Tíminn - 18.07.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
1 -ITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFRTOFA:
EDDUHÚSI, Ltndargöu 9 A
Siml 2323
31. árg.
Reykjavík, föstudaginn 18. jiilí 1947
129. blaffi
Árshátíð
Framsóknarmannna
á Austurlandi
llátíöin var sótt af um
1500 manns.
Árshátíð Framsóknarmanna
á Austurlandi var haldn að
Hallormsstað um seinustu
helgi. Skemmtunin var sótt
víðsvegar að af Austurlandi
og munu alls hafa komið þar
um 1500 manns.
Aðalhátíðin var halöin á
sunnudaginn. Ræður fluttu Ey-
steinn Jónsson menntamálaráð-
herra og Bernharð Stefánsson
alþm., en Karlakór Akureyrar
söng. Þá flutti Jónas Kristjáns-
son læknir ávarp, en hann var
eitt sinn héraðslæknir þar
eystra, og Benedikt Gíslason frá
Hofteigi flutti ávarp um sögu-
mál Austfirðinga.
Kvikmyndir voru sýndar bæði
á laugardagskvöldið og sunnu-
dagskvöldið, og dansað var bæði
kvöldin. Margt manna kom á
skemmtistaðinn á laugardaginn
og tjaldaði þar um nóttina.
Veður var mjög gott og gerði
það skemmtunina enn ánægju-
legri. Hún fór mjög vel fram og
varð ekki vart ölvunar, eins og
nú er orðið því miður of títt á
skemmtisamkomum.
Innflutningur S.í. S. á landbúnaðarvélum og
»
bifreiðum á þessu
Enn gerast stórsögutegir atburðir í þinghúsinu við Themsána
ERLENDAR FRETTIR
Bandaríkjastjórn hefir boðið
10 ríkjum að senda fulltrúa á
ráðstefnu til að undirbúa friðar-
samningana við Japani. Ráð-
stefnan á að hefjast í Washing-
ton lí). ágúst næstkomandi.
Marsha.II sagði í ræðu í fyrra-
dag, að vonlaust væri að hugsa
sér efnalega endurreisn Evrópu,
án endurreisnar kolaíramleiðsl-
unnar i Vestur-Þýzkalandi.
Slitnað hefir upp úr samn-
ingaviðræðum Hollendinga og
Indónesíumanna, án þess að
nokkurt samkomulag hafi náðst.
Gríska stjórnarhernum virð-
ist nú veita betur í bardögunum
við uppreistarmenn við albönsku
landamærin.
Orðrómur gengur um, að
Bandaríkjamenn geti orðið
framleitt atomsprengju, er nægi
til að eyðileggja stórborgir eins
og París og Moskvu.
Mynd þessi er af enska þinghúsinu og Lambethbrúnni. Einn af merkustu atburðunum sem hafa gerzt í þessu
sögufræffasta þinghúsi veraldarinnar, gerðist í þessari viku. Er hér átt við hina nýju löggjöf, sem veitir Indverj-
um full réttindi sem samveldislándi innan brezka heimsveldisins, og jafnframt réttindi til að slítá öll stjórnar-
arfarsleg tengsli við það. Lög þessi voru flutt af stjórninni og hafa gengið nær ágreiningslaust gegnum báðar
þingdeildir. Ýmsir telja, að þessi Iöggjöf tákr.i endalok brezka heimsveldisins, en aðrir álíta, að hún muni treysta
, það í sessi. Reynslan sker úr, hvorir eru sannspárri.
Síldveiðin er lítil
Síldveiðin fyrir Norðurlandi
var enn treg í gær. Veður var
gott fyrir Norðurlandi, hlýtt og
úrkomulaust, og sums staðar
bjart. Hvergi hefir síldar orðið
vart að ráði, aðeins hefir ein-
staka skip hitt á litlar síldar-
torfur en mestur hluti flotans
hefir ekki orðið síldar var. Mörg
skip hafa farið mörg hundruð
mílur í síldarleit en ekki orðið
síldar vör, er heitið getur í tvo
sólarhringa.
Lítil síld barst til Siglufjarð-
ar i gær og flest skipin sem
þangað komu, voru aðeins með
lítið síldarmagn. Söltun er hald-
ið áfram, en ennþá i litlum stíl.
