Tíminn - 19.07.1947, Blaðsíða 2

2
Lauyardafiur 19. jjúlí
Heimsókn
Norðmanna
í dag eiga íslendingar von
góðra gesta. Það eru fulltrúar
Norðmanna, sem koma hingað
í tilefni af Snorrahátíðinni, og
aðrir norskir gestir, sem ætla
að sækja hana. Um langt skeið
hafa íslendingar ekki fengið
gestakomu, sem hefir glatt þá
meira. Og vafalaust gæti ekki
þá gesti borið að garði nú, sem
íslendingum væri kærkomnara
að taka á móti en hinum norsku
frændum sínum, er heimsækja
þá í dag.
Tilefni hinnar norsku gesta-
komu er alkunnugt. Norðmenn
hafa viljað sýna í verki þá
þakkarskuld, sem þeir telja sig
eigá að gjalda íslenzkri sagna-
ritun. Þeir hafa jafnframt vilj-
að sýna í verki, að þeir hafa ekki
lönðun til að ágirnast og eigna
sér frægasta sagnaritara íslend-
inga, eins og stundum hefir ver-
ið óttast hér á landi. En koma
þeirra og hin veglega gjöf þeirra
táknar þó miklu meira. Hún er
hin augljósasta sönnun þess, að
Norðmenn vilja styrkja frænd-
semis- og vináttuböndin, sem
löngum hefir tengt þessar tvær
þjóðir saman. Hin veglega heim-
sókn þeirra er fullkomin stað-
festing þess, að norrænn bróð-
urandi er öflugri í dag en nokk-
uru sinni fyrr.
Þegar á þetta allt er litið, er
ekki að undra, þótt heimsókn
Norðmanna sé okkur íslending-
um kærkomin. íslendingar hafa
jafann litið á Norðmenn sem
nánustu frænd- og vinaþjóð
sína. Þótt íslendingar vilji kapp-
kosta góða samvinnu við allar
þjóðir, hafa þeir ríkasta löngun
til að treysta vináttuböndin við
þessa frændþjóð sína og svo
hinar frændþjóðirnar á Norður-
löndum.
Ef til vill hefir íslendingum
aldrei orðið það betur ljóst en
á stríðsárunum, hvern hug
þeir bera til Norðmanna. Sá
hugúr kom vel fram á lýðveld-
ishátíðinni á Þingvöllum, er
sendiherra Norðmanna var
miklu meira hylltur en nokkur
hinna sendiherranna. Á allri há-
tíðinni var enginn hylltur meira,
nema Kristján konungur, þegar
lesin var upp hin drengilega
heiliaósk hans. í þessu kom
fram sú heita ósk íslendinga, að
Norðmenn mættu brátt fagna
frelsi sínu, eins og íslendingar
fögnuðu fullveldi sínu þá. Og
sjaldan hefir íslenzka þjóðin
fagnað meira en i stríðslokin,
þegar Noregur og Danmörk voru
leyst undan hinu erlenda oki.
Það er ósk og von íslendinga,
að hin virðulega heimsókn
Norðmanna megi verða til að
styrkja vináttu og samvinnu
þessara frændþjóða og norrænu
þjóðanna allra. Þótt hin nor-
ræna samvinna hafi enn ekki
skilyrði til að vera eins víðtæk
og margir munu óska, hefir hún
mikla vaxtarmöguleika á mörg-
um sviðum. í öruggu trausti
þess, að hér sé stigið mikilvægt
spor í þá átt, bjóða íslendingar
hina góðu norsku gesti vel-
komna og vænta þess, að ís-
landsför þeirra verði þeim
sjáJfum og þjóðunum báðum til
gleði og gagns.
/
l laugardaginn 19. jiilí 1947
130. blað
DANlEL ÁGIJSTl]\USSOTV:
Ný rit um búnaðarmál
Verndari braskaranna
Með lögunum um byggingar-
samvinnufélög hefir löggjafinn
sýnt virðingarverða viðleitni til
þess að hjálpa efnalitlu fólki
til að eignast góðar íbúðir með
kostnaðarverði. Skiptir þar
mestu máli að ætlast er til að
lán komi með ríkisábyrgð, sem
nemur % af byggingarkostnaði.
Síðar hefir byggingarsamvinnu-
félögunum verið gefin nokkur
hlutdeild i innflutningi bygg-
ingarefnis, samkvæmt sérstök-
um lagaákvæðum og hafa þau
notfært sér þetta eins og vera
bar og stofnað með sér bygg-
ingarsamband. Með þessu ætti
byggingarkostnaðurinn enn að
lækka nokkuð.
