og það stafar af því, að honum var veitt emb-
ættið hérna á árunum, en ekki bróður hennar —
„bróður mínum, prófessornum í Uppsölum“. Og hún er
illkvittin manneskja, sem einskis svífst.
— Góða Kristín, sagði biskupsfrúin brosandi. Það
er víst orðið svo alvanalegt, að fólk endurbæti verk
skaparans á þann hátt, jafnt fyrirfólk sefn aðrir, að
jafnvel saklausasti biskup kemst ekki hjá því að taka
eftir þvi.
— Jú, Malla er slétt á vangann og rjóð í kinnum í
dag, þó að hún sé farin að reskjast, svo að ég má
kannske álykta sem svo, að hún tali af pigin reynslu,
sagði Kristín önuglega. En í mínu ungdæmi þóttust
stúlkurnar of góðar til þess að nota tálliti eða láta sól-
ina gera sig brúnar eins og negrastelpur.
En nú var biskupnum hóg boðið. Hann lét atóm-
sprengjuna falla.
— Já, en góða Kristín, sagði hann — það er nú svo
hræðilega langt síðan ....
Þá þagnaði Kristín. En glamrið i fölsku tönnunum
vitnaði um það, hve reið hún var. Allir gúðsmennim-
ir og maddömur þeirra stóðu á öndinni. Aldurhniginn,
góðviljaður klerkur forðaði frekari ýfingum með því að
segja spaugilega sögu, sem raunar hafði nú einhvern
tíma heyrzt áður. Svanur varð aulalegri á svipinn en
nývígðum presti og sprenglærðum helgisiðafræðingi er
leyfilegt að vera.
Veizlan fór vel fram, og litlu maddömunni nýja
prestsins varð æ léttara fyrir brjósti, ekki sízt vegna
þess, að biskupinn var sífellt ag hrósa því, hversu
smekklega hefði verið lagt á borð, hve fallega stúlk-
urnar gengju um beina, hve matúrinn væri góður og
yfirleitt öllu, sem manninum gat hugkvæmzt að hrósa.
Loks stóð hann upp og hélt um þetta hugðnæma ræðu,
sem við fengum ekki að heyra. Biskupsfrúin var bros-
hýr og lítillát og reyndi eftir mætti að bera mýkjandi
smyrsl á sárin, sem Kristín prófastsfrú veitti veizlu-
gestum og heimafólki með glósum og opinskáum að-
dróttunum. Við og við sá ég mér færi á að renna aug-
unwn til Svans. Hann virtist mjög annars hugar.
Bara, að hann færi nú ekki að spyrja einhverra
spurninga um mig — spurninga, sem gátu leitt af sér
aðrar spurningar og jafnvel hættulegar eftirgrensl-
anir! Það var eins og ég gengi á eggjagrjóti, mér rann
kalt vatn milli skinns og hörunds, ég náfölnaði og sót-
roðnaði til skiptis, mér flaug í hug að hlaupa burt frá
öllu saman, reka höndina niður í brennheitt vatn,
skera mig á beittum hnífi eða gera bara eitthvað, sem
gaf mér átyllu til þess að flýja. En ég fann, að það
var afbrot við vesalings maddömuna — henni var ó-
rótt innan brjósts. Hún tautaði jafnvel fyrir munni sér
orð, sem prestsmaddama má ekki segja. Ég harkaði
því af mér og bauð öllu illu byrginn. Allt varð að fara
sem fara vildi.
Að borðhaldinu loknu var gestunum borið kaffi úti
í trjágarðinum, og þá tókst ekki betur til en svo, að ég
varð að fara með kaffikönnuría beint til Svans, því að
Edit frá Mýrargerði, sem bar bakkann með bollunum,
rjómakönnunni og sykurkerinu, stáðnæmdist fyrst
hjá honum. Ég hneigði mig kurteislega, eins og vel
uppalinni sveitastúlku ber að hneigja sig fyrir presti,
ekki sízt, ef hann er ungur og laglegur, og hellti svo í
bollann hans, án þess höndin skylíi, svo sjáanlegt væri.
