Tíminn - 07.08.1947, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI.
FRAMSÓKNARFLOKKURINN \
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
S
TTST JÓRASKRrFSTOFUR: '
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötd 9A <
Siml 2831
31. árg.
Reykjavík, fiiiiintudagiiin 7. ágúst 1947
141. blað
Sænskir bændur láta hart
mæta hörðu
Þeir neita að sá haustkorniim, ef ekki verður
fallizt á. sanngjarnar nskir |»eirra
Um langt skeið hafa fáir atburðir vakið meiri athygli á Norð-
urlöndum en áskorun, sem bændasamtökin í Svíþjóð beindu ný-
iega til félagsmanna sinna. Áskorunin var þess efnis, að bændur
voru beðnir um að sá ekki haustkorninu, nema þeir fengju um
j<að frekari fyrirmæli frá samtökum sínum.
Sérprentaðar greinar
um handritamálið
Næstu daga verða til sölu í
bókabúðum bæjarins tvær sér-
prentaðar greinar, sem fjalla
um rétt íslendinga til handrita
þeirra, sem geymd eru í dönsk-
um söfnum. Það er Landssam-
band stúdenta, sem gefur þess-
ar sérprentanir út.
Önnur þessara.sérprentana er
hin ýtarlega gein Sigurðar Nor-
dal prófessors: Hver á handrit-
in, sem hann skrifaði í Nordisk
Tidsskrift för Vetenskap, konst
ock Industri.
Hin sérprentunin er hið opna
bréf, sem 49 lýðháskólastjórar í
Danmörku sendu dönsku ríkis-
stjórninni og þinginu, þar sem
þeir skora á stjórnarvöldin að
skila íslendingum hvndritunum
aftur.
Forsætisráðherrann
erlendis
Stefán Jóhann Stefánsson
forsætisráðherra fór flugleiðis
til Stokkhólms í fyrrakvöld.
í Stokkhólmi koma saman til
fundar allir félagsmálaráðherr-
ar Norðurlanda og verður for-
sætisráðherra á fundi þessum.
— Hann gerir ráð fyrir að verða
um þriggja vikna skeið ytra.
Síðan snemma í vor hefir
staðið yfir hörð deila í Svíþjóð
um verðlagsmál landbúnaðar-
ins. Verðlagsnefnd sú, sem eink-
um fjallar um þessi mál, féllst
á, að verðlagið á vörum land-
búnaðarins þyrfti að hækka.
Hins vegar féllst h,ún ekki á
þær kröfur, sem bændasamtök-
in báru fram. Mál þetta kom
síðan fyrir ríkisstjórnina og
þingið og voru tillögur nefnd-
arinnar samþykktar í aðalatrið-
um.
Samkvæmt hinum nýju verð-
lagsákvörðunum munu bændur
fá samanlagt 140 milj. kr. meira
fyrir afurðir sínar á næsta
verðlagsári en þeir hefðu getað
fengið, ef verðið hefði verið
óbreytt. Bændur telja sig hins
vegar þurfa að fá 200 milj. kr.
Kröfur sínar rökstiðja þeir
m. a. með því, að kaup verka-
fólks í sveitum fari hækkandi
og verði líka að hækka, því að
fólkið haldist ekki í sveitunum,
nema það fái þar svipað kaup
og við aðra vinnu. Fvrvn að
þessu hefir kaupgjald verið
stórum lægra í sveitunum en í
borgunum, en sá munur fer
stöðugt minnkandi.
Þar sem ekki hefir verið fall-
izt á áðurgreindar kröfur
bænda, sem þeir töldu mjög
hófsamar, hafa þeir nú gripið
til þ/irrar ráðstöfunar að sá
ekki haustkorninu, nema frek-
ara verði gengið til móts við
óskir þeirra. En Svíar geta ekki
án kornsins verið, því að bæði
er erfitt að fá það annars stað-
ar, og þá skortir gjaldeyri til að
(Framhald á 4. síðu)
500 umferðabrot í Reykjavík
á tveimur mánuðum
í júlímánuði fjallaði umferðardómstóllinn svokallaði um mál
224 manna, sem gerzt höfðu sekir um brot á umferðarreglunum.