Krossanesverksmiðjan er um
það bil að komast í gang og hef-
ir þegar tekið á móti síld til
reynslu. Er í ráði að bræðsla
hefjist þar á morgun.
Hreinn arður Tóbakseinkasöl-
unnar 57.8 mil j. kr. á 15 árum
Sigurður Jónassun lætur af forstöðu lieuuar.
Fyrir nokkru síðan er komin út ítraleg skýrsla um 15 ára
starfsemi Tóbakseinkasölunnar, en hún tók til starfa 1. jan. 1932
og átti því 15 ára afmæli um seinustu áramót. Skýrsla þessi sý'nir
glöggt, hve vel það var ráðið, þegar tekin var upp einkasala á
tóbaki.
Sigurður Jónasson.
Samkvæmt skýrslunni hefir
hreinn arður Tóbakseinkasöl-
unnar numið samtals 57.8 millj.
kr. á þessum 15 árum, en auk
þess hefir ríkissjóður haft 37.3
millj. kr. tekjur af tóbakstoll-
inum á sama tíma. Af hreinum
arði Tóbakseinkasölunnar hafa
rúmlega 41 millj. kr. runnið
beint í ríkissjóð, en hitt hefir
farið í útsvör til bæjarins og í
varasjóð hennar og húsbygging-
arsjóð. Einkasalan á nú tvær
millj. kr. í húsbyggingarsjóði.
Skýrslan ber með sér, að Tó-
bakseinkasalan hefir jafnan
verið mjög hagkvæmlega rekin
og munu t. d. launagreiðsluf
hennar hafa aukizt tiltölulega
(FramhalcL á 4. síðu)
Menntaskólanám hefst við
Laugarvatnsskólann í haust
Viðtal við Rjarna Rjarnason skólastjóra.
Vísir að menntaskólanámi hefst við héraðsskólann að Laug-
arvatni næsta haust, og ættu þeir, sem vildu stunda það, að
hafa sem fyrst samtal við Bjarna Bjarnason skólastjóra. Nán-
ar er rætt um þetta í viðtali um skólann á Laugarvatni, sem
Tíminn hefir nýlega átt við skólastjórann. Viðtalið fer hér á
eftir.
Miklar umsóknir.
Umsóknir um héraðsskólann
eru nú svo örar, að auðsætt er,
að fjölmargir fá hvergi skólavist
i vetur. Héraðsskólalögin ákváðu
lágmarksaldur 16 ár. Þetta hefir
reynzt skynsamlegt ákvæði, en
nú munu fermingarbörnin telja
sig eiga rétt á skólavist. Að
þessu sinni ætla ég ekki að
minnast á hin nýju fræðslulög,
en augljóst er, að þau eru í
verulegum atriðum óframkvæm-
anleg. Að lokum vil ég geta þess,
að í ráði er að hefja hér
menntaskólanám. Ef allt gengur
að óskum verður kennt hér í
vetur námsefni 1. bekkjar
menntaskóla, með öðrum orð-
um sama og kennt er í 3. bekk
menntaskólans Reykjavík.
Þeir nemendur, sem stóðust
landsprófið í vor, ættu að ná
sambandi við mig sem fyrst og
ræða um þessa nýjung.
í skólanum voru 201 nemandi
síðastl. vetur, segir Bjarni, og
þá húsmæðraskólinn meðtalinn,
92 stúlkur og 109 piltar. Nem-
endur voru úr öllum sýslum
landsins nema Vestur-Skafta-
fellssýslu. Flestir voru þeir úr
Árnessýslu, 53, úr Rangárvalla-
sýslu 25, Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu 16, Skagafjarð-
ar- og Suður-Múlasýslu, 11 úr
hvorri og 15 úr Reykjavík.
Fyrsta og öðrum bekk lauk í
lok apríl, en gagnfræðadeild og
húsmæðraskóla í lok maí. Tvær
stúlkur ,í yngri deild hlutu á-
gætis einkunn í bóklegum grein-
um, Ester G. Meldal frá Litla-
Dal, Austur-Húnavatnssýslu og
María Sigurjónsdóttir, Fosshól-
um, Rangárvallasýslu. Níu nem-
endur náðu ekki 5 í bóklegum
greir.um og þrír féllu. (Ágætis-
einkunn er 9—10).
ari
Landsprófiff.
