Tíminn - 20.06.1947, Blaðsíða 3

111. blað
TÍmrVX. föstndaginn 30. |uní 1947
3
Bókmenntafélagið Mál og
menning 10 ára
Bókmenntafélagið Mál og
menning átti 10 ára starfsaf-
mæli nýlega. Félagið var
stofnað 17. júní 1937, og fyrstu
bækur félagsins komu út þá um
haustið. Undirtektir almennings
fóru strax langt fram úr vonum
stofnenda, því að eftir tvö ár
voru félagsmenn orðnir yfir 4000
og eru nú hátt á sjöunda þús.
Tilgangur félagsins var frá
upphafi að gefa öllum almenn-
ingi kost á að eignast góðar
bækur fyrir kostnaðarverð, sem
færi lækkandi að sama skapi
sem kaupendahópurinn yxi. Ár-
gjald félagsins var 10 kr. fyrstu
fjögur árin, en fór hækkandi á
stríðsárunum sakir vaxandi út-
gáfukostnaðar, og varð loks 50
kr. árið 1946. Á fyrstu tiu árum
félagsins hafa félagsmenn feng-
ið 34 bækur (sé hver árgangur
Tímaritsins talinn ein bók) fyr-
ir árgjöld sín, sem eru samtals
205 kr., og verða það ekki talin
dýr bókakaup.
Félagið hefir einnig haft
nokkra bókaútgáfu með hönd-
um utan félagsbóka, bæði með
sérstökum áskriftum og á ann-
an hátt. Árið 1944 eignaðist fé-
lagið bókaútgáfuna Heims-
kringlu og hefir síðan gefið út
flestar aukabækur sínar á nafni
þess fyrirtækis.
Af bókum félagsins er sérstök
ástspða til að nefna Arf íslend-
inga, en fyrsta bindi þessa stór-
virkis, íslenzk menning I eftir
Sigurð Nordal, kom út 1942, og
annað bindið er væntanlegt á
næstunni. Félagsbækurnar hafa
verið jöfnum höndum frumsam-
in rit íslenzk og þýðingar er-
lendra úrvalsrita. Af íslenzkum
bókum má t. d. nefna hinar vin-
sælu minningabíSékur Eyjólfs
Guðmundssonar á Hvoli, svo og
útgáfur rita Jóhanns Sigurjóns-
sonar og úrvalanna úr Andvök-
um Stephans G. Stephanssonar
og ljóðaþýðingum Magnúsar Ás-
geirssonar. Meðal þýddra bóka
má benda á skáldrit eftir Pearl
Buck, Gorki, Hemmingway,
Thomas Mann, Sillanpaa og
Steinbeck og fræðiritið Undur
veraldar, sem flestir félagsmenn
gerðust áskrifendur að. Auk þess
hefir félagið gefið út tímarit,
sem birtir margs konar efni, en
stundum verið beitt meira til
framdráttar pólitískum sjónar-
miðum, en telja verður heppi-
legt og sæmandi trúverðugu
bókmenntariti.
Stjórn Máls og menningar
skipa nú þessir menn: Kristinn
E. Andrésson, sem verið hefir
formaður frá upphafi, Jakob
Benediktsson varaform., Halldór
■Kiljan Laxiiess, Ragnar Ólafs-
son og Sigurður Nordal.
hverrar tegundar sem er, ann-
ars staðar en í björgum 'sem
sigið er í og hafa afmörkuð
veiðisvæði. Bændur, sem 'hag-
nýta sér ítök í fuglabjörgum,
hefðu átt að vera búnir að fá
því framgengt með lögum að
friða fuglinn fyrir skotum alls
staðar á sjó kringum landið.
í öðru lagi skyldi aldrei síga
eftir eggjum oftar en einu sinni
á _ 3—4 árum, á sama stað í
bjarginu. ©g í þriðja lagi skyldi
sá, sem hefir rétt til að hagnýta
sér fuglabjörg, takmarka tölu
eggja, sem tekin eru á ári, við
einhverja ákveðna upphæð.
Menn ættu að geta neitað sér
um að hrifsa til sín allt, sem
hendur ná til, hvort heldur er
um egg eða fugl að ræða.
