Tíminn - 14.06.1947, Blaðsíða 2

2
TfMIW. laugardagimi 14. jiiiit 1947
108. blað
Laufiardagur 14. jjúní
Falsháttur komm-
únista
Þjóðviljinn viðurkennir í gær,
að það sé rétt stefna hjá Tíman-
um, að í dýrtíðarmálunum þurfi
„róttæk úrræði, sem byggist á
þeirri meginstefnu, að þeir beri
mestar byrðarnar, sem mesta
hafa getuna og mest hafa grætt
á dýrtíðinni“. Jafnframt bætir
Þjóðviljinn því við, að enginn
flokkur standi heill að þessari
stefnu, nema Sósíalistaflokkur-
inn.
Oft hefir Þjóðviljinn komizt
langt í þvi að segja öfugmæli,
en aldrei lengra en i þetta
skipti.
Sósíalistaflokkurinn hefir ný-
lokið tveggja ára þátttöku í rík-
isstjórn. Aldrei hefir setið að
völdum ríkisstjórn, er meira
hefir hlúð að þeim, sem mesta
höfðu getuna. í skjóli vaxandi
verðbólgu þutu þá upp fleiri
milljónamæringar hér á landi
en dæmi eru um fyrr og síðar.
Á einum 27 mánuðum var þá
eytt 1300 millj. kr. af erlendum
gjaldeyri, svo að heildsalarnir
gætu hrifsað til sín sem mest-
an verzlunargróða. En á sama
tíma og heildsalar og aðrir milli-
liðir söfnuðu þannig of fjár,
voru kjör verkalýðsins þrengd
með falsaðri visitölu. Það er
sannasta lýsingin á stefnu þess-
arar stjórnar, sem sósíalistar
tóku þátt í, að hún gerði þá
ríku rikari og þá fátæku fátæk-
ari.
Það var þó síður en svo, að
forsprakkar Sósíalistaflokksins
yndu þessari stjórn illa. Þeir
gerðu aldrei neinn ágreining
innan hennar vegna stefnunnar
í dýrtíðar7 og fjárhagsmálun-
um. Það var ekki vegna ágrein-
ings um þau, sem ráðherrar
sóslalista báðust lausnar í fyrra,
heldur vegna átaka um utan-
ríkismál. í þeim viðtölum, sem
síðar áttu sér stað um endur-
holdgun þessarar stjórnar, kom
það líka glöggt fram, að for-
sprakkar sósíalista voru reiðu-
búnir til að fylgja óbreyttri
fjármálastefnu áfram, ef þeir
fengju að ráða meira um utan-
ríkismálin. Þeir voru reiðubúnir
til að leggja blessun sína áfram
yfir vaxandi auðsöfnun stór-
gróðavaldsins og aukna vísitölu-
fölsun og kjaraskerðingu verka-
manna, ef þeir gætu sveigt ut-
anríkismálastefnuna meira í
austurátt. Þá eins og endranær,
voru það erlend sjónarmið, en
ekki hagsmunir verkalýðsins, er
réðu gerðum þeirra.
Þegar þeir voru svo oltnir úr
ríkisstjórninni, gripu þeir tæki-
færið til að espa verkamenn
gegn vísitölufölsuninni, sem þeir
höfðu hins vegar ekki falið neitt
athugaverða meðan þeir gátu
hreiðrað um sig í ráðherrastól-
unum, ausið þaðan beinum og
bitlingum og látið ríkissjóðinn
kosta pólitísk ferðalög sín. En
ekki notuðu þeir þetta tækifæri
samt til að koma „byrðunum á
þá, sem mesta hafa getuna“, þ.
e. á milliliðina og braskaralýðinn
i þjóðfélaginu. Þeir létu verka-
menn ekki krefjast þess, að
heildsalagróðinn yrði skertur,
húsaieiguokrið stöðvað og aðr-
ar slíkar ráðstafanir gerðar til
raunhæfra kjarabóta. Nei, þeir
létu verkamenn krefjast kaup-
hækkana, sem munu leiða til
kjaraskerðingar fyrir verka-
menn, vegna vaxandi dýrtíðar
og minnkandi atvinnu, en auka
Hugleiöingar um útrýmingu á sel
Það hefir verið allalmennt álit og trú manna um langt skeið,
að selur eyldi mjög laxi úr veiðiám. Þó mun þessi skoðun nú ekki
cins almenn og áður. í þessari grein ræðir kunnugur maður þetta
mál og skýrir frá reynslu sinni við eina stærstu veiðiá landsins.
