Tíminn - 02.07.1947, Blaðsíða 2

2
TfólLXN, miðvikudaginii 2. júlí 1947
117. blað
Ingvar Pálmason
Miðvikudagur 2. júlí
Ólafur Thors ráðlegg-
ur Skaftfellingum
Ólafur Thors hefir nú komið
fram á vígvöllinn 1 aukakosn-
ingunni í Vestur-Skaftafells-
sýslu. Hann ber að vonum mikið
hrós á frambjóðanda Sjálfstæð-
lsflokksins, enda hefir hann
veitt Ólafi trygga þjónustu, svo
að húsbónda sæmir ekki að gefa
trúum þjóni annan vitnisburð.
Ólafur Thors gerir mikið veð-
ur úr því í vitnisburði sínum, að
Jón Kjartansson sé „alveg ein-
staklega glöggur og dómbær á
menn og málefni og það, hversu
haga beri baráttunni". Hann
myndi því verða til mikils
„gagns og gleði“, ef hann kæm-
ist á þingið, og brátt verða þar
í röð nýtustu áhrifamanna.
Svo mörg eru þau orð Ólafs.
Skaftfellingai; munu hins vegar
þekkja mörg dæmi, þar sem
„dómbæri“ Jóns Kjartanssonar
hefir reynst á aðra leið. Myndi
kaupfélagsskapurinn t. d. vera
eins blómlegur og áhrifamikill
í héraðinu, ef farið hefði verið
eftir ráðum Jóns Kjartansson-
ar? Myndu hinar margháttuðu
framfarir í þágu landbúnaðar-
ins hafa verið eins stórfelldar
á árunum 1927—’31, ef Skaft-
felingar hefðu kosið Jón Kjart-
ansson á þing í stað Lárusar
Helgasonar, og fleiri kjördæmi
hefðu valið sér fulltrúa á þann
veg? Þannig mætti lengi telja.
En kannske eru átökin haustið
1944 milli Jóns Kjartanssonar
annars vegar og fráfarandi þing
manns Vestur-Skaftfellinga
hins vegar bezti mælikvarðin á
„dómbæri" Jóns Kjartanssonar.
Jón Kjartansson var þá dyggur
stuðningsmaður þeirra, sem
vildu leggja út í stjórnarævin-
týrið með kommúnistum, en
Gisli Sveinsson varaði við þvl
og kallaði það hreina „koll-
steypu“. Dómbæri Jóns Kjart-
ansonar sigraði að því sinni,
Ólafur Thors varð íorsætisráð-
herra af náð kommúnlsta, en
GIsli Sveinsson varð að víkja úr
forsetastól sameinaðs Alþingis
vegna afstöðu sinnar. Afleiðing-
ingar þess, að dómbæri Jóns
Kjartanssonar sigraði, sjást
ljósast í eftirfarandi vitnisburði
Bjarna Benediktssonar utanrík-
ismálaráðherra í útvarpsræðu
fyrir nokkrum dögum, en hann
er þar að lýsa því, hvernig fara
mujpi um sölu hraðfrysta fisks-
íns, ef síldveiðarnar bregðast í
sumar:
„Er þá vont að sjá, hvemig
íslendingar kæmust hjá því
þvf að hlíta heimsmarkaðs-
verði fyrir þessa vöru sína,
sem eftir þeim gögnum sem
liggja fyrir, virðist e. t. v.
ekki nema meira en hér um
bil helmingi af því verði, sem
íslenzki ríkissjóðurinn með
ábyrgðarlögunum, ábyrgist
hraðfrystihúsunum“.
Samkvæmt þessum vitnisburði
utanríkismálaráðherrans er af-
leiðingin af umræddu „dóm-
bæri“ Jóns Kjartanssonar eng-
in önnur en sú, að dýrtíð og
verðbólga hefir aukizt svo stór-
kostlega, að landsmenn þurfa
nú tvöfalt heimsmarkaðsverð
fyrir afurðir sínar. Maður, sem
er reyndur að slíku „dómbæri",
þarf vissulega annað meira en
vottorð frá Ólafi Thors til að
Skaftfellingar telji hann álit-
legt þingmannsefni.
