Tíminn - 01.08.1947, Blaðsíða 2

2
1ÍMIM, föstiidagiim 1. ágiist 1947
138. blað
Dr. Ricliard Beck, prófessor:
Ættland vort og erfðir
Ræða flutt að meginmáli á 60 ára landnámshátíð að Lundar,
Manitoba, 6. júlí 1947. Hér birtist fyrri hluti ræðunnar, en siðari
iilutinn birtist á morgun.
Kvebja
tii Norðmanna að Reykhoíti 20.júlí 1947
Þér hæstvirtu gestir, að heimsókn í íslands dölum, !
vér hyllum yður í dag.
— Með bróðurhönd flettuð þér fornum íslenzkum skjölum,
þar funduð þér glæsibrag
hins norræna kyns í ætt og uppruna sínum
— þess eldskírðu manndómsgull, ;■
og settust í ilminn frá andans glitrandi vínum
við orðsins dýrlega full.
— Hinn norræni meiður á bróðurhug undir berki, (
hann býr þar að gamalli rót, !
á greinum og kvistum sjást þess margs konaf merki
í minjum við aldanna fljót.
— Því næðir um brjóst vor, er náungans veggur brennur,
en neistarnir valda því, ;
að blóðið til skyldunnar aldrei örara rennur.
— Það er eldgömul saga og ný.
Það birtir um ísland, er svipbrigði sögunnar fára
með sólbros um Noregs strönd,
— Því forðum var seilzt héðan, norðan af'nyrzta hjara,
í nágrannans framrétta hönd:
Þar fögnuðu stórmenni íslenzkum aufúsugesti,
sem átti þar frændaskaut,
en stundum var orðlistin ein það veganesti
sem opnaöi honum braut. J
— Vér fögnum og þökkum, að vitjið þér dala vorra
með veglega minjagjöf.
Og gott er í dag að mætast í minningu Snorra,
það mjókkar hin breiðu höf. !
Og þér hafið sýnt, að strengja má stranda milli ,
hið sterkasta frændsemisband. —
Og vel fer á því, er snilli mætir hér snilli:
Þeir Snorri og Vigeland.
. Halldór Helgason.
Fiistudugur 1. ágúst
Knattspyrnan
Seinustu dagana hefir verið
rætt margt og mikið um heim-
sóknir erlendra knattspyrnu-
manna hingað og keppnina við
þá. Þær raddir hafa heyrzt all-
margar, að íslendingar ættu að
spara sér að vera að bjóða góð-
um knattspyrnuliðum heim,
meðan þeir gætu ekki staðið
sig betur en raún bæri vitni.
Og sitthvað misjafnt um ís-
lenzka knattspyrnumenn hefir
fylgt þessum dómum.
Greinarhöfundi finnst rétt í
tilefni af þessu að ryfja upp
smáatvik, sem kom fyrir hann
á Sólaflugvellinum í fyrrahaust.
Hann átti þar m. a. tal við
norskan póstafgreiðslum., sem
sagði fljótlega eftir að samtalið
byrjaði: Haldið þér ekki, að þið
tapið landsleiknum með 10:0?
Spurning þessi kom mér nokk-
uð á óvart, því að ég hafði ekki
heyrt talað um, að þessi lands-
leikur stæði til og fékk þarna
fréttir af því í fyrsta sinn. En
það var auðheyrt á Norðmann-
inum, að honum fannst það
mikið dirfskubragð af íslend-
ingum að ætla að heyja lands-
keppni við Norðmenn í knatt-
spyru og spáði þeim reglulegu
,,bursti.“
Af þessu litla atviki má margt
læra. í fyrsta lagi sýnir það,
hve áhuginn viða erlendis er
mikill fyrir knattspyrnunni og
hve vel er fylgzt sem öllu, sem
þar gerist eða er í vændum. í
öðru lagi sýnir það, að almennt
hefir verið búist við því í Noregi
og víðar, að íslendingar myndu
fá reglulegt „burst.“ Reynslan
varð sú, að íslendingar töpuðu
ekki landskeppninni nema með
2:4, sem eru engan veginn slæm
úrslit (Norðmenn töpuðu ný-
lega landskeppni við Svía með
1:8) og gerðu seinna jafntefli
með næstum óbreytt lið Norð-
manna frá landskeppninni.