Það hefir verið trú manna
núna undanfarna áratugi, að
selur væri hinn mesti vargur í
allri laxveiði. Þessl trú hefir
jafnvel gengið svo langt, að ég
heyrði mann segja, að selurinn
æti þrjár þyngdir sínar af laxi á
sólarhring. Ég hefi ekki enn þá
séð þessari skoðun (eða trú)
mótmælt á opinberum vett-
vangi nema þá óbeinlínis í
sambandi við ýmsa röskun, sem
mennirnir gera oft á náttúrunni
sér til óbætanlegs tjóns.
Aldrei hefi ég heyrt nokkurn
mann geta fært minnstu rök
fyrir því, að selur lifði mikið á
laxi, nema þá, ef selur kemst á
að eta úr netum, vill hann verða
nokkuð stöðugur veiðiþjófur, þar
til skotið er á hann. Nú getur
hver maður, sem þekkir hvað
selur er vitur og aðgætin skepna,
ímyndað sér hver fjarstæða það
er, að selurinn mundi fara að
leggja sig í þessa hættu, að
liggja við net, sem hann annars
óttast mjög, ef hann næði ótak-
mörkuðum laxi í ánni. Það er
talið, að hið mannmarga land,
Indland, myndi vera mannlaust
með öllu, ef öll tígrisdýr þar
væru mannætur. En nú vill svo
vel til, að aðeins örlítill hluti
allra tígrisdýra í landinu fær þá
ónáttúru í sig að vilja h elzt ekki
lifa á annarri fæðu en manna-
kjöti. Ef skógarbjörn vaknar
úr hýði sinu að vetri til, getur
hann orðið ákaflega skæður bú-
peningi bænda. Getur ekki ver-
ið eitthvað líkt með selinn eins
og þessi tvö rándýr, sem ég tók
til dæmis að bregða út af vana
sínum undir annarlegum kring-
umstæðum.
Ég fyrir mitt leyti held, að
það sé hin mesta fjarstæða, að
selur spilli veiði í ám, líeldur hið
gagnstæða, og vil ég nú færa
nokkur rök fyrir máli mínu.
Þegar fyrstu landnemarnir
stigu fæti sínum á þetta land,
voru allar ár fullar af fiski.
Ætli þessar sömu ár hafi þá ekki
verið fullar af sel líka? Eða
halda menn kannske, að selnum
hafi farið að fjölga í ánum þegar
landsmenn komust upp á að
hins vegar milliliðagróðann, eins
og vaxancíji verðbólga jafnan
gerir. Þetta er heldur ekkert
undarlegt, því að kommúnistar
vilja ekkert frekar en að efna-
skiptingin sé sem ójöfnust og
ranglátust, því að þá er enn
auðveldara að æsa þá fáNæku
til byltingar á tímum fjárhags-
vandræða og atvinnuleysis.
Er> þótt forkólfar Sósíalista-
flokksins hafi þannig svikið þá
stefnu að leggja byrðarnar á þá
ríku, eins fullkomlega og hægt
er, er það engin málsbót fyrir
aðra flokka að gera það sama.
Kommúnistar verða ekki sigrað-
ir þannig.að andstæðingar þeirra
geri sig seka um sama athæfið.
Það einmitt styrkir afstöðu
þeirra. Þeir verða ekki sigraðir
með öðru en því, að andstæð-
ingar þeirra sameinist um rót-
tæka og réttláta stjórnarstefnu
og leysi dýrtíðarmálið á . þeim
grundvelli, að þeir beri megin-
byrðarnar, sem mest hafa grætt
á dýrtíðinni. Verði unnið á þeim
grundvelli, munu kommúnistar
og aðrir æsingamenn fljótt
missa þau áhrif, sem þeir hafa
nú í verkalýðssamtökum lands-
ins.
veiða hann, og sú sé ástæðan
fyrir fækkun á vatnafiski!
