Tíminn - 13.09.1947, Blaðsíða 3

166. blað
TÍMIM, laagardagiim 13. sept. 1947
3
Septembersýn.Lngin
Erich Kástner:
Þessa dagana hafa 10 mynd-
listarmenn sýningu á verkum
sínum í sýningarskálanum. Allir
eru þeir úr hópi hinna yngri
manna, þó að sumir séu löngu
orðnir þjóðkunnir menn, svo
sem Sigurjón Ólafsson, Þorvald-
ur Skúlason og Gunnlaugur
Scheving.
Það er út af fyrir sig ekki ó- .
merkilegur atþurður, þegar 10
menn, sem hafa helgað listinni
líf sitt efna til sýningar. Það
er næsta fróðlegt að gefa gaum
að því, hvað sá hópur hefir að
færa.
Þessir myndlistarmenn fylgja
allir þeirri tízku, sem út hefir
breiðst á seinni árum og oft er
kölluð „abstrakt“ list. í pésa,
sem út er gefinn til kynningar á
sýningunni og listamönnunum,
eru tvær ritgerðir, fólki til leið-
beiningar. Önnur er eftir einn
þeirra sýningarmanna, Kjartan
Guðjónsson og er um myndlist
almennt. Hin er eftir útlendan
listdómara Christian Zervos að
nafni, og hefir Þorvaldur
Skúlason þýtt. Sú grein er um
hinn mikla meistara margra nú-
tíðarmálara, Pablo Picasso.
Kjartan Guðjónsson segir í
grein sinni, að margar þær þjóð-
ir, sem við kölllum frumstæðar,
séu okkur í mörgu fremri, eink-
um listaþroska. Sömuleiðis held-
úr hann því fram, að með vest-
rænum þjóðum séu börn list-
rænni en fullorðnir. Rökstyður
hann það einkum með því, að
þegar barnið teikni konu, hirði
það ekki um líkinguna en búi
til eitthvað sem tákni konu.
Eftirlíkingu hins raunverulega
megi sjá með því að líta í spegil.
Þegar ég horfi á málverk geri
ég ekki þá kröfu, að það sé
mynd af neinu sérstöku. Ég get
horft á það mér til ánægju eins
og skýin á himninum, slifsi eða
fallegt svuntuefni, ef mér þyk-
ir þetta fallegt. Smekkur manna
á liti og form er misjafn. Mér
dettur ekki í hug að gera mér
hugmyndir um listaþroska, and-
legt gildi og menntun stúlku,
eftir því, hvort hún kýs sér held-
ur stórrósótt eða einlitt efni í
kjól. Mér dettur ekki í hug að
segja, að á því megi sjá hvort
hún hafi andlegt sjálfstæði eða
ekki.
Ekki get ég misvirt það við
nokkurn mann, þó að honum
þyki það fallegt, sem mér finnst
ekki til ]im. Hitt skil ég ekki, að
þegar ýmislega litum hyrning-
um og strendingum hefir verið
raðað saman á mynd þurfi endi-
lega að kalla smíðið liggjandi
konu eða að mislitir fletir með
bognum strikum, svo að helzt
minna á þurrar og hálfgegnsæj-
ar síður af gamalám þurfi að
heita dansandi konur.
Þegar sá, sem hefir allt annan
smekk á litina en ég, fer allt í
einu að segja mér, að ef mér
geti ekki þótt það fallegast, sem
honum sjálfum þykir fallegast,
sé það bara af því að ég sé svo
skelfing óþroskaður, þá þykir
mér ekki ómaksins vert að svara
honum. Hann verður að eiga
sig og hafa sínar kreddur fyrir
sig, fyrst hann er orðinn stein-
runninn og stirðnaður í þeim.
Kjartan Guðjónsson segir, að
fegurð sé breytilegt hugtak og
of lítið takmark fyrir listina
enda sé Guernica mynd Picasso
utan og ofan við fegurðina.
Boðskapurinn í þeirri mynd
leynir sér ekki. Þar er hrópað á
tilfinningarnar. Myndin er gerð
til að vekja viðbjóð cs hrylling
á villimennsku og grimmd
hernaðarins. Það er ákveðinn
boðskapur, fluttur í ákveðnum
tilgangi. En hvaða boðskapur er
t. d. í myndunum: Kona með
barn og brúður eða: Tveir sam-
an eftir Kjartan? Sannleikur-
inn er sá, að sumar myndir eru
svo „djarfleg" tákn og svo ólík-
ar öllum hugsanlegum fyrir-
myndum, að venjulegur áhorf-
andi getur ekki gizkað á, hvort
þær heita heldur kona við sjó,
ævintýri, vinkonur eða yfirleitt
hvað sem vera skal.
