Tíminn - 17.09.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMITViy,, migvikndagiim 17. sept. 1947
168. hlað
Miðv.datfur 17. sept.
Hvaða tilboð vita
Sósíalistar um?
Þjóðviljinn má nú varla vera
að því að skamma Bandaríkin
og Grikklandsstjórn. Blað eftir
blað er nálega öll orkan í það
lögð, að innprenta lesendunum
að Iviendingar gætu komizt hjá
öllum gjaldeyrisvandræðum, ef
þeir fengju að selja fiskinn til
Austur-Evrópu.
Þessi skrif eru svo furðuleg,
að einsdæmi nálgast hér á landi,
þó að til séu útlend dæmi um
það að flokkar hafi byggt fylgi
sitt upp með svipuðu* móti, —
Hitler t. d. meðfram á þeirri
kenningu að Þjóðverjar hefðu
aldrei verið sigraðir í ófriði.
Flestir sjá að hér er um ófyr-
irleitna blekkingartilraun að
ræða, þó að hún sé raunar ekki
nema eðlilegt áframhald af
pólitískri lífsbaráttu þeirra
manna, sem hafa áður reynt að
telja þjóð sinni trú um, að ef
hún. fengi ný skip þyrfti hún
engu að kvíða um fjármál sín.
Fyrir fáum árum voru til
menn, sem héldu því fram, að
það væri þjóðhagsleg nauðsyr
að hafa mikla verðbólgu í landi
sínu, því að þá yrði framleiðslu-
kostnaðurinn mikill og þess
vegna fengjum við hátt ver?
fyrir útflutninginn. Það er nv
því líkast, sem Sósíalistar hafi
sótt alla sína hagfræðimenntun
til slíkra gasprara.
Nú munu flestir halda, að það
sé algilt viðskiptalögmál, að
þegar sama vara er boðin með
tvenns konar verði, kjósi menn
heldur lægra verðið. Þess vegna
þýði engri þjóð og engum fram-
leiðanda, að hugsa sér hærr?
verð fyrir sína vöru, en þá er
gangverð.
Þetta kemur líka heim við
það, sem íslenzka samninga-
nefndin, sem fór til Moskvu,
segir í skýrslu til ríkisstjórnar-
innar, eftir að hafa gert greir
fyrir rökum sínum fyrir því,
að við þyrftum ábyrgðarverð:
„Ekki hafði þetta mikil áhrif
á viðsemjendur okkar, þeir
sögðust sem góðir kaupmenn
gera kaupin þar sem þau væru
hagkvæmust. Við yrðum að
vera samkeppnisfærir í verði, ef
við vildum selja varning okkar
Verðlagsmálin á íslandi þóttu
þeim vera vandi stjórnarinnar
þar, en ekki ráðstjórnarinnar f
Moskvu.“
Fáum mun hafa brugðið við
þessar upplýsingar, en það er
þó þetta einfalda lögmál, sem
Þjóðviljinn afneitar nú. Hafs
báðir helztu foringjar flokksins
lagt nafn sitt persónulega við
þær fullyrðingar, . að okkur
standi opið að fá ábyrgðarverð
fyrir allan fiskinn, — hærra
verð en allar aðrar þjóðir.
Það er óneitanlega mikill
munur á því, sem Ársæll Sig-
urðsson og félagar hans hafa
eftir rússnesku fulltrúunum, og
hinu, sem Einar og Brynjólfur
segja í Þjóðviljanum. Sé eitt-
hvað hæft í því, sem þeir segja
hljóta þeir að vita um einhver
tilboð eða samningsgrundvöll
sem Ársæll hefir ekki þekkt
fremur en almenningur. En því
er þá ekki þeim samnings-
grundvelli lýst? Með hverju ætla
þeir Sósíalistar, að bæta fiskinn
upp, svo að Rússum þyki hann
eftirsóknarverðari en annar
fiskur og eftirsóknarverðari en
verið hefir?
Eða halda þeir, að þar séu nú
nALLDÓR KRISTJÁNSSON:
TÓBAK
Hefir tóbakið gleymzt?
Smám saman fjölgar þeim
vörtegundum, sem skammtaðar
eru hér á landi. Skömmtunin er
gerð af nauðsyn til að spara
gjaldeyri og láta menn búa við
jafnrétti, eftir því sem auðið er.
Ein er sú vörutegund, sem enn
er ekki farið að skammta, en
allt virðist þó mæla með að
skömmtuð sé. Það er tóbak.
í þessari grein er ætlunin að
rifja upp helztu ástæður fyrir
því, að það er þjóðhagslega rétt
og æskilegt, að skammta tóbak.
Bæði er það beinn gjaldeyris-
sparnaður og auk þess eru áhrif
tóbaksnautnar þau, að hér er
um geysilegt menningarmál að
ræða.
Fjáreyffslan.
Hvað koistar tóbaksnaútn ís-
lendinga beinlínis í útlögðum
erlendum gjaldeyri? Síðastliðið
ár nam innflutningux tóbaks
rösklega 5 miljónum króna og í
júlílok þessa árs var innflutn-
ingurinn orðinn 3,9 milj. Virð-
ist því mega áætla, að þjóðin
gefi að óbreyttum ástæðum 5
miljónir króna á hverju ári fyrir
tóbak.
Það má vel vera að sumum
finnist að 5 miljónir á ári séu
iítilræði fyrir jafnmikla þjóð og
okkur. En þó mun þeim, sem af
mestum áhuga og ósérplægni
'iafa unnið áð ýmsum menning-
irmálum okkar, t. d. skógrækt,
5kólamálum, íþróttamálum, svo
að eitthvað sé nefnt, þykja það
góður tekjustofn, ef þeir mættu
ráðstafa þessu fé fyrir hugðar-
mál sín, og þó ekki væri nema
lítill hluti af því, t. d. einn
fimmti. En mér skilst að það
væri manndómslegast og far-
úsnar upp einhverjar góðgerða-
?tofnanir, til að yfirkaupa af-
urðir þeirra þjóða, sem minnsta
hafa ráðdeild oog manndóm til
að stjórna málum sínum, svo að
bær séu samkeppnisfærar?
SSKÖIV
sælast að hugsa sem svo, að
þarna væri fé, sem hægt væri
að ráðstafa betur en gert hefir
verið.
Það væri fyllilega eðlilegt, að
sú ríkisstjórn, sem ætti sér mörg
hugsjónamál og einlægan fram-
farahug, reyndi að bjarga ein-
hverju af þessu fé og helzt sem
mestu, frá því að verða að reyk
en beindi því að varanlegum
og þjóðhollum framkvæmdum.
Siðferffisvandamálin.
Enginn mun mæla á móti því,
að tóbaksnautn geti verið óholl
siðferðislega. Það er orðið við-
urkennt, svo að ekki verður
hrakið, að afbrot barna og ung-
linga standa í nánu sambandi
við tóbaksnautn. Það liggja fyrir
skjal>egar og opinberar skýrslur
íslenzkra löggæzlumanna um
þau efni. Innbrot unglinga i
Reykjavík eru oftast nær fram-
in til að ná í tóbaksvindlinga
eða peninga til slíkra kaupa.
Það er athyglisvert svarið,
sem haft er eftir barna- og ung-
lingadómaranum heimsfræga í
Ameríku, Ben Lindsay, þegar
hann var spurður hvort hann
reykti: „Nei, en ég hefi þekkt
marga, sem gera það.“ Þeir, sem
fara með mál barna og ung-
linga, sem lent hafa á siðferði-
legum glapstigum, kynnast
mörgum sem reykja.
Um hitt þarf svo ekki að efast,
að oft verða áhrifin slæm og'
óholl, þó að ekki leiði til beinna
lögbrota. Enginn mun halda að
tóbaksreykingar gegni upp-
byggilegu híutverki í skemmt-
analífi unglinga. Og þó að þar
sé erfitt að koma órækum sönn-
unum við, mun það þó rétt, að
áhrif þeirra eru jafnan lamandi
og siðferðilega sljóvgandi.
Við þessu kann einhver að
segja, að þetta sé nú bara, þegar
börnin byrji of fljótt á þessu, en
þeim sé nú alltaf kennt í skól-
unum um skaðsemi tóbaksins.
Við getum líka látið það liggja
IMTUN
milli hluta hver áhrif tóbaks-
nautn kann að hafa á siðgæði
fullþroskaðra manna. En hltt
er víst, að „sígarettan," sem
barninu er bannað að nota, en
aðrir eru með, verður tíðum í
augum þess, tákn þess mann-
dómsþroska, sem það ætlav sér
að ná. Með því að reykja ætlar
það að sýna sig upp úr því vaxið
að þurfa að hlýta fyrirmælum
hinna fullorðnu, þar sem það sé
komið inn á svið sjálfstæðis og
frelsis, sem hefir yfir sér heiil-
andi og seiðandi blæ. Alltof oít
verður afieliðingin siðferðilegt
skipbrot.
Algengasta banamein
miffaldra manna.
Vestur í Ameríku hefir læknir
einn, sem heitir W. J. McCormick
og er frá Toronto í Kanada,
unnið að rannsóknum á ban-
vænum hjartasjúkdómi, sem
mjög hefir farið í vöxt á seinni
árum og kallaður er Coronar
trombose. Sjúkdómur sá lýsir
sér með hjartslætti, óreglulegri
blóðrás, máttleysi og endar með
hjartaslagi af því að blóðkökk-
ur myndast og stíflar blóðæð-
arnar. Þannig vinnur hann
stundum eins og byssuskot á
mönnum, sem ættu að vera full-
hraustir og virðast vera það.
Þessi sjúkdómur er þar vestra
algengasta dánarorsök miðaldra
fólks, og mannskæðari á þeim
aldri, en krabbamein, berklar og
sykursýki til samans.
McCormick athugaði ná-
kvæiúlega öll dauðsföll af þess-
um orsökum í borg nokkurri um
þriggja ára skeið. Þá kom í ljós
að 94% þeirra, sem létust höfðu
reykt mikið fram í andlátið og
hinir 6% voru nýlega hættir að
reykja. Hins vegar hafði ekki
nema helmingur hinna látnu
drukkið áfengi.
Meðalaldur hinna dánu var
52 ár, en þó voru nokkrir innan
við fertugt.
MqCormick gerði sér grein
fyrir því, að þessi hjartasjúk-
dómur var að breiðast ört út
og sérstaklega var það athyglis-
vert, að fjöldi þeirra kvenna,
sem urðu honum að bráð óx
hlutfallslega geysáhratt. Fyrir
einum mannsaldri dó úr hon-
um aðeins ein kona móti hverj-
um 5 karlmönnum, en nú ein
kona móti tveimur karlmönn-
um.
McCormick vissi það vel, að
kv<i*s,fólk hafði nú fyrst á síð-
ustu árum orðið keppinautar
karlmanna í reykingum. Hann
athugaði það líka, að árið 1935
voru reyktir 135 miljarðar
vindlinga í Bandaríkjunum en
árið 1944 voru það orðxúr 333
miljarðar og sams konar þróun
varð í Kanada.
Þessar athuganir McCormicks
leiddu þannig í ljós fullar sann-
anir fyrir því, að „sígarettu"-
reykingar drepa árlega fjölda
manna á bezta starfsaldri.
Þannig er það um allan „hinn
menntaða heim.“ Þessi hjarta-
bilun drepur árlega í Evrópu
'ylliJ# ga y3 úr miljón.
Þessar nýju, vísindalegu at-
huganir, hafa enn eina sögu að
segja um það, hvert stefnt er
neð tóbaksreykingatízkunni.
Allt aff vinna.
Hér ber allt að einum brunni.
Tóbaksnautnin er fjárhagsleg
eyðsla, menningarleg meinsemd
og heilbrigðisleg hætta. Þau
stjórnarvöld, sem vilja góða
meðferð á fjármunum og langar
til stuðla að aukinni ham-
ingju þjóðarinnar, hafa því al-
hliða ástæðu til að stemma
stigu við gegndarlausri tóbaks-
nautn. Slíkar ráðstafanir borg-
uðu sig. Af þeim leiddi að þjóðin
yrði ríkari, mannaðri, hraustari,
hamingj usamari.
Þegar þetta er athugað virðist
það vera sjálfsagður hlutur að
taka upp tóbaksskömmtun. Það
eina, sem gæti mælt þar á móti
væri þá, að það væri of skammt
gengið. En enginn mun geta
kallað það ofstæki að krefjast
skömmtunar á tóbaki, eins og
máli’/ standa nú.
Ég legg því til að upp verði
tekin skömmtun á tóbaki hið
Gullbrúðkaup
Hjónin Ingunn Helga Gísla-
dóttir og Einar Ólafsson að
Þórustöður»r í Bitru, Stranda-
sýslu, eiga gullbrúðkaupsafmæli
í dag. Hafa þau búið allan sinn
búskap á Þórustöðum, nema
tvö ár, sem þau bjuggu í Gröf
í Krossárdal.
Enn er heimili þeirra hjóna á
Þórustöðum. En nú býr þar
sonur þeirra Ólafur Elías',
dugnaðarmaður mikill og góður
drengur.
Frú Ingunn og Einar e/:u við
góða heilsu. Líður þ^im vel á
þessu friðsama og góða heimili.
Árið sem leið varð Einar sjötug-
ur. Var þá getið hér æviatriða
hans og afkomenda.
Allir vinir hjónanna óska
þeim blessunar og þakka góð-
girni þeirra og prúðmennsku.
fyrsta. Mætti haga henni svo,
að allir þeir, sem náð hefðu
ákveðnu aldurstakmarki fengju
skön/ntunarmiða, ef þeir ósk-
uðu. Meðan gjaldeyrísástæður
breytast ekki til muna er
ástæðulaust að láta nýja menn
fá tíbaksskammt, og raunar
væri það hollast og skemmti-
legast, að þjóðin setti sér það
takmark ap láta tóbaksnautn á
íslandi deyja út með þeim, sem
nú hafa lært hana.
Auðvitað kæmi ekki til mála
að skammta börnum tóbak. Mér
skilst að það væri ástæðulaust
að fara neðar en í 18 ára aldur.
Það er þó smærra atriði, ef eng-
um yrði bætt í hópinn, því að
þá h/nkkaði aldurslágmarkið ár
frá ári.
Ég vænti þess að ráðdeildar-
-sör\ ríkisstjórn, áhugamenn um
uppeldismál, heilbrigðisvinir og
yfirloitt allir hagsýnir og góð-
gjarnir menn, styðji þessa hug-
mynd. Hér er mikið að vinna,
ábatinn tvímælalaus og ?,ðferð-
in tiltölulega auðveld og fyrir-
hafnarlítil, einungis ef þjóðin
vill leitthvað gera fyrir framtíð
sína.
Heimsókn í alfinnskar byggðir
þarna létum við okkur líða vel
í rúmlega klukkustund. Börð-
um okkur af og til með hrís-
vindinum en lágum eða sátum
Síðari grein
Er ég hafði skoðað allt bæði
hátt og lágt á Kylá — Paavola-
ed fór ég ásamt Maj-Lis, Jussi
Vesa, konu hans og dóttur til
íumarbústaðar eigi alllangt í
surtu.
Sumarbústaðurinn lá rétt við
ntt „hinna þúsund vatna“ og
/ar þar undarlega fagurt um að
ítast. Birkiskógurinn, með sín-
rm Ijósu og beinu trjám,
.eygði sig heimundir húsið, en
/atnið gjálfraði blíðlega stein-
:nar frá því. Mér var fljótlega
raunir“ á finnskum vötnum.
Þegar við komum aftur úr
veiðiförinni og höfðum snætt.
lá leiðin að helgidómi Finna —
baðstofunni.
Gestgjafinn í sumarbústaðn-
um hafði allt til reiðu í bað-
stofunni. í búningsherberginu
var hlýtt og notalegt og af-
klæddumst við Jussi þar, tókum
okkur hrísvendi í hendur og
héldum inn í sjálfa baðstofuna.
Þar voru steinarnir vellandi og
er Jussi hafði skvett á þá góð-
Bænahús í Vuoliniemi-þorpi í Tavastlandi.
boðið að vera með í veiðiför,
lussí þurfti að vitja um netin
sín, var það eina sjómennskan,
sem ég stundaði í Finnlandi, og
munu flestir íslendingar komast
klaklaust gegnum „sjómanna-
um vatnssopa, myndaðist á að
gizka 60 stiga heitt vatnsgufu-
loft í baðstofunni.
Við Jussi settumst á þar til
gerða trébekki, sem fóru stig-
hækkandi eins og í leikhúsi,
á milli á bekkjunum. Einu sinni
varð hitinn Jussi um megn svo
hann leitaöi í Adamsklæðum út
í guðsgræna náttúruna, sem
beið okkar í öllum sínum yndis-
þokka rétt utan við dyrnar. Ég
varð tvisvar að fylgja dæmi hins
finnska vinar míns, enda var
ég óvanur baðstofunni, hafði
aðeins einu sinni reynt slíkt
áður.
Eftir heimsókn í finnska bað-
stofu mