Tíminn - 24.06.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMINN, þriðjndagiim 24. júmí 1947
113. blað
Nokkrir Skaftfellingar hafa orðið
í Vestur-Skaftafellssýslu 13.
um aukakosninguna
júlí næstkomandi
M»rðjjuduuur 24. jjúní
Aukakosningin í Vest-
ur-Skaftafellssýsln
Hér í blaðinu birtast í dag
greinar eftir átta Vestur-Skapt-
fellinga um aukakosninguna,
sem fer fram þar í sýslunni 13.
n. m. Þau sjónarmið, sem mestu
hljóta að ráða um úrslit kosn-
ingarinnar, eru þar rædd og
skýrð svo ítarlega, að raunar
þarf engu við að bæta. Hins veg-
ar þykir rétt að draga hér sam-
an í stuttu máli nokkur höfuð-
atriði, sem greinarhöfundarnir
minnast á.
Það hefir stöðugt orðið fátíð-
ara á síðari áratugum, að
bændakjördæmi kysu bændur á
þing. Yfirleitt hafa þau annað-
hvort kosið Reykvíkinga eða þá
heimamenn, sem höfðu aðal-
tekjur af öðru en framleiðslunni.
Þetta hefir meira en marga
grunar, átt þátt í því að draga
úr áhrifum og áliti bændastétt-
arinnar. Það hefir af ýmsum —
og þá ekki sízt amdstæðingum
hennar ’— verið álitið sönnun
þess, að bændunum væri orðið
áfátt um félagslegan þroska,
þaf sem þeir skipuðu sér ekki
um sina eigin menn, og því væri
óhætt að ganga meira á hlut
þeirra en ella. Ýmsir hafa .og
talið, að bændastéttinni væri
farið svo aftur, að hún ætti
ekki lengur innan vébanda
sinna þingmannsefni, sem væru
hlutgeng til jafns við frambjóð-
endur annarra stétta.
f aukakosningunni 13. júlí
næstk. gefst skaptfellskum
bændum jDg búaliði gott tækl-
færi til að reka þetta slíðruorð
af bændastéttinni. Annar fram-
bjóðandinn, sem til greins kem-
ur, er óvenjulega glæsilegur
fulltrúi bændastéttarinnar. —
Hann hefir rækt búskapinn með
miklum ágætum, alið upp 12
mannvænleg börn, ræktað og
bætt jörð sína á margan hátt og
nú nýlega hafizt handa um
merkilegt landgræðslustarf.
Hverjum meðalmanni hefði ver-
ið þetta nægilegt ævistarf, en
Jón Gíslason hefir gefið sér tíma
til fleira. Hann hefir jafnframt
gegnt fjölmörgum félagslegum
trúnaðarstörfum fyrir sveitunga
sína og sýslunga og leyst þau öll
af höndum með miklum sóma.
Þrátt fyrir öll þessi marghátt-
uðu störf sín, er hann enn beinn
í baki og hress í bragði, svo að
fáir munu þar standa honum
á sporði, þegar þeir hafa fimm
tugi að baki, eins og hann. All-
ar stoðir renna undir það, að
Jón Gíslason myndi verða glæsi-
legur og traustur fulltrúi stéttar
sinnar á þingi.
Það sama verður hins vegar
ekki sagt um keppinaut hans.t
Hann er að vísu af bændaætt-
um, en hefir síðan hann komst
til vits og ára gengið aðra leið.
Um áratugaskeið hefir hann
verið í þjónustu þeirra afla, sem
sýnt hafa bændastéttinni mesta
andúð og óvirðingu. Það er
engu líkara en að forkólfar
Sjálfstæðisflokksins hafi litið
svo á, að skaptfellskir bændur
ættu engan stéttarmetnað, þeg-
ar þeir buðu þeim upp á þenn-
an mann í sæti Gísla Sveins-
sonar.