Til samanburðar má geta þess, að í mánuðinum þar á undan,
]i. e. júnímánuði, fjailaði dómstóllinn um mál 273 bifreiðastjóra,
sem brotið höfðu umferðarreglurnar.
ERLENDAR FRETTIR
Stjórn Attlees lagði í fyrradag
fnftnvarp fyrir þingið, þar sem
hún æskir stóraukins heimild-
arvalds til þess að gera róttæk-
ar ráðstafanir með það fyrir
augum að vinna bug á gjaldeyr-
iserfiðleikunum og fjárhags-
vandræðum yfirleitt. Morrison
hóf umræðurnar, en þær héldu
áfam í gær og voru harðai með
köflum. Deildu andstæðinga1’
stjórnarinnar fast á hana.
Bretar hafa látið handtaka
ýmsa kunna forustumenn Gyð-
inga í Palestínu, þar sem þeir
eru grunaðir um samvmnu við
skesjmdarverkamenn. í Bret-
landi ber á vaxandi andúð gegn
Gyðingum.
Öryggisráðið hóf í fyrradag
umræður um kæru Egipta á
hendur Bretum. Egiptar krefj-
ast, að brezki herinn sé fiuttur
Nýja síldarverksmiðjan á Siglufirði er gott vitni
um vinnubrögð fyrrverandi ríkisstjórnar
ÍTÖLSK BÖM I DANMORRIJ
Langflest umferðarreglubrot-
in voru þau, að menn skildu bif
reiðar sínar eftir á ólöglegum
svæðum, eða skildu við þær á
aðailumferðargötunum og létu
þær standa þar óleyfilega lengi
Þá var nokkuð algengt brot, að
menn höfðu ekið of hratt, með
of marga farþega og loks vegna
kæruleysis um að mæta með
bifreiðar til skoðunar á tilsett-
um tíma og vöntunar á skrá-
setningarmerkjum.
Umferðardómstóllinn hefir
starfað frá því í byrjun júní-
mánaðar. Dómstóllinn fjallar
aðeins um minni háttar um-
ferðarbrot, en öll þau mál, sem
krefjast rannsóknar, fær saka-
dómarinn í Reykjavík til úr-
lausnar.
í Danmörku dvelja um þessar mundir um 1000 ítölsk börn á vegum
ýmissa hjálparstofnana. Munu þau verða þar sumarlangt. Myndin er tekin
af einum barnahópnum á járnbrautarstöðinni í Kaupmannahöfn.
Hóflaus stofnkostnaður, hrunin mjölskemma,
síginn lýsisgeymir og ónýtt síldarmjöl
vitna þar um stjórnarhætti seinustu ára
Stuðningsmenn ríkisstjórnar Ólafs Thors reyndu mjög að
halda því fram í valdatíð þeirrar stjórnar, að Tíminn héldi uppi
ofharðri og ranglátri gagnrýni gegn henni, og þó einkuni ýmsuin
svokölluðum „nýsköpunar“-framkvæmdum hennar. Jafnframt
hömruðu þeir mjög á því, að þessi gagnrýni gæti ekki stafað af
öðru en því, að Tíminn væri andstæður „nýsköpuninni". Hefir
sjaldan verið gengið lengra í pólitísku ofstæki og ófyrirleitni
hér á landi en þegar gagnrýni umbótaflokks, sem vildi þannig
vinna að bættri stjórnarstefnu og heilbrigðri framkvæmd um-
bótanna, var stimpluö sem fjandskapur við þær.
Hvalveiðistöðin í Hvalfirði
á að vera tilhúin næsta vor
llún ú að j»eta uiiiilð úr 5—6 livöluin ú 12 klst.
í Hvalfirði er nú unnið að byggingu Hvalveiðistöðvar, sem á
að vera tilbúin næsta vor. Hvalveiðifélag, sem var stofnað hér
síðastl. vetur, keypti nokkurn hluta af olíustöð Bandaríkjanna í
lívalfirði og fékk með því stórbætta aðstöðu fyrir hvalveiðistöð-
ina, m. a. geyma, frystihús og bryggju. Gert er ráð fyrir, að hval-
veiðistöðin geti fullbúin unnið úr 5—6 hvölum á 12 klukkustundum
ár eíjn samkv. samningnum frá
1939. Umræðum um málið var
frestað.
