Tíminn - 09.08.1947, Blaðsíða 2

2
TÍ>I1jV\, laMgardagimi 9. águst 1947
143. blað
Luufiardayur 9. áyúst
Það verður að breyta
tryggmgalögunum
Forsætisráðherrann, sem jafn-
framt er félagsmálaráöherra,
hefir nýlega brugðið sér til Sví-
þjóðar til að sitja þar ráð-
stefnu, sem félagsmálaráðherr-
ar Norðurlanda halda þar um
félags- og tryggingamálin Mun
það markmið ráðstefnunnar að
vinna að því að samræma fé-
lags- og tryggingalöggjöf þess-
ara landa.
Það er vissulega ekki nema
gott um það að segja, að for-
ráðamenn okkar á sviði trygg-
ingamálanna kynni sér erlend-
ar fyrirmyndir og hafi þær til
hliðsjónar við framkvæmd
slíkra mála hérlendis. Af slík-
um fyrirmyndum má vafalaust
margt læra. Hins vegar má ekki
blína um of á erlendar fyrir-
myndir, sem eiga að ýmsu leyti
við allt aðra staðhætti en hér.
Sumir ágallar hinna nýju trygg-
ingalaga stafa einmitt af því,
að meira hefir verið stjórnazt af
erlendum fyrirmyndum en ís-
lenzkum staðháttum.
Það viðurkenna allir nau$-
syn réttlátra almannatrygg-
inga og sú andúð, sem nýju
tryggingalögin hafa réttilega
hlotið, má ekki verða til þess, að
menn snúist gegn tryggingum
almennt. Hins vegar þarf að
vinna að því að bæta úr hinum
stórkostlegu ágöllum og rang-
indum laganna og sníða þeim
stakk í samræmi við getu at-
vinauveganna og almennings.
Þessir ágallar laganna eru að
vísu eðlilegir, þar sem lögin eru
pólitískt flaustursverk, því að
þeir stjórnarflokkar þurftu að
sýna „nýsköpun" á einhverju
sviði áður en gengið væri til
kosninga. Tryggingalögin voru
gott agn og þess vegria var
hugsað meira um að setja ein-
hvers konar tryggingalög en
réttlát tryggingalög. Lögin bera
þess lika glögg merki, að flokk-
arnir, sem voru fulltrúar launa-
stéttanna, héldu miklu fastar á
málum umbjóðenda sinna, en
Sjálfstæðisflokkurinn. sem átti
að |æta hags framleiðendanna.
Hann brást þar hagsmunum
þeirra eins og oftast áður og
þess vegna eru tryggingalögin
sérstaklega óbilgjörn í garð
framleiðenda og atvinnurek-
enda.
Gagnger breyting trygginga-
laganna er ekki aðeins stórfellt
réttlætismál, heldur óhjá-
kvæmilegur liður í þeim við-
reisnarráðstöfunum, sem gera
þarf til hjálpar atvinnuvegun-
um. Lögin binda atvinnuveg-
unum allt of þunga og rangláta
bagga. Það á að afnema flesta
þá skatta, sem lögin leggja á
atvinnurekendur, enda eru þeir
yfirleitt mjög ranglátir, þar sem
þeir miðast hvorki við afkomu
né efnahag. Framlögin til trygg-
inganna eiga fyrst og fremst að
koma úr ríkissjóði, er afli tekna
til þeirra með álgum, er miðast
við efnahag skattþegnanna, eða
þá með rekstri arðbærra stofn-
ana. Geti ríkið ekki aflað fjár-
ins með slíkum hætti, geta at—
vinnuvegirnir ekki heldur gert
það. \
Jafnframt slíkum breyting-
um verður að breyta þeim á-
kvæðum, að framleiðendur og
atvinnurekendur skuli njóta
annarra og minni hlunninda af
tryggingunum en launastétt-
irnar, sem sumar hverjar eru
PAUL WIIVTERTOIV:
Stjórnarfarið í Rússlandi
Niðurlag.