Kjósendur í Vestur-Skafta-
fellssýslu hafa líka kynnst fyrlr
Ingvar Pálmason alþingis-
maður er látinn og verður jarð-
sunginn I dag. Hann var nær
74 ára að aldri er hann lést.
Samt sem áður eigum við, sem
þekktum hann, nokkuð erfitt
með að átta okkur á því að:
þetta geti verið rétt. Hann var
búinn svo óvenjulegu lífsfjöri
og þrótti, þangað til nú fyrir ]
nokkrum mánuðum, að hann
kenndi meins þess, er dró hann
til dauða.
Við vorum að vona, að Ingvar
ætti eftir að lifa mörg ár ennþá.
Taka þátt í opinberum störfum,
og vinna að öðrum áhugamál-
um sínum í tómstundum.
Ingvar Pálmason var einn af
landnámsmönnum hinum nýrri
á Nesi í Norðfirði, þar sem nú
heitir Neskaupstaður. Hann var
einn þeirra manna, sem skap-
aði og mótaði þar nýja byggð.
Þessi húnvetnski bóndasön tók
sig upp 18 ára 'gamall og nam
land á Nesi. Þá voru þar aðeins
örfáir menn fyrir og útvegur að
hefjast.
Ingvar skipaði sér fljótt i
fylkingarbrjóst í sókn þeirri,
sem þar var háð í atvinnumál-
um og félagsmálum og það rúm
hefir hann síðan skipað.
Árangur þeirra sóknar er sá,
að þar sem fyrir nokkrum ára-
tugum var fjaran ein, og ef til
vill nokkrir fiskhjallar og sjó-
hús, er nú myndarlegur útgerð-
arbær, byggður dugmiklu fram-
fararfólki.
Hliðstæðar sögur hafa víðar
gerst. Ingvar Pálmason hafði
næman skilning á því, sem
gerst hafði og það var hans
skoðun, að það væri þýðingar-
mikið fyrir þjóðlífið og baráttu
yngri kynslóðarinnar fyrir enn
betra og fegurra lífi, að unga
fólkið þekki sem bezt og skildi
baráttu þeirra, sem gerbreytt
hafa öllu atvinnulífi lands-
manna og lífskjörum þjóðarinn-
ar á fáum áratugum. Þess vegna
hefði Ingvar Pálmason notað
tómstundir sínar á næstu ár-
um til þess að rita endurminn-
skömmu, hve trúverðug vott-
orð Ólafs Thors eru. Það er ekki
langt síðan Ólafur birtist í út-
varpinu og hvað aldrei hafa ver-
ið bjartara framundan en nú.
Vottorðið um hæfni Jóns Kjart-
anssonar sem þingmanns fyrir
framleiðendur og landbúnaðar-
kjördæmi er álíka mikill sann-
leikur. Hitt er vafalaust, að
hann myndi verða dyggur
þingfulltrúi stórgróðamanna og
heildsalavaldsins, eins og þegar
hann beitti sér fyrir „kollsteyp-
unni“ 1944.
Sennilega hafa kjósendur
aldrei átt eins auðvelt val og í
aukakosningunni 1 Vestur-
Skaftafellssýslu 13. júli næstk.
Annars vegar er mikilhæfur
bóndi og samvinnumaður úr
héraðinu, sem verða myndi
traustur fulltrúi stéttar sinnar
og hagsmuna hennar á Alþingi.
Hins vegar er einn trúasti þjónn
stórgróðavaldsins í Reykjavík,
sem oftast hefir unnið gegn
hastsmunum bænda og fram-
leiðendanna og reynt hefir að
tálma framgang samvinnunnar
á allp,n hátt. Bændur og sam-
vinnumenn Vestur-Skaftafells-
.sýslu munu því vissulega ekki
glepjast af ráðum stórgróða-
mannsins og „kollsteypu“for-
ingjans, er hrakti Gísla Sveins-
son úr forsetasætinu, heldur
fylkja fast liði um eigin mann
og gera sigur Jóns Gíslasonar
glæsilegan í aukakosningunni
13. júlí næskomandi.
ingar og sögu. Það var mikið
tjón, að hann skyldi kallaður á
brott áður en hann fékk sinnt
þessu áhugaefni sínu, á þann
hátt, sem hann vildi.