Það er áreiðanlegt, að þessi
úrslit eru íslendingum stó/um
hagstæðari en almennt hefir
verið búizt við erlendis. Keppn-
in við Norðmenn verður tví-
mælalaust til að auka álit ís-
lendinga erlendis sem íþrótta
þjóðar. Meðal fjölda útlend-
inga verður það líka góð aug-
lýsing fyrir sjálfstæði lands-
ins, að það skyldi heyja milli-
landakeppni í knattspyrnu.
Án þess að rýra neitt gildi
Snorrahátíðarinnar og norræna
þingmannafundarins er það tví-
mælalaust, að fréttirnar af þess-
um knattspyrnuleikjum verða
ekki lesnar af færri mönnum
en fréttirnar af þeim atburðum
og munu ekki verða þjóðinni
neitt lakari landkynning.
Það er því éngin ástæða til
að vera neitt óánægður yfir
framgöngu íslenzkra knatt-
spyrnumanna, þótt sigurinn
félli þeim ekki í skaut. Keppnin
við hin útlendu lið hefir líka
yafalaust þá þýðingu að örfa
. áhugann fyrir þessari góðu og
skemmtilegu íþrótt og kenna
íþróttamönnunum margt nýtt,
sem kemur þeim að haldi síðar.
Það er áreiðanlega rétt, að ís-
lenzku knattspyrnumennirnir
voru yfirleitt betri seinustu árin
fýrir stríðið en nú. Ein aðal-
ástæða . þess var tvímælalaust
r £ú, að hingað komu þá útlend
knattspyrnulið og íslenzk knatt-
'spyrnúlið fóru utan. Það-
skapaði réynslu, þekkingu og
áhuga, sem kom fram í betri
árangri. Þetta féll eðlilega niður
Þær tilfinningar, sem sterk-
ast hræra hjartastrengi vora á
þessari söguríku hátíð, eru
minningin og þökkin. — Með
djúpu þakklæti minnumst vér
á þessum degi landnámsmann-
anna og kvennanna íslenzku,
sem hér ruddu mörkina og
brutu öðrum brautina, lögðu
grundvöllinn að þessum byggð-
um og því félags og menningar-
lífi, sem hér hefir þróast um
60 ára skeið. Oss klökknar
hugur, er vér minnumst harð-
sóttrar baráttu þeirra á frum-
býlingsárunum, því að land-
nám, hvar sem er á hveli jarð-
ar, er keypt við dýru verði
svita, blóðs og tára; en jafn-
framt hleypur oss kapp í kinn,
er vér minnumst þess, að þeir
létu ekki erfiðleikana „smækka
sig“ eða yfirbuga sig, en gengu
sigri hrósandi af þeim hólmi,
eins og ságan vottar og verkin
sýna.
Skín af vinningum,
skipað er minningum
oss allt í kringum.
Heill íslendingum!
Þau fögru og markvissu orð
Guttorms skálds Guttormsson-
ar í kvæði hans fyrir minni ís-
lenzku landnemanna í Nýja
íslandi má hiklaust einnig
heimfæra upp á þjóðbræður
þeirra og sytstur, sem landið
námu á þessum slóðum. Stríðs-
og sigursaga þeirra var svo lík-
um, og að mörgu leyti sömu
örlagaþáttum ofin.
Skáldið gerir einnig í um-
á stríðsárunum og því hefir
komizt stöðvun í knattspyrnuna.
