Tíminn - 15.08.1947, Blaðsíða 2

2
TÓIIW, föstwdaginn 15. águst 1947
146. hlað
ÁRNI VILHJÁLMSSON, SEYÐISFIRÐI:
Síldveiðarnar
Mörgum verður að vonum hugsað til síldveiðanna í sumar.
Mikið af þeirri síld, sem veiðzt hefir í sumar, hefir náðst við
Langa.nes eða sunnan þess. En engin stórvirk verksmiðja er til
á Austurlandi. Hafa skipin því orðið að sigla alllanga leið með
afla sinn. Af þessum sökum hafa komið fram allákveðnar radd-
ir um það að flýta verði byggingu síldarverksmiöju á Austfjörð-
um. — í eftirfarandi grein er þetta mál allýtarlega rætt.
Föstudafíur 15. áyúst
HótunMorgimblaðsins
Rithöfundum Morgunblaðsins
hefir brugðið illa við grein Hall-
dórs Kristjánssonar, sem nýlega
birtist hér í blaðinu og var svar
við mjög ómaklegri og illkvitt-
inni árás Jóns Pálmasonar á
Framsóknarflokkinn. Jón hafði
nýlega skrifað grein í ísafold,
þar sem því var haldið fram, að
Framsóknarflokkurinn bæri á-
byrgð á eyðingu sveitanna og
innflutningi karakúlpestarinn-
ar í landið. Grein Halldórs var
ekki aðeins rökstutt svar við
þessari ómaklegu árás, heldur
var sýnt fram á með tilgreind-
um staðreyndum, að Jón Pálma-
son hefði jafnan stutt þá menn,
sem hefðu verið sveitunum ó-
þarfastlr og veitti þeim enn
fulla fylgd sína.
Þess hefði mátt vænta, að
annaðhvort yrði gert af hálfu
Morgunblaðsmanna að leitast
við að hnekkja eitthvað rök-
semdunum í grein Halldórs ell-
egar að þegja alveg, sem hæft
hefði málstaðnum bezt.
Hvorug þessara leiða er valin.
í stað þess er ráðizt gegn Hall-
dóri og starfsmönnum Tímans
og þeir kallaðir rógberar, lyg-
arar, methafar í sóðalegri blaða-
mennsku og öðrum slíkum nöfn-
um. Engin viðleitni er þó sýnd
til að finna þessum orðum stað,
nema helzt sú, að Jón var
nefndur brennivínsforsetinn í
grein Halldórs og verður það
ekki með öllu talið ómaklegt
meðan Jón berst fyrir því með
hnúum og hnefum, að þingfor-
setar og ráðherrar njóti sér-
stakra áfengishlunninda á
kost®að almennings, eins og
glöggt kom fram á þingi í vet-
ur, er Skúli Guðmundsson bar
fram tillögu um afnám þessara
furðulegu sérréttinda. Jón beitti
þá m.a. forsetaaðstöðu sinni til
að svæfa tillöguna. Mættu rit-
stjórar Mbl. vel við una, ef þeir
hefðu aldrei valið andstæðing-
um sínum ósæmilegri nafngift
af minna tilefni en brennivíns-
forsetanafnið í grein Halldórs.
Rithöfundar Mbl. láta sér þó
ekki nægja að bera Halldóri og
starfsmönnum Tímans öll hin
framangreindu og fullkomlega
órökstuddu brigzl á brýn. Því
er bætt við, að Tíminn sé að
stofna núverandi stjórnarsam-
vinnu í hættu, þar sem hann
hafi ekki þagað við þeirri ákæru
Jórs Pálmasonar, að Framsókn-
arfkjkkurinn væri valdur að
eyðingu sveitanna!
Mbl. er með öðrum orðum að
hóta því, að stjórnarsamstarfið
skuli rofið, ef Framsóknarmenn
nota sér ritfrelsið til þess að
svara lognum og svívirðilegum
ásökunum, sem á þá eru bornar.
Hér er sami hugsunarhátturinn
og fram kom í þeim ummælum
eins forkólfs Sjálfstæðisflokks-
ins, að eiginlega hefðu Fram-
isóknarmenn ekki mátt bjóða
fram í Vestur-Skaftafellssýslu
vegna stjórnarsamvinnunnar.
Framsóknarmenn eiga að vera
auðmjúkir og bljúgir og mega
ekki einu sinni svara, þegar Jón
Pálmason segir í blaði sínu, að
Framsóknarflokkurinn sé „sá
fíokkur, sem mest ógæfa hefir
af hlotizt“ (sbr. ísafold 5. þ. m.).
