Tíminn - 03.06.1947, Blaðsíða 2

2
TtMINrc, þrigjmlagiim 3. Júní 1947
99. blað
Þriðjjudagur 3. júní
/1 CíÍaðawyi
Seinasta gerræðis-
verk sósíalista
Forkólfar sósíalista hafa nú
látið trúnaðarmannaráð Dags-
brúnar, sem er skipað ellefu
mönnum, lýsa yfir verkfalli um
næstu helgi, ef ekki hefir verið
fallizt á kröfur þeirra fyrir þann
tíma.
Þetta seinasta tiltæki sósí-
alista forkólfanna er eins full-
komið gerræði og hugsazt getur.
Þótt finna megi ákvæði um það
í vinnulöggjöfinni, að trúnaðar-
mannaráði sé heimilt að lýsa
yfir verkfalli, er það hrein van-
túlkun að ætla að skáka í skjóli
þess í umræddu tilfelli. Þegar
þetta ákvæði vinnulöggjafar-
innar var sett, var reiknað með
því sem sjálfsögðu, að trúnaðar-
mannaráðin yrðu mjög fjöl-
menn og þau beittu ekki heldur
þessu valdi sínu, nema fyrir lægi
skýr verkfallsvilji félagsmanna.
Hvorugu þessara skilyrða er hér
til að dreifa. Hér er trúnaðar-
mannaráðið í 3000 manna fé-
lagi skipað einum 11 mönnum
og fyrir liggur, að mikil and-
staða var gegn uppsögn samn-
inga og því mestar líkur til, að
meiri hluti félagsmanna sé and-
vígur verkfalli. Hefðu forráða-
menn félagsins því viljað full-
nægja anda vinnulöggjöfarinn-
ar og lýðræðisins bar þeim ský-
laus skylda til þess að láta fara
fram atkvæðagreiðslu meðal fé-
lagsmanna um það, hvort boðað
skyldi til verkfalls.
Framkoma sósíalistaforkólf-
anna sýnir hér tvennt mjög
greinilega:
í fyrsta lagi sýnir þessi fram-
koma, að sósíalistaforsprakk-
arnir virða ekki vilja verka-
manna að neinu. Þess vegna láta
þeir ekki svo lítið að bera það
undir þá, hvort efnt skuli til
verkfalls eða ekki. Þeim er skip-
að að leggja niður vinnu, en
þeir eru ekki spurðir ráða. Ekk-
ert sýnir betur lítilsvirðingu
sósíalistaforkólfanna á verka-
lýðnum, þótt þeir tali blítt og
fagurlega í eyru hans. Ekkert
sýnir líka betur, að sósíalista-
forkólfarnir óttast, að verka-
mönnum sé ljóst, að hér sé ekki
verið að berjast fyrir hagsmun-
um þeirra, heldur sé hér ein-
göngu á ferðinni valdaaðstaða
ósvífinna pólitískra spekúlanta.
í öðru lagi sýnir þessi fram-
koma sósíalistaforkólfanna, að
allt þetta brölt þeirra er af póli-
tískum toga spunnið. Ef þeir
væru einvörðungu að hugsa um
verkamennina, myndu þeir
leggja málin undir þá og hlíta
úrskurði þeirra. En þeir gera
það ekki, því að þeir óttast, að
sá úrskurður myndi kollvarpa
þeirri pólitísku fyrirætlun
þeirra að koma á verkfalli, sem
leiði til hruns og eyðileggingar
i atvinnulífi landsmanna og
skapi þannig glundroða og öng-
þveiti, er geti lyft einhverjum
af forystumönnum sósíalista í
ráðherrastólana á ný.
Takist sósíalistaforkólfunum
að koma fram þessari fyrirætl-
un sinni með því að beita verka-
menn ólögum og ofbeldi, dugir
ekki annað fyrir lýðræðis- og
umbótaöfl þjóðfélagsins en að
taka mannlega á móti. Sósíal-
istaforkólfarnir geta að sönnu
valdið miklu tjóni, ef þeim tekst
að halda uppi nokkurra vikna
verkfalli, en samt yrði tjónið
enn meira til frambúðar, ef fall-
ízt væri á kröfur þeirra og dýr-
„Gjafir“ bæjarstjórnar-
meirihlutans.
Þær sögur gengu um bæinn
fyrir síðustu bæjarstjórnar-
kosningar, að ýmsir hinna efna-
minni borgara hefðu fengið
heimsókn manna, er þóttust
hafa ýmsar gjafir meðferðis,
sem bæri að þakka bæjarstjórn-
armeirihlutanum. Er jafnvel
talið ekki fjarri sanni, að þess-
ar „gjafir“ hafi ráðið úrslitum
kosninganna.
Hvað, sem hæft er í þessu, er
hitt víst, að bæjarmenn eru nú
að uppskera „gjafir“, sem eru
ávöxtur þess, að þeir fólu Sjálf-
stæðisflokknum stjóm bæjar-
málanna.. Ein þessara „gjafa“
er hækkun rafmagnsverðsins,
sem nemur hvorki meira né
minna en 43—45% á hæsta
heimilistaxtanum (B2). Innan
skamms kemur önnur „gjöf“ í
dag^ljósið, þ. e. útsvarshækkun-
in.
Þetta eru gjafir, sem bæjar-
menpi geta verið vissir um að
fá áfram í enn ríkara mæli
meðan íhaldið fær einsamalt að
stjórna bænum.
Sósíalistar og Bjarni.
Bjarni Benediktsson skrifar
grein í Mbl. í gær og læst þar
óttast það mjög, að Sósíalistar
afvegaleiði Hermann Jónasson.
Þessi ótti Bjarna er alveg á-
tíðinni alveg sleppt lausri, en
vitanlega væri það óhjákvæmi-
leg afleiðing af grunnkaups-
hækkun nú. Vísitalan myndi þá
fara upp í 350—360 stig um
næstu mánaðamót og geta þá
flestir reiknað út gróða útgerð-
arinnar af síldveiðunum eftir
það, svo að aðeins sé nefnd sú
atvinnugrein, sem nú býr við
langhagstæðast útflutningsverð.
Áður en til slíks kemur, kann
þó verkamönnum að gefast
tækifæri til að afstýra þeirri
bölvun óviðráðanlegrar dýrtíð-
ar, sem sósíalistaforkólfarnir
eru hér að leiða yfir þjóðina.
Gifta verkamanna sjálfra og
þjóðfélagsins alls er komin und-
ir því, að slíkt tækifæri verði
notað rétt og viturlega.
stæðulaus, því að Hermann Jón-
asson er manna ólíklegastur til
að verða afvegaleiddur, hvort
heldur er af sósíalistum eða öðr-
um. Því miður verður ekki sagt
það sama um Bjarna sjálfan.
Það var hann, sem átti frum-
kvæðið að því óheillaverki Sjálf-
stæðisflokksins að efla sósíal-
ista til valda, fyrst í Dagsbrún
og síðan í Alþýðusambandinu.
Þetta þótti honum samt ekki
nóg að gert, heldur gerðist hann
hvatamaður þess, að sós-
íalistar komust í ríkisstjórn og
unnu þar þau óhappaverk, sem
Bjarni lýsir nú ófegurst í Mbl.
En þótt Bjarni skrifi nú skel-
egglega gegn sósíalistum i Mbl.,
er nauðsynlegt vegna þessarar
fortíðar að fá meiri reynslu
fyrir stefnubreytingu hans
áður en menn geti fest fullan
trúnað á, að sóíalistar eigi ekki
eftir að afvegaleiða hann í ann-
að sinn.
»
Illa kominn.
Það hefir komið á daginn, að
flokksmenn Ólafs Thors hefðu
gert honum mestan greiða, ef
þeir hefðu farið að ráðum Tím-
ans og ekki sleppt honum að
hljóðnemanum í eldhúsumræð-
unum. Svo órótt er honum enn,
að hann skákar fram Gísla Jóns
syni í Mbl. í vikunni, sem leið,
og lætur hann endurtaka í mik-
illi langloku sömu firrurnar og
Ólafur þuldi í útvarpið. Illa er
Ólafur vissulega kominn, þegar
hann fær ekki einu sinni Jón
Pálmason til að taka undir með
sér og verður því að notast við
Gísla „Flateyjarkappa“.
Hvaðan stafar birtan?
Gísli heldur því fram, að „ný-
sköpunarstjórnin" hafi skilið
þannig við atvinnuvegi lands-
manna, að aldrei hafi verið
bjartara framundan hjá þeim
en nú.
Síðan Ólafur Thors lét svipuð
ummæli falla í eldhúsumræð-
unum hafa margir velt því fyr-
ir sér hvaðan hann sá þessa
birtu. Taldi hann kannske birt-
una stafa af því, að framleiðslu-
kostnaður sjávarafurða muni
vera um það bil helmingi hærri
hér en hjá þeim þjóðum, sem
við eigum að keppa við? Eða
stafaði birtan af því,ja.ð öU fisk-
framleiðsla þessa árs og nokkuð
af framleiðslu fyrra árs var ó-
seld, þegar fyrrv. stjórn skildi
við, og ekki einu sinni hafin við-
leitni til að selja hana? Eða
stafaði birtan af ríkisábyrgðinni
á fiskverðinu?
Meðan Ólafur og þjónar
hans hafa ekki svarað þessu,
munu menn ekki finna . aðra
skýringu á þessu birtuskrafi en
þá, að það stafi af einhverjum
innri bruna órórrar og vondrar
samvizku.
Viðskilnaður Péturs.
Þá lofar Gísli mjög, hve vel
Pétur Magnússon hafi skilið
við fjármál ríkisins í hendur
núverandi stjórnar. Þessi und-
irbúningur v'ar I stuttu máli sá,
að hann kom ekki aðeins 197
millj. kr. tekjum ríkissjóðs í lóg
á síðastl. ári, heldur jók hann
skuldir ríkisins um 9 millj. kr.
og eru þó ekki stórauknar skuld-
ir ýmsra ríkisstofnana meðtald-
ar. Þannig var Pétur búinn að
koma árlegum útgjöldum ríkis-
sjóðs yfir 200 millj. kr. Þessu til
viðbótar komu svo ýms ný stór-
felld útgjaldalög, sem nú í fyrsta
sinn komu til framkvæmda, t.
d. tryggingarnar, skólalögin o.
fl. Þá bættist það einnig við, að
Pétur skildi við dýrtíðarvísitöl-
una um 30 stigum hærri, en hún
hafði verið til jafn^ðar á síð-
astliðnu ári. Til að kóróna þetta
allt, var svo búið að eyða öllum
erlenda gjaldeyrinum og rýra
þannig stórlega tolltekjurnar á
þessu ári.
Það þarf vissulega mann af
sauðahúsi Gísla Jónssonar til
að geta lofsungið slíkan við-
skilnað.
Sjálfshól Gísla og
vitnisburður Bjarna.
Gísli getur vitanlega ekki lok-
ið þessari Mbl.-grein svo, að
hann geti ekki sjálfs sín að
nokkuru. Lætur hann mjög af
framgöngu sinni sem formanns
fjárveitinganefndar og lætur
við að byggja upp og viðhalda
sinni sjálfstæðu andlegu menn-
ingu.
Áður en ' ríkisvaldið lögbauð
skólaskyldu, áður en véltækni
nútímans tók að flytja mönnum
boðskap umheimsins 1 gegnum
síma og útvarp, var þarna kom-
in á fót skólamenntun með
mörgum hagnýtum námsgrein-
um ásamt íþrótta- og söng-
og kennslu.
Leiklist, söngur og tónlist
dafnaði þar með miklum blóma,
og varð það til þess að leysa úr
læðingi dulda hæfileika ungra
sveina og meyja, sem síðar urðu
svo þjóðfélaginu bæði til nyt-
semdar og sóma.
Áhrif frá menningarstraum-
um nágrannaþjóðanna námu
hér land og festu rætur.
Straumar þeir runnu í farveg
hinnar blómlegu verzlunar, sem
starfrækt var hér um langt
skeið, oft undir forustu valin-
kunnra höfðingja, er hefðar-
brag settu á staðinn.
Enn er þetta þorp, eins og
það hefir verið frá ómunatíð,
umvafið mestu auðlindum ís-
lands, hinum stórgjöfulu fiski-
miðum suðurstrandarinnar, og
hinni víðlendu grasi grónu
sléttu, sem eflaust gæti fætt
þúsundir íslendinga á sinni frjó-
sem svo, að hann hafi stöðvað
ýmsar útgjaldahækkanir við 3.
umræðu. Sannleikurinn er þó
sá, að fjárveitinganefnd reynd-
ist svo óstarfhæf undir for-
mennsku Gísla, að ríkissjórnin
varð að taka undirbúning fjárl.
fyrir 3. umræðu í sínar hendur,
en þá lá m. a. fyrir að jafna
fjárveitingum milli héraða.
Gerði stjórnin þetta með þeim
hætti, að hún hækkaði sumar
fjárveitingar, en lækkaði aðrar,
og er það rétt hjá Gísla, að
menntamálaráðh. átti drýgstan
þátt í því, að þessi leiðrétting
var gerð. Afskipti Gísla af þess-
um málum voru helzt þau, að
hann lagðist gegn leiðréttingar-
tillögum stjórnarinnar, en vit-
anlega voru ráð hans að engu
höfð, eins og endranær.