Ef ég væri spurður að því
hvað ég teldi, að Ingvar Pálma-
son hefði helzt viljað láta frá-
sagnir sínar kenna yngri kyn-
slóðinni, þá mundi ég svara
þessu:
Fyrst og fremst það, að betra
og fegurra líf fæst ekki án starfs
og umfram allt samstarfs.
Starfssaga Ingvars Pálmason-
ar er orðin löng og verður ekki
rakin af mér til neinnar hlítar
að sinni. Það er tæpast það
trúnaðarstarf til í almannaþágu,
sem Ingvar hefir ekki gegnt fyr-
ir sveitunga sína og sýslunga
um lengri eða skemmri tíma.
Hann sat í hreppsnefnd Nes-
hrepps og bæjarstjórn Neskaup-
staðar I 37 ár, frá 1901—1938 og
var um langt skeið oddviti
hreppsnefndarinnar. f sýslu-
nefnd Suður-Múlasýslu átti
hann sæti frá 1905—1924. Hann
var einn af stofnendum Lifrar-
bræðslufélags Norðfirðinga árið
1905, íshúsfélags Norðfirðinga
1921 og Spa-risjóðs Norðfjarðar
árið 1920. Átti hann sæti í
stjórn þessara fyrirtækja og
lengst af formaður tveggja
hinna fyrsttöldu. Hann hefir æ-
tíð verið einn af beztu félögum
kaupfélagsins Fram á Norðfirði
og gengt trúnaðarstörfum fyrir
félagið.
Alþingismaður fyrir Suður-
Múlasýslu hefir Ingvar Pálma-
son verið frá 1923 til dauðadags
eða 24 ár samfleytt — lengur en
nokkur annar maður.
Því fer alls fjarri að nú hafi
verið gerð tæmandi greln fyrir
þeim trúnaðarstörfum, sem Ing-
var Pálmason gegndi eða for-
göngu hans í félagsmálum. En
það, sem nefnt-hefir verið, gef-
ur hugmynd um þann trúnað,
sem Ingvar naut hjá samferða-
mönnum sínum.
Ingvar Pálmason var ekki mál
skrafsmaður.
Stundum var honum stirt .um
mál — í annan tíma varð hann
skörulega máli farinn — þegar
honum fannst mest við liggja.
Ingvar Pálmason óx fyrst og
fremst af verkum sínum. Þess
vegna fór traust manna til hans
vaxandi eftir því, sem menn
reyndu hann meir. Menn vissu
að honum var óhætt að treysta.
Hann brást aldrei þvi, sem hann
hafði heitið.
Það er sérstakur sómi Sunn-
Mýlingum, hve vel þeir kunnu
að meta kosti Ingvar Pálmason-
ar. Það styrkir trúna á framtíð
lýðræðis- og þingræðisstjórnar,
að hugsa til þess, hvernig fylgi
og álit þessa kyrrláta dreng-
skaparmanns jókst sífellt á tím-
um vaxandi áróðursflaums og
hávaða.
Ég hygg að segja megi með
fullum sanni um Ingvar Pálma-
son, að þeir sem þekktu hann
mest treystu honum bezt.
Ingvar Pálmason skipaði sér
í Framsóknarflokkinn við stofn-
un hans og hefir ætíð verið í
fremstu víglínu flokksins —
fyrst heima í héraði og eftir 1923
í héraðl og á þingi.
Ingvar stundaði lengst af æfi
sinnar bæði land og sjó. Það var
jafnan áhugamál hans eitt hið
mesta að stuðla að auknu sam-
strafi landbænda og sjávarút-
vegsmanna. Það var skoðun
hans, að þelr sem sæktu björg-
ina í skaut náttúrunnar ættu
samleið um þýðingarmestu mál-
efni og ættu að vinna saman.
Hann var virðulegur fulltrúi
beggja, land- og sjávarbænda.
Það féll í hans hlut að vinna
mikið að sjávarútvegsmálum
innan Framsóknarflokksins á
þingi og utan þings og fyrir
flokkinn út á við.
Hann átti sæti i sjávarút-
vegsnefnd alla sína þingtíð og
hefir haft margvísleg áhrif á
löggjöf síðustu áratuga um
sjávarútvegsmál.