Þegar Rússar — eða við sjálfir
— teljum Sovétríkin meðal
„frelsiselskandi þjóða,“ þá er
það auvitað hreinasta vitleysa.
Eins og nú standa sakir, eru
Rússar hvorki „frjálsir" né
„frelsiselskandi." Ég efast ekki
um, að margir rússneskir
kommúnistar myndu hæglega
geta borið fram margt til varn-
ar núverandi skipulagi í Rúss-
landi. Það er allt annað. En þeir
hafa ekki rétt til að lýsa sjálf-
um sér með orðum, sem eiga
ekki við þá.
Enn eitt orð, sem mjög hefir
verið þvælt og misnotað á stríðs-
árunum, er „óháður.“ Okkur
hefir oft verið sagt, að Stalin
óski eftir „frjálsu, sterku og
„óháðu“ Póllandi. Hann óskar
auðvitað ekki eftir því. Hann
betur efnum búnar, t. d. njóta
framleiðendur lægri sjúkrabóta
og fá alls engar slysabætur.
Hlunnindin verða að ná jafnt
til allra, en sé einhver mismun-
ur gerður, verður hann að
byggjast á afkomu og efnahag.
Meðan lögin eru óbreytt, er ekk-
ert fjarstæðara en að kalla
þau almannatryggingalög, held-
ur væri öllu réttara að kalla þau
lög, sem refsi mönnum fyrir að
hafa sjálfstæðan atvinnurekst-
ur. —
Seinasta Alþingi skoraði á
ríkisstjórnina að láta fram-
kvæma endurskoðun á trygg-
ingalögunum. Vafalavst verður
stjórnin við þeim óskum, enda
eru nú komnir fram svo miklir
ágallar á lögunum, að slíka end-
urskoðun má ekki draga lengur.
Væntanlega verður það því eitt
af verkefnum næsta þings að
koma þessari mikilsverðu lög-
gjöf í réttlátt og heilbrigt horf.
vill Pólland, sem má gera eins
og það vill, meðan það gerir
ekkert, sem er Rússum á móti
skapi. Það er vafalaust eðli-
legt markmið og verjandi, en
það á ekkert sammerkt við að
Pólland verði „óháð.“ Sann-
leikurinn er sá, að nú á dögum
eru mjög fá lönd i heiminum al-
gerlega óHáð. Það orð táknar,
að land geri það sem því sýnist,
hvort sem öðrum líkar betur eða
verr. Sovétríkin eru óháð.
Bandaríkin líka og ég vona, að
Bretland sé það líka. En Pólland
er það ekki.
Jafnskjótt að við leyfum að
merking, sem ekki á við, sé lögð
í eitthvert orð líður ekki á
löngu, þangað til við förum að
sætta okkur við verknaði, sem
■eru ekki réttlætanlegir.
Við skulum taka sem dæmi,
er Bretland og Bandaríkin sam-
þykktu með samvizkunnar mót-
mælum þá kröfu Rússa, að
þeir fengju þrjú atkvæði í ör-
yggisráðinu — eitt fyrir Sovét-
ríkin, annað fyrir Ukrainu og
hið þriðja fyrir Byelo-Rússland.
