Tíminn - 16.09.1947, Page 1

RTTSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARIN88ON
ÚTGEPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKK URIN N
Slmar 23SS cg 437?
PRENT8MIÐJAN EDDA hí.
I IT8TJÓRASKRXraTOFTJR:
EDDUHÚSI. Ldndargötu 0 A ;
Símar 2363 og 437S
APGRKIÐSLA, INNHEIMTA |
OG AUQLÝSINGASKRIP’STOFA: (
EDDUHÖSI, Iilndargötu B A \
Stml tm )
31. ár|(.
Rcykjavlk, þriðjudaglnn 16. sept. 1947
167. blað
Mikil síld á stóru
svæði í Faxaflóa
Akranesbátar fá ágætan afla í reknet
Eins og sakir standa eru mjög góffar síldveiffihorfur hjá Faxa-
flóabátum, þar sem mikil síld virffist vera á stóru svæffi, milli
slóffa Sandgerffisbáta og Jökulslóffa. Fengu bátar frá Akranesi
ágætan afla á þessum slóffum í fyrradag.
Hver er kaupbæt-
ir Sósíalista?
Dag eftir dag fullyröir I>jóÖ-
viljinn, að íslendingar geti selt
fisk sinn í Austur-Evrópu fyrir
ábyrgðarvjfð ríkissjóðs eða yfir
því. Þetta er þó í fullu ósam-
ræmi við niðurstöðu sendi-
nefndarinnar, sem fór til
Moskvu í vetur og þennan aust-
ræna mar>5 og Þjóðviljaverðið
nota hvorki Norðmenn né
Danir. Hvaða rök finnur Þjóð-
viljinn til þess, að þjóðir Aust-
ur-Evrópu kaupi fisk frá íslandi
hærra verði en annars staðar
frá?
Hvað ætla Sósíalistar að Iáta
fylffja með í kaupbæti?
Þing Sameinuðu þjóð-
anna
Þing Sameinuðu þjóðanna
kemur t'l fundar í dag og eru
um sextíu mál komin á dagskrá
þingsins. íslenzku fulltrúarnir
á þinginu eru Ásgeir Ásgeirsson,
Hermann Jónasson og Ólafur i
Thors, eins og fyrr hefir verið
frá skýrt. Ásgeir Ásgeirsson er
farinn fyrir nokkrum dögum til
London til þess að sitja fund
Alþjóðabankans og mun fljúga
þaðan til New York. Hermann (
Jónasson flaug vestur í gær, en
Ólafur Thors mun fresta för
sinni um nokkra daga, vegna j
jarðarfarar föður síns.
í fjarveru Hermanns Jónas- j
sonar mun Jón ívarsson taka
sæti i fjárhagsráði.
Frá sundmótinu
í Monaco
Þrír íslezkir sundmenn taka
þátt i alþjóðasundmóti, sem
um þessar mundir er haldið í
Monaco í Frakklandi. Eru það
þeir Sigurður Jónsson Þingey-
ingur og nafni hans, K.R.ingur
og Ari Guðmundsson.
Samkvæmt seinustu fregnum,
sem borizt hafa frá þeim félög-
um, komst Sigurður K.R.-ingur
í úrslit á mótinu, sem má telj-
ast ágætur árangur þegar tekið
er tillit til þess, að á móti þessu
keppa margir beztu sundmenn
heimsins. Varð hann 2. í sínum
(Framhald á 4. síðu)
ERLENDAR FRÉTTIR
Stafford Cripps hefir haldið
ræðu og lýst fyrirætlunum
brezku stjórnarinnar um að
auka útflutninginn um einn
þriðja.
Rússar ásaka irönsku stjórn-
ina um að hafa rofið samning,
sem gerður var fyrir nokkru um
olíuvinnslu í norðurhéruðum
Irans.
Tíu manns fórust er lysti-
snekkju hvolfdi í gær fyrir aust-
urströnd Bretlands.
Bretar hafa nú lagt nokkrum
orustuskipum sínum og sent
skipshafnirnar til vinni í verk-
smiðjum.
Að undanförnu og í sumar
hefir verið léleg síldveiði í rek-
net í Faxaflóa. Nú virðist veiðin
heldur að glæðast og fengu átta
reknetabátar frá Akranesi ágæt-
an afla í fyrradag. Bátarnir
fengu samtals 885 tunnur. Einn
fékk 145 tunnur en hinir flestir
um 100 tunnur, sem er á^ætur
afli í reknet. Fóru þeir í þetta
sinn nokkru lengra en áður, eða
út á svokallaða Slóða, sem eru
suður af Jökuldjúpi um 50 míl-
ur frá Akranesi. Voru bátarnir
þar mjög dreifðir með net sín,
svo að ekki sást á milli þeirra
allra, en fengu þó allir ágætan
afla. Virðist af því mega ráða,
að síldin sé næg þarna á stóru
svæði. Hið glæsilega skip Helga
Benediktssonar frá Vestmanna-
eyjum. Helgi Helgason var
einnig að reknetaveiðum á þess-
um sömu slóðum og fékk um
150 tunnur yfir nóttina. Þsgar
hann hefir fengið fullfermi aí'
síld, mun hann sigla með hana
á markað, til útlanda.