ítalir hafa fengið 23 milj.
burtþi, en Bretar benda á, að dollara viðreisnarlán í Banda-
þeim sé leyfileg herseta þar i 9 ríkjunum.
Eins og áður hefir verið sagte
frá, var stofnað hér síðaskl. vet- j
ur hvalveiðafélag, sem nefnist
Hvalur h.f. Félagið hefir fest
kaup á skipi, sem nú liggur í
Noregi, en mun væntanlega
hefja hvalveiðar, þegar bræðslu-
stöðin í Hvalfirði er tilbúin.
Sama fyrirkomulag
og í Hvalveiðiskipum.
Bræðslustöð sú, sem verið er
að reisa í Hvalfirði er útbúin á
sama hátt og hvalveiðimóöur-
skip. Hvalurinn er dreginn upp
á þak hússins, skorinn þar, og
hvalspikið látið í sérstakar
rennur, sem flytja það beint í
bræðslupottana. By^gð hefir
verið sérstök renna fyrir þeim
gafli hússins, sem veit að sjó,
og verður hvalurinn dreginn
upp eftir henni. Sérstaklega
öflugri vindu verður komið fyr-
ir í sambandi við rennuna og
vindan dregur hvalinn upp.
Hvalur h. f. hefir keypt fjóra
af olíugeymum þeim, sem i
Hvalfirði eru frá tímum setu-
liðsins og verða þeir notaðir til
lýsisgeymslu. Ef nauðsyn krefur
og þessir fjórir geymar reynast
ekki nógir fyrir stöðina, mun
hún festa kaup á fleiri geymum,
sem eru í Hvalfirði og enn falir.
Ennfremur hefir Hvalur h.f.
keypt frystihús, sem er í Hval-
firði og verður það væntanlega
notað til þess að frysta hval-
kjöt. Ekki er ráðiö á hvaða hátt
annan kjötið verður hagnýtt.
Vélarnar, sem notaðar verða
(Framhald á 4. síðu)
Engin síl
seinustu dagana
Samkvæmt viðtali, sem blaðið
átti við Si_glufjörð í gær, var
sama og engin síldveiði fyrir
Norðurlandi í gær, og hafði
engin síld borizt til Siglufjarðar
síðastl. tvo sólarhringa. Veiði-
veður var að vísu ekki sem bezt
í gær. Nokkur þoka var á mið-
unum og bræla. Rigndi mikið á
Siglufirði í gær, einkum fyrri
hluta dagsins. í fyrradag var
hins vegar gott veiðiveður, en
þá veiddist heldur engin síld.
Flotinn var allur úti á mið-
unum í gær á svæðinu frá
Skagafirði og að Langanesi.
45. Svíþjóðarbáturinn
Fertugasti og fimmti Sviþjóð-
arbáturinn og þar með sá síð-
asti, sem smíðaður er þar sam-
kvæmt samningi ríkisstjórnar-
innar frá 1944 kom á þriðjudag-
inn til Akureyrar.
Bátur þessi heitir Haukur
fyrsti og er frá Hrísey. Eigandi
hans er hlutafélagið Haukar.
Báturinn er 100 smálestir að
stærð. Er hann farinn á sild-
veiðar. Skipstjóri hans er Garð-
ar Ólafsson.
Of væg gagnrýni.
Reynslan er nú byrjuð að
leggja dóm sinn á þessa gagn-
rýni Tímans og staðfestir það
alltaf betur og betur, að hún
hafi ekki aðeins haft við fyllstu
rök að styðjast, heldur verið of
væg. Meðferð gjaldeyrismál-
anna er þegar búin að skapa
meira öngþveiti á því sviði en
nokkur lét sig óra fyrir og er
bað versta þó ekki komið fram
enn. Verðbólgan, sem skapaðist
á þessum árum, er að sigla allri
framleiðslunni í strand. Til
viðbótar kemur svo það, að
næstum allar opinberar fram-
kvæmdir, sem gerðar voru á
þessum tíma og stefndu í rétta
átt, voru gerðar af slíku handa-
hófi og kæruleysi, að einstætt
má telja.