Krafan um þetta var byggð á
því, að Ukraina og Byelo-Rúss-
land væru óháð lýðveldi. En
þau eru það ekki. Ekkert lýð-
veldanna í Sovétsambandinu er
óháð. Satt er það að vísu, að
stjórnarskrá Stalins mælir svo
fyrir, að lýðveldi geti sagt sig
úr sambandinu, alveg eins og
hún kveður á'um „friðhelgi
einstaklingsins." En í raun
réttri er öllum lýðveldum
Sovétsambaridsins stjórnað af
tveimur stofnunum sem taka
við fyrirskipunum frá Moskvu
— kommúnistaflokknum og ör-
yggislögreglunni. Óháður komm-
únistaflokkur er hvorki í Ukra-
inu rié Byelo-Rússlandi, né
heldur óháð lögregla. Stefna
hvors um sig er mörkuð’ af
kommúnistaflokknum eða mið-
stjórn lögreglunnar. Hvað sem
stjórnarskráin segir um þetta,
er það víst, að hver sá Ukraini,
sem berðist fyrir því að Uraina
gengi úr sambandinu eða hver
sá Byelo-Rússi, sem gerði það
að tillögu sinni, að Byelo-Rúss-
land yrði gert að sjálfstæðu ríki,
myndi eiga það víst að verða
þegar höndum tekinn, annað
hvort sem „fjandmaður þjóð-
arinnar" eða eitthvað því um
líkt eða bara sem „fasisti."
Rússar nota ekki orð þessi
svo lauslega af fáfræði eða
heimsku. Það geta menn reitt
sig á. Stalin veit vel hvað orðið
„óháður“ þýðir. En Rússar vita,
að ef menn segja eitthvað nógu
oft, þá munu margir trúa því,
hvort sem það er satt eða ekki.
Orðið „fasisti“ hefir réttilega
verið notað að skammaryrði og
svívirðingu um allan heim.
Jæja þá, segja Rússar, ef ein-
hver ræðst á okkur, móðgar
okkur eða er okkur andvígur,
þá köllum við hann „fasista."
Einhverjir taka áreiðanlega
undir það með okkur.
Það er tími til þess kominn,
að við rannsökum gaumgæfi-
lega öll þau nafnorð, lýsingar-
orð og atviksorð, sem Rússar
beita í áróðri sínum.
Úr því að við erum að tala
um orð og þýðingu þeirra, lang-
ar mig til að benda á annað,
sem veldur sífelldum misskiln-
ingi hér á landi um það, sem
Rússlandi viðkemur. í þessurn
tveim löndum er oft notazt við
sömu orðin til að skýra mjög
frábrugðna hluti. Það er auð-
vitað algeng ástæða til misskiln-
ings manna og þjóða í meðal, en
hvað Rússlandi viðvíkur verður
þetta oft algerlega af pólitísk-
um ástæðum. Ég skal skýra
þetta með dæmi. Fyrir ekki
löngu hafði Lundúnablað þetta
eftir Moskvu-útvarpinu: „Alls
hafa 45.000 hús verið reist í
Hvíta-Rússlandi fyrir fjölskyld-
ur skæruliða og hermanna, sem
misstu heimili sín, meðan á
hernámi Þjóðverja stóð.“ Eng-
lendingur, sem les þessa setn-
ingu, hugsar að líkindum með
sjálfum sér: „Þetta er mjög vel
af sér vikið á ekki lengri tírna.