í gagnfræðadeild luku 18
nemendur prófi, tveir hættu
námi vegna lasleika og fóru úr
skólanum.
Landspróf þreyttu 10 nemend-
ur, sá 11. veiktist og gengur
undir próf í haust. Prófið stóð-
ust 9 nemendur með réttindum
til náms í lærdómsdeild
menntaskóla (það er 6,00 í lág-
marks einkunn), sá 10. náði að-
eins venjulegu gagnfræðaprófi.
Einn, Þorsteinn Þorsteinsson frá
Húsafelli, Borgarfjarðarsýslu,
hlaut ág. einkun, fjórir hlutu
I. eink., fjórir II. eink.
Húsmæðraskólinn.
í húsmæðraskólanum voru
20 stúlkur. Steinunn Guðmunds-
dóttir frá ísafirði hlaut ág. eink.
Vilborg Björnsdóttir hús-
mæðrakennari var forstöðukona
húsmæðraskólans í vetur, en
aðalkennari var Kersten Gran-
filt frá Svíþjóð. Forstöðukonan
og aðalkennari skólans voru er-
lendij við framhaldsnám, þær
Halldóra Eggertsdóttir, for-
stöðukona og Jónína Guð-
mundsdóttir kennari. Þær taka
báðar stöður sínar í haust.
Ég vona fastlega, að hafin
verði bygging húsmæðraskóla
Suðujrlands á næsta vori. Sunn-
lendingar hafa beðið þolinmóðir
meðan bætt hefir verið úr brýn-
j ustu þörf annarra héraða og
gert sér að góðu þennan litla
! húsmxeðraskóla í húsakynnum
I héraðsskólans á Laugarvatni.
I Þessi tilfinnanlega vöntun á
húsmæðraskólum stafar af
þeirri eðlilegu ástæðu, að hver
einasta stúlka þarf að búa sig
undir húsmæðrastörf og flestar
gera sér þetta ljóst.
1 r skyrsin \«nars Trygg'vasonar, frainkv.stj.
véladoililarinnar, á aðalfimdi S.Í.S.
Um seinustu áramót var stofnuff sérstök deild innan S.Í.S., sem
í að annast inní'lutning- landbúnaðarvéla og bifreiffa, og síffar
heimilisrafmagnstækja. Tilgangurinn með þessari nýju deild er
að skapa S.Í.S. bætta aöstöðu til aff annast þennan innflutning,
og þá alveg sérstaklega landbúnaffarvélanna. — Framkvæmda-
stjóri þessarar nýju deildar S.Í.S. var ráffinn Agnar Tryggva-
son (Þórhallssonar), eins og áður hefir verið skýrt frá hér í blaff-
inu. Á nýloknum aðalfundi S.Í.S. flutti hann fyrstu skýrslu sína
og fjallar hún efflilega um störfin á þessu ári, þar sem þau heyrðu
áður undir Innflutningsdeildina. Tíminn hefir fengiff leyfi til að
birta útdrátt þann úr skýrslunni, sem hér fer á eftir, en viff lest-
urinn þurfa menn aff hafa hugfast, vegna ýmsra dagsetninga,
sem nefndar eru, að skýrslan er flutt seint í júnímánuffi siðastl.
Hvaffan flytjast landbúnaðar-
vélarnar.
Á styrjaldarárunum kom að
heita má allur landbúnaðar-
vélainnflutningur frá Banda-
ríkjunum, en strax og unnt var
hóf Samabandið undirbúning
að kaupum tækja frá Svíþjóð,
þannig að innflutningur þaðan
gæti hafizt strax og styrjöld-
inni lyki. Hafa kaupin þaðan
orðið notadrjúg, þó að megin-
hluti tækjanna kæmi frá Banda
ríkjunum. Sömuleiðis voru lögð
drög að því að auka kaup á
ýmsum landbúnaðarverkfærum
frá Englandi, strax og það yrði
fært um að selja hingað meira
af þeim. Innflutningurinn það-
an er nú takmarkaður við til-
tölulega fáar tegundir af verk-
færum, engar stærri landbúnað-
arvélar eru fáanlegar þar og
verður sjálfsagt svo enn um
hrið. Frá Noregi hefir fengizt
allt það af Eylandsljáum, sem
þörf hefir verið fyrir og auk
þess handverkfæri, sem að
mestu leyti fullnægja þörfun-
um og auk þess nokkrar aðrar
verkfærategundir. Frá Dan-
mörku hefir fengizt nokkuð af
útungunarvélum, fóstrum, raf-
girðingum og handsláttuvélum
og má búast við talsverðu af
handverkfærum þaðan á þessu
ári. Eru þá talin upp þau lönd,
sem landbúnaðarvélar, verkíæri
og aðrar vörur tilheyrandi
deildinni, hafa getað fengizt
frá til íslands.