Flest bæjarfélög hafa tekið
starfsemi byggingarfélaganna
tveim höndum, einkum þar sem
húsnæðisskortur hefir ríkt. Hafa
þau greitt fyrir lóðaúthlutun
handa þeim og veitt ýmsa aðra
fyrirgreiðslu, svo að starfsemi
þeirra gæti gengið sem bezt og
sem flestir orðið aðnjótandi þess
að fá góðar íbúðir með kostn-
aðarverði.
Hér er þó Reykjavíkurbær
hrein undantekning. Hann virð-
ist líta allt öðrum augum á þessa
starfsemi byggingarsamvinnu-
félaganna en önnur bæjarfélög,
þrátt fyrir alla erfiðleika hér á
útvegun húsnæðis. Sú saga er
fullkomið hneyksli, eins og allar
aðstæður eru hér í bænum. Und-
anfarin tvö ár hefir sægur af
einstaklingum fengið lóðir, bæði
fyrir einkaibúðir og eins hafa
margir fengið lóðir til þess að
byggja á hús og selja þau með
stórgróða í skjóli mikilla hús-
næðisvandræða. Þess munu
dæmi að sömu mennirnir hafi
fengið hverja lóðina eftir aðra
í þessu skyni og ýmsir fái lóðir
til þess blátt áfram að selja þær,
og byggja kannske á þeim kjall-
ara og aðrir hafa ekki einu
sinni fyrir því. Ekki mun það þó
orðinn atvinnuvegur í bænum
að fá lóðir og pranga þeim út
í þá, sem bærinn neitar um lóðir,
en nokkuð mun þetta algengt,
því eftirfaranði auglýsing, sem
birtist í Morgunbl. 7. maí síðastl.
mun ekkert einsdæmi:
Þessum skjólstæðing bæjar-
yfirvaldanna hefir hlutnazt sú
náð að fá hornlóð, þar sem hægt
er að stunda verzlun og því
verðmeiri en venjulegar lóðir
fyrir íbúðir, og þar af leiðandi
mjög gagnleg í braskið.
Hins vegar hefir Byggingar-
samvinnufélag Reykjavíkur, sem
sótt hefir um lóðir fyrir 5. bygg-
ingarflokk sinn í rúmlega 1l/2 ár
engar lóðir fengið, þrátt fyrir
ítrekaðar beiðnir forvígismanna
félagsins, bæði skriflega og
munnlega, þar til nú fyrir
nokkrum dögum, að félaginu er
gefinn kostur á smá lóð fyrir
sambyggingu, af þeirri tegund,
sem fæstir kjósa sér. Virðist
þetta gert í afsökunarskyni við
félagsmenn, og lítur jafnvel út
sem storkun við þá, meðan ein-
staklingar fá lóöir jafnt og þétt
fyrir tvær og fjórar íbúðir
saman.
Byggingarsamv.fél. Reykja-
víkur telur 850 félgsmenn og af
þeim hafa aðeins 150 eða tæp-
lega það fengið íbúðir. Verkefni
félagsins er því mikið, meðan
þessi fjöldi félagsmanna bíður
eftir því að röðin komi að þeim
með byggingar. Og þótt erfiðlega
gangi um útvegun fjár nú um
skeið, er það engin afsökun fyrir
bæjaryfirvöidin, meðan bygg-
ingarfélagið hefir jafnan áður
notað lóðir sínar tafarlaust.
Enda má það teljast ánægjulegt
að menn vilji notfæra sér úr-
ræði samvinnunnar í þessum
efnum, sem öðrum, og snið-
ganga mililiðina og braskið.
Félagsmenn í Byggingasam-
vinnufélagi Reykjavíkur eru að
vonum undrandi yfir þeirri
meðferð,sem málefni þeirra hafa
hlotið hjá stjórnendum bæjar-
ins. Þeir samþykktu því á all-
fjölmennum aðalfundi sínum 9.