Varðandi álit kunnugra manna
á þinghæfni Gísla er skemmst
að vísa til vitnisburðar Bjarna
Benediktssonar í þinglokin, þeg-
ar Gísli gekkst fyrir því, að máli
var syiyað um afbrigði. Bjarni
lét þá svo ummælt, að Gísli
hefði komizt inn í þingið fyrir
slysni og hann skorti flesta hæfi-
leika til að vera þingmanns-
starfi sinu vaxinn, enda hvað
eftir annað orðið sér til skamm-
ar í þinginu.
Ólafur Thors er því sannar-
lega aumkunarverður fyrir að
hafa ekki annan til að taka
undir með sér en Gísla Jónsson.
Marklaus yfirboð Jóns Pá.
Jón Pálmason getur þess i
pistlum sínum í ísafold, að hann
hafi borið fram yfirboðstillögur
í þinginu við lögin um Ræktun-
arsjóð og framleiðsluráð. Seg-
ir hann að tillögur sínar hafi
m. a. fjallað um hærra framlag
ríkisins til Ræktunarsjóðs og
að bændur fengju verðskráning-
arvaldið enn meir í sínar hend-
ur.
Fortíð Jóns veldur því, að
þessar tillögur hans munu ekki
koma honum að neinu haldi,
því að hún sýnir, að þæí stafa
ekki af góðum vilja, heldur yf-
irboðsástæðum. Meðan Jón réði
einhverju um landbúnaðar-
stefnu Alþingis, var Ræktunar-
sjóðsfrumv. svæft og verðskrán-
ingarvaldið var þá alveg tekið
af bændum og látið í hendur
stjórnskipaðrar nefndar. Fyrir
þessi óhappaverk verður ekki
bætt með alvörulausum yfirboð-
um nú.
sömu mold, ef frjómögn hennar
væru tekin til hins ýtrasta í
þjónustu lífsins.
Það er naumast hægt að segja,
að þetta þorp sé í þjóðbraut nú.
Það er ekki lengur langþráð
takmark hinns þreytta ferða-
manns, og það er ekki framar
vonaland hagkvæmra vöru-
skipta, né heldur Mímisbrunnur
erlendra nýjunga, sem svifið
höfðu yfir hafið frá fjarlæg-
um löndum, eins og hinn heið-
svali blær, sem fyllti segl þeirra
kaupfara, er fluttu með sér lífs-
björg margra sýslna.
II.
Um síðustu páska gisti ég
þetta þorp eftir langa fjarveru,
Var gestur á mínu eigin heimili,
hafði eins konar páskaleyfi.
Annan dag páska komu tveir
kunningjar mínir úr stjórn leik-
félagsins með boðskort fyrir mig
og konu mína, að leiksýningu,
er fram átti að fara þá um
kvöldið.
Ég var þakklátur þesum vin-
um mínum fyrir að muna eftir
því, að ég hafði starfað með
þeim áður. Ég hlakkaði til
kvöldsins, þegar ég átti að fá
tækifæri, til þess að virða fyrir
mér með hlutlausri athugun, ár-
angur þess starfs, sem unnið
Bændafundur á
Rangárvöllum
Þann 17. maí síðastl. var
haldinn kjörmannafundur fyrir
Rangárvallasýslu að Hellu, til
að kjósa 2 aðalmenn og 2 vara-
menn fyrir tvö næstu ár til að
mæta sem fulltrúar á fundi
Stéttasambands bænda.
Formaður Búnaðarsambands
Suðurlands, Guðmundur Þor-
bjarnarson, setti fundinn. —
Fundarstjóri var kosinn Bogi
Thorarensen, Kirkjubæ, og rit-
ari Páll Björgvinsson, Efra-
Hvoli. Mættir voru 18 kjörmenn
frá 10 hreppum. Kosnir voru
sem aðalmenn á fund Stétta-
sambandsins: Erlendur Árna-
son, Skíðbakka, og Sigurjón
Sigurðsson, Raftholti. Vara-
menn: Hafliði Guðmundsson,
Búð, og Bogi Thorarensen,
Kirkjubæ. Á fundinum ræddu
menn með áhuga og samstill-
ingu verðlagsmál er landbún-
að varða, og samþykktu eftir-
farandi tillögur:
„Kjörmannafundur fyrir
Rangárvallasýslu haldinn að
Hellu 17. mai 1947 mótmælir
harðlega 112. gr. hinna al-
mennu tryggingarlaga og krefst
þess að hún verði með öllu af-
numin úr lögunum, þar sem það
er óþolandi skattur á atvinnu-
rekendur.