Sannleikurinn er sá, að tals-
menn tízkulistarinnar hafa
komizt svo langt með áróðri
sínum að margir líta á verk
þeirra með eins konar minni-
máttarkennd, og segja að þessi
list sá svo hágöfug, að þeir skilji
hana ekki. Þeir trúa því, að það
sé þeira sök en ekki listamanns-
ins.
Sumir skýra myndlistartísk-
una sem flótta frá ljósmynda-
vélinni. Ef til vill er eitthvað til
í því, en þó má líta á það, að
enga ljósmyndavél þurfti að
flýja á sviði tónlistarinnar, og
var samt horfið að list hinna
frumstæðu þjóða. Hitt má þó
vel vera, að sumir myndlistar-
menn fjarlægist veruleikastefn-
una af þv$, að þeim ýirðist
mynd^vélin óþægilegur keppi-
nautur. En þeir sem hafa séð
sumar landslagsmyndir Kjar-
varls, þar sem fylgt er línum,
formi og litum veruleikans, vita
það, að meistarinn getur gefið
mynd sinni þá töfra lífsins, að
hann þarf enga samkeppni að
óttast frá ljósmyndavélinni.
Það leynir sér ekki á septem-
bersýningunni, að margar
myndir eru þar gerðar af mik-
illi kunnáttu og lærdómi, þó að
sumt sé ærið kreddubundið.
Ætli t. d. að fuglsgoggurinn
verði nú miklu lengur nýstár-
legur eins og Picasso gerði hann
fyrir mannsaldri síðan?
Gunnlaugur Scheving sker sig
talsvert úr hópnum. Sennilega
er honum kominn þungi og
blær í stíl sinn frá sömu rót og
hinum, en hann stendur þó
öðrum fæti í heimi veruleikans
og málar eftirlíkingar.
Kristján Davíðsson a þarna
líka sérkennilegar myndir.
Raunar hefi ég ekki frétt um
neinn kvenmann, sem vildi eiga
barnið hans með honum eins og
það er, og vel má vera að
myndir hans séu ekki sérstak-
lega frumlegar. En mynd eins
og: Sofandi barn, vakandi'kona
gera ekki aðrir en listamenn.
Tove Ólafsson á þarna þrjár
myndir, sem allar eru „eftirlík-
ingar,“ og munu þær ef til vill
vera bezt við alþýðuskap.
Þafð er rétt að nota tækifærið
meðan það býðst til að skoða
þessa listsýningu. Margir munu
verða þar fyrir vonbrigðum og
finna hvorki þá fegurð né þann
boðskap, sem þeir óska að lista-
menn þjóðarinnar flytji. Aðrir
sjá þarna kannske vaxtarbrodd
íslenzkrar menningar. En hvort
heldur er, þá er það eins og það
er í dag og brot af lífsstarfi 10
manna, sem hafa tekið vígslu
til þjónustu .1 heimi listarinnar.
Hverju þjóna þeir þar?
H. Kr.
yífjinnu.mit
iLuídar vorrar vik (andi
~JJeitiÁ d oCandcjrœ&ifuijó
Vinnlð ötuUega fffrir
Tímmnm.
i
i
i
t
i
t
»
,
*
i
i
t
t
t
»
t
»
.
t
Gestir i Miklagarhi
huth lagði fyrstur hendur á hana. Hann sagðist kunna
tökin frá kvöldinu áður. Hún brauzt um á hæl og
hnakka, en ekkert stoðaði. Hún var keyrð upp í vagn-
inn. Allir skellihlógu. Sumir spurðu, hvort ekki væri
runnið af henni enn.
— Á svo að fara upp á þetta voðafjall? emjaði hún.
Þessi vírgrennla slitnar.
Svo hneig hún niður í eitt hornið og gaf upp alla
vörn. Það mátti aðeins sjá, að hún bærði varirnar,
þegar farartækið kastaðist ískyggilega mikið til.
En upp á fjallið komust allir heilu og höldnu —
frú Kunkel líka.
Þau fóru beina leið heim á veitingahússvalirnar, öll
fimm. Frú Kunkel, Schulze og Kesselhuth lögöust und-
ireins í sólbað.
— Viljið þér ekki byrja á því að skoða yður um?
spurði Hildur.
En frú Kunkel lokaði bara augunum.
— Þið skulið eiga þessi fjöll ykkar í friði. Ég kæri
mig ekki um að hafa meiri kynni af þe.'m.
Þau Hildur og Hagedorn ætluðu að halda brott. En
þá var rétt fram hönd. Það var frú von Mallebré,
sem átti þessa hönd.