Hvers vegna getum við ekki
byggt hús á eins skömmum
tíma og Rússar?“
En hvað er hús? Orðið „hús ‘
kallar fram í huga okkar vissa
mynd, sem er að vísu mismun-
andi eftir því, hvar í þjóðfélag-
inu við stöndum, en hefir á-
kveðin, föst einkenni. Við hugs-
urn um múrsteina, steinflögu-
þök, nokkur herbergi, eldhús og
að líkindum baðherbergi. Við
gerum ráð fyrir sæmilegum
vatns- og skolpleiðslum og
hreinlætistækjum. En það voru
ekki svona „hús,“ sem Rússar
byggðu í Hvíta-Rússlandi. Þeir
reistu litla bjálkakofa með fá-
um þægindum samkvæmt
brezkum venjum. í rauninni eru
kofar þeir, sem Rússar reisfu,
góðir kofar, úr bezta efni og vel
unnir. En þeir eru ekki það: sem
við köllum „hús.“
Sams konar misskilningur á
sér stað í nær öllu, sem ritað
er um Rússland, hvort sem það
er frá Rússum sjálfum komið
eða öðrum löndum. Þegar við
lesum eða heyrum orð, hugsum
við okkur það í þeirri merking i,
sem við erum vanir að leggja í
það. Af þessu leiðir.að við öðl-
umst mjög rangar hugmyndir
um hvað Rússland er í raun og
veru. Við, sem erum vön að sitja
í þægilegum sætum í hinurn
stóru kvikmyndahúsum okkar,
myndum ekki kannast við.þau
hús, sem Rússar kalla „kvik-
myndahús." í Rússlandi táknar
„stræti“ oft sóðalegt, slitlags-
laust og 'óslétt sund milli húsa,
en við það er venjulega ekki átt
hjá okkur. „Sjúkrahús“ er í
Rússlandi mjög frábrugðið því,
sem við köllum sjúkrahús og
sama máli gegnir um „skóla.“
Það er auðvitað ekki Rússum
að kenna eða neinum öðrum, að
orð hafa mismunandi merkingu
hjá mismunandi þjóðum. En það
væri gott, ef við gengjum úr
skugga um, að við séum að tala
og skrifa um hið sama, þegar í
hlut á þjóð, sem mun hafa gríð-
arlega þýðingu í þróun heims-
ins á næstunni.
Eitt af því, sem er þrándur í
götu fyrir viturlegri og einhuga
stefnu Bretlands gagnvart
Sovétríkjunum, er að margir
menn fá enn glýju í augun, þeg-
ar Rússland á í hlut. Þeir geta
ekki gleymt því, að fyrir einum
mannsaldri virtist það gefa
limlestum og vonsviknum heimi
nýja von með þjóðfélagsbylt-
ingu sinni og hinni þróttmiklu
stjórn sinni. Sumir Ííta enn á
Rússland sem vörðu á leiðinni
til nýs hámarks í réttlæti, ham-
ingju og efnalegri velmegun
allra manna.
Þessir hugsjónamenn hafa
ekki fylgzt með tímunum. Þeir
hafa varðveitt hugsjónir sínar
lengur en Rússar. Árið 1945 er
stjórn Sóvétríkjanna frekar í-
haldssöm og mjög þjóðernis-
sinnuð og hún hefir meiri á-
huga fyrir félagslegu jafnvægi
en félagslegum umbótatilraun-
um og þar er ekki um neina
skýjaglópa að ræða.
Ég veit varla, hvort það er til
mikils, að ég skrifi eitthvað um
það, hvernig Rússland er í dag.
Mikið hefir verið um þetta efni
ritað og engir tveir menn eru
sammála í öllu. Bezt væri, að
hver fullorðinn Breti færi til
Rússlands, lifði þar og starfaði
með þjóðinni í a. m. k. eitt ár.
Er svo væri komið, býst ég við
að ekki mundi verða um mik-
inn skoðanamun hjá okkur að
ræða. En þar sem slíkir þjóð-
flutningar eru ómögulegir, geri
ég ráð fyrir að hver upplýsinga-
moli verði að nokkru gagni.
Ég skýri því hér frá nokkr-
um þeirra atriða, sem ég veitti
athygli í Jtússlandi á stríðsár-
unum.
í fyrsta lagi, — þjóðin leggur
á sig mikið erfiði, miklu meira
en við. Ákvæðisvinna er algeng
og í mörgum iðngreinum verða
menn að leggja hart að sér til
að hafa í sig og á. Jafnvel á
friðartímum er andrúmsloftið
þrungið baráttu og erfiði. Kon-
ur leggja næstum því eins hart
að sér og karlar og vinna hin
sömu erfiðu störf. Rétturinn til
vinnu er næstum hinn eini rétt-
ur, sem tryggður er í stjórnar-
skrá Stalins, sem hefir orðið að
veruleika. Atvinnuleysi er ekk-
ert og að. miklu leyti af sömu
ástæðuni og ekki var um neitt
atvinnuleysi að ræða í Bretlandi
á stríðsárunum. En til þess að
„útrýma atvinnuleysinu" hefir
orðið að beita talsverðri hörku.