Sömuleiðis mótmælir fundur-
inn harðlega tillagi því er sveit-
arsjóðunum er gert að skyldu
að greiða til lýðtrygginganna“.
Samþykkt með öllum atkvæð-
um.
„Kjörmannafundur fyrir
Rangárvallasýslu haldinn að
Hellu 17. maí 1947, krefst þess
sem lágmarkskröfu fyrir land-
búnaðinn, að sú sjálfsagða rétt-
arbót sem landbúnaðinum var
veitt með sex mannanefndar-
samkomulaginu sé í engu skert“.
Samþykkt með öllum atkvæð-
um.
l*rjár stærri en Rvík.
í Noregi eru þrjár borgir stærri en
Reykjavík: Osló með 418 þús. íbúa,
Bergen 108 þús. íbúa og Trondheim
56 þús. íbúa. Svo er Stavanger á borð
við Reykjavík, 49 þús. íbúar, en næst
eru Drammen og Christianssapd, sem
hvorug nær 30 þúsundum.
hefir verið af áhugafólki, eftir
þreytandi vinnudag i skamm-
degi vetrarins.
III.
Ég sit 1 miðjum sal. Okkur
hefir verði valið sæti á bezta
stað 1 húsinu. Samkomusalurinn
er fremur lítill og gamaldags,
enda byggður fyrir síðustu alda-
mót. Hann er illa og óþægilega
lýstur, aðeins þrjár óvarðar
ljósaperur á mótum lofts og
veggjar í annarri hliðinni. Hin-
um megin ekkert ljós logandi,
en I stað þess dökkleitir rimlar,
sem sýna að húsið er jöfnum
höndum notað til leikfimis-
kennslu.
Ég sit á hörðum en vel gerð-
um trébekk, og það fer ekkert
sérstaklega vel um mig. Fyrir
framan mig er rautt leiksviðs-
fortjald, en ég hefi aldrei tekið
eftir þvl fyrr en nú, hvað það
er lítið.
Mér verður fyrst hugsað, að
það sé varla stórra atburða að
vænta, þótt þessu litla tjaldi
verði lyft frá. Ég sé að salurinn
er að smáfyllast í kringum mtg.
Margt af því, sem inn kemur er
utansveitarfólk. Það kemur sér
fyrir í sæti sín í hálfrökkri síð-
vetrarkvöldsins, og allt bíður
það eftir að sjá og heyra hvað
Guðm. Þorláksson, skólastj.:
M en.rLÍrLgarvibleitni
í fábýli
Grein þessi fjallar um félagsstarfsemi ungs fólks í
sveitum og kauptúnum. — Frumvarp það, sem ákveður
að 45% af skemmtanaskattinum skuli renna til félags-
heimila í sveitum og kauptúnum, og getið er um í grein-
inni, er nú orðin að lögum, og ætti það að vera mikils
verður stuðningur við þá menningarstarfsemi, sem höf.
ræðir um I þessari grein.
I.
Yzt út við sjóndeildarhring
Suðurlandsundirlendisins, þar
sem landið og himinninn mæt-
ast, liggur lítið þorp á lágum
malarkambi, og lætur lítið yfir
sér. Þjóðvegur liggur að þorp-
inu og endar hann í hinni einu
aðalgötu, sem lögð hefir verið
eftir endilöngu byggðarlaginu,
en lengra nær ekki akfær vegur,
vestur með ströndinni.
Á aðra hönd er úthafið, þús-
undir mílna til suðurs, fullt af
lífi og auðæfum, en býr líka
yfir ógn og dauða.
Á hina höndina er stærsta
slétta íslands, umvafin bláum,
fjarlægum fjallahring, sem
hvílir augað, er það leitar eftir
viðnámi.
íbúar þessa þorps eru enn þá
mótaðir af aldagamalli sjálfs-
bjargarviðleitni genginna kyn-
slóða, sem þróaðist í samræmi
við þá lífsskoðun, að hver vinn-
andi maður og kona væru háð
þeirri ótvíræðu skyldu, að bera
sjálf ábyrgð á lífsafkomu sinni.
Allir hafa nægilegar lífsnauð-
synjar, en fáir eru ríkir; spar-
semi er dyggð þorpsbúa.
Slíkir lífshættir skapast af við-
skiptum manna við sjó og mold
á fámennri strönd, þar sem ekki
eru skilyrði til að seilast í vasa
náungans eftir lífsviðurværi. f-
búar þessa gamla þorps hafa
einnig um langan aldur leitazt