Slíkt hlutskipti ætla Sjálfstæð-
ismenn Framsóknarflokknum í
þeirri stjórnarsamvinnu, sem
nú stendur yfir.
Það ér bezt að segja þessum
góðu herrum strax, að Fram-
sóknarmenn hafa ekki barizt
Að vonum bíða menn með
eftirvæntingu eftir því hvernig
síldarvertíðin verður að þessu
sinni, þar sem nú er svo komið
með afurðasölu okkar, að sala
fiskjar fer nú svo mjög eftir
því, hve mikið verður hægt að
flytja út af síldarlýsi og mjöli,
að til verulegra vandræða horfir
ef síldin verður nú ekki með
mesta móti. Þar að auki hafa
aldrei áður jafn margir menn og
nú leitað sumaratvinnu sinnar
við síldveiðarnar. Þannig hefir
líklega aldrei fyr verið jafn
mikið undir því komið, að vel
gangi með síldveiðarnar hér hjá
okkur íslendingum.
Enn þá einu sinni hagar síld-
in göngu sinni þannig, að á-
stæða er til að minna á það,
að það má teljast óhyggilegt
fyrir þjóðarbúskap okkar ís-
lendinga, að láta lengur vanta
stórvirka síldarbræðslu á Aust-
fjörðum. Á síðasta Alþingi náð-
ist loks samþykki til þess að
byggja síldarverksmiðj u austan
Langaness, og var ætlunin að
hefjast þegar handa. Ekki hefir
orðið vart við neinar fram-
kvæmdir í þá átt enn. Það sýn-
ir sig nú, að það hefði verið
búið að ná miklu meiri síld á
land, ef þessi bræðsla hefði
verið komin, þar sem nú um
stund hefir öll aðalveiðin verið
á austurmiðunum og suður með
Austfjörðum, allt suður á móts
við Reyðarfjörð hafa sézt stór-
fyrir réttri stjórnarstefnu á
undanförnum árum til þess að
hlaupa svo frá henni, er mest
reynir á. Þeir eru ekki komnir
í stjórnarsamvinnu til að bjarga
stríðsgróðamönnum og bröskur-
um, heldur til að bjarga sjálf-
stæði þjóðarinnar og afkomu al-
mennings, -sem búið er að stefna
í fyllstu tvísýnu. Þátttaka
þeirra í stjórnarsamvinnunni
mun eingöngu miðast við þetta.
Og það er ekki Framsóknar-
manna að sýna auðmýkt, held-
ur þeirra, sem hafa stjórnað
bannig, að þjóðin er að komast
fjárhagslega á vonarvöl, þótt
hún weri ein ríkasta þjóð Evr-
ópu fyrir tveimur árum.
Framsóknarmenn vita, að
aldrei hefir þjóðina skipt meira
máli en nú, að þeir séu stefnu
sinni trúir. Allar hótanir við þá,
eru því þýðingarlausar. Það
skulu þeir, sem vilja hafa sam-
starf við þá, gera sér ljóst.
Framsóknarmenn munu heldur
ekki láta það hafa áhrif á af-
stöðu sina til annarra flokka,
þótt menn eins og Jón Pálma-
son ati þá auri og ósannindum,
heldur aðeins svara þeim á
hæfilegan hátt. Slíkir menn
verðskulda vissulega ekki að
vera teknir svo alvarlega, að af-
staða þeirra eigi að ráða nokkru
um stjórnarsamvinnu í landinu.
Og almenningur í landinu mun
geta dæmt fullvel um, hvort það
er heiðarlegri blaðamennska
hjá Halldóri Kristjánssyni að
flytja mál sitt með einurð og
fullum rökum, ellegar hjá
Morgunblaðinu að svara rökum
eingöngu með upphrópunum
um saurblaðamennsku og hóta
slitum stjórnarsamvinnunnar,
ef sannleikurinn er- sagður.
ar síldartorfur, en þar eru eng-
ir til að veiða, sem ekki er von,
þegar ekki er hægt að losna við
veiðina fyr en norður á landi.
Má öllum ljóst vera, hvaða þýð-
ingu það hefir fyrir veiðiskipin
að þurfa að sigla alla þá leið
með aflann yfir sig hlaðin og
eru ekki fær um að mæta neinni
teljandi báru. Raufarhafnar-
verksmiðjan er þá fljót að fyll-
ast, þegar síldin er á austur-
miðunum, og getur ekki til hálfs
fullnægt því, sem að landi berst
og gæti borizt þar.