Ég þekki vel lifnaðarháttu
selsins. Þegar hann kemur upp
í árnar á vorin upp úr sumar-
málum, þá er 4—6 cm. þykkt
spiklag á honum. Hann kemur
upp í árnar til þess að eiga ör-
uggt athvarf til þess að fæða
kópans og ala þá upp. Þegar
komið er.fram í september, þá er
selurinn orðinn svo magur, að
varla sést ljós tægja á kroppn-
um á honum, nema kópnum,
sem lifir á móðurmjólkinni.
Halda menn nú, að selurinn
myndi leggja svo af, ef önnur
eins kjarnfæða og lax, væri
hans aðalfæða yfir sumarið? En
á hverju lifir þá selurinn í án-
um yfir sumarið?, munu menn
spyrja. Á hverju lifir björninn
í híði sínu yfir veturinn? mætti
líka spyrja.
Selurinn sefur á eyrum í ánni
eða á skerjum við sjóinn mestan
hluta sumars. Ég hefi séð sömu
hópana sofandi með sömu tölu
á sömu eyrunum svo dögum
skipti, ef hann verður ekki fyrir
styggð. Maður gæti hugsað, að
slíkt hóglífi myndi ekki skapa
mikla orkueyðslu fyrir líkam-
ann, svo niðurstaðan verður sú,
að maður hugsar að selurinn lifi
á spikinu á sér yfir sumarið,
eins og björninn lifir á spiki
sínu yfir veturinn í híðinu. Ef
maður sér lax í göngu, getur
maður séð hvílík ofsa ferð er
oft á honum. Sel má gera upp-
gefinn á 10—15 mínútum með
því að elta hann á illa gengum
trillubát. Getur nokkur maður
með fullri skynsemi hugsað sér,
að selur, sem má gera uppgef-
inn á 10—15 mínútum, geti náð
jafn ferðmiklum fiski og lax er?
Ég hefi verið við að drepa og
flá nokkur hundruð seli bæði
unga 'og gamla, bæði 'um vor,
sumar og haust. Aldrei hefi ég
orðið var við minnstu matar-
leifar í innýflum hans. Það má
nærri geta, hvort ekki sæjust a.
Sunnudaginn 18. ágúst 1946
söfnuðust ungmennafélagar úr
Hraunhreppi saman að eyðibýl-
inu Haga við Hagahraun. Veður
var bjart og svalt. Það hafði ver-
ið ákveðið að ganga á Skóga-
fjall þenna dag.
Þegar áð hafði verið um stund,
var haldið sem leið liggur yfir
Hítará og upp að fjallinu. Þrír
bæir eru við fjallsræturnar:
Ytri og Syðri-Skógar og Mold-
brekka. Bóndinn í Syðri-Skóg-
um lánaði girðingu til að geyma
hestana í, svo að ekki þurfti að
hafa áhyggjur af því, að þeir
týndust á meðan.
Var nú búizt til göngu og
haldið austur hlíðina og upp í
Egilsskarð. Skarð þetta er all-
hátt uppi og skilur að nokkru
Grettisbæli frá Skógafjalli.
Grettisbæli er móbergsfell, 426
metrar á hæð. Uppi í tindinum
á því er talið að Grettir Ás-
m. k. leifar af beinum í sels-
maga, ef um mikla laxátu væri
að ræða (að m. k. 3 selþyngdir).
Gísli Gíslason silfursmiður, nú
búsettur í Reykjavík, bjó einu
sinni í Óseyrarnesi. Hann er
mjög greindur maður og aðgæt-
inn og var með slyngustu lax-
veiðimönnum. Þau ár, sem hann
bjó í Óseyrarnesi, drap hann
um 900 seli, og fann ekki leifar
af laxi eða silungi í neinum.
Ég þykist nú hafa fært nokk-
ur rök fyrir því, að lax muni
ekki verða selnum að bráð yfir
sumartímann, og komum við nú
að þeirri spurningu, hvert hlut-
verk náttúran ætli selnum. Það
er nú mál, sem er með öllu ó-
rannsakað, og verður því ekki
stuðzt við annað en líkur. Af
þeim getgátum, sem ég hefi
heyrt, er þó ein líklegust. Ég
hitti mann í fyrrasumar, sem
var nýkominn heim frá Noregi.
Hann sagði, að Norðmenn væru
farnir að halda því fram, að
selur væri hin mesta þarfa-
skepna allri laxveiði, og styddu
þá skoðun sína með því, að sel-
urinn eyddi ýmsum ránfiskum,
sem væru við árósana og væru
mjög hættulegir laxasílunum,
þegar þau eru að leita til sjávar.!
Þetta kemur einmitt heim við
þá staðreynd, að selurinn fitnar
mest síðari hluta vetrar, eða um
það leyti, sem vatnafiskurinn er
að leita til sjávar. Finnst mönn-
um þetta ekki vera dásamleg
tilhögun hjá náttúrunni, ef
mennirnir í fávizku sinni færu
ekki að taka fram fyrir hend-
urnar á henni og eyða selnum, í
staðinn fyrir að friða hann.
Fyrir einum áratug var stofn-
að veiðifélag í á einni sunnan-
lands. Fyrsta sporið til ræktunar
á laxi í ánni var náttúrlega að
útrýma selnum. Það var gert
vel og dyggilega, svo að nú er
enginn selur í henni. Samt er
varið stórfé til þess árlega að
halda þessum „vargi“ í skefj-
um. Eitt árið var m. a. veitt 16
þús. króna til þessara hluta, en
seiðum fyrir þetta fé? Nú skyldi
árið. Með öðrum orðum, það
kostaði tæpar 1000 kr. að drepa
hvern sel. Hvað hefði mátt
mundarson hafi hafzt við um
skeið á útlegðarárum sínum. Ég
kygg, að enginn þeirra, sem upp
í skarðið fóru þenna dag, hefðu
treyst sér til að halda á tveimur
hrútum á herðum sér, krækt-
um saman á hornunum, eins
og Grettir gerði á sínum tíma,
því allbrött er hlíðin.
Þarna uppi í skarðinu sáust
engin spor eftir Gretti, þó hefir
hann eflaust oft farið þar um.
Enda hefir móbergið molnað og
blásið burt, sem greinilegast má
sjá af basalt-bríkum allháum,
sem upp úr standa.
Þessar bríkur eru allmargar
og einkennilegar, og stinga
mjög í stúf við dökkt móbergið.
Þær liggja flestar samhliða, en
misbreitt er bilið milli þeirra.
Bríkur þessar eða veggir eru eins
og þær væru steyptar í móti.
Þær eru lóðréttar og þráðbeinar,
4—5 metrar á hæð þær hæstu
Gengið á Fagraskógarfjall
í þessari grein er sagt frá skemmtiferð ungs sveitafólks. Það
fer ríðandi á góðum hestum og gengur síðan á hátt fjall. Slíkum
ferðum mun nú óðum að fækka hér á landi á þessari bifreiðaöld.
En á heimleiðinni mætir fjallgöngufólkið öðru skemmtiferðafólki
á öðru farartæki með Bakkus í för. í greininni felst athyglisverð-
ur og lærdómsríkur samanburður um skemmtiferðir ungs fólks
á íslandi.
„SÓLSKINIÐ Á GANGSTÉTTINNI
LJÓMAR“. Það er bjart sólskin þessa
dagana, að minnsta kosti hér í Reykja-
vík og líklega um allt land. Fólkið,
sem maður mætir á götunni, er að
verða sólbrúnt, og endurvarp sól-
skinsins frá gangstéttinni er svo sterkt,
að maöur verður að setja upp sólbirtu-
gleraugu. Það hefir verið logn og hiti
undanfarna daga, en það er annars
fremur fátítt sumarveður hér í Rvík.
Oftast er gola af hafi,.og hún er svöl.