Hir<r vegar fengu bátar frá
KefJf.vík lítinn afla, en þeir
lögðu netum sínum á öðrum og
syðri slóðum en Akranesbát-
arnir.
Akranesbátarnir fengu heldur
slæmt veður á leiðinni. Bjlaði or
einn bátanna, svo að draga
varð hann til lands. Var því
kom:/i seint að, svo ekki vannst
tími til sjð róa aftur samdægurs
eins og venja er, þeg?£ skemmra
er róið. Allir bátarnir fóru hins
vegar á sjó Lgær.
Sú síld, sem barst á land á
Akrapesi, var yfirleitt íögð í ís,
(Framhald á 4. síSu)
V ör uskipta j öf nu ður-
inn í ágúst hagstæð-
ur um 19,4 milj. kr.
Vöruskiptajöfnuðurinn í á-
gústmánuði varð hagstæður um
19,4 milj. kr. Er það í fyrsta sinn
síðan í júlí 1945 að vöruskipta-
jöfnuðurinn er hagstæður. En
vöruskiptajöfnuður fyrstu 8
mánuði þessa árs er hins vegar
óhagstæður um 148 milj. kr.
Mestur hluti útflutningsins var
síldarlýsi og nam verðmæti
þess um 30 milj. króna.
--------------------------------
Blaðakosturinn
Fylgi flokkanna í meginþétt-
býli landsins, höfuöstaðnum, er
í hlutfalli við blaðakost flokk-
anna. Sjálfstæðisflokkurinn
hefir haft tvö dagblöö í meira
en 30 ár. Alþýðuflokkurinn hef-
ir gefið út dagblað I 26 ár og
Sósíalistaflokkurinn hófst ekki
fyrr á Iegg, en hann tók að
gefa hér út dagblað.
Framsók>arflokkurtnn þarf
naumast að vænta sér góðs
hlutskiptis í átökunum við hina
flokkana, nema fólkið heyri
rödd hans, en það verður ekki
nema með öflugu blaði.
Það verður því að vera áhuga-
mál allra, sem gera sér grein
fyrir því, að áhrif Framsókn-
arflokksins þurfa að vaxa, að
flokkurinn eignist myndarlegt
dagblað til að túlka málstað
sinn.
Nú er tækifærið með þáttöku
í fjársöfnun flokksins vegna
aukinnar blaðaútgáfu.
Á elleftu stundu verður við
reisnin að hefjast
Hraungrýti, eitt af málvcrkum Ásgeirs Bjarnþórssonar.
Bannað að flytja erlend
málverk til Bretlands
ÁsKeir Bjarnþórsson, listmúlari sýnir á
íslandi, i París, IVew York, Kanada
»K víðar
Fyrir skömmu kom Ásgeir Bjarnþórsson listmálari heim frá
London, en þar hefir hann dvalið nokkrar vikur og haldiff sýningu
á listaverkum sínum eins og sagt hefir veriff frá í blöffum hér.
Alls sýndi Ásgeir þarna 70 myndir og teikningar.
Tíminn hitti Ásgeir aff máli í í The Royal Society of Painters
gær og átti viðtal við hann um and Watercolours. Eru húsa-
sýninguna og undirbúning kynni þessi einhver glæsilegustu
hennar. salarkynni fyrir listaverkasýn-
ingar, sem nú eru til í London.
o
Útvarpsræða Eysteins Jónssonar, kennslu>
málaráðherra, um skýrslu Fjárliagsráðs
Ætlaffi aff sýna í vetur.
í janúarmánuði síðastl., segir
Ásgeir, fór ég til London og
hugðist hafa þar sýningu á 40
málverkum í byrjun febrúar-
mánaðar. En, er til átti að taka,
Ásgeir Bjarnþórsson listmálari.
var ekki unnt að fá önnur húsa-
kynni, en þau, er mjög höfðu
skemmst af loftárásum í stríð-
inu, og talin höfðu verið ónot-
hæf af þeim sökum til að halda
sýningar, um langt skeið.
Fyrir milligöngu kunningja
míns Björns Björnssonar kaup-
manns í London komst ég í
samband við sýningarstofnun-
ina Chisman Bradshow & Co.
