Tíminn - 26.08.1947, Side 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN
Simar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA hX.
liITSTJÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargðtu 9 A
Siiuar 2353 og 4373
APGREIÐSLA, ENNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRLPSTOPA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Simi
31. árg.
íteyltjavík, þriðjndagmn 26. ágúst 1947
153. blað
Þingræðið í Finntandi
Frásögn K. A. Fagerliolm, forseta finiiska
þingsins.
Á norræna mótinu, sme haldið var í Borgá í Finnlandi, dag-
ana 3.—9. ágúst, hélt K. A. Fagerholm, forseti finnska þingsins,
fróðlegt erindi um þingræði í Finnlandi og núverandi flokka-
skiptingu í landinu. Aðalefni erindisins birtist hér með leyfi
forsetans.
Ráðstefnan um Marsh.atLstillögurnar
Arið 1809 var finnski Lands-
dagurinn stofnaSur. Stríðinu
milli Svía og Rússa var ekki
lokið, er Alexander I. Rússa-
keisari, sem var alla sína stjórn-
artíð hlynntur Finnum, opnaði
Landsdaginn hinn 22. marz 1809.
Sama dag lagði Gustav III.
Svíakonungur niður völd og hafa
Sviar ekki haft yfirráð í Finn-
landi síðan.
Landsdagurinn varð 98 ára
gamall. Hann var lagður niður
árið 1907. Almennur kosninga-
réttur þekktist ekki árið 1809
og aðeins 125.000 Finnar fengu
þá kosningarétt. í Landsdegin-
um sátu 4 stéttir. Aðall, klerk-
ar, borgarar og bændur.
Árin 1898—9 voru verkalýðs-
samtökin stofnuð og kröfðust
þau almenns kosningaréttar
fyrir verkamenn. Hinar stéttirn-
ar voru furðu fúsar til þess að
verða v ö þessari kröfu. í fyrsta
lagi sökum þess, að þær óttuð-
ust uppreisn, ef ekki yrði látið
undan. í öðru lagi átti almenn-
ur kosningaréttur fylgi að fagna
meðal þingmanná Landsdagsins.
Árið 1906 gáfu allar stéttir
forréttindi sín eftir og ári siðar
var Landsdagurinn lagður nið-
ur. Samkomulag Finna og rúss-
neska fulltrúans í Landsdegin-
um hafði eigi alltaf verið upp á
hið bezta, einkum hafði Svin-
huvud oft svarað fulltrúanum
þannig, að Landsdagurinn var
sendur heim og nýjar kosningar
látnar fara fram.
Rétt fyrir aldamótin var
finnski jafnaöarmannaflokkur-
inn stofnaður og er stefnuskrá
hans að mestu óbreytt enn
í dag. Árið 1907 kom fyrsti
þjóðkjörni finnski Landsdagur-
inn saman og hafði þá tala kjós-
enda stigið úr 125.000 í 1.200.000.
Landsdagurinn hlaut síðan nafn
ið Ríkisdagur og var 40 ára af-
mæli hans haldið hátíðlegt á
síðastliðnu vori.
Finnar sömdu og samþykktu
árið 1907 frjálslyndustu stjórn-
arskrá, sem þá þekktist og hefir
hénni lítt verið breytt síðan. T.
d. urðu Finnar fyrstir til að
veita konum kosningarétt og
kjörgengi og hefir þá ekki iðrað
þess. Konurnar hafa komið
mörgu góðu til leiðar í þinginu,
einkum eru þær heppilegir
„þingmenn' við sarsmmga lög-
gjafa, sem lýtur að félagsmál-
um. í ræðustól ber það við, að
konurnar verða ofurlítið æstar,
ERLENDAR FRETTIR
Gríska stjórnin baðst lausnar
á laugardaginn eftir að ráð-
herrar miðflokkanna höfðu sagt
af sér. Þeir höfðu krafizt stjórn-
arsamvinnu á víðtækara grund-
velli. Páll konungur hefir falið
Tsaldaris, foringja hægri
manna, stjórnarmyndun, en
honum virðist ganga erfiðlega.
Danir hafá fengið loforð um
40 millj. dollara lán hjá alþjóða-
bankanum.
Búlgarska stjórnin hefir neit-
að að verða við óskum Breta og
Bandaríkjamanna um að mál
Petkov, foringja bændaflokks-
ins, verði rannsakað á ný. —
Dauðadómnum verður því full-
nægt.
í Equador varð stjórnarbylt-
ing fyrir helgina. Fór hún fram
með friðsamlegum hætti. Her-
inn stóð að byltingunni.
annars er ekkert yfir þeim að
kvarta. Eins og stendur eiga 19
konur sæti í Ríkisdeginum.
