Tíminn - 31.07.1947, Blaðsíða 2

2
TÓHTVX, fimmtnalagiiiii 31. jiilí 1947
137. blað
Fimmtudafiur 31. }úlí
Greinin í „Manchester
Guardian”
Greinin um fjárhagsmál ís-
lands, sem nýlega birtist í
Manchestot; Guardian, mætti
vissulega vekja íslendinga til
alvarlegrar umhugsunar. Fá
blöð í veröldinni njóta slíks á-
lits fyrir áreiðanleika og sann-
sögli og þetta enska blað, sem
einkum er þó útbreitt meðal
þeirra manna, er fást við fjár-
mál og viðskipti. Álit þess og
dómar ráða mjög miklu um
skoðanir slíkra manna.
Þótt dómur Manchester
Guardian um fjármálastjórn ís-
lendinga seinustu árin sé þung-
ur, verður að horfast i augu við
þá staðreynd, að hann er rétt-
látur., Undir þeirri stjórnarfor-
ustu. sem sóaði 1300 milj. kr.
af erlendum gjaldeyri á tveim-
ur árum, hafa íslendingar sýnt
slíkt gáleysi og .andvaraleysi,
að fá dæmi sýna betur, hvernig
skjótfengin og óvænt auðæfi eru
oftlega misnotuð. Þess vegna er
þjóðin nú ekki aðeiœns gjald-
eyrislaus, með hallarekna fram-
leiðslu og fjárhagslegt hrun
íramundan. Þess vegna er hún
einnig á góðum vegi með að
glata því áliti útlendinga á fjár-
málastjórn sinni, sem sjálfstæð
þjóð þarf að hafa. Um það vitna
ummæli Manchester Guardian
bezt.
Verðlag það, sem íslendingar
þurfa nú að fá fyrir útflutn-
ingsvörur sínar, mun vissulega
hjálpa til að ríða þessu áliti að
fullu. Það mun þykja'öruggur
og óvilhallur mælikvarði á fjár-
málastjórn íslendingg, að þeir
þurfa að heimta allt að tvöfallt
hærra verð fyrir afurðir sínar
en aðrar þjóðir telja sig þurfa
að fá fyrir hliðstæðar vöru.
Hér blasir við ein afleiðingin
af þeirri stjórnarstefnu, sem
fylgt hefir verið seinustu árin.
Álitið á getu íslendiijga til að
annast fjármálastjórn sína er á
förum. Meira en flest annað get-
ur það grafið grunninn undan
sjálfstæði þjóðarinnnr. Þjóðin
fær hér nýja sönnun þess, hví-
lík óhamingja það var» að stöðv-
unarstefna Framsóknarflokks-
ins skyldi ekki sigra á strísár-
unum. Jafnvel þótt það hefði
ekki orðið fyrr en haustið 1944,
myndi afkoma og framtiðar-
horfur þjóðarinnar vera nú
með allt öðrum hætti.
Ur0 orðna hluti dugir hins
vegar ekki að sakazt, þótt þjóð-
in verði að læra af þeim og
skipa sér í flokka eftir fenginni
reynslu. Það, sem nú gildir, er
að reyna að bjarga því, sem
bjargað verður. Viðnámið og
viðreisnin verður að hefjast taf-
arlaust. Með niðurfærslu dýr-
tíðarinnar verður að koma fram-
leiðslunni á samkeppnisfæran
grundvöll. Þar verða allar stétt-
ir að leggja fram sinn skerf,
enda treysta þær með því hag
sinn til frambúðar. Útgjöld
ríkisins verða að lækka á þann
veg, að komið sé á hagkvæmara
rekstri og óþörf tildurembætti
afnumin, t. d. í utanríkisþjón-
ustunni. Trú almennings á hag-
sýni og sparnað verður að vekja
aftur' til lífsins, því að ekkert
tryggir betur endurreisn fjár-
hagsins. Fyrsta og helzta
boðorðið í baráttu annarra
þjóða gegn dýrtíð og verðbólgu
er að hvetja almennning til
sparnaðar og sparifjársöfnun-
ar. Það sama þarf að gera hér.