Það er ekki heldur stéttar-
metnaðurinn einn, sem hér
kemur til greina. Bændur geta
ekki 'gert sér neina von um að
geta haldið hlut sínum til jafns
við aðrar stéttir, ef þeir ganga
Einar Erlendsson,
Vík:
Koraum samvinnu-
manninum á þing
Þegar litið er yfir þá þróun,
sem íslenzkur landbúnaður hefir
tekið síðastl. hálfa öld, og þau
bættu lífskjör, sem við þá þróun
hefir skapazt, verður ekki gengið
fram hjá þeirri staðreynd, að
aað eru samvinnufélög bænda,
sem hafa verið þar sterkasta
stoðip undir. Með samvinnufé-
lögunum skapaðist nýtt viðhorf
í verzlunar- og afurðasölumál-
um landsmanna. Allir gátu þar
orðið virkir þátttakendur, jafnt
framhjá eigin fulltrúum, en
lyfta upp í þingsæti mönnum,
sem eru fulltrúar annarra stétta
og hagsmuna. Stétt sem þannig
hagar sér, glatar bæði virðingu
sjálfrar sín og annarra. Hún er
dæmd til þess að verða undir
í þeirri römmu hagsmunaglímu
stéttanna, sem nú er bersýni-
lega framundan. Hins vegar eflir
það álit hennar og gefur henni
aukinn styrk til að koma fram
málum sínum, *ef hún er sam-
hent og stendur einhuga að
baki fulltrúa sinna.
Það kann að geta villt ein-
hverja í sambandi við framboð
Jóns Kjartanssonar, að hann er
boðinn fram af sama flokki og
Gísli Sveinsson, og þess vegna
megi bera til hans sama traust.
En slíkt er hin fullkomnasta
blekking. Gísli yar einn aðalfor-
vígismaður þess arms Sjálfstæð-
isflokksins, sem viðurkenndi rétt
byggðanna og landbúnaðarins
og hefir því haft mjög góða sam-
vinnu við Framsóknarmenn
seinustu árin. Það skóp Gísla
Sveinssyni verðskuldað traust í
seinustu kostningum, að hann
var þessari stefnu svo trúr, að
hann kaus heldur að verða af
veglegasta embætti þingsins en
að bregðast trúnaði við hana.
Jón Kjartansson hefir hins veg-
ar verið hinn vikaliðugasti skó-
sveinn höfuðborgar- og heild-
salavaldsins í flokknum, sem
jafnan hefir sýnt málstað
byggðanna og framleiðslunnar
fyllstu andúð og óvináttu. Mætti
nefna mörg dæmi um þessa af-
stöðu flokksdeildarinnar, sem
Jón Kjartansson er fulltrúi fyr-
ir, en kannske sýnir þó fátt bet-
ur hugarfarið en það, að hún
hrakti einn virtasta og reynd-
asta flokksmanninn úr forseta-
stól sameinaðs Alþingis, þegar
hann.vildi ekki vera með í þeirri
„kollsteypu", sem hann vissi að
yrði sveitunum og framleiðsl-
unni til niðurdreps, eins og ljós-
ast er nú komið á daginn.
Fyrir Vestur-Skaptfellinga
ætti því valið að reynast auð-
velt 13. júlí. Annars vegar er
mikilhæfur bóndi úr héraðinu,
sem myndi reynast öruggur
þingfulltrúi bændastéttarinnar
og hagsmunamála hennar. Hins
vegar er einn trúasti skósveinn
þess valds, sem hefiribarizt gegn
flestumhagsmunamálum bænda.
Ef skaftfellskir bændur og sam-
vinnumenn skilja rétt hlutverk
sitt og standa saman, ætti þyí
sigur Jóns Gíslasonar að verða
hinn glæsilegasti í aukakosning-
unni 13. júlí.
sá ríki og fátæki og nutu allir
sömu kjara. Það er hvorki tími
til né rúm hér, að rekja þá
merku sögu, sem saga sam-
vinnufélaganna er. Það er saga
um glæsilega og lærdómsríka
baráttu í skipulögðu félagsstarfi
til bættrar lífsafkomu og menn-
ingar þjóðarinnar.
Og nú, þegar Jieimurinn er
flakandi í sárum eftir hina ægi-
legustu styrjöld, sem um getur
í veraldarsögunni, og af henni
leitt allar hugsanlegar hörm-
ungar, ekki einungis á daglegt
líf þjóðanna, heldur einnig svo
á sambúð þeirra, að til nýrra
stórvandræða horfir, virðist
heimurinn eiga fátt úrræða, .sem
að gagni muni koma. í þessu
Ragnarökkri hafa þó nokkrar
menningarþjóðir ekki farið dult
með það, að þær hafi komið
auga á ljós, sem einna líklegast
væri til að lýsa þeim út úr
þessu svartnætti: Þetta ljós er
samvinnustefnan, félagsleg
samhjálp um leitina að gæðum
lífsins. Samkeppnisstefnan er
þegar orðin fullreynd og siglir
með of mörg lík í lestinni. Það
er því ekki of mikið sagt, þó því
sé slegið föstu, að samvinnu-
málin séu nú mál málanna.