— Góðan daginn, herra doktor, sagði hún. Má ég
kynna yður fyrir mann'num mínum, Hann kom
nefnilega í morgun.
— Það er mér ánægja og heiður, svaraði Hagsdorn
og virti fyrir sér svartskeggjaðan. þreytulegan mann
hennar.
— Ég hefi þegar heyrt mikið um yður ta’að, sagði
hann. Þér eruð helzta umræðuefnið hérna suður í
Ölpunum. Það gleður mig að hafa séð yður.
Hagedorn fiýtti sér að kveðja. Hildur beið hans.
Er þau höfðu skammt farið, mættu þau stórum
hópi gesta, sem voru að koma upp á fjall ð. Þar á
meðal var frú Kasparíus og Lenz hinn feiti.
— Komið þér sælir, doktor, sagði frú Kasparíus.
Hvernig líður köttunum yðar? Skilið t'l þeirra kveðju
frá mér.
En nú var Hildi nóg boðið. Hún snaraðist þvert úr
leið út á mjallarbreiðuna og virtist ekki skeyta því
hið minnsta, þótt- hún sykki í fönnina upp að hnjám.
Henni fannst sjáanlega nóg um kvenhylli förunaut-
ar síns.
Allt í einu sökk hún upp undir hendur niður í gjótu.
Hann hljóp á eftir henni, dauðhræddur um að hún
hefði meitt sig, jafnvel fótbrotnað.
— Takið þér í höndina á mér, hrópaði hann. Ég
skal draga yður upp úr.
En hún hristi bara höfuðið reiðilega.
— Þér skuluð bara reyna það, sagði hún. Takið
þér í einhverja af dömuhöndunum, sem alls staðar eru
réttar að yður.
Þá gat ekkert aftrað honum lengur. Hann þreií í
hana, kippti henni upp úr, faðmaði hana að sér og
kyssti hana be'nt á munninn, áður en hún fékk nokk-
urt viðnám veitt. Og nú gerðist sú furða, að hún end-
urgalt honum kossinn — alveg afsláttarlaust.
— Kvennabósinn þinn! stundi hún, lokaði augunum
og lét kreppta hnefana ríða á bakið á honum. Hvers
vegna geturðu ekki látið mig í friði, kvennabósinn
þinn?
— Hvað sáuð þið? spurði Schulze, þegar þau komu
til baka.
— Því er ekki hægt að lýsa, svaraði Hildur.
Frú Kunkel reis upp, geispaði og nuddaði augun.
Hún var orðin eldrauð í framan. Hildur settist.
— Komdu og setztu hérna hjá mer, Fritz, sagði hún.
Frú Kunkel spratt á fætur.
— Hvað hefir gerzt? hrópaði hún.
— Það er varla í frásögur færandi, svaraði stúlkan.
— En þér þúið hann, hrópaði frú Kunkel.
— Já, sagði Hagedorn. En ég tek henni það ekki
illa upp. Ég þúa hana líka.
Frú Kunkel greip andann á lofti.
Kesselhuth, varð fijótastur að átta sig.
— Hjartanlegar ham'ngjuóskir, sagði hann.
— Þér eigið þá líklega ekki ættingja á lífi, ungfrú?
spurði Schulze.
— Jú — það leyfi ég mér að eiga, svaraði Hildur —
föður að minnsta kosti.
Þetta hafði Hagedorn ekki hugsað um.
— Er það ekki góður karl? spurði hann.
— Það má vel komast af við hann, svaraði Hildur.
Hann er sem betur fer hálfgerður gallagripur. Það
hefir svipt hann yfirráðaréttinum.
— Skyldi honum geðjast að mér? sagði Hagedorn.
Hann hefir kannske ætlazt til þess, að þú giftist banka-
stjóra eða dýralækni eða kennara.
— Við sjáum til, svaraði Hildur og virtist hin von-
bezta.
— Hann sættist að minnsta kosti við okkur, þegar
hann er orðinn afi. Heldurðu, að þess verði svo langt
að biða?
Þetta var meira en frú Kunkel þoldi. Hún beit á

Hin fræga Buckinghamhöll er ekki oft mynduð að innan. Þessi mynd er
þó af einum sal hallarinnar að innan.
Þarna er verið að festa fallhlíf á Eden, fyrrv. utanríkisráðherra Breta,
en hann er að fara upp í flugvél sína
Þetta er liinn nýi fáni Indlands, sem blaktir þarna á byggingu S. Þ. í
Lake Succes.
VINNIÐ ÖTULLEGA AB ÚTBREIÐSLU TÍMANS