Fyrsta málið, sem Ingvar
Pálmason flutti á Alþingi var
tillaga um svipaða skipan á fisk-
verzlun landsmanna og síðar
komst á, eftir að sár og bitur
reynsla hafði aukið skilning
mamfia í þeim efnum, frá því
sem var þegar hann flutti það
mál fyrst.
Ingvar Pálmason var einn
þeirra manna í Framsóknar-
flokknum, sem fastast beittu sér
fyrir þeirri skipan á síldarsölt-
un og sölu og rekstri sildarverk-
smiðjanna, sem hefir breytt
síldarútveginum úr niðurlæg-
ingu í það að verða ein þýðing-
armesta og glæsilegasta at-
vinnugrein landsmanna.
Ekki lá Ingvar Pálmason á
liði sínu um stuðning og for-
göngu um málefni bændastétt-
arinnar á Alþlngi, þótt hann
væri ætíð ötull talsmaður sjáv-
arútvegsins.
Sýndi hann það með dæmi
sínu og öllu starfi, hve rangt
þeir hafa fyrir sér, sem því
halda fram, að ekki sé hægt að
þjóna með trúnaði landbúnaði
og sjávarútvegi í senn.
Það mun einróma álit sam-
herja og andstæðinga, að á Al-
þingi hafi Ingvar Pálmason ver-
ið til sóma stétt sinni og héraði.
Eins og áður var að vikið, var
Ingvar bóndason úr Húnaþingi,
kominn af merkum bændaætt-
um. Árið 1896 kvæntist hann
Margréti Finnsdóttur frá Tungu
í Fáskrúðsfirði, mjög merkri
konu, enda til slíkra að telja.
Hafa þau hjón orðið með af-
brigðum kynsæl og haft barna-
lán mikið, orðið 9 barna auðið,
og eru þau öll á lífi. Eru þaa
þessi:
Guðrún, kona Ólafs H. Sveins-
sonar frá Firði, útsölustjóra í
Reykjavík.
Björn, útgerðarmaður í Nes-
kaupstað.
Níels, framkvæmdastjóri í
Neskaupstað.
Sveinn, framkvæmdastjóri
Viðtækjaverzlunar ríkisins.
Fanný, kona Gísla Kristjáns-
sonar útgerðarmanns á Akur-
eyri.
Anna, kona Jóns L. Baldurs-
sonar skrifstofumanns, Nes-
kaupstað.
Sigurjón, skipstjóri í Neskaup-
stað.
Lúðvík, sýslumaður í Suður-
Múlasýslu.
Guðlaug, kona Björns Björns-
sonar kaupmanns í Neskaupstað.
Nú við fráfall Ingvars eru 58
afkomendur þeirra hjóna á lífi.
Mörgum manni mundi hafa
orðið það eitt nóg ævistarf að
sjá fyrir jafnstóru heimili og
Ingvar hafði fyrir að sjá. En
ekki varð það á Ingvari fund-
ið, að hann hefði ekki tíma og
tækifæri til þess að sinns, ann-
ara málum, þótt hann hefði í
mörg horn að líta fyrir hópinn
sinn.
Ekki hefði hann þó átfc þess
nokkurn kost að sinna öllum
þeim feikna störfum, sem á
hann hlóðust utan heimilis, ef
konu hans hefði ekki notið við
og þau hjónin verið jafn sam-
hent og raun var á. Af fádæma
dugnaði, forsjálni og ráðdeild
vann frú Margrét með manni
sínum langa ævi með glæsileg-
um árangri.
Þau hjónin unnu með af-
brigðum vel saman og hafa sam-
eiginlega afrekað óvenjulegu
ævistarfi í þágu fjölskyldu sinn-
ar, héraðs síns og þjóðarinnar
allrar.
Við Ingvar Pálmason höfum
unnið saman að málefnum
Sunnmýlinga í 14 ár. Ég á marg-
ar góðar endurminningar frá
þeim árum. Ég var ungur og ó-
reyndur — hann var fullorðinn
og lífsreyndur.
Við höfum verið mikið saman,
m. a. í mörgum og löngum ferða-
lögum á sjó og landi. Við höf-
um átt saman margar skemmti-
legar stundir, og eru mér þó
minnisstæðastar vornætur, er
við höfum saman átt á göngu
yfir fjöll og heiðar á Austur-
landi. Ég hefi því margt að
þakka nú á kveðjustund.