Þegar við Skaptfellingar eig-
um nú 13. júlí n. k. að velja
okkur fulltrúa á löggjafarþing
þjóðarinnar, verður það fyrsta
spurningin, sem kemur í huga
minn: Hvaða stjórnmálaflokk-
ar hafa bezt stutt samvinnufé-
lögin og eru líklegastir til að
gera það framvegis? Og hvernig
er afstaða frambjóðendanna til
þeirra mála?
Hér í sýslu er flokksfylgi svo
háttað, að til úrslita í þessari
kosningu koma aðeins fram-
bjóðendur Framsóknarflokksins
og Sjálfstæðisflokksins. At-
kvæði, sem greidd verða fram-
bjóðendum Alþýðuflokksins og
Sósíalistaflokksins, falla að
þessu sinni óbætt og koma því
hvorki mönnum né málefni að
neinu liði.
Það er ekkert vafamál, að
Framsóknarflokkurinn er sá
stjórnmálaflokkur, sem mest og
bezt hefir stutt samvinnufélög-
in á Alþingi. Það er líka full-
kunnugt hér í sýslu, að fram-
bjóðandi flokksins nú, Jón
Gíslason, bóndi í Norðurhjá-
leigu, stendur í fremstu röð sam-
vinnumanna sýslunnar. Er hann
að mínum dómi btúinn þeim.
kostum, sem gera hann æskileg-
an fulltrúa okkar samvinnu-
manna á löggjafarþing þjóðar-
innar.
Ekki virjgist Sjálfstæðisflokk-
urinn hafa sýnt samvinnu-
mönnum hér sérstaka velvild
með framboði sínu nú, þar sem
hann býður fram annan aðal-
ritstjóra Morgunblaðsins, þess
blaðs, sem einna kaldast andar
frá til samvinnufélaganna, og
þann mann, sem árið 1924 barð-
ist hér um þingsætið við okkar
þáverandi mesta og bezta sam-
vinnuleiðtoga, Lárus í Klaustri.
Vel mega Skaptfellingar muna
tímana þá og vopnin, sem notuð
voru í þeirri baráttu. Nei, Jón
Kjartansson geta samvinnu-
menn ekki kosið á þing.
Mikið hefir þegar áunnizt hér
undanfarin ár fyrir mátt sam-
takanna, en mörg verkefni bíða
enn úrlausnar. Það er, ef til vill,
mesta verkefnið, að treysta og
bæta svo sambýli einstakling-
anna, að hver geti unað glaður
við sitt. Þetta mikilvæga verk-
efni eiga samvinnumenn að
leysa, enda þeim einum líka
bezt trúandi til þess.
Góðir Skaftfellingar, þið, sem
enn hafið staðið álengdar og
ekki lagt hönd á plóginn, gang-
ið í fylkingu samvinnumann-
anna og hefjizt handa með því
að koma samvinnumanninum
Jóni Gíslasyni á þing.
Einar J. Eyjjólfsson:
„Styðjum okkar
mann”
Fyrir um það bil ári síðan
gengum við Skaptfellingar að
kjörborðinu eins og aðrir lands-
menn, til að velja okkur full-
trúa til Alþingis næstu fjögur
árin. Eins og alþjóð er kunnugt,
þá hlaut hinn virðulegi þjóð-
málafulltrúi og sýslumaður okk-
ar Skaptfellinga, Gísli Sveins-
son, kosningu, með allverulegum
meirihluta atkvæða. Það leikur
ekki á tveim tungum, að mikið
af því fylgi, sem hann fékk þá,
var vegna hinnar virðulegu
stefnu hans í dýrtíðarmálunum,
auk persónulegs fylgis og vin-
sælda, sem slíkur maður hlaut
að eiga eftir langan og giftu-
saman embættisferil hér í sýslu.
Það var hvorttveggja þetta, sem
studdi að kosningu hans í fyrra,
en ekki hreint flokksfylgi Sjálf-
stæðisflokksins, því það mun
ekki orðið sérlega sterkt hér í
sýslu, og það sem það er, má
að mestu rekja sem arf frá
þeim mönnum, sem á sínum
tíma trúðu á ísafold undir stjórn
þjóðskörungsins Björns Jóns-
sonar.