Etagiias* Luiulborg, fijgóbréttarfræðingur:
Eiga íslendingar að gefa
Dönum Grænland?
Nýlega birtist í einu dagblaðanna grein eftir hinn fræga
sænska þjóðréttarfræðing dr. jur. Ragnar Lundborg. Er greinin
lituð i tilefni af „Síðustu Grænlandsbók Jóns Dúasonar" og að
nokkru Ieyti ritdómur um hana, („Réttarstaða Grænlands,
nýlendu íslands,“ fyrri hluti). Þar sem hér er um stórmikilvægt
mál að ræða, sem væntanlega kemur mjög á dagskrá í sambandi
við yfirstandandi lokauppgjör íslands og Danmerkur, leyfir Tím-
inn sér að taka upp þessa ágætu grein. Fer hún hér á eftir með
nokkrum leturbreytingum -
Nú á dögunum kom út byrj-
unin af .hinni nýju bók Dr.
Jóns Dúasonar um Grænland.
Er það mikið rit. Það, sem nú
kom út, eru 766 blaðsíður, og
af samhenginu má ráða, að ekki
minna en helmingur bókarinn-
ar sé enn óprentaður.
Sá, sem þetta ritar, hefir áður
við ýms tækifæri skrifað rit-
dóma um rit Jóns Dúasonar um
Grænland, m. a. í American
Journal og International Law
og í Archiv fúr Rechts-und
Wirtschaftsphilosophie, einkum
þó um doktorsritgerð hans í
Oslo 1928, „Grönlands stats-
retslige Stilling í Middelalder-
en.“ Sjálfur hafði ég áður að-
eins lauslega gefið mig að at-
hugun á réttarstöðu Græn-
lands í sambandi við önnur mál,
og í likingu við fleiri, er hreyft
hafa þessu máli, var ég þeirrar
skoðunar, að Grænland hefði
verið konungslaust land, stofn-
að af íslendingum, en síðar
sj&ifetætt lýðveldi, unz það kom
undir Noregskonung. En eftir að
hafa lesið hina nefndu ritgerð
Jóns Dúasonar og það, sem hann
hefir síðar ritað um málið, og
kynnt mér aðal heimildarritin,
sem hann vitnar í, álít ég það
fullsannað mál, að Grænland
hafi alla tíð, allt frá því, að það
byggðist, verið íslenzk nýlenda.
Það stóð undir íslands lögum,
og kom með móðurlandi sínu
undir Noregskonung við gerð
Gamla Sáttmála. Skoðunum
mínum um þetta mál hefi ég
haldið fram í riti mínu „Islands
völkerrechtliche Stellung,“ er
út kom 1934, og síðar var þýtt
á islenzku.
I hinni nú nýútkomnu bók
hefir Jón Dúason rannsakað
málið mjög rækilega og af mjög
miklum lærdómi. Hann hefir
rökstutt skoðun sína með sæg
af tilvitnunum í bækur og rit
er sýna hinn mikla fræðimann-
lega rannsóknaráhuga hans.
heldur því fram, að fyrstu land-
námsmenn Grænlands, sem
komu frá íslándi, voru í einum
hóp undir sameiginlegri stjórn.
En hópur samþegna, er fara
með þjóðfélagsvald, nema þann-
ig eigandalaust land, segir Jón
Dúason, fylgir þegnskaparband-
ið við þjóðfélagið (réttarsam-
félagið ,,lögin“) með, og þegar
þegnar þessir hafa tekið sér bú-
stað fyrir sig og eftirkomend-
urna og taka að fara með þjóð-
félagsvald „laga“ sinna yfir
hinu nýja landi, segir Jón Dúa-
son, færast landsyfirráð réttar-
samfélagsins eða „laganna"
(móðurlandsins) yfir hið nýja
land, svo að það verður hluti
af landssvæði (territorium)
þess þjóðfélags eða „laga“, sem
landnámsmennifnir eru í.