Yfirleitt hafa þjóðir Rúss?
lands fengið minni mat en
Bretar bæði í stríði og friði.
Skömmtun þeirra hefir ekki
verið eins heiðarleg.
í Rússlandi er það ríkið, sem
rekur „svarta markaðinn" og
skammast sín ekki fyrri að selja
hinum efnaðri takmarkaðar
birgðir munaðarvara fyrir
geypiverð.
Rússar ganga engan veginn
eins vel til fara og við. Fatnað-
ur þeirra er lakari að gæðum
og ber smekkleysi vitni. Fólk,
sem maður sér á götum úti, er
ákaflega illa til fara.
Híbýlakostur Rússa er mikl-
um mun lakari en okkar. Bygg-
(Framhald á 3. síSu).
Dr. Ricliard C. Cabot:
VARNIR LÍKAMANS
Eftirfarandi grein er útdráttur úr bókinni „The Art of Min-
istering to the Sick“. Er þar lýst hinum margvíslegu varnar-
ráðum líkamans gegn sjúkdómum.
Aldraður maður með hraust-
legt og rjótt andlit steig út á ak
brautina og varð þar undir bif-
reið. Þetta slys skeði í Boston,
og maðurinn var þegar fluttur
á rikissj úkrahúsið í Massachu-
setts, en þar dó hann eftir eina
klukkustund. Þegar kona hans
var spurð að því, hvernig heilsu
hans hefði verið háttað, skýrði
hún frá því, að hann hefði
aldrei orðið sjúkur allt sitt líf.
Hann hafði ætíð verið starf-
samur og fullur áhuga fyrir því,
sem hann hafði með höndum.
Þrátt fyrri þessa fullyrðingu
eiginkonunnar, komu eftirfar-
andi staðreyndir í ljós, þegar
líkið var krufið:
1. Bris eftir berkla í lungum.
2. Langvinn lifrarbólga, sem
neyddi blóðið til þess að renna
eftir óvenjulegum leiðum bæði
yfir og undir lifrinni.
3. Langvinn nýrnabólga. Bæði
nýrun voru eyðilögð að veruleg-
um hluta, en þó var svo mikið
af vef þeirra óskemmt, að þau
gátu starfað.
4. Æðakölkun, sem orsakaði
mikla mótstöðu í blóðrásinni og
hafði þar af leiðandi í för með
sér stækkun hjartans.
Það var engum vafa bundið,
að þessi maður hafði haft of
háan blóðþrýsting. En hann
kenndi sér einskis meins þrátt
fyrir allt þetta. Hann var
hraustur og fjörmikill maður,
þótt hann gengi með fjóra sjúk-
dóma, sem allir eru taldir al-
varlegir og hættulegir.
Þegar hjólbarði springur und-
ir bifreið úti á þjóðveginum, er
varahjólið sett undir bifreiðina.
Líkami þessa manns virtist eiga
mörg varahjól. Fjögur mikils-
verð líffæri voru sködduð, og þó
var lifskraftur hans ólamaður.
„Ef maður þekkir mannslík-
amaprn og varnarkerfi hans
nægilega vel, finnst manni
meira að segja undarlegt, að
nokkrar sjúkar manneskjur
skuli vera til“, sagði læknirinn
og visindamaðui'inn Walter
Cannon einu sinni fyrir löngu.
Sérhver læknir veit vel, að hollt
matarhæfi og alger hvíld get-
ur læknað marga sjúklinga. Á
sama hátt og báturinn réttir sig
við eftir stormsveipinn, sem
buldi á honum, réttir líkami vor
sig við eftir þá árekstra og
storma, sem heilbrigði manns-
ins verður fyrir í ölduróti lífsins.