Þess vegna er lika hægt að
fullyrða það, þótt ekki sé gert
lítið -úr framgöngu islenzkra
knattspyrnumanpa nú, að þeir
geta gert betur. Þeir þurfa að
leggja sig fram um að reyna að
ná enn betri árangri. Það þarf
jafnframt að gera nýtt átak til
þess að auka þátttöku æsku-
manna í knattspyrnunni. í
Reykjavík eru nú ekki fleiri
knattspyrnufélög en meðan
íbúatalan var meira en helm-
ingi lægri. Víða út um land eru
skilyrði til meiri knattspyrnu-
iðkana en nú eiga sér stað. Það
er ekkert nema grýla, þegar
menn eru að afsaka slæman
árangur með fámenninu. Næst-
um allir landsliðsmenn Norð-
manna eru frá smábæjum, og
slík dæmi mætti lengi nefna.
íþróttahæfni er ekki frekar en
•skáldiskapargáfa bundin við
höfðatölu. Hins vegar þarf sem
almennasta þátttöku í íþrótt-
um, svo að hinir góðu kraftar
komi fram.
Það er engin ástæða til ann-
ars en að vera ánægður yfir
heimsókn norsku knattspyrnu-
mannanna. Þeir kynntu sig sem
góða iþróttamenn og framkoma
íslenzku knattspyrnumannanna
var vel sæmileg. Móttakan fór
vel úr hendi og eiga þeir menn,
sem hún mæddi mest á, þakkir
skyldar. Nú er að læra af reynsl-
unni og vinna að bættum
árangri og aukinni þáttöku í
þessari góðu íþrótt. Góður
árangur þar væri mikilvæg
landkynning og uppeldismenn-
ingu þjóðarinnar ómetanlegur
styrkur. Bretar hafa ekki sagt
það út í bláinn, að þeir hafi
únnið styrjaldarsigra sína á
knattspyrnuvöllunum.
ræddu kvæði sínu giögga grein
fyrir því, undir hvaða merki
íslenzkir frumherjar í landi hér
sigruðust svo glæsilega, eins og
raun ber vitni, á örðugleikum
frumbýlingsáranna, er hann
segir:
Voru þeir að verki
undir víkings merki
að nýjum sáttmála
allt til náttmála,
í fiskiveri
á flæðiskeri,
með hönd á plógi
í hrikaskógi.
í anda og krafti síns íslenzka
og norræna manndóms- og
menningararfs unnu íslending-
ar vestur hér sigur í harðvítugri
brautryðjandabaráttu sinni; úr
óslökkvandi eldi þeirra erfða
höfðu þeir hitann og þróttinn,
þegar naprast næddi og brekka
andstreymisins lagðist þyngst í
fang. Þess sannleika er verðugt
og lærdómsríkt að minnast á
þeim tímamótum, sem hér eru
hátíðleg haldin, eins og vera
ber. Baráttu- og sigursaga ís-
lenzkra landnema í Vesturheimi
verður aðeins rétt lesin ,og skilin
í ljósi sambands þeirra við ætt-
landið og erfðirnar þaðan.
Öllum, sem um það hugsa,
hlýtur að verða það augljóst
mál, hve náin eru tengslin milli
manns og moldar, hvernig
landið mótar börn sín, svip-
merkir þau að ásýnd og sálar-
legum sérkennum; á það eigi
sízt við um eins hrikafagurt og
sérstætt land eins og ísland er
að náttúrufari.