maí síðastliðinn, með atkvæðum
flestra fundarmanna og mót-
atkvæðalaust eftirfarandi til-
lögu:
„Aðalfundur Byggingarsam-
vinnufélags Reykjavíkur, hald-
inn 9. maí 1947, lýsir óánægju
sinni yfir því, að bæjaryfirvöldm
skuli ekki hafa úthlutað félag-
inu lóðum til bygginga á stein-
húsum í 5. byggingarflokki, enda
þótt sótt hafi verið um lóðirnar
fyrir 1 ári og 3 mánuðum og sú
umsókn ítrekuð hvað eftir ann-
að. Skorar fundurinn fastlega á
bæjaryfirvöldin að tefja ekki
byggingar félagsins lengur á
þennan hátt.“
Þrátt fyrir þessa áskorun hefir
bæjarráð mánuðum saman
þverskallast við að láta félag-
inu í té nokkrar lóðir, fyrr en nú
að það vill láta smá lóð fyrir
sambyggingu, eins og áður segir,
Hvað veldur þessari ráðs-
mennsku skal ekki fullyrt hér,
en þetta lítur út eins og bæjar-
yfirvöldin telji það fyrstu skyldu
sína að vernda braskarana, við-
halda okrinu og dýrtíðinni í
húsnæðismálunum og skapa
húsamarkað í Reykjavík, sem
mun vera heimsmet í okri. Þetta
er ljót saga, en lærdómsrik fyrir
þá kjósendur, sem vilja kynn-
ast því, hvernig málefnum bæj-
arins er stjórnað.
Heiðarlegir stjórnendur
myndu fyrst og fremst láta þá
sitja fyrir lóðum, sem byggja
hagkvæmast og eiga íbúðirnar
sjálfir. Atvinnubyggingamenn
myndu koma í annarri röð. Og
þeir, sem hafa fengið lóðir til að
selja þær þurfandi mönnum
fyrir háar upphæðir, ættu taf-
arlaust að endurgreiða bænum
slíkan gróða. Þessu snúa bæjar-
yfirvöldin alveg við. Þeirra
Félagskerfi landbúnaðarins.
Búnaðarfélag íslands hefir ný-
lega gefið út bók sem nefnist
Félagskerfi landbúnaðarins á
íslandi. Höfundur hennar er
Metúsalem Stefánsson.
í formála segir höfundur: „í
smáriti því, er hér liggur fyrir,
er leitazt við að rekja í aðal-
dráttum upphaf búnaðarfélags-
skapar hér á landi, þróun fé-
lagshugmyndanna, mótun fé-
lagsskaparins, þroskun hans og
starfsemi hinna ýmsu félags-
þátta út af fyrir sig og félags-
kerfisins í heild.“
Bókinni er skipt í þessa kafla:
Upphaf búnaðarfélagsskapar,
Þróun félagshugmynda, Aðdrag-
andi að stofnun allsherjar bún-
aðarfélags, Hreppabúnaðarfé-
lög, Búnaðarsambönd, Búfjár-
ræktarfélög, Búfjársýningar,
Loðdýraræktarfélag íslands,
Búnaðarfélag íslands og Stéttar-
samband bænda. — Margar
myndir eru í bókinni, m. a. af
öllum ráðunautum Búnaðarfé-
lagsins og öllum fulltrúum á síð-
asta Búnaðarþingi.
Beztu kýrnar.
Nýlega er komið út á vegum
Búnaðarfélags íslands allmikið
markmið er að vernda stór-
gróðamenn og braskara bæjar-
ins, en setja fótinn fyrir heil-
brigða viðleitni Byggingarsam-
vinnufélags Reykjavíkur, til
þess að byggja íbúðir fyrir sann-
virði.
Þau hundruð manna, sem sett
hafa von sína á þessa úrlausn í
byggingamálunum, munu verða
þes; langminnugir, hversu bær-
inn hefir tekið sanngjörnum
óskum þeirra um lóðir fyrir hús
sín, og áreiðanlega mun Reykja-
vík hér hrein undantekning, því
ölll önnur bæjarfélög í landinu
gera sér far um að greiða fyrir
þeim byggingum, sem eru hag-
kvæmastar, enda þótt húsnæð-
isvandræðin séu minni en í
Reykjavík. En verndarar brask-
aranna segja alltaf til sín. Með-
an þeir ráða málefnum bæjar-
ins, mun margur félaginn í
Byggingarsamvinnufélagi Rvík-
ur neyddur í klær þeirra.
rit eftir Pál Zóphóníasson ráðu-
naut, sem heitir: Beztu kýr
nautgriparæktarfélaganna. í
formálanum segir, að „tilgaug-
urinn með þessu litla kveri er
að gefa mönnum nokkra yfirsýn
yfir þróun nuatgriparæktarinn-
ar á landi hér, og gefa þeim
jafnframt nokkrar upplýsingar
um, hvernig okkar beztu kýr
eru, og hvar þær er að finna.