Ltd. Er það mjög virðuleg stofn
un, er hefir sambönd víða um
heim og sér um margar helztu
listaverkasýningar, sem haldnar
eru í London og Englandi yfir-
leitt.
Það varð að samkomulagi
milli mín og þessarar stofnunar,
að fresta sýningunni þar til í
ágústmánuði og halda hana þá
Sýning hér heima.
Er hér var komið málum á-
kvað ég að halda aftur heim og
undirbúa sýninguna frekar. —
Eins og áður er sagt ætlaði ég
ekki að sýna nema 40 myndir
upphaflega, en nú, er mér
vannst meiri tími til, vann ég
að þvi að fjölga myndunum og
bætti við á tímabilinu, þar til
í ágúst, 30 myndum, aðallega
vatnslitamyndum og teikning-
um. Urðu myndirnar á sýning-
unni alls 70 í staðinn fyrir 40.
sem fyrirhugað var að sýna í
febrúar. Auk þess hafði ég sýn-
ingu hér helma í millitíðinni á
þeim 40 myndum, sem ég hafði
upphaflega ætlað að sýna í
London.
Erfiffleikar á síðustu stundu.
Þegar kom fram í júlímánuð,
sendi ég allar myndirnar, er
sýna átti á sýningunni í Lon-
don, áleiðis héðan með skipi, en
fór sjálfur síðar flugleiðis, En.
þegar ég kom til Englands brá
mér heldur í brún. Mér var tjáð
(Framha'd d 4. siSu)
Reykjavíkurbær segir
upp samningum við
Dagsbrún
Á fundi bæjarstjórnar Reykja
víkur, sem haldinn var í dag,
var samþykkt svohljóðandi á-
lyktun:
„Þar sem bæjarstjórnin telur
rétt, að bærinn og bæjarstofn-
anir greiði framvegis sem hing-
Fjárhagsráð hefir samið
skýrslu um ástandið í fjárhags-
og gjaldeyrismálum. Ríkisstjórn-
inni er það mikið áhugamál, að
landsntfnn kynni sér sem bezt
efni þessarar skýrslu og vanda-
mál þau, sem hún fjallar um,
og hefir það orðið að ráði, að
þrír af ráðherrunum í ríkis-
stjórninni flytji nokkur ávarps-
orð eða greinargerðir hér í út-
! varpið af þesu tilefni, en eins
j og kunnugt er, þá heyrir fjár-
hagsráð og starfsemi þess undir
alla ríkisstjórnina.
Þessi skýrsla og þær greinar-
gerðir, sem út af henni eru
fluttar, hafa alvarleg tíðindi að
færa islenzku þjóðinni, og það
er mjög áríðandi, að menn geri
sér sem bezta grein fyrir því,
sem nú steðjar að.
Aðalniðurstöður fjárhagsráðs-
skýrslunnar má draga saman í
fáum orðum á þessa leið:
1. Líkur eru til, að gjaldeyrir
til ráðstöfunar frá ágústbyrjun
bessa árs og til áramóti, nemi
aðeins 33 milj. króna. Að vísu
getur svo farið, að eitthvað af
útgefnum leyfum verði ekki
notað, en þar í móti kemur aft-
ur annað, að útflutningsáætlun
sú, sem fjárhagsráðið byggir á.
mun ekki standast, og svo hitt.
að taLsvert af gjaldeyristekjun-
um rennur inn á vöruskipta-
reikninga og vafasamt mjög, að
bær tekjur geti orðið notaðar á
þessu ári, til þess að kaupa
brýnustu nauðsynjar.
2. Nýbyggingarreikningur er
yfirdreginn um 45,6 milj. króna,
ef teknar eru til greina leyfis-
veitingar þær, af hendi nýbygg-
ingarráðs, sem til framkvæmda
geta komið.
3. Stofnlánadeild sjávarút-
vegsins vantar 57,8 milj. króna,
ef framkvæma skal þær lán-
veitingar, sem nýbyggingaráð
hefir mælt með.
4. Afs1«sða viðskiptabankanna
til seðlabankans hefir síðan 1.
ágúst 1945 versnað um 270 milj.
króna.
5. Lánsþörfin til opinberra
framkvæmda, einstaklinga og
félaga er gífurleg og langt um-
fram möguleika lánsstofnana.
Þótt öll séu þessi tíðindi al-
varleg, þá er þó geigvænlegast,
hversu komið er um gjaldeyris-
málin. Það má lengi finna úr-
ræði, til þess að skipa málum
heima fyrir, ef fjárhagsaðstaða
þjóðarinnar gagnvart öðrum
löndum er góð, og það er oftast
ýmsra góðra kosta völ ef nægi-
legt fjármagn er fyrir hendi, til
þess að kaupa til landsins
neyzlunauðsynjar og efni til
nauðsynlegra framkvæmda.