Vel má ætla, að í framtíðinni
komi einhverjum til hugar að
búa út varpstaði handa bjarg-
fugli, með því að hlaða upp háa
grjótveggi gerða sem eftirlík-
ingu af fuglabjargi. Gæti þá
sennilega tekist að gera fuglinn
gæfan, eins og æðarfugl, ef lán-
aðist að fá hann til að verpa
þarna.
Bjargfugla, hverrar tegundar
sem eru, má skoða sem eina
grein á dýrastofni íslands, sem
telst til hinna svo nefndu hlunn
inda og rániðja landsmanna
bitnar á. Er engin ástæða að
imdanskilja þá vernd og eldi,
sem hægt er að veita þessum
fuglategundum eins og öðru því,
sem reynt er að framleiða fólk-
inu til lífsviðurværis.
Hiíigað til hefir ekkert verið
gert, svo vitað sé, til að tryggja
viðkomu fuglsins, varðveita
hann fyrir skotum, eða á nokk-
vrn hátt gera tilraun til að
fjölga honum. Menn ættu þó
að skilja, að eftir því sem við-
kcma bjargfuglanna eykst, vex
arður veiðimannsins — bjargið
gefur honum meiri björg.
Góður gestur
Hér í bænum dvelur nú Eng-
lendingurinn Edwin C. Bolt.
Hann er hér á vegum guðspeki-
félagsins og flytur fyrirlestra
um Jjina duldu hlið lífsins. Fyr-
irlestrarnir eru haldhir í húsi
Guðspekifélagsins við Ingólfs-
stræti 22, kl 9 að kvöldi. Næstu
fyrirlestur hans verður föstu-
daginn 20. þ. m. og nefnist hann
„Maðurinn og alheimurinn.“
Síðasta fyrirlesturinn flytur
hann á mánudaginn 23. og
nefnist hann „Launhelgaskól-
arnir“.
Mr. Bolt er mörgum íslend-
ingum að góðu kunnur. Hann
hefir komið hér nofckrum sinn-
áður og flutt fyrirlestra, sem
ætíð hafa verið vel sóttir. Á
stríðsárunum var hann í þjón-
ustu ensku ríkisstjórnarinnar og
flutti fyrirlestra fyrir ensku
hermennina, mun hann þá oft
hafa talað um ísland og borið
því og íbúum þess góða sögu.
og verið þannig góður landkynn-
ir.
St.
Stutt athugasemd
í Tímanum 21. maí 1947, er
smágrein um siglingavísur,
undirskrifuð af S. Kr„ sem hann
segir, að Vilhjálmur Þ. Gíslason
hafi lesið upp í útvarpi fyrir
nokkru síðan. Tilfærir hann
tvær vísurnar, sem hann man
þó ekki hverjum Vilhjálmur
eignaði. Ég hlustaði ekki á þenn
an upplestur og véit það ekki
heldur.
S. Kr. eignar þær Gísla Hann
essyni frá, Tungu í, Hörðudal.
Segir þær vera úr ljóðabréfi til
Guðmundar bróður sins, og telur
það ort um 1865—1868. Þetta
er ekki rétt um aðra vísuna, þá
seinni. Hún er ort af Magnúsi
Jónssyni í Magnússkógum _árið
1823, eða nálægt því hálfum
fimmta áratug áður en téð
ljóðabréf. Vísan er í rímum af
Bernódusi Borneyjarkappa, 58.
vísa í níundu rímu, bls. 128, með
mörgum fleiri bráðsnjöllum
siglingavisum.
6. júní 1947.
®veinbjörn Einarsson,
Heiðarbæ.
Gu.nn.ar Widegren:
Rábskonan á Grund
Um hvaða leyti næturinnar hefði það þá svo sem átt
að vera?
— Það var rétt um það leyti, sem byrjaði að birta.
— Nei, telpan mín, sagði ég hlæjandi. Ætlirðu að
byrja daginn með einhverri gamansemi, þá verðurðu
að láta þér detta í hug eitthvað, sem ég trúi betur.
— Jæja, sagði Hildigerður, því að nú þykknaði í
henni — þú trúir mér ekki? En spurðu Arthúr, ef þú
trúir honum betur, því hann var með mér ....
--— A-r-t-h-ú-r? sagði ég og lézt verða alveg forviða,
Arthúr? Hvað var hann að gera hér svo síðla nætur?
— Hann .... við .... hann og ég .... við spjölluð-
um bara saman dálitla stund.