En þótt veðurblíðan sé dásamleg, hef-
ir hún ekki eintóma blessun í för með
sér. Göturykið á þeim götum, sem ekki
er búið að malbika í bænum — en
þær eru því miður nokkuð margar,
eins og við vitum, — ætlar alveg að
kæfa mann. Bílarnir þeyta rykmekk-
inum framan í fólkið, svo að það
sezt í kokið og gerir mann ráman og
setur sorgarbauga undir augun. En
annars eiga að vera til vatnsbílar í
borginni, og hlutverk þeirra á að
vera það að bleyta göturnar og hemja
rykið. Ef til vill er það verkfallinu að
kenna, að þeir sjást ekki á ferli þessa
þurru og heitu sólskinsdaga.
GARÐARNIR BLÓMGAST. Garð-
arnir eru að komast í fegursta sumar-
skrúða. Trén eru allaufguð, blómin
springa út og grasið þýtur upp. Á
kvöldin má víða sjá menn vera að slá
blettina sína í kvöldblíðunni. Þeir
ganga að þessu snöggklæddir og á-
nægðir. Sumir hafa orf og ljá „upp á
gamla móðinn", en aðrir hafa einhvers
konar sláttuvél, sem þeir ýta á undan
sér. Ef til vill er þetta annar eða
þriðji sláttur, og þætti það gott í sveit
svo snemma sumars. En göturykið frá
bílunum er illur gestur í görðunum.
Trén verða grá og laufið drúpir grátt
áður en varir.
BÍLUNUM FÆKKAR Á GÖTUN-
UM. En annars er bílunum tekið að
fækka á götunum, og líkur til'að þeim
fækki enn meir á næstunni. Þeir eru
að verða bensínlausir hver um annan
þveran. Nú mætir maður virðulegum
bíleigendum kjagandi á tveimur jafn-
fljótum. Sumir menn eru þannig
gerðir, að það þarf kraftaverk — eða
verkfall, — til þess að fá þá til þess
að taka sér göngu í sólskininu. Stræt-
isvagnarnir hafa líka fækkað ferðum.
og hætt þeim á skemmri leiðunum.
Það eru aðeins þeir, sem hefir tekizt að
„hamstra" eitthvað, sem geta haldið
hjólatíkunum gangandi eitthvað fyrst
um sinn. Mér er ekki grunlaust um,
að ýmsir séu farnir að hlakka til þess,
ef bærinn yrði bílalaus. Þeim verður
ef til vill hugsað til nokkurra daga um
jólaleytið hér í Reykjavík fyrir ein-
um 8 eða 10 árum. Þá var einhvers
konar bifreiðaverkfall og engin bifreið
sást á götunum. Þá gátu menn
sprangað og spigsporað um göturnar
þverar og endilangar, án þess að þurfa
að líta til hægri né vinstri eða ótt-
ast nokkurn skapaðan hlut. Það voru
dýrðardagar. Borgin varð svo hljóð og
hátíðleg, að margir urðu skáld úti á
miðju stræti. Ég býst vð, að Reykja-
vík mundi eignast fleiri skáld, ef
bílar væru hér engir til. Ef borgin yrði
nú bílalaus aftur gætum við haft það,
eins og sagt var um íslendinga í Kaup-
mannahöfn fyrr á árum. Það var sagt
að íslendingar þar þekktust á því, að
þeir gengju ævinlega eftir miðjum
götunum.
v LANDBÚNAÐARSÝNING f NÁND.
Senn líður að því, að hin gagnmerka
landbúnaðarsýning verður opnuð. Án
efa verður þar margt merklegt og at-
hyglisvert að sjá, því að hún hefir
verið undirbúin af mikilli elju og fyrir-
hyggju. Það er búizt við, að fjöldi
fólks komi hingað til borgarinnar ut-
an af land, þótt aðstæður sveitafólks-
ins til þess að bregða sér frá búum,
séu ekki sem beztar. Er vonandi, að
Reykjavík taki vel á móti aðkomufólk-
inu, sem leggur á sig langar og erf-
iöar ferðir, til þes að komast á sýn-
inguna. Einhver gamansamur maður
hefir sagt, að hlutur Reykjavíkur í
landbúnaðarsýningunni eigi að verða
sá að sýna farartæki þau, sem kölluð
hafa verð „landbúnaðarjeppar" og
töluvert virðist vera til af í Rey’kja-
vík. Eigi þeir að aka fram hjá sýn-
irigargestum í röðum og . verður það
vafalaust fögur og mikil skrúðfylking!!
Krummi.
kaupa margar þúsundir af laxa-
seiðum fyrir þetta fé? Nú skyldi
maður halda, að lax hefði stór-
aukizt í nefndri á við þessar að-
gerðir, þar sem öllum sel er út-
rýmt og áin friðuð að neðan
vegna stangarveiði, og örlítillar
netaveiði á einum stað. Við skul-
um láta staðreyndirnar tala.
Fyrir friðunina þá nam arður-
inn á sæmilegum veiðijörðum
við ána, 6—£ þús. kr. eða með
núverandi verðlagi um 50,000 kr.
En nú er mér sagt, að stjórn
fiskiræktarfélagsins hafi leigt
ána til 10 ára fyrir kr. 50,000 á
ári, eða álíka og eitt býli mundi
gefa af sér með sömu veiði og
fyrir friðuijina.
(Framhald d 4. síöu)
og 20—30 m. langar eða meira.
Svo hverfa þær inn í fellið þar
sem það hækkar.
En þykktin er ekki nema um
1 fet. Mjög eru þessir veggir
sprungnir og þvi líkast, sem á þá
væri breitt stórriðið net. Þó var
ekki að sjá, að þeir mundu
hrynja bráðlega. Vel getur svo
farið eftir nokkra tugi eða
hundruð ára, að skarðið lækki,
vegna þess að norðanstormur-
inn er búinn að mynda allmikla
kvos eða helli inn í móbergið,
þar sem skarðið er lægst.
Nú varð leiðin brattari og tor-
sóttari. Tvö klettabelti þurfti að
klífa, en enginn leit aftur og
allt gekk vel.
Og að lokum var ferðafólkið
komið þar, sem Skógafjall er
hæst. Þar höfðu landmælinga-
menn hlaðið grjótvörðu, og er
hún í 644 metra hæð yfir sjó.
Þarna, af efstu brúnum
Fagraskógarfjalls, er víð útsýn
og fögur.
Faxaflóaundirlendið sést allt,
en Snæfellsnes og Reykjanes
yzt til hægri og vinstri.
Hið næsta, sem sést, er Haga-
hraun að sunnan og austan en
Barnaborgarhraun að vestan.
Hraun þessi eru gróin að nokkru.
í Hagahrauni er fallegur og
þroskamikili skógur.
Ferðafólkið var statt þarna í
einS konar „Hliðskjálf“, en
þaðan „sér of heim allan“.
Hvergi er loftið eins tært eins
og uppi á fjallatindunum.
Hvergi er maður eins frjáls og
þar. Hvergi er lundin léttari né
hreyfingarnar auðveldari.
Hvergi sér maður betur tign og
fegurð landsins.
En það er ekki hollt fyrir
göngumóða að sitja lengi í svöl-
um vindi. Því var bráðlega lagt
til niðurgöngu og gekk ferðin
slysalaúst, þó að víða væri bratt
og hætta á grjóthruni.
Á bæjunum naut ferðafólkið
gestrisni húsbændanna. Því-
næst var lagt á hestana og hald-
ið heim á leið. Var nú farið"yfir
mýrar og gamlar hraungötur
unz komið var á þjóðveginn.
Ekki var langt farið eftir
brautinni, þegar bifreið kom á
fleygiferð á móti hópnum. Bif-
reiðin stanzaði, og út úr henni
stigu tveir ungir menn. Annar
þeirra var með tóma flösku i
hendinni. Lýsti hann því með
stórum orðum, að komið hefði
gat á botninn á flöskunni og
innihaldið lekið niður í bílsætið,
að þeir væru á leið á skemmti-
samkomu, og að dagurinn væri
þeim glataður úr því svona fór
með flöskuna. Piltar þessir voru
svo ölvaðir, að þeir áttu erfitt
(Framhald á 4. síöu)