En nú er að horfast í augu við
það, sem er.
Það er óhjákvæmilegt að gefa
nokkurn gaum að orsökum þess
sem skeð hefir. Grafa að rótum
meinsins og reyna að uppræta
það.
að til það verkamannakaup, sem
um semst á hverjum tíma milli
Verkamannafélagsins Dagsbrún
ar og vinnuveitendafélags ís-
lands, og þar sem gildandi
samningi milli þessara aðila
hefir verið sagt upp, þá sam-
þykkir bæjarstjórnin að segja
nú upp, frá 15. okt, næstk.
samningi milli Reykjavíkurbæj-
ar og Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar, dags. 5. júlí 1947“.
Hver er ástæffan?
Fyrsta spurningin finnst mér
vera þessi:
Er gjaldeyrisástandið svo
geigvænlegt, sem raun ber vitni
um, vegna þess að þjóðin hafi
haft litlum gjaldeyri úr að spila
síðustu misserin og síðustu ár-
in? Með öðrum orðum: Stafa
vandkvæðin aðallega af því, að
gjaldeyrisnotkunin hafi verið
óvenjumikil og of mikil, eða
stafa þau aðallega af hinu, að
gjaldeyristekjurnar hafi verið
óvenjulega litlar?
Þá vaknar og þessi spurning:
Stafa gjaldeyrisvandræðin aðal-
lega af óvæntum óviðráðanleg-
um óhöppum, sem vænta megi
að lagist fyrir atburðanna rás,
án sérstakra ráðstafana, eða
stafa þau aðallega af ástæðum,
sem krefjast nýrra úrræða og
öflugra ráðstafana.
í þessu sambandi er rétt að
rifja upp fyrir sér, að í árs-
byrjun 1945 voru gjaldeyrisinn-
eignir landsmanna um 565 milj.
kr. Gjaldeyristekjur á árinu
1945 námu 326 milj. kr.„ gjald-
eyristekjur á árinu 1946 námu
323 milj. kr. Innkominn gjald-
eyrir á þessu ári til 31 júlí nam
um 130 milj. kr. og væntanlegur
gjaldeyrir til áramóta áætlaður
179 milj. kr. Sá gjaldeyrir, sem
til ráðstöfunar hefir orðið og
verður væntanlega á tveimur
síðústu árum og yfirstandandi
ári nemur því samtals um 1.518
milj. króna.
Skýrsla fjárhagsráðs sýnir, að
þessum gjaldeyri öllum var ráð-
stafað nú í ágústbyrjun þegar
það tók við, að undanskildum
33 milj. og því sem falla kann
ónotað af leyfum. Sé þessari
gjaldeyrisnotkun skipt á þrjú
árin og þá gert ráð fyrir, að til
áramóta verði með einhverjum
ráðum, komizt af með það sem
inn kemur, þá verður gjaldeyr-
isnotkun á ári að meðaltali
rúmar 500 miljfínir króna.
Ég hefi nú miðað hér við þrjú
ár, þ. e. a. s. tekið með yfir-
standandi ár, en þá er einnig
skylt að taka það fram um leið,
að í byrjun þessa árs var öllum
eldri innstæðum ráðstafað
þótt eigi væru þær allar útborg-
aðar og að síðan hefir ekki verið
úr öðru að spila, en "jaldeyris-
tekjum ársins.
Þessar 500 miljónir eru þvi
meðaltal og á þessu ári verður
ráðstafað mikið undir 500 milj.,
á árunum 1945 og 1946 mikið
yfir 500 milj. á ári.
Það er auðvitað þýðingar-
mikið aS. athuga í þessu sam-
bandi, hve mikið af þessari
gjaldeyrisnotkun hafi verið
vegna óvenjulegra framkvæmda
og nýbygeinga. Það er ekki hægt
að ræða það mál ítarlega hér
nú. Mönnum kemur heldur ekki
saman um þetta. En það má
spara sér allar deilur um milj-
ónatugi til óvenjulegra fram-
kvæmda eða ekki óvenjulegra
framkvæmda í sambandi við
það sem ég vil vekja athygli á
núna, og lýtur að því hvað gera
þurfi, þegar séð er í ljósi reynsl-
unnar þótt það sé á hinn bóg-
inn of þýðingarmikið mál út af
fyrir sig.
Það er sem sé augljóst, að
þótt tekin væri sú hæsta tala,
sem nefnd er til óvenjulegra
framkvæmda og nýbygginga i
(Framhald á 2. síðu)