Líffærin hafa varahluti, sem
þau geta brugðið fyrir sig, þeg-
ar mikið liggur við. Ef maður
þjáist af berklaveiki, eyðileggst
hluti af lungum hans, en hann
á í raun og veru meiri lungna-
vef, en hann þarfnast nauðsyn-
lega. Hánn getur beitt þessum
varahlut sínum og lifað áfram,
eins og hinn mikli læknir, Tru-
deau, sem vann án afláts í fjöru-
tíu ár, þótt sjúkdómurinn hefði
aðeins skilið hluta af öðru lunga
hans eftir starfhæfan.
Tilraunir hafa sýnt, að það
má taka burt tvo fimmtu hluta
af lifrinni, og þó starfar hún
nægilega áfram. Þegar skurð-
læknirinn sker í sundur 30—40
æðar og bindur fyrir þær, undr-
ast maður að vísu, hvað geti
orðið af því blóði, sem átti að
renna um þessar æðar. En
sannleikurinn er reyndar sá, að
við höfum miklu fleiri æðar, en
brýn nauðsyn krefur. — Þarm-
ar okkar eru um það bil sjö
metra langir, og þótt hálfur
annar metri sé tekinn af þeim,
finnst varla nokkur munur á.
Þegar illkynjaður hjartasjúk-
dómur myndar bólgu í hjarta-
lokunum, skeður hér um bil það
sama og þegar dyr að herbergi
eru alltaf látnar standa hálf-
opnar. Enginn maður gæti lifað
lengi með slíkan sjúkdóm, ef
hjartavöðvarnir yrðu ekki
þykkri og sterkari eftir því sem
lokurnar afskræmdust meira.
Mannshjarta, sem venjulega er
á stærð við krepptan hnefa, get-
ur orðið þrisvar eða jafnvel
fjórum sinnum stærra — aðeins
vegna þess, að það er nauð-
synlegt i varnarskyni,
Hvernig stendur á þvi, að
skurðlæknir þorir að taka ann-
að nýrað alveg burt úr sjúkl-
ingi? Það er vegna þess, að
mönnum hefir orðið ljós sú
staðreynd, að þá vex hitt nýr-
að svo, að það getur tekið að
sér starf beggja nýrnanna.
Allt er endurnýjað, og þó er
nýra allmiklu margþættara
sköpunarverk en nokkuð það,
sem gert er af mannahöndum.
Hvíldin er líka ein vörn lík-
amans. Ef maður vindur á sér
úlnliðinn leggur náttúran það
þegar i „fatla“ með því að gera
liðinn svo auman og stirðan,
að varla er hægt að hreyfa
ha’in. Ef maður ofreynir slg lík-
amlega eða andlega, svo að fer
yfir viss takmörk, þá reisir nátt-
úran líka á sinn hátt skorður
við, með því að láta manninn
falla í ómegin. Þegar maður
rekur flís upp í fingurinn á sér,
verður hann bólginn. Það er eitt
af því undraverðasta, sem á sér
stað í hinum mannlega likama.
— Hvað er gröftur í raun og
veru? Hann er lík h’idtu blóð-
kornanna, sem hópuðust að, til
þess að drepa bakteríurnar, en
féllu í bardaganum. Þessi val-
köstur hvítu blóðkornanna
myndar varnargarð milli hins;
heilbrigða vefs og þess, sem
bakteriurnar hafa eyðilagt. Svo.,
að segja hvert einasta tilfeíli
af botnlangabólgu mundi hafa .
dauðann í för með sér, ef nátt-
úran einangraði ekki hið sjúka ,
líffæri á þennan hátt. Þannig;
lokast sýkingin inni, unz lækn-
irinn kemur til sögunnar og
sker botnlangann burt.
Þannig hefir skaparinn séð
okkur fyrir óteljandi vörnum,
sem ætíð eru til reiðu, hvenær,
sem líkaminn þarfnast. í bar-
áttu okkar við sjúkdómana er
þessi lækningakraftur líkam-
ans ætíð að verki.