í því eru skýrslur um 436 kýr og
myndir af 56 þeirra. Af skýrsl-
um sést, hvernig hver oinstök
kýr hefir reynst.“
Skýrslurnar bera það meö sér,
að langflestar beztu kýrnar eru
úr elztu nautgriparæktarfélög-
unum, og sýnir það bezt, hver
árangur hefir náðst af starfi
þeirra.
Rit þetta er á margan hátt
stórfróðlegt fyrir mjólkurfram-
leiðendur. Það er þeim bæði til
gagns og fróðleiks að kynnast
efni þess, jafnframt og það
getur leiðbeint um, hvar beztu
nautgripaættirnar er að linna.
. í fjósinu.
Nýlega er kominn út bækling-
ur eftir Árna G. Eylands, sem
nefnist: í fjósinu. Er þar rætt
um gerð fjósa, vinnubrögð þar,
mjaltavélar o. fl. Margt mynda
fylgir til skýringa. Mjólkur-
framleiðendum er áreiðanlega
mjög gagnlegt að kynna sér efni
þessa bæklings.
Rannsóknir á jurtasjúk-
dómum.
Nýlega er komið út rit á veg-
um atvinnudeildar Háskólans
um rannsóknir á jurtasjúkdóm-
um á árunum 1937—46. Höfund-
urinn er Ingólfur Davíðsson, en
hann hefir annazt þessar rann-
sóknir á vegum atvinnudeild-
arinnar. Einkum hafa rann-
sóknirnar beinzt að tilraunum
með sjúkdómavarnir á kartöfl-
um, káli og rófum. Hefir oft
náðst sæmilegur árangur og er
skýrt frá helztu niðurstöðum í
riti þessu.
Jurtasjúkdómar og meindýr.
Svo nefnist rit, sem nýlega er
komið' út á vegum atvinnudeild-
(Framhald á 4. síðu)
Monhgnac- hellLrinn
Sú athyglisverða frásögn, sem hér fer á eftir, birtist í seinasta
hefti Dagrenningar. Þar sem ekki hefir náðst til höfundarins,
sem dvelur nú erlendis, hefir Tíminn tekið sér bessaleyfi til að'
birta hana.
Jóiins Guðmuiiclssoii:
Það var árið 1940, að tveir
franskir drengir voru að kanínu-
veiðum á hæð einni nálægt bæn-
um Montignac á Suður-Frakk-
landi. Hundurinn, sem þeir not-
uðu við kanínuveiðarnar, hvarf
þeim allt í einu skyndilega ofan
í holu, sem þeir sáu þar fram-
undan sér. Drengirnir fóru á
eftir hundinum niður í holuna,
og göngin niður víkkuðu stöðugt,
unz drengirnir komu í stóran
helli. Þeim var fyrst dimmt fyrir
augum, en þegar þeir fóru að
venjast skímunni í hellinum, sáu
þeir að hellirinn var málaður að
innan og alls konar dýramyndir
voru á veggjum og lofti hellis-
ins. Þeir fóru síðan heim til sín
og sögðu frá þessum fundi sín-
um. Þannig fundust einhverjar
merkilegustu fornleifar, sem til
þessa hafa fundizt í Evrópu og
vel geta orðið til þess að ger-
breyta allri þekkingu manna eða
núverandi hugmyndum um hina
fornsögulegu menningu í Ev-
rópu.
Fundi þessum mun hafa verið
haldið leyndum, meðan Frakk-
land var hernumið af Þjóðverj-
um, en þegar að ófriði loknum
var hann gerður heyrinkunnur,
og vísindamenn hófu þar rann-
sóknir sínar. Urðu þeir undrandi
á þeirri einkennilegu list, sem
þarna bar fyrir augu þeirra. Þeir
lýstu því yfir, að þetta væru
bezt varðveittu hellateikningar,
sem enn hefðu fundizt í heimin-
um. Sumir hafa kallað þennan
Montignac-helli „Versali hinna
fornsögulegu tíma,“ vegna þess
hversu málverkin á hellisveggj-
unum eru óskemmd og vel varð-
veitt ennþá.
Jarðfræðingar og fornfræð-
ingar og margs konar aðrir
fræðimenn hafa athugað Mont-
ignac-hellinn og reynt að gera
sér grein fyrir, hversu gömul
þessi málverk eru. En ekki verð-
ur sagt, að þeir hafi komizt að
neinni niðurstöðu þar um, sem
á sé byggjandi. Virðist þeim sem
málverk þessi muni vera ein-
hvers staðar milli 14000 og
28000 ára gömul, og muni vera
gerð af hinum löngu útdauða
Cro-Magnon kynþætti, sem
talinn er hafa lifað í Evrópu
endur fyrir löngu og búið þar
við svipaða lifnaðarhætti og
menningu og Indíánar Norður-
Ameríku.