Hinar nýju síldarverksmiðjur
ríkisins eru gott dæmi um þetta.
Áætlanir, sem aldrei stóðust.
Það hefir áður verið rakið hér
i blaðinu, hve mikið stofnkostn-
aður þessara verksmiðja hefir
farið fram úr áætlun.
Sumarið 1942 voru fyrst sett
lög um þessar nýju verksmiðjur.
Var þar gert ráð fyrir, að sex
nýjar verksmiðjur, sem þá var
ákveðið að reisa, myndu kosta
um 10 milj. kr.
Það var eitt af fyrstu verkum
ríkisstjórnar Ólafs að ákveða,
að ekki skyldu reistar fyrst um
sinn nema tvær af þessum fyr-
irhuguðu verksmiðjum, þ. e. á
Siglufirði og á Skagaströnd.
Jafnframt var lánsheimildin
vegna þessara verksmiðjubygg-
inga hækkuð upp í 20 milj. kr.,
þar sem dýrtíðin hafði tvöfald-
ast þá stuttu stund, sem Ólafur
var forsætisráðherra 1942.
Það sýndi sig þó fljótt, að þessi
áætlun myndi ekki standast.
Vorið 1946 fékk stjórnin hana
hækkaða upp í 27 milj. kr. Jafn-
framt fullyrti þá ráðherrann,
sem þetta heyrði undir, Áki
Jakobsson, að stofnkostnaöur
verksmiðjanna yrði ekki meiri
en þetta.
Stofnkostnaðurinn verður
alltaf yfir 50 milj. króna.
Strax eftir þingkosningarnar
i fyrra, kom hins vegar nýtt
hljóð í strokkinn, og eitt fyrsta
verk Áka á haustþinginu var að
leggja til, að lánsheimildin yrði
hækkuð upp í 38 milj. kr. Við
nánari athugun reyndist þetta
þó ekki nóg og var lánsheimild-
in því hækkuð upp í 43 milj.
Fullljóst er nú, að þessi upphæð
muni þó ekki nægja. Stofn-
kostnaður þessara tveggja verk-
smiðja verður ekki innan við 50
milj. kr., þegar búið er að endur-
reisa mjölhúsið, treysta grunn
síldargeymisins, sem er að
sökkva, og gera aðrar endur-
bætur.
Þessi gífurlegi kostnaður staf-
ar fyrst og fremst af því, hve
illa og slælega þetta verk var
unnið á allan hátt. Hvorki bygg-
ingarnefndin né Almenna bygg-
ingarfélagið, sem framkvæmdi
verkið, mun hafa sýnt neina
viðleitni til að draga úr kostn-
aðinum, né haft um það minnsta
aðhald frá ríkisstjórninni. Hóf-
leysið og bruðlið var eins mikið
á öllum svoðum og það gat mest
orðið.
Mjölskemman,
sem hrundi.
Hirðuleysið um tilkostnaðinn
væri þó fremur afsakanlegt, ef
vinnan við verksmiðjubygging-
arnar hefði að öðru leyti verið
vel af hendi leyst. Því virðist
hins vegar síður en svo að heilsa,
heldur rekur hvert óhappið
annað, sem leiðir af því, að ber-
sýnilega hefir verið mjög lítið
hugsað um að leysa verkið vel
af hendi.
Fyrsta óhappið gerðist, þegar
(Framhald á 4. síðu)
Snöggklæddur
jb ingmaður
Sænski þingmaðurinn og
bóndinn Anders Poulsen vakti
nýlega mikla athygli á þing-
fundi, þegar hann brá sér úr
jakkanum og sat snöggklæddur
í sæti sínu. Þetta gerðist, þegar
hitarnir voru mestir í Stokk-
hólmi í sumar. Myndin var
tekin af Poulsen við þetta tæki-
færi og sýnir hún, að býsna
margir þingmenn hafa heldur
kosið að flýja salinn en fylgja
í fordæmi hans.