Grænland tilheyrði einnig ís-
lenzka réttarsvæðinu samkvæmt
þeim lögum er svo kváðu á (sbr.
upphafið á Úlfljótslögum), að
ísland (íslenzk landsyfirráð)
næðu til yztu sjónvíddar frá
landi.
Meðal hinnna ítarlegu sann-
ana, sem Jón Dúason færir fyrir
því, að Grænland hafi verið ó-
aðskiljanlegur hluti íslands,
mætti auk þess nefna, að Grágás
þekkir ekki Grænland sem sér-
stakt þjöðfélag, heldur aðeins
sem hluta úr „várum lögurn." í
þeirri lögbók er hvergi nokkurt
orð, er bendir á grænlenzkan
þegnrétt, en hún talar þó um
enska menn, færey$ka menn
(Færeyjar voru þá sérstakt
þjóðfélag), sænska menn, nor-
ræna menn, o. s. frv. Lög íslands
voru í gildi í Grænlandi og þeg-
ar Grágás segir, að Grænland sé
i „várum ,lögum,“ er þar með
sagt, segir höf., að Grænlan og
ísland höfðu sama lögþing,
sömu lög, sama þegnskap og
sömu dómstóla. Og þegar í lög-
um er tilgreind vernd fyrir lífi
útlendra manna innan hins ís-
lenzka réttarsamfélags, eru upp
taldar hinar erlendu þjóðir, en
Grænlendingar eru þar ekki
með. Enginn getur ímyndað sér
þann möguleika, að Grænlend-
ingar þeirra tíma, er voru ná-
skyldir íslendingum, hafi einir
allra þjóða verið réttlausir og
hafi verið réttdræpir á íslandi,
án þess að við lægi nokkur
refsing. ‘ Þetta er sterk, óbein
sönnun fyrir því, að Grænlend-
ingar hafi verið íslenzkir þegn-
ar. Grænlenzkir dómar giltu á
íslandi og það enda svo, að dóm-
ur á Grænlandi gat vikið ís-
lenzkum manni úr Islenzka
þjóðfélaginu og svift hann öll-
um rétti og mannhelgi innan
þess. Grágás og síðari lögbækur
telja öll lönd fyrir austan ís-
lands erlendis, teiknað frá miðju
hafi, en öll lönd og ■ höf fyrir
vestan ísland innanlands. í
heimildum finnst ekki, að sekur
íslendingur hafi komið til
Grænlands eða nokkurs lands í
vestri, né sekur Grænlendingur
til íslands. Auk þess má nefna,
að á alþingi Grænlands finnst
getið allra þeirra stofnana, sem
voru sérkennandi fyrir íslenzkt
dómþing, en ekkert er bendi á
lögþing. Við fornleifarannsókn-
ir hafa menn nú fundið á ný
á þingstaðnum allt það, sem
tilheyrir dómsþingi á íslandi,
en ekki fundið nokkur minnstu
merki eftir lögþing. Heit þau,
sem Grænlendingar gáfu Nor-
egskonungi á 13. öld voru sama
eðlis og þau, sem bændurnir á
íslandi gáfu fram til vorsins
1262. Gamli Sáttmáli gilti milli
Noregskonungs og alls hins ísl.
réttarsamfélags, „várra laga“,
þannig eo ipso fyrir Grænland.
í lögbókinni Jónsbók, er lögtek-
in var 1281, er talað um Græn-
land sem innanlands, og sér-
hvern möguleika fyrir því, að
hið grænlenzka alþing hafi ver-
ið lögþing afmáir Jónsbók með
því að segja, að innan réttar-
svæðis sé lögþingið haldið við
Öxará (á Þingvöllum) á þing-
stað réttum. Einungis eitt lög-
þing getur verið í sama réttar-
samfélagi. Enginn konungur
hefir heldur nokkru sinni látið
hylla sig á Grænlandi. Hylling-
in á íslandi hefir þannig verið
nægileg.