Kosningaréttur var upphaf-
lega bundinn við 24 ára aldur
en árið 1944 var aldurstakmark-
ið lækkað í 21 ár og hefir þjóð-
féiagið engu tapað viö þá breyt-
ingu.
í annarri grein finnsku stjórn-
arskrárinnar stendur: — Ríkis-
valdið í Finnlandi er þjóðar-
innar. — Þingræði getur því
aðeins þrifist, að þjóðin, =em
við það á að búa, sé sjálfstæð.
(Framhald á 4. síöul
Hnattflug með
viðkomu á ís-
landi
Flng'meimiriiir komu
hingað í fyrradajg.
Tveir amerískir flugmenn
lentu kl. 9,20 á Keflavíkur-
flugvellinum í fyrrakvöld.
Þeir heita Evans og Tru-
mann, og eru á ferð'alagi
kring um hnöttinn í litlum
eins hreyfils Piper-Cub-
Cruser flugvélum. Þeir koma
hingað frá Grænlandi.
Blaðamenn höfðu tal af flug-
mönnunum í gær í skrifstofu
Elding Trading Co., en það fyr-
irtæki er umboðsaðili hér á
landi fyrir verksmiðjurnar, er
framleiða þessar flugvélar.
Þeir félagar höfðu haft miklu
lengri viðdvöl í Grænlandi en
I upphaflega var gert ráð fyrir,
alls 12 daga. Stafaði sú töf í
j fyrstu af því,að Trumann veikt-
1 ist sama daginn og þeir komu
i þangað og var rúmfastur í sex
daga. Misstu þeir þá af einum
mjög góðum degi til að fljúga
til íslands. Var veðrið annars
| óhæft til flugs þennan tíma,
unz þeir komust alla leið hing-
að í fyrradag. Veðrið var þó
enganveginn ákjósanlegt og
urðu þeir að fljúga mjög lágt
vegna mótvinds, er einnig seink-
aði för þeirra að mun.
Flugvélarnar, er þeir félagar
hafa valið til þessa hnattflugs,
eru fyrst og fremst kennslu-
og „sport“ flugvélar. Er það í
fyrsta sinn í sögunni, að reynt
er að fljúga sílíkum flugvélum
á langleiðum. Þær hafa ekki
nema 100 mílna hraða á klukku-
stund og verð þeirra í Banda-
ríkjunum er 3500 dollarar.
Flugvélar þessar hafa aðeins
einn hreyfil, en auka bensín-
geymum hefir verið komið fyrir
í þeim og hs,fa þær nægan ben-
sínforða til að fljúga 2600 míl-
ur í einum áfanga.
Leiðangur þessi hefir verið í
undirbúningi í heilt ár. Flug-
mennirnir voru báðir flugmenn
í stríðinu, en tóku að kenna
flug, er ófriðnum lauk. Við
undirbúninginn kom margt til
greina, er þurfti að fá í lag. M.
a. þurftu þeir að útvega sér fyr-
irfram vegabréfsáritun í ölluni
þeim löndum, sem líklegt þykir,
að þeir þurfi að fljúga yíir og
koma við í til að taka bensín og
(Framhald, á 4. síBu)
Qþurrkarnir sunnanlands héldu
áfram í seinustu viku
ESændur verða að fá tafarlausa vitneskju 11111,
live inikiiBBi fóðurbæti þeir geta fengið.
Enn hefir ein óþurrkavikan bætzt viff heyannatímann á Suður-
og Suðvesturlandi, sagði Páll Zóphóníasson, þegar fréttamaður
Tímans átti viðtal við hann í gær um heyskapinn í seinustu viku.
Nauðsyn þess, að bændur fái nægan erlendan fóðurbæti verður
því ljósari með hverjum degi.
“ Á öllu svæðinu milli Mýrdals-
sands og Arnarfjarðar eru mikil
hey úti, sagði Páll. í upphluta
Borgarfjarðar er þó ekki úti
nema 2—3 vikna heyskapur, en
annars staðar meiri, og víða er
meginhluti heyjanna eða allt að
sex vikna heyskapur úti.