Reynslan sýnir, að það er
meira en vafsamt að hafa
staðbundið á Siglufirði jafn
mikla vinnslumöguleika og raun
ei á, þar sem við aðra eins
du;Iungaskepnu og síldina er að
eiga. Enginn veit, hvar hún sýn-
ir sig þetta eða hitt árið. Er þar
skemmst að minnast síldveið-
anna við Faxaflóa síðastliðinn
vetur. Það hefði víst engum
dottið í hug, að það mundi
koma fyrir. Einnig má minna á
síldina, sem gekk í Austfirðina
veturna 1931 til 1934. Síðan hef-
ir verið mikil síld í Berufirði
flesta vetur. Af þessu er auð-
sætt, að það verðmæti, sem
síldin í raun og veru er, þarf
að vera hægt að hagnýta sem
víðast kring um landið, en ekki
einblína á Norðurlandið eitt,
eins og valdhafarnir hafa gert
til þessa, þegar um síldariðnað-
inn er að ræða.
Fyrir 10 árum var reist lítil
síldarverksmiðja á Seyðisfirði,
og hefir hún verið starfrækt öll
árin síðan með mjög sæmilegum
árangri. Þessi ár hafa færeysk
skip aflað handa henni, aðal-
lega, og hafa þau jafnan verið
Þjóðleiðin frá ísafjarðarkaup-
stað til Súgandafjarðar liggur
um Dagverðardal og Botnsheiði.
Þegar af heiðinni kemur, Súg
andafjarðarmegin, stendur þar
neðst í dal bær á háum hóli,
við botn fjarðarins, og liggur
túnið á hólum niður að árdöl-
um á einn veg, en að mýrar-
drögum og börðum á hina. Þar
inn af til heiðarinnar liggur all-
langur og seigbrattur dalur með
vegi í suðurhlíðum. Er dalur-
inn grösugur vel og kjarri vax-
inn og að klettaupsum hátt í
hlíðum norðan megin. Þar er
berjaland og slægjur drjúgar.
Er þarna í dalnum mikil fjöl-
breytni í gróðri, og telur Þor-
valdur Thoroddsen að óvíða
kenni jafnmargra grasa sem á
þessum stað, allt frá engjunum,
er teygja sig upp frá ánni og til
giljadraganna, sem liggja hátt
til hlíða.
En mjög breytist dalurinn er
hausta tekur og snjóa leggur að.
Má heita, að með haustnóttum
leggi yfir fannahjúp, sem um-
lykur og hylur mishæðir allar.
Er hann þá þungur undir fót
til ferðar, og hefir mörgum
ferðamanninum þótt þæfings-
legt og þreytugjarnt upp undir
með aflahærri skipum, og veitt
svo að segja alla síldina við
Langanes og sunnar. Einnig var
á Norðfirði komið á stað síldar-
vinnslu, upp úr beinamjölsverk-
smiðju, sem þar var um nokkur
ár. Þangað barst einnig mikil
síld til bræðslu, og mig minnir,
að togarinn Brimir, sem þá var
þar og stundaði síldveiðar, væri
að minnsta kosti eitt árið með
allra aflahæstu skipunum í
flotanum þá. Þetta sýnir, að það
er ekki nein fjarstæða að reisa
stóra síldarbræðslu til þess aö
hagnýta þessa veiöi sem bezt.
Það verður að telja, að ekki sé
ráðlegt að leggja meiri áherzlu
á síldarbræðslubyggingar á
Norðurlandi en orðið er, fyr en
búið er að tryggja síldveiðun-
um góða aðstöðu með verk-
smiðjubyggingum annars stað-
ar. Vil ég þar til nefna, að það
á að halda við verulegum
vinnslumöguleikum á Vest-
fjörðum og Austfjörðum og svo
Suðurlandinu, a. m. k. við Faxa-
I flóa, þar sem það er sýnt, að
síldin getur veiðzt á öllum árs-
tímum einhvers staðar við
þetta land.
Annars eru til allmörg sjón-
armið um hagnýtingu síldar-
innar, svo sem að hafa stór skip
útbúin með síldarbræðsluvél-
um í líkingu við það, sem aðrar
þjóðir gera við hvalveiðarnar.
Einnig gæti maður hugsað sér
að hafa stór flutningaskip til
þess að taka af veiðiskipunum
á hafinu og flytja í verksmiðj-
urnar, svo veiðiskipin þá yrðu
fyrir minni töfum við að sigla
til lands með aflann. Þetta er
óathugað en vafalaust myndi
þetta kosta mikið, og yrði þá
sá kostnaður til frádráttar á
síldarverðinu til veiðiskipanna,
en mundi þó bæta verulega það
veiðitap, sem skipin nú verða
fyrir við það, að bíða marga
daga eftir því að geta losnað
við aflann. Hvað sem þessu öllu
líður, þá verða veiðiskipin af og
Leiti, — undir Aurbrekku, —
þar til náð hefir verið Hvíld-
arklgtti. — En þessi leið he'fir
verið alfaraleið svo langt menn
muna, póstleiðin, og leið allra
þeirra, sem með vörðuðum vegi
hafa fetað í slóð póstsins, til
læknisvitjana eða meðalasókn-
ar, í verzlunarerindum og þá i
einkaerindum öðrum, sem síður
hafa auglýst verið. Mörgum
þreyttum og magnþrota ferða-
manni hefir því þótt gott að
koma að bænum undir heiðinni
og hljóta þar hressingu, eins og
það var styrkjandi að koma þar
við til hvíldar áður en lagt var
á brattann á norðurleið.
Frá unglingsárum mínum og
síðar minnist ég Botnsheimilis-
ins og þeirra hjóna, er þá voru
gestgjafar, í orðsins fyllstu
merkingu, á þessari leið. Það
eru hjónin Sveinbjörg Her-
mannsdóttir og Guðmundur
Ág. Halldórsson. En því minnist
ég þeirra nú, að bæði áttu þau
merkileg tímamóta afmæli á ár-
inu 1946. Sveinbjörg varð þá
sextug, en Guðmundur 75 ára.
Ég hafði búizt við, að einhver
minntist þessara virðulegu og
veitulu hjóna á þeim tímamót-
um, en þar sem ég hefi ekki orð-
HjórLLn frá Botni
í Súgandafirbi
til að koma að landi til þess að
ná í nauðsynjar sínar, olíu, vist-
ir o. þ. h.
Þegar talað er um síldveið-
arnar er vert að minnast þess,
að síldarsöltun hefir ekki verið
leyfð að neinu ráði á Austfjörð-
um undanfarið, enda þótt þar
veiðist og þangað geti borizt
fullkomlega söltunarhæf síld, og
það sé vitað, að síld sem veiðist
austan vio Langanes sé hiklaust
söltuð þegar hún berst til Rauf-
arhafnar eða jafnvel alla leið
til Siglufjarðar, Fitnar hún í
skipunum á leiðinni norður?
Enginn skilji mig svo, að ég
ætlist til þess, að Austfirðing-
um eða öðrum verði leyft að
salta síld, sem alls ekki er sölt-
unarhæf, en ég tel sjálfsagt að
búa þannig að þessu á allan
hátt, að það komi að sem mest-
um notum fyrir þjóðarheild-
ina.
Hefir þjóðin ráð á“því að láta
ónotaða síldveiðimöguleikana'
hvar sem er við landið? Ég held
ekki: Getum við horft á það
öllu lengur, að síldin vaði aust-
an Langaness, án þess að sköp-
uð sé fullkomin aðstaða í landi
til hagnýtingar? Ég held ekki:
Getum við horft á það að síld-
veiðiskipin. hlaði sig svo að
segja í lsaf, og ætlað þeim að
sigla fyrir Langanes, og ef til
vill alla leið til Siglufjarðar?
Ég held ekki: Er ekki ábyrgðar-
hluti að stofna þannig lífi sjó-
Molar
Nýtt læknisráð í baráttunni við
berklana.
Ameríski lœknirinn, Alan L. Barach
er farinn að nota nýtt ráð í barátt-
unni við berklana. Það er í því fólgið,
að lungu sjúklingsins eru látin hætta
að starfa tíu mínútur á hverjum
degi í fjóra mánuði.
Barach , læknir notar gervilunga
sem sett er í samband við blóðrásina.
Samtímis því eru svo lungu sjúklings-
ins látin hætta öndun, og sú hvíld
sem fæst með þessu, þótt ' ekki sé
nema í tíu mínútur, er talin mjög
þýðingarmikil í baráttu líkamans við
bakteríurnar.
Indíáni, sem er 137 ára gamall.
Navajo-Indíáni einn, sem álitinn er
elzti maður í Ameríku, varð nýlega
137 ára gam'all. Hann á heima í
Ruidoso-fjöllunum í New-Mexico.
Hann hefir nú nýlega tekið tennur í
þriðja sinn og er frár á fæti enn, þótt
hann styðjist við staf.
En elzti maður i heimi er álitinn
vera Valissy Sergevitsj frá Kirgas í
Ráðstjórnarríkjunum. Hann er 142
ára gamall. En áður var Hailil Aga
frá Saya í Tyrklandi taíinn elztur.
Hann dó í sept. s.l. 157 ára að aldri.
Alltaf Amber.
Hin fræga saga amerísku skáldkon-
unnar Kathleen Windsor, Alltaf
Amber er nú komin í hálfgert af-
greiðslubann. Þ. e. a. s. það er bannað
að senda hana með pósti frá Banda-
ríkjunum til annarra landa, því að
póstyfirvöldin líta svo á, að hún hafi
I skaðlegar lýsingar inni að halda. Er
þetta gert í krafti lagagreinar, sem
mælir svo fyrir, að póstkerfið eigi
ekki að útbreiða sorpbókmenntir.
mannanna, skipi og farmi í
hættu? Áreiffanlega: Hve mikiff
getur maffur hugsaff sér aff glat-
ist af verffmæti, þegar veiðin
gefst á miffunum, sem liggja svo
fjarri verksmiffjunum, sem nú
eru afkastamesitar? Þaff mun
erfitt aff svara því til fulls:
Þannig mætti lengi telja, en
ég læt hér staffar numiff.
Að öllu þessu athuguðu er það
tvímælalaust skylda valdhaf-
anna, að hefjast nú þegar
handa, og láta reisa stóra, af-
kastamikla síldarbræðslu á
Austfjörðum, sem verði tilbúin
að taka til starfa fyrir næstu
síldarvertíð, eða nánar tiltekið
fyrir júlíbyrjun 1948.
Seyðisfirði, 30/7. 1947.
Dúfur valda húsbruna.
Nýlega kom upp mikill eldur í loft-
hæð stórbyggingar einnar í Washing-
ton. Þeir sem rannsökuðu upptök elds-
ins gátu lengi vel ekki áttað sig á því,
hvernig á þeim hefði getað staðið. En
eftir langar og miklar rannsóknir,
hafa þeir helzt látið í ljós þá skoðun,
að dúfa hafi kveikt í húginu. Það er
álitið, að dúfa hafi tekið vindlinga-
stubb með eldi í og borið hann upp í
hreiður sitt undir þakskegginu.
400 millj. af grammófónplötum.
( Amerísk félög, sem framleiða
grammófónplötur, ætla að vera sér-
^ staklega stórvirk í ár. í fyrra fram-
I leiddu þau alls 275 millj. plötur, en í
! ár ætla þau að auka afköstin upp í
400 millj. Á 70% af þessum plötum
mun verða alþýðleg hljómlist. Talið
er, að notkun hljómþráðs muni út-
rýma grammófónplötum að veru-
legu leyti með tímanum.
Sveinbjörg Ilermannsdóttir og Guðmundur Ág. Haiidórsson.
ið var við það, vil ég nú með
nfjlkkrum orðum þakka þann
beina, er ég, einn af mörgum,
þáði af borðum þeirra, meðan
þau voru í þjóðbraut og létu bæ
sinn standa opinn hverjum
vegfaranda. Er Sveinbjörg fædö
3. ágúst, en Guðmundur 12.
ágúst.
Guðmundur er ættaður frá
Hóli í Önundarfirði, einn úr
hópi margra, fjölhæfra og
greindra systkina. Tók hann við
búsforráðum hjá ekkjunni Guð-
finnu Danielsdóttur, er bjó í
Botni með sex börnum sínum
ungum og voru tvö þau elztu
um eða rétt yfir fermingu. Féll
þar í skaut Guðmundar mikið
vandaverk, en hann innti það
af hendi með elju og samvizku-
semi, svo að vel fór. Eignuðust
þau einn son, Eirík, nú búsettan
að Reykjahvoli við Álafoss. En
sambúð þeirra Guðfinnu varð
ekki löng. Hún lézt á bezta aldri,
tæplega fimmtug, 1912. — Svein-
björg er ættuö innan úr ísa-
fjarðardjúpi. Kom hún til Súg-
andafjarðar og gerðist ráðskona
hjá Gúðmundi og giftist honum
nokkru síðar. í Botnsheimilinu
voru þá að jafnaði um og yfir
15 manns. Það kom brátt í ljós,
að þau Sveienbjörg og Guð-
mundur voru í ríkum mæli
gædd þeim hæfileikum og kost-
um, sem húsbændum í þjóð-
braut mega teljast mikilsvirði,
jafnvel nauðsynlegir. Þau voru
bæði af heilum huga gestrisin
og veitul, hóglát og fróðleiks-
fús, þægileg í framgöngu,, glöð
og léttandi spor ferðamannsins.