— Þakkir, sagði Svanur og starði á mig rapnsóknar-
augum um leið og hann bar bollann upp að vörum sér.
— Gerið þér svo vel, sagði ég lágt og auðmjúklega,
hneigði mig í annað sinn og gekk svo til næsta manns.
— Þetta er undarlegt, heyrði ég Svan tauta í barm
sér.
Ég saeri mér við og spurði silkimjúkri röddu:
— Finnst yður eitthvað að kaffinu, herra prestur?
— Nei, svaraði Svanur, eins og hann hrykki upp af
værum blundi. Ég var bara — ég var bara .... Nei,
þakka yður fyrir — kaffið er ágætt.
Ég lét eins og ekkert væri, en með sjálfri mér háði ég
harða baráttu við eitthvað, sem var undarlegt sam-
bland af ótta og niðurbældum hlátri.
Getum afgreitt nú þegar
handsáðvélar „Nordland”
fyrir grasfræ.
Samband ísl. samvinnufélaga
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúð við andlát og jarð-
arför
Ólafs Ólafssonar,
Eyvindarholti.
Börn, barnabörn og tengdabörn.
Þrjár nýjar
bækur
Feðgarnir á Breiðabóli, 3
Grænadals-kóngurinn nefnist lokabindi þessa merka og
vinsæla sagnabálks, sem hófst með sögunum Stórviði og
Bærinn og byggðin. Segir hér frá harðri og erfiðri baráttu
Hákonar unga til að skapa nýtt ættaróðal í einum hinna
sólmyrku fjalladala, sem áður höfðu legið undir Breiðaból.
Lýkur þar sögunni, er yngsti ættarhlynurinn, Litli-Hákon,
heldur heim á leið til Grænadals, í afturelding, frá bruna-
rústunum á Breiðabóli, þar sem afi gamli, hann Stóri-
Hákon, hefir brunnið inni í „gömlu stofu“, i rafljósadýrð
nýja tímans. — Grænadalskóngurinn er svipmikil og á-
hrifarík saga.
Dagshríðar spor
nefnast 12 sögur eftir vestur-íslenzku skáldkonuna Guð-
rúnu H. Finnsdóttur. Sögur þessar eru kanadískar að um-
hverfi, en ísl enzkar í anda. Sögupersónurnar eru flestar
íslenzkt fólk, sögugildi þeirra tíðum innri barátta milli
íslenzkra eðlisþátta og áhrifa úmhverfisins. Stundum
verður minningin um ísland ljúf draumsýn. Kelly, í sög-
unni Salt jarðar, geymir óljósa sögusögn um móður sína ís-
lenzka, sem hann hefir aldrei þekkt, og í huga hans renn-
ur hún saman við hugmyndina um ættlandið í norðri,
veitir honum þrek, hjálpar honum að finna sjálfan sig.
I andlegri nálægð við Island
eftir Einar Pál Jónsson, ritstjóra, hinn kunna vesturís-
lenzka blaðamann, er skemmtilegur þáttur um för rit-
stjórans til New York 1944 á fund forseta íslands, er hann
var staddur þar í boði Roosevelts forseta. Lýsir höfundur
hátíðahöldum íslendinga þar í borg í sambandi við komu
forsetans og segir frá ýmsum merkum íslendingum, er þar
voru saman komnir. Hér er eftirtektarverð hpimild um
einstakan atburð í sögu íslands.
Stúlkur óskast

til Kleppjárnsreykjahælisins í Borgarfirði til
aðstoðar við hjúkrun og saumaskap. #
*
upplýsingar í skrifstofu ríklsspítalanna, sími
1765.
Starfsstúlkur og
hjúkrunarmenn
vantar á Kleppsspllalann. Uppl. í
síma 2319.
UTBREIÐIÐ TIMANN
%
í