— Dálitla stund? Allt má segja manni! Alla nóttina
þar til birti af degi, og þú, sem sagðist ætla að fara
að sofa klukkan níu í gærkvöldi!
— Það kemur þér ekkert við, sagði Hildigerður með
grátstafinn í kverkunum. Ég ræð ekki við það, þó
hann sé ástfanginn af mér, en ekki þér.
— Kemur þetta mér ekkert við? Hugsaðu þér, ef
það fréttist hérna um sveitina, að stúlkurnar á Grund
sitji með karlmönnum úti á svölum liðlanga nóttina,
og svo yrði ég kannske orðuð við þetta. Þú veizt bezt,
hvernig kjaftasögurnar ganga bæ frá bæ — þú, sem
vakir yfir öllu, bæði því, sem gerist og ekki gerist. —
Ne-ei — ég þakka fyrir þess háttar! Ég skal sjá um,
að þetta endurtaki sig ekki. Ég segi húsbóndanum frá
þessu.
Og ég tók af mér eldhússvuntuna með vígamannleg-
um tilburðum.
— Anna, kveinaði Hildigerður, gerðu mér ekki þessa
sköram. Ég hafði ekki séð Arthúr í tvo daga.
— Jæja, sagði ég og hnýtti ferlegan rembihnút á
svuntubandið — ég skal þá þegja. Núna að minnsta
kosti. En ég set skilyrði: Þú verður að þegja yfir því,
að ég hafi gengið í svefni, því að ég vil ekki, að neinn
frétti það. Hvorki húsbóndinn né neinn annar — þú
gerir svo vel að leggja þér það á minni. Ég hefi aldrei
gengið í svefni fyrr, og ég ætla mér ekki heldur að
gera það aftur.
Þetta síðasta sagði ég í ógáti, en Hildigerður tók
ekki eftir því — sem betur fór.
— Þakka þér fyrir, elsku góða Anna, snökti Hildi-fl
gerður. Ég skal þegja eins og steinn.
En þetta heit sitt'hélt hún ekki lengi, því að nokkr-
um mínútum seinna mætti hún húsbóndanum fyrir
utan eldhúsgluggann og gat þá ekki á sér setið. Ég
stóð fyrir innan og heyrði orðaskiptin.
— Ég má eiginlega ekki minnast á það við Lúsbónd-
ann — en Anna gengur í svefni, Anna gengur í svefni!
Hún fór út í garð í nótt að tína epli.
— E-há, og einmitt, tsagðl húsbóndinn. Hvernig
xkomst Hildigerður að því? Sefur Hildigerður ekki á
nóttunni?
Þá steinþagnaði Hildigerður og hljóp burt. Stundu
síðar köm hún aftur inn í eldhúsið, eldrauð eins og
karfi. Hún hoppaði upp í loftið, þegar hún sá mig.
— Jæja, sagði ég — svona efnirðu þá loforð þín. Ég
Tiakka þér fyrir, Hildigerður.
Hildigerður mælti ekki orð frá vörum, heldur grúfði
sig yfir eldiviðarkassann. Ég hélt áfram:
— Setjum nú svo, að húsbóndinn kærði sig ekki um
að hafa svefngengil á heimilinu og segði mér UPP-
Hvað á ég þá til bragðs að taka?
— Þá fer ég lika, sagði Hildigerður undir eins. Við
fylgjumst að, ef önnur hvor verður að fara. Við látum
eitt yfir báðar ganga.
— Á ég þá að fara héðan í vor, bara af því að þú
ætlar að gifta þig? — Nei, væna mín — það geri ég
alls ekki.
— Já, en Anna — þá skiljum við af frjálsum
— Hvernig á ég að skilja þetta? Varstu ekki að segja,
að ....?
— Jú, sjáðu til: í öðru tilfellinu er það þú, sem
ferð, og ef þú ferð, þá fer ég, og í hinu tilfellinu er
það ég, sem fer, og þegar ég fer, þá ferð þú ekki, því
ég fer af annarri ástæð.u en þú ferð. Þetta er ósköp
einfalt. Skilurðu þetta ekki?
Þar með þreif Hildigerður eldiviðarkassann og rog-
aðist út með han-n, en eftirlét mér að ráða kross-
gátuna.