Alit eru þetta getgátur einar,
eins og að líkum lætur, og styðj-
ast helzt við það, að sumar
myndirnar í hellinum og ýms
bein, sem fundizt hafa í ná-
grenni hans, eru af löngu út-
dauðum dýrategundum, sem
menn vita þó nokkurn veginn
um, hvenær muni hafa lifað í
Evrópu.
Hellir þessi, sem er allstór um
sig, er skreyttur málverkum um
loft og veggi. Málverkin eru vel
gerð, og er efni það, sem í litun-
um er og nú hefir verið rann-
sakað, talið í engu lakara beztu
litaefnum, sem nú er hægt að
framleiða. Litirnir eru margir og
litablöndunin margvísleg. Hafi
þetta verið gert með híinum
frumstæðu verkfærum Cro-
Mignon mannanna, hefir það
tekið langan tíma, og er furðu-
legt, hversu vel það er gert. En
auðvitað getur sú menning, sem
þessi listaverk skapaði, hafa átt
tæki og tækni til þessara hluta,
sem nú eru týnd með öllu, eins
og þessi menning sjálf er týnd.
Enginn vafi leikur á því, að
myndir þessar eru táknrænar,
eða þær eiga að sýna einhverja
ákveðna atburði úr sögu löngu
gleymdra tíma og þjóða. Eng-
inn skilur þaö nú. Hitt er einnig
mjög svo sennilegt og styðst við
líkur annast staðar frá, að hellir
þessi hafi verið notaður sem
einhvers konar kirkja eða must-
eri til guðadýrkunar. í öllum
málverkum Montignac-hellisins
virðist eitt dýrið yfirgnæfa öll
hin, bæði að stærð og eins af
því, hve oft það er málað. Þetta
dýr er nautið.
Virðist því fólk það, sem þarna
hefir átt hlut að máli, hafa
dýrkað nautið á einhvern hátt,
og einmitt það kemur heim við
mörg hin gömlu trúarbrögð
fornaldarinnar, sem eitthvað er
kunnugt um, að nautið var þar
mjög í heiðri haft. Nægir að
minna á Indverja í þessu sam-
bandi, þar sem nautið enn í dag
er heilagt dýr. Menn muna og
það úr Biblíunni, að þegar (
ísraelsmenn hurfu frá guðs-
dýrkun þeirri, sem Móse bauð
þeim að hafa, tóku þeir upp
nautsdýrkun, — gullkálfinn.
Þessi merkilegi fornleifafund-
ur á vafalaust eftir að koma
vísindamönnum þessarar kyn-
slóðar í margvísleg vandræði.
Hann sannar fyrst og fremst, að
menn hafa lifað í Evrópu löngu
fyrr en til þessa hefir verið ætl-
að. Hann sýnir ennfremur, að
það fólk, sem þar og þá hefir
lifað, ‘ hefir verið búið að ná
allhárri menningu, jafnvel í
málaralist, en hún getur ekki
orðið til fyrr en allháu menn-
ingarstigi er náð í ýmsum öðr-
um greinum. Hvernig hefir þessi
menning týnzt er spurning,
sem óhjákvæmilega hlýtur að
verða varpað fram. Þessi merki-
legi fornleifafundur við Mont-
iknac er enn ein af mörgum
sönnunum þess, að kenning nú-
tíma vísinda um, að núverandi
kynslóðir hafi vaxið upp úr
dýrslegri villimennsku til nú-
verandi menningarstigs, er al-
gerlega röng. Allt bendir til þess,
að á jörðinni hafi endur fyrir
löngu lifað fólk, sem náð hafði
háu þroskastigi á margan hátt,
en af einhverjum óþekktum or-
sökum hefir |iðið undir lok,
sennilega mjög snögglega að
mestu leyti — og þá vafalítiö í
einhvers konar náttúruumbrot-
| um. Sagan um Nóaflóðið og
sögurnar um Atlantis og Lem-
uríu eru endurminningar frá
þeim löngu liðnu en stórmerki-
legu tímum.
Það er ekki gott fyrir vísindin,
þegar steinarnir fara að tala.
Vinnið ötullefia fyrir
Tíniunn.