Á þessu óþurrkasvæði býr
Páll Steingrímsson, fyrrver- nærr* helmingur af bændum
andi ritstjóri, lézt að heimili landsins, og allir þeir, sem selja
sínu hér í bænum síðastl. föstu- sína 1 Reykjavik.
dagskvöld, 68 ára að aldri. Hann a ^vi’ að bændur geti
hafSji lengi átt við vanheilsu að íenSið keyptan nægan og fjöl-
stríða og verið þungt haldinn breyttan fóðurbæti til að gefa
hið síðasta. með heyjunum, verður því aug-
' . . , . ljósari sem óþurrkadagarnir
, PQá11 !a" fæddunhmn 25' marZ verða fleiri. Fyrir hálfum mán-
1879 að Flogu i VatnsdaL For- uði síðan setti é þá kröfu fram
eldrar hans voru þau h3onin hér f þlaðinu að leyfður yröi
Stemgrimur Jonatansson og gjaldeýrir fyrir
Um fátt er nú meira rætt en tilboð Marshalls um aukna aðstoð Banda-
ríkjanna til endurreisnarinnar í Evrópu. Það kemur alltaf betur og bet-
ur í ljós, að þetta er ekki hagsmunamál Evrópuþjóðanna einna, heidur
líka Bandaríkjanna sjálfra, þar sem kreppa er yfirvofandi þar í Iandi, ef
verulega dregur úr útflutningnum. Það sýnir líka betur en flest annað ó-
frelsi þjóðanna í Austur-Evrópu, ef þær verða að ncita sér um þessa hjálp,
sem þær hafa brýnustu þörf fyrir. — Myndin er frá ráðstefnunni, sem
Bretar og Frakkar kvöddu saman í París til þess að ræða um þessi mál,
og cr Bevin að halda ræðu.
Fjölsóttar héraðshátíðir Fram-
sóknarmanna um síðustu helgi
Síðastliðinn sunnudag voru haldnar þrjár héraðshátíðir Fram-
sóknarmanna í Norðurlandi. Þær voru að Reykjaskóla í Hrúta-
firði, Blönduósi og Varmalilíð í Skagafirði. Þær voru allar fjöl-
sóttar, enda var veður hagstætt.
Síldveiðin
'* í Varmahlíð setti Gísli Magn-
ússon bóndi í Eyhildarholti,
formaður ETamsóknarfélags
Skagafjarðar, samkomuna, með
ræðu. Aðrir ræðumenn voru
Engin síldveiði hefir verið steingrímur Steinþórsson alþm.
norðanlands seinustu dagana, ólafUi- Jóhannesson prófessor
enda veður vont. Mörg smæri og Baldvin Þ. Kristjánsson er-
skipin eru að hætta veiðum, en indreki s j s
stærri skipin halda áfram
veiðum fram yfir mánaðamót.
Mörg þeirra eru að búast á rek-
netaveiðar.
Síðastl. laugardagskvöld nam
bræðslusíldaraflinn 1.230 þús.
málum og saltsíldaraflinn 57,-
850 tn. Á sama tíma í fyrra nam
bræðslusíldaraflinn 1.143 þús.
málum og saltsíldaraflinn 126.-
492 tn.
Síldveiðiskip brennur
Síldveiðiskipið Hólmsberg
brann síðastl. laugardagsmorg-
un, þar sem það var statt á
veiðum um 20 sjómílur út af
Rauðunúpum. Mannbjörg varð.
Eldurinn kom upp í vélarrúmi
skipsins og varð ekkert við hann
ráðið. Annað síldveiðiskip, Sjö-
stjarnan, var á sömu slóðum,
og björguðust skipverj arnir af
Hólmsberg um borð í Sjöstjörn-
una. Ennfremur bjargaði -hún
nót og bátum Hólmsbergs.
Hólmsberg var eign hlutafé-
lagsins Hólmsberg í Keflavík.
Það var rúmar 62 smál. brúttó,
byggt 1920, en endurbyggt 1943.
Um nokkurn tíma var það í ferð-
um milli Akraness og Reykja-
víkur.
A Blönduósi fluttu ræður,
Gunnar Grímsson kaupfélags-
stjóri, Skagaströnd, formaður
Framsóknarfélags Austur-Húna-
vatnssýslu, B j arni Ásgeirsson
atvinnumálaráðherra og Bern-
harð Stefánsson alþm.
í Reykjaskóla voru ræðumenn
Hermann Jónasson fyrrv. for
sætisráðherra, Skúli Guðmunds-
son alþm. og Guðmundur Gísla-
son skólastjóri. Vigfús Sigur-
geirsson sýndi íslenzkar lit-
kvikmyndir af ýmsum merkis-
atburðum og fallegum stöðum.
Á öllum samkomunum
skemmti töframaðurinn Baldur
Georgs með Konna sínum og að
lokum var stiginn dans.
Var ræðumönnum og
skemmtiatriðum tekið með á
gætum og þótti öllum samkom
ur þqssar hafa tekizt eins og
bezt var á kosið, og orðið Fram-
sóknarmönnum til ánægju.
*
660 Islendingar fóru
utan í i
Páll Steingríms-
son látinn
Jónatansson
Guðrún Friðriksdóttir. Páll kom
hann tók við ritstjórn Vísis ár
ið 1924. Hann lét af ritstjórnar-
starfinu 1938 vegna vanheilsu.
Páll Steingrímsson var kvænt-
ur Guðrúnu Indriðadóttur leilc-
konu. Eignuðust þau tvö börn,
Herstein, ritstjóra Vísis, og
Kötlu, sem er gift Herði Bjarna-
syni skipulagsstjóra.
nægur gjaldeyrir fyrir fóður-
, . * ... _ . . .. bæti, svo að það yrði tryggt, að
hmgað Ui Reykjavikur 1902 og mjólkurframleiðslan þyrfti ýkki
tok við starfi a pósthusmu að yerule saman Nú
?!5í!d!„ha.“v íyifÍarf!2ar,M eru bæj arblöðin farin að taka
undir þessa kröfu. Jafnvel
Morgunblaðiff krefst þess 22.
þ. m., að bændum verði tryggð-
ur nægur fóðurbætir, svo að
Reykvíkingar geti fengið keypta
næga mjólk. Hér virðast því all-
ir ætla að verða sammála. En
það er ekki nóg að gera kröf-
una. Það þarf líka að verða við
henni. Og enn hefir ekkert
heyrzt frá þeim, sem völdin
hafa. — En bændur þurfa aff
vita vissu sína, þeir mega ekki
setja á vonina um aff fá fóffur-
bætinn. Kýrnar lifa ekki á
henni. Þess vegna þarf að fara
að fást svar.
Fóðurbætirinn er orðinn eins
nauðsynlegur liður í búrekstri
bóndans, eins og olían í rekstri
útgerðarmannsins. Bóndinn
hefir því aðeins fullt gagn af
skepnum sínum, að hann hafi
fóðurbæti til að gefa með heyj-
(Framhald. á 4. síðu)
Prentarar felldu að
segja upp samningum
Á félagsfundi í Hinu islenzka
yxrentarafélagi síðastl. sunnu-
dag bar formaður þess, Stefán
Ögmundsson, fram tillögu um
uppsögn kaupsamninga. Tillag-
an var felld með 36:25 atkv.
Gilda samningar Prentarafé-
lagsins við atvinnurekendur
því áfram um eins árs skeið.
Fjársöfnun hafin til Islendinga-
heimilis í Kaupmannahöfn
Ávarp frá fjársöfiiunarnefncliiiiii og forvígis-
iiiöiumm ýmsra félagssamtaka og stofnana.
Eins og áffur hefir veriff skýrt frá hér í blaffinu, hefir aff til-
hlutun íslenzkra stúdenta í Kaupmannahöfn veriff hafizt handa
um fjársöfnun til aff koma þar upp íslendingaheimili. Hér heima
hefir nýlega veriff skipuff sérstök fjáröflunarnefnd og fer hér á
eftir ávarp frá henni og nokkrum mönnum öffrum.
Fólksflutningar milli íslands
og útlanda hafa verið óvenju
miklir í júlímánuði. Samtals
(Framhald á 4. síðu)
íslendingar í Kaupmanna-
höfn hafa löngum fundið til
þess, að mikil þörf væri á sama-
stað þar í borg, sem orðið gæti
miðstöð íslenzks félagslífs og
athvarf íslenzkra manna og
kvenna, sem þar ættu langa eða
skamma vist. Margir Hafnar-
íslendingar hafa lengi haft á-
huga á þessu máli og rætt það
sín á milli, og á fundi 14. febr.
1945 ákváðu stjórnir íslendinga-
félagsins og Félags íslenzkra
stúdenta í Kaupmannahöfn að
stofna „Byggingarsjóð íslend-
inga í Kaupmannahöfn" og
| gengu frá stofnskrá hans.
1 í 2. gr. stofnskrárinnar segir
svo:
„Markmið sjóðsins er að afla
fjár til byggingar húss, eða til
kaupa á húsi í Kaupmannahöfn,
er verði samastaður íslendinga.
Þar er ætlazt til að verði bú-
staðir handa námsfólki, vistar-
verur handa gamalmennum,
bókasafn, lestrarstofa o. fl.“
Sjóðurinn er sjálfseignar-
stofnun, sem stjórnað er af 5
íslendingum, búsettum í Dan-
mörku. Ríkisstjórn íslands, eða
fulltrúi hennar í panmörku,
tilnefnir endurskoðanda sjóðs-
ins, og skal haft samráð við
hana um allar frajnkvæmdir
sjóðsins.
Vér undirritaðir höfum tekið
að oss að verða fulltrúar í nefnd,
sem annast skal fjársöfnun hér
á landi til Byggingarsjóðs ís-
lendinga í Kaupmannahöfn. Þó
(Framhald á 4. síðu)