Viffskiptin viff International
Harvester Company.
Eins og áður segir, höfum við
verið mest upp á Bandaríkin
komnir, hvað snertir öflun
landbúnaðarvéla og verkfæra.
Nú vill svo vel til, að Samband-
ið hafði löngu fyrir stríð fengið
einkaumboð hér á landi fyrir
langstærstu og beztu landbún-
aðarverksmiðju í heimi, þ. e.
International Harvester Com-
pany, sem framleiðir allar teg-
undir véla og verkfæra fyrir
landbúnað. Átti Sambandið því
aö standa tiltölulega vel að vígi,
að því er snerti kaup á þessum
tækjum og stóð litið á afgreiðslu
þeirra, meðan á styrjöldinni
stóð. Markaðir fyrir þau voru þá
takmarkaðir og ísland naut þá
sérstakrar aðstöðu í Bandaríkj-
unum. Við lok stríðsins varð,
eins og við mátti búast, mikil
breyting á þessu til hins verra.
Bandaríkin urðu að taka á sig
stórfelldar skuldbendingar um
afhendingu á landbúnaðartækj-
um til viðreisnarstarfsins i
styrjaldarlöndunum. Er sjálf-
sagt hægt að fullyrða að fáar
iðnaðarvörur hafi, síðan stríð-
inu lauk, verið eins eftirsóttar
Agnar Tryggvason.
eins og þessi tæki. Bandaríkin
voru svo að segja eina landiö,
sem gat rétt hinum nauðstöddu
þjóðum hjálparhönd í þessu efni
og beindist eftirspurnin því að-
ailega þangað. UNRRA. hjálp-
arstofnun sameinuðu þjóðanna,
gerði miklar kröfur um af-
hendingu véla og verkfæra frá
bandariskum landbúnaðarverk-
smiðjum. Svo má heldur ekki
gleyma þeim truílunum á rekstri
verksmiðjanna sem leitt hafa
af hráeínaskorti og verkföllum.
Afleiðing alls þessa varð sú, að
allmiklar tafir hafa orðið á af-
greiðslu pantana, sem Sís gerði
hjá International Harvester
Company. Geta þessa mikla fyr-
irtækis, til að selja vörur hingað
var líka minni en ella, vegna
þess, að sökum stærðar þess og
stöðu í Bandaríkjunum, er á
það litið, sem hálfopinbert fyr-
irtæki og átti það óhægra um
vik en smærri fyrirtæki um að
að sinna öðrum pöntunum en
þeim, sem bandarísk stjórnar-
yfirvöld urðu að láta sitja fyrir
um afgreiðslu.
Skilningur á þörfum
íslendinga.
Síðastliðinn vetur var ákveðið,
að ég færi til Bandaríkjanna,
aðallega til þess að reyna að fá
framgengt óskum Sambandsins
um greiðari afgreiðslu á pönt-
unum þess hjá International
Harvester Company. Sýndi æðsti
framkvæmdarstjóri og hlutað-
eigandi deildir fyrirtækisins
mikinn skilning á þörfum ís-
lands og gáfu vilyröi um aukna
afgreiðslu, að þvi er snertir
ýnuar vélar og verkfæri. Þess
má geta hér, að kvóti íslands
hjá fyrirtækinu er 6% af öll-
um útflutningi þess og verður,
með hliðsjón af hinni gífurlegu
þörf hvarvetna í heimi fyrir
landbúnaðartæki, ekki annað
(Framhald á 4. siðu)