Nú eigum við Skaptfellingar
aftur leið að kjörborðinu, vegna
brottfarar Gísla Sveinssonar,
sem nú hlýtur virðingarstöðu í
því landi, sem forfeður vorir
sóttu helzt til frama.
En þar með breytist líka við-
horfið til alþingiskosninga hér í
sýslu algerlega, og ekki sízt, þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn send-
ir nú fram hér einn hinn skel-
eggasta talámann fyrrverandl
óhófsstjórnar undir forustu
Ólafs Thórs — sjálfan ritstjóra
Morgunblaðsins, blaðs heildsala
og stórgróðamanna, og þó
nokkrir hér telji sér betur
henta að vera þar í flokki, svo
S.em kaupmenn og hóteleigend-
ur ,-þá er ekki þar með sagt, að
það sé hyggilegt fyrir bændur
að fylla þann flokk, nei þvert
á móti, nú eigum við að fylkja
okkur einhuga um bóndann,
Jón Gíslason í Norðurhjáleigu,
sem nú fer fram í fyrsta sinn.
Allir þekkjum við manninn og
vitum, að hann nýtur því meiri
Virðingar, eftiir sem menn
þekkja hann gerr. Það er maður,
sem alla tíð hefir starfað að því
sama og við og veit því bezt hvar
skórinn kreppir, það er maður,
sem þegar hefir afkastað stóru
verki í uppeldi margra barna, og
þó haft tíma til að sinna öllum
trúnaðarstorfum fyrir sitt
byg^ðarlag og gert það með á-
gætum. Það er maður, sem um
árabil hefir staðið framarlega í
félagsmálasamtökum okkar
bændanna.
Sjá nú ekki allir bændur, hvað
það er sjálfsagt og eðlilegt að
senda slíkan fulltrúa inn á al-
þing, vitandi það, að þar mundi
hann fá aðstöðu til að styðja
að heill og hamingju okkar
bændanna, með því að styðja að
framgangi góðra mála fyrir okk-
ar hönd.
Ég heiti á bændur:
Gildum bónda gerum framann,
Gíslason er hann.
Störfum allir, stöndum saman,
styðjum okkar mann.
Helgi Jónsson,
Seglbúðum:
Framboðin í Vestur-
Skaftafellssýsiu
Þá hafa kjósendur hér í sýslu
fengið að vita, um hvað þeir
hafa að velja við aukakosning-
arnar 13. júlí n. k.
Allir stjórnmálaflokkarnir —
4 að tölu — hafa birt framboð
sín, svo að úr nógu er að velja.
Við Framsóknarmenn höfum
að þessu sinni ekki farið út fyr-
ir takmörk sýslunnar eftir fram-
bjóðanda, heldur valið einn af
okkar heimamönnum, Jón
Gíslason, oddvita í Norðurhjá-
leigu í Álftaveri.
Hann hefir áður verið beðinn
að gefa kost á sér til framboðs,
en ekki fengizt til þess fyr en
nú, að hann lét undan eindregn-
um áskorunum frá okkur flokks-
mönnum hans.
Allir, sem ég hefi heyrt um
þessi framboð tala, hafa^látið í
ljós ánægju yfir framboði Jóns
Gíslasonar. Telja það mikils-
vert að hafa nú aftur fengið
bónda úr sýslunni til framboðs,
enda er hann prýðilega greind-
ur og gegn maður. Hefir gegnt
fjöldamörgum trúnaðarstörfum
fyirr sveit sína og sýslu, bæði í
félags- og menningarmálum.
Öll þessi störf hefir hann leyst
með ágætum af hendi og því á-
unnið sér fullkomið traust allra
þeirra, er honum hafa kynnzt.
En við það að leysa þessi
margháttuðu störf, hefir Jón
aflað sér staðgóðrar þekkingar
á öllu, sem varðar hag sveitanna,
svo að á betra verður ekki kos-
ið. Hann skilur manna bezt, að
félagsleg samtök eru sterkasta
vopnið til að sigra með hvers
kon*y erfiðleika. Hann er því
tvímælalaust álitlegasti fram-
bjóðandinn og mun verða hinn
ákjósanlegasti fulltrúi fyrir
okkur Skaptfellinga.
Um framboð hinna flokkanna
er það að segja, að Alþýðuflokk-
urinn og kommúnistar eru báð-
ir algerlega vonlausir um að ná
þingsætinu. Þeirra framboð eru
því með öllu þýðingarlaus og
öll atkvæði, sem á þá íalla, fara
til einskis.