Þetta hafa skáld vor skilið
manna bezt, eins og vænta
mátti, því að þau eiga skyggn-
ari augu, en allur þorri vor
hinna, sem ósjaldan „sjáandi
sjáum eigi“ það, sem fyrir sjón-
ir vorar ber. Snilldarlega lýsir
Gunnar Gunnarsson hinu ná-
tengda og lífræna sambandi
milli íslands og barna þess, er
hann segir:
Okkur ferðalögunum, Arna
Bjarnasyni frá Akureyri og mér,
þótti það tilhlökkunarefni, er
við fréttum að halda ætti sex-
tíu ára landnámsafmæli ís-
lenzku byggðanna við autan-
vert Manitóbavatn að Lundar
hinn 6. júlí. Við þóttumst vita
að þar myndi í senn skemmti-
legt og fróðlegt að vera. Og ekki
dró það úr tilhlökkun okkar,
þegar Árni G. Eggertsson lög-
maður — sem eins og flestir
munu vita er ættaður frá Leirá
í Leirársveit og því Borgfirð-
ingur — gerði okkur orð og
bauð okkur að vera sér og frú
sinni, Maju, dóttur Gríms
verzlunarstjóra Laxdal, sam-
ferða út í byggðirnar við Mani-
tóbavatn á laugardaginn fyrir
hátíðina og gista hjá svila sín-
um og mákonu, Sveini E. Björns
syni lækni í Ashern og konu
hans, Maríu, sem einnig er dótt-
ir Gríms heitins Laxdal. —
„Sál okkar er steypt í móti
dala og fjalla, frá kynslóð til
kynslóðar, hvort sem okkur er
það Ijóst eða hulið; lund okkar
er skilgetið afkvæmi íslenzkra
árstíða. Innra með okkur búa
vor íslands, vetur og sumur,
ekki bara þau, sem við höfum
lifað, heldur einnig vetur, vor
og sumur langt fram úr öldum;
arfur, er við ávöxtum í lífi okk-
ar og breytni, eins og við erum
menn til, hver og einn, og sem
líf okkar og breytni er ávöxtur
af.
Við erum bundin þessu landi,
eins og rímið Ijóðinu. Hvað það
snertir, erum við undir álögum,
sem ekki verður hrundið. Það
er enginn sá íslendingur fædd-
ur, tjr sér að skaðlausu geti slit-
ið bönd við land og þjóð.“
En í bundnu máli hefir eigi
annað skálda vorra túlkað bet-
ur eða skáldlegar hin djúpstæðu
sálarlegu tengsl vor við ætt-
jörðina, en Stephan G. Step-
hansson í þessum ódauðlegu
ljóðlínum:
Yfir heim eða himin
hvort sem hugar þín önd,
skreyta fossar og fjalls-hlíð
öll þín framtíðar lönd!
Fjarst í eilífðar útsæ
vakir eylendan þín:
nóttlaus vor-aldar veröld
þar sem víðsýnið skín.
Og einmitt þessa dagana
skartar hún sínum fegursta
sumarskrúða vor sameiginlega
móðir, eða ættmóðir, hlær við
sjónum í „nóttlausri vor-aldar
veröld“, bókstaflega talað.
Aldrei gleymi ég þeirri sýn, er
ég var staddur á Hólmavík á
Ströndum fyrir 3 árum síðan,
um miðjan júlí, og sá miðnæt-
ursólina lauga sæ og fjöll geisla-
gulli sínu. Þá skildist mér til
fullnustu andríkið og fegurðin
i þessum erindum úr kvæði
Davíðs Stefánssonar „Norrænn,
dagur“:
í fjarska blika jöklarnir í
fannahvítum logum
og fjöllin spegla tindana í
silfurbláum vogum,
Ungir vinir vaka
Fimmti maöur í förinni var
Halldór Metúsalemsson, er hér í
landi nefndist oftast Dóri Swan,
ættaður frá Burstafelli í Vopna
firði, meistari í boglist og
og brautryðjandi í þeirri íþrótt
í þessu landi.
Þessi ferð varð jafnvel enn
skemmtilegri en okkur hafði
órað fyrir. Ferðafélagarnir voru
slíkir, að ekki hefði annars
betra verið hægt að óska sér —
Árni lögmaður hæglátur og
skemmtinn, frú hans ein mesta
glæsikona að yfirbragði og
framgöngu, gáfum og alúð,
Halldór frá Burstafelli hjálp-
fýsin sjálf, glaður og reifur og
fróður um marga hluti og gagn-
kunnugur heima á íslandi,
þrátt fyrir langa fjarvist. —
Viðtökurnar hjá læknishjón-
unum í Ashern voru frábærar,
enda eru þau víöþekkt fyrir
einstaka gestrisni,, höfðings-
skap og hlýtt viðmót. Þau voru
og villtir fuglar kvaka.