Mér virðist, að ekki ætti leng-
ur að leika nokkur vafi á rétt-
arstöðu Grænlands í fornöld.
Það var íslenzk nýlenda, hluti
úr hinu íslenzka réttarsvæði,
„várum lögum.“
í þeim hluta af réttarstöðu
Grænlands, sem út er kominn,
er Jón ekki kominn lengra en
til síðari hluta miðaldanna. Það,
sem ég nú skrifa hér á eftir, eru
mínar eigin ályktanir í Græn-
landsmálinu.
Eftir minni skoðun, sem ég
hefi margoft látið í Ijósi við
hin ýmislegustu tækifæri, var
ísland samkvæmt Gamla Sátt-
mála, einnig eftir sameining-
una við Noreg og síðar Dan-
mörku de jure fullvalda og þjóð-
réttarleg persóna. Að staða þess,
er tímar liðu, varð í framkvæmd
«
á annan veg, stafaði af því, að
beitt var ofbeldi. Ofbeldi getur
aldrei skapað varanlegan rétt.
ísland hélt alltaf fast við hina
sjálfstséðu réttarstöðu sína. Þar
sem Grænland kom sem íslenzkt
land með íslandi í sambandið
við Noreg og Danmörku, glataði
ísland ekki sínum áður fengna
rétti til Grænlands. Það ætti að
vera algerlega ljóst mál. en enn
kom ofbeldið með i leikinn. f
hinum nýja sáttmála, sem gerð-
ur var 1918 milli íslands og Dan-
merkur, er enginn fyrirvari sett-
ur um rétt íslands til Græn-
lands. ■ En að ísland hafði þó
ekki þar með gleymt sínum
gömlu landsyfirráðum yfir
Grænlandi kom í Ijós, er harðna
tók i Grænlarf/dsmálinu fyrir
nokkrum árum vegna þess, að
Noregur gerði kröfu til Austur-
Grænlands. Ágreiningnum var
stefnt fyrir fasta alþjóða-dóm-
stólinn í Haag, sem með dómi
uppkveðnum’ 1933 ógilti kröfu
Noregs. Hann gerði það enn-
fremur satt og sannað, að þau
landsyfirráð, sem í fornöld voru
stofnuð yfir Grænlandi, hefðu
aldrei glatazt (blaðsíða 47—48
í hinni opinberu útgáfu Græn-
landsdómsins, Leyden 1933).
Að vísu leit dómurinn í samræmi
við samhljóða staðhæfingu
beggja málsaðila, svó á, að
Grænland hefði verið sjálfstætt
lýðveldi, sem gengið hefði undir
Noreg, en hið sama hlýtur einn-
ig að gilda viðvíkjandi landsyf-
irráðum yfir Græn^andi í eig-
inleika þess sem íslenzkrar ný-
lendu. Hvað gerði ísland eftir
að Grænlandsmálinú hafði ver-
ið skotið til Haag? Ekkert opin-
bert! En að Grænlandsmáíið
var alls ekki gleymt á íslandi
má sjá á því, að þegar deilan
milli Noregs og Danmerkur var
hafin, bar fyrrverandi forsætis-
ráðherra Jón Þorláksson fram
tillögu til ályktunar á Alþingi
þess efnis, að þingiff skoraffi á
landsstjórnina að gæta hags-
muna íslands A gangi málsins
milli Danmerkur og Noregs.
Hann hélt því fram, aff ísland
ætti bæffi réttar og hagsmuna
aff gæta á Grænlandi. Eftir með-
ferð í þinginu var málið lagt
fyrir utanríkismálanefnd. Síffar
samþykkti Alþingi þingsálykt-
unartillögu, þar sem skoraff var
á landsstjórnina aff gæta máls-
staffar íslands í Haag. Er ekk-
er.t heyrðist um gang málsins,
kom fram fyrirspurn á Alþingi
til landsstjórnarinnar um,
hvað gert hefði verið í málinu.