En kommúnistar ætla ef til
vill með þesáii framboði að prófa
hvaða áhrif verkfallsbrölt þeirra
hefir á fylgi flokksins út um
byggðir landsins.
En þeir munu komast að raun
um, að það hefir ekki aukizt
hér í sýslu við þau fíflalæti.
Menn spyrja, hvaðan eigi að
taka kauphækkanir, þegar gefa
þarf með flestum afurðum á
innlendum markaði til að halda
vísitölunni í skefjum, og jafn-
hliða að ábyrgjast lágmarks-
verð á útfluttum fiski.
Um framboð Sjálfstæðis-
flokksins er það að segja, að
hann hyggst að halda þingsæt-
inu með því að senda stjórn-
málaritstjóra Morgunblaðsins út
af örkinni. Og víst er honum
setlað að setjast í „gott bú“, því
að Gísli Sveinsson sýslumaður
var kosinn hér með meirihluta
atkvæða við síðustu kosningar.
En það er vitanlegt, að hann
jók ekki lítið atkvæðatölu sína
fyrir það, að hann var á móti
fyrrverandi stjórn. Hann taldi
réttilega allt það stjórnarfargan
vera „kollsteypu“ frá stefnu
Sjálfstæðisflokksins, og með
þeirri andstöðu sinni kom hann
sér undan því að bera ábyrgð á
margvíslegum ávirðingum þeirr-
ar stjórnar.
En nú er þessum sömu kjós-
endum, sem kusu G. Sv., vegna
*•
andstöðu hans við fyrrv. stjórn,
ætlað 'að kjósa Jón Kjartans-
son, þrátt fyrir fylgi hans við
hana, en hann var, sem kunn-
ugt er, einhver eindregnasti
stuðningsmaður hennar. Enda
hefir hann öðru hvoru, síðan
stjórnarskiptin urðu, verið að
harma það í leiðurum Morgun-
blaðsins, að sú „ágæta“ stjórn
skyldi verða að hröklast frá
völdum.
Það sýnist því bera talsvert
þarrn *á milli, því þarna er í
raun og veru um andstæðinga
að ræða.
En menn kunna nú að halda
því fram, að þetta sé tómt mál,
um að tala, því uiji stuðning
við þá stjórn sé ekki lengur að
ræða. En þá er því til að svara,
að þeim, sem sýndu það ábyrgð-
arleysi að styðja þá ógæfu-
stjórn, er ekki treystandi til að
eiga sæti þingi.
Morgunblaðið og Þjóðviljinn
hafa keppzt hvort um annað að
hrósa henni á hinn ósmekkleg-
asta hátt og reynt að villa
mönnum mjög sýn um fjárhag
þjóðarinnar og afkomuhorfur.
Þau hafa látlaust hrósað
henni fyrir hinar miklu nýsköp-
unjvrframkvæmdir. En það er
bara enginn vandi að kaupa
hluti þó dýrir séu, ef nógir pen-
ingar eru til og ekki er hugsað
um annað en eyða þeim.
En þau blöð hafa ekki skýrt
frá því, að það var sú sama
stjórn, sem sveikst um að greiða
nýbyggingarreikningi þau 15%
sem hann átti að fá af útflutn-
ingi ársins 1946.
Að sama stjórn trassaði að
selja framleiðslu sjávarútvegs-
ins, svo að fyrstihúsin voru
mörg hálffull af fiski frá fyrra
ári, þegar vertíð átti að hefjast.
En jafnframt geipuðu hin
áðurnefndu blöð látlaust um
hinar góðu söluhorfur, og að
aldrei hafi verið eins bjart
framundan fyrir þjóðinni og nú.
Að sama stjórn skildi svo við
sjávarútveginn þegar hún
hrökklaðist frá völdum, að ekk-
ert minna en ríkisábyrgð nægði
til að koma vélbátaflotanum af
stað á vetrarvertíðinni.
Að sama stjórn beitti sér fyrir
tryggingalögunum og fleiri lög-
um, sem nú eru að sliga menn
bæði í sveit og við sjó með þeim
geipiháu útgjöldum, sem á menn
eru lögð þeirra vegna.
Neí, þessar „gervihetjur" fyrv.
stjórnar, sem ekkert hafa lært
af axarsköftum húsbænda
sinna, eru alls ekki boðlegir
frambjóðendur. En fyrst þeir
ekki finna það sjálfir, þá verða
kjósendurnir að hafa vit fyrir