í blænum syngja bjarkirnar
svo björgin undir taka.
Veit nokkur annað fegra en
næturnar á vorin
er náttúran er vöknuö, frjáls
og endurborin,
og svanir yfir sundum
og sól í grænum lundum.
Þá hefir nóttin fangið fullt
af fögrum óskastundum.
í fjarska blika jöklarnir og frítt
er upp til dala,
og frjálsborinn er sonurinn, sem
norðrið hét að ala.
Hann elskar allar þjóðir,
er allra manna bróðir,
en höfði sínu hallar
áður í Árborg, en eru svo til
nýkomin til Ashern. Sveinn er
Vopnfiiðingur aö ætt og ram-
ur íslendingur, skáld gott, hæg-
ur mjög í framgöngu, en af-
burða skemmtinn. Margar vís-
ur hans eru mjög hnittnar, og á
hann það til að láta fjúka í
kviðlingum á gleðifundum. —
Kona hans, María, er skörungur
mikill, fríð sýnum og svipmikil.
Hún tekur mjög mikinn þátt í
félagsmálum íslendinga vestra
— til dæmis var hún nýkomin
heim af þingi sambands ís-
lenzkra frjálstrúarkvenna, er
við heimsóttum hana. En hún
er forseti þess félagsskapar. —
Maður hennar hefir einnig tek-
ið góðan þátt í félagsmálum
íslendinga í Vesturheimi, þrátt
að hjarta þínu, móðir.
Fagurlega og drengilega er
hér lýst hinni sönnu ættjarð-
arást, sem ekkert á skylt við
þröngsýnan og digurbarkaleg-
an þjóðarrembing, þeirri ást,
sem ann öllum þjóðum og vill
eiga við þær bræðralag, en
finnur jafnhliða glöggt til þess
hve nánum og órjúfánlegum
böndum barnið er tengt sinni
móðurmold. Það er sama göf-
uga og mannlega hugsunin,
sem Stephan G. Stephansson
færði í- þennan ógleymanlega
ljóðabúning:
i
Til framandi land'a ég bróður- ;
hug ber,
fyrir það annríki, er hann hefir
átt við að búa vegna starfs
síns. Sonur þeirra hjóna, Svein-
björn, aðstoðarlæknir föður
síns, var einnig heima, og þar
hittum við einnig hina ungu
konu hans, Helgu, dóttur Sig-
urðar V. Sigurðssonar útvegs-
manns í Riverton og víðar.
Dóttir þeirra, Jóna, er aftur á
móti farin af heimilinu. Hún er
búsett í Regina í Saskatchew-
an-fylki, Gift Benedikt Verne
Benediktsson, veðurfræðingi.
Margt íslenzkra manna, sem
búsett er í Ashern, var boðið á
heimili læknishjónanna þetta
kvöld, og yrði það of langt upp
að telja, enda gefst mér máske
tækifæri til þess siðar.
(Framhald á 3. síðu)
(Framhald á 4. sídu)
Af slóðuni Vestiir-fslemlingsi III.
Eftir sextíu ár
Hinn 6. júlí s.l. var haldið hátífflegt sextíu ára afmæli íslenzku
úyggffanna austanvert við Manitobavatn. Fór hátíffin fram viff
Lundar. Jón Helgason blaðamaffur, sem ferffast um byggffir íslend-
inga vestan hafs um þessar mundir, lýsir hátíffinni í eftirfarandi
grein.
Skrúðförin á Lundar hefst. Þorfinnur karsefni (Jón Sigurðsson) í stafni
víkingaskipsins.