Þessari fyrirspurn var ekki
svarað.
Ef íslenzka stjórnin skyldi
hér eftir taka upp samninga við
Danmörku um Grænland eða
réttarstöðu íslendinga þar, er
það eftir minni skoðun nauff-
synlegt, að ísland standi fast á
sínum sögulegu landsyfirráffum
yfir Grænlandi. Þaff er fastur
og öruggur grunnur til fram-
dráttar málstað Íslands. Það
er mögulegt, að við samninga á
þeim grundvelli geti náðst sam-
komulag til gagns fyrir bæði
ríkin. En án fyrirvara um sinn
(Framhald á 4. síðu)
Jassies Burnliain:
EÐLI KOMMÚNISMANS
James Burnham er einn af þekktustu og virtustu höfundum,
er um stjórnmál rita í Ameríku. Bækur hans um þau efni hafa
vakiff alheimsathygli. í seinustu bók sinni, „The struggle for the
World,“ dregur hann upp ófrýnilega mynd af framtíðinni og
fullyrffir, aff þriffja heimsstyrjöldin sé í raun og veru hafin.
Greinin er lauslega þýddur kafli úr bókinni.
Þess vegna væri það óhyggileg-
ast af öllu óhyggilegu, ef enn
yrðu gerðar einhverjar þær
ráðstafanir, sem ykju vantrúna
á gjaldmiðilinn. Það yrði
ekki bjargráð, heldur vísasti
vegurinn til enn rryúra fjár-
hagslegs og siðferðilegs öng-
þveit/s.
Raunhæfar aðgerðir í þess-
um málum má ekki draga á
langinn. Ríkisstjórnin verður
að taka forustuna í þessum
málum með manndómi og festu.
í stjórnarsamningunum, sem
gengið var frá fyrir sex mán-
uðum, var því heitið, að kvödd
yrði saman ráðstefna stéttar-
samtakanna um þessi mál.
Framkvæmd þessa fyrirheits
ætti ekki að fresta öllu lengur,
svo að niðurstaðan af starfi
slíkrar ráðstefnu gætji legið fyr-
ir, þegar þingið kæmi saman í
haust.
Það kann að vera enn tími
til að bjarga við fjárhag þjóð-
arinnar og vinna upp það mikla
álitstap, sem stjórnarfar sein-
ustu ára hefir bakað þjóðinni,
eins og greinin í Manchester
Guardian er óljúgfrótt vitni um.
En sá tími er naumur og þjóðin
á nú meira undir þy! en oftast
áður, að forustumenn hennar
bregðist fljótt og, vel við vand-
anum.
Ein algengasta orsök til mis-
sýna varðandi eðli stjórnmála-
hreyfinga, er trúnaður sá, sem
menn leggja á orð þeirra
manna, sem tala. máli stefn-
anna. Mönnum hættir svo til
að taka gott og gilt það sem
stjónmálamennirnjr segja um
tilgang sinn og markmið. Orð
eru að vísu ekki alltaf þýðing-
arlaus, og stundum flytja þau
meira að segja einhvern sann-
leik. Tíðara er þó hitt, að orð
stjórnmálamannanna eigi enga
samleið með sannleikanum. —
Hlutverk þeirra er fremur hitt
t ö breiða yfir leyndar óskir. —
Orð þau, sem kommúnistar nota
venjulega um sjálfa sig og verk
sín, eru sérstaklega skýr dæmi
um þetta, því að þau hafa
venjulega inni að halda vísvit-
andi blekkingar, auk hinna
venjulegu sjálfsblekkinga
þeirra.