Ingvar Pálmason var góðvilj-
aður og óeigingjarn svo að af
bar, viljasterkur og átti hina
æðrulausu ró, sem aldrei brást,
og ekki heldur þegar mest á reið
og hann varð að heyja baráttu
við erfiðan sjúkdóm, án þess að
geta gert ráð fyrir því, að sjúk-
dómurinn yrði yfirstiginn.
Ingvar Pálmason var gæfu-
Kolskeggur og
Boga-Brúnn
Vegna greinar eftir hr. Sig-
urjón Kristjánsson frá Krums-
hólum, sem birtist í Tímanum
17. júní s.l. vil ég segja nokkur
orð. Greinarhöf. telur það ekki
undarlegt, þótt missagnir hafi
slæðzt inn í bók mína „Horfnir
góðhestar“ með langt til sótt--
um og misjöfnum heimildum.
Þetta er rétt athugað. — Ég
kannast líka við, að oft komst
ég í mikil vandræði við samn-
ingu bókarinnar, vegna vant-
andi og villandi heimilda, og
sem margar voru háðar þeim
árekstrum, að ómögulegt reynd-
ist að taka þær til greina.
Það ætti að vera hverjum
vitibornum manni auðskilið, að
það sé enginn leikur að nálgast
sannar og frambærilegar heim-
ildir um þessa horfnu og löngu
liðnu vini okkar með óskráða
lífssögu að baki. —
Það, sem einkum hefir bjarg-
að mér við samningu bókar
minnar, „Horfnir góöhestar",
voru eigin athuganir og per-
sónuleg kynni af mörgum hest-
unum, sem um er getið, og sem
munu vera hátt á fjórða hundr-
að. — En veigamestu heimild-
irnar hefi ég fengið frá nokkr-
um eldri hestamönnum. Einn
þeirra var Finnbogi Kristófers-
son frá Stóra-Fjalli. Hann flutt-
ist vorið 1907 úr Borgarfirði að
Hnausum í Þingi. Næsta ár
höfðum við þar báðir heimili. —
Bogi var greindur maður, góð-
lyndur og glaðlyndur, skemmt-
inn í viðræðum, fyndinn og
skáldmæltur. Hann var næmur
og minnugur, enda voru sálar-
kraftar hans óbilaðir. Kærustu
minningar hans og umtalsefni
voru ljóðstef og góðhestar. Á
þeim vettvagni munu fáir hafa
staðið honum á sporði með minni
og skýrar frásagnir. — Mér hefir
því aldrei dottið i hug að vé-
fengja bæri frásagnir Boga, og
heimildir um góðhesta, og sízt
af öllu frásögn hans um Nótt,
(sem var í eigu föður hans) og
afkvæma hennar. Ég tel því
heimildir frá honum hér að lút-
andi, fengnar frá fyrstu hendi;
enda heflr enginn maður staðið
nær því að vita hið rétta en
hann. — Höf. viðurkennir, að
lýsing á skapgerð og eðliskost-
um þeirra Kolskeggs og Boga-
Brúns sé í alla staði rétt og óað-
finnanleg.
Hvaðan hefl ég fengið þessa
lýsingu? Frá engum öðrum en
Finnboga Kristóferssyni. — Það
virðist nokkuð torráðin gáta, að
sami maður, sem gefur rétta
lýsingu af sérkennum hestanna
annars vegar, en hins vegar
rangax upplýsingar um upp-
runa þeirra, sem honum hefir
hlotið að vera jafn kunnugt um.
Af framanskráðu er það ljóst,
að hér er um einhvern mis-
skilning að ræða, sem einfalt
mun reynast að upplýsa. Ég
hefi engin gögn í höndum um
(Framhald á 3. slðu)
maður. Honum auðnaðist það,
sem mikilvægast er: að láta gott
af sér leiða, margvíslega. Þeir
eru margir, sem standa í þakk-
arskuld við hann. Honum fylgja
því þakkir og hlýjar kveðjur, er
hann nú flytur frá okkur.
Vvð samhryggjumst konu
hans, börnum og hinni fjöl-
msnnu fjölskyldu allri að eiga
nú á bak honum að sjá, en
gleðjumst um leið með þeim yf-
ir minningunni um góðan dreng,
í þeirra orða beztu merkingu.
Eystelnn Jónsson.