Svona standa þá málin nú. Þetta næturævintýr hef-
ir áorkað því, að geigur minn við skilnaðarstundina
hefir fengið yfir sig rósrauðan hjúp, og kvíðhin er þó
alténd þægilegri í þeim búningi. Hildigerður eyðir
öllu móki og sinnuleysi. Það er andleg hressing að
umgangast hana.
Hvað á ég nú að gera? Á ég að segja sannleikann,
áður en ég fer eða þegar ég fer? Skrifa bréf eftir á og
biðja afsökunar eins og iðrandi syndari? Eða á ég
bara að fara leiðar minnar og láta eins og ekkert sé?
Leggðu mér nú holl ráð, þó að ég hafi þau sennilega
að engu. Skrifaðu mér að minnsta kosti hið bráðasta.
Vertu sæl!
Þín dauðadæmda
Anna Andersson.
55444555455555555555455555544555555455555555455555Í555555545V554555Í55555555555
TILKYNNING
frá Alþýðusambandi fslands
Vegna misskilnings og mistúlkunar á tilmælum Alþýðu-
sambandsins varðandi vinnudeilu Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar, sem komið hefir fram í samþykktum ein-
stakra sambandsfélaga utan Reykjavíkur, vill Alþýðusam-
bandið taka þetta fram:
Stjórn Alþýðusambandsins hefir ekki farið fram á við
þessi félög, að þau gerðu samúðarverkfall með Dagsbrún,
heldur aðeins að þau afgreiddu ekki skip, flutningatæki
eða vörur í banni Dagsbrúnar, svo sem venja er til og skylt
er, þegar sambandsfélag á í deilu, og tryggðu jafnframt
með tilkynningum til atvinnurekenda með þeim fresti,
sem tilskilinn er í lögum, óvéfengjanlegt lögmæti annarra
þeirra samúðaraðgerða, sem kynnu að reynast nauðsyn-
legar.
Til frekari áréttingar því, sem hér hefir verið sagt, birt-
um vér hér á eftir orðrétt áðurnefnd tilmæli Alþýðusam-
bandsins, dags. 4. júní s.l., en þau hljóða þannig:
„Þar sem Dagsbrún hefir boðað vinnustöðvun frá og
með 7. þ. m„ ef þá hafa eigi tekizt samningar, viljum
vér hér með fara þess á leit við félagið, að það sjái um, að
á félagssvæðinu verði ekki afgreiddar vörur ,eða flutn-
ingatæki í banni Dagsbrúnar frá áðurnefndum degi, ef til
vinnustöðvunar kemur.
Enn fremur, að félagið boði Vinnuveitendafélagi ís-
lands, Skipaútgerð ríkisins, oliufélögunum og Reykja-
víkurbæ nú þegar samúðarvinnustöðvun eftir því sem
tilefni gefast til frá og með 14. júní n. k„ ef þá hafa eigi
tekizt samningar.
Þetta er ráðstöfun til að tryggja rétt til einstakra áð-
gerða, ef á þyrfti að halda.“
Alþýðusamband íslands
5555545455555555545555555555555555455555555554455545445555555444555545554555554
Atvinna
Tvo starfsmenn vantar að vistheimili Reykjavíkurbæjar
í Arnarholti á Kjalarnesi frá 1. júlí n. k. — Annar þeirra
þyrfti að hafa nokkra þekkingu á meðferð véla.
Upplýsingar hjá forstöðumanninum, Gísla Jónssyni, og
yfirframfærslufultrúanum, Magnúsi V. Jóhannessyni,
Hafnarstræti 20, sími 7034.
| Borgarstjóriim.
4444444444545444545445445444444454444444444454444444444444444454444444555444445
AÐALFUNDUR

Flugfélags íslands, h. f. verðSur haldinn
I Kaupþingssalnum í Reykjavík fwstu-
daginn 27. júní n. k. kl. 2 e. h.
Afliending aógöngu- og atkvæðamiða
fer fram í skrifstofu félagsins í Lsekj-
argötn 4, dagana 25. og 26. júní.
n
tt
»
tt
»*
♦♦
::
s:
♦♦
::
♦♦
♦♦
::
I
Stjórnin
ll
n
n
♦♦
s:
::
♦♦
♦♦
n
ts
VINNIÐ ÖTULLEGA AÐ ÚTBREIÐSHI TÍMANS
I