Flestar bækur um kommún-
ismann og Ráöstjórnarríkin
eru fullar af tilvitnunum úr
ræðum og ritgerðum heittrú-
aðra kommunista er lofsyngja
ráðstjórnskipulagið. Þar er líka
venjulega að finna orðmargar
greinar úr lögum og reglugerð-
um Ráðstjórnarríkjanna. Og
þeir sem hafa átt við lýðræðis-
þjóðfélag að búa hafa vanizt
því að líta á orð laganna sem
boð, er fylgt væri. Það er því
ofur eðlilegt, að þeim verði á
að álíta, að standi það í lögum
Ráðstjónarríkjanna, að þar sé
íoenningarlegt og stéttarlegt
jafnrétti, þá sé það óyggjandi
staðreynd. Þegar kommúnistar
fullyrða það í ræðu og riti, að
þeir trúi á lýðræðið, viður-
kenni frjáls stéttarsamtök,
borgarleg réttindi og þjóðernis-
legt sjálfstæði, þá göngum við
ekki aðeins út frá því sem
gefnu, að svo sé, heldur einn-
ig, að þeir vinni sjálfir að þeim
markmiðum. Þegar þaö var
fullyrt að fimm ára áætlunin
svonefnda hefði bætt lífsaf-
komu verkamanna mjög mik-
ið, þá trúðu menn þvi, að slíkt
hefði í raun og véru átt sér
stað. Þegar stjórnmálamenn
Ráöstjórnarríkjanna tala um
afvopnun og bann við fram-
leiðslu atómsprengja. þá lítur
heimurinn svo á, að þeir séu í
raun og veru fylgjendur frið-
ar og afvopnunar. ■
Til þess að skilja stjórn-
málahreyfingar til hlítar, verða
menn að grannskoða stað-
reyndirnnar sjálfar og ganga
úr skugga um, að hve miklu
leyti orð og athafnir fara-
saman. Við verðum að rann-
saka stjórnmálastarfið sjálft,
sögu hreyfingarinnar og mark-
mið. Orð og gerðir verður' að
bera nákvæmlega saman. En
ef við látum kommúnismann
ganga undir það próf, þá komust
við brátt að raun um, að orð og
athafnir eru sitt hvað, og orð-
unum er alls ekki ætlað að vera
upphaf athafnanna. NiðurstaÖ-
an verður sú, að fái maður ekki
ljósar sannanir fyrir orðum
þeirra, verður að líta svo á, að
þau séu ósönn.
Stundum er sagt, að kommún-
isminn sé ung og óreynd stefna
og þess vegna sé ekki rétt að
dæma hana aö svo komnu. Þessi
fullyrðing er borin fram til þess
að hindra það, að við dæmum
hann eins og málefni standa til.
Kommúnisminn er hvorki ung-
ur né óreyndur. Afbrigöi hans
má sjá í flestum myndum hins
menningarlega og pólitíska
samfélags okkar. Hánn birtist
í smáu sem stóru, í stríði sem
íriði, og kynning okkar af hon-
um er ætíð á einn veg. Unggæð-
isháttur kommúnismans er ekki
gild afsökun til þess að skjóta
honum undan dómi. Ef það er
gert, er aðeins um að ræða
fávizku eða þrjózku við að horf-
ast í augu við staðreyndirnar.
Ameríkumönnum og Englend
ingum — og raunar öllum þeim,
sem vanir eru lýðræðisskipulagi,
verður því harla erfitt að skilja
eðli kommúnismans. Jafnvei
þótt viöurkennt sé að kom
únsminn sé gerólíkur öðrum
stjórnmálahreyfingum, er ó-
sjálfrátt litið á hann sem hvern
i ióinmálaflokk í lýö-
ræðislöndunum. Maður álítur,
að kommúnisti eigi eitthvað
skylt við venjulegan íhalds-
mann eða jafnaðarmann .Hann
hafi aðeins hallazt að annarri
skoðun, sem hafi önnur mark-
mið, en sé annars lík að eðli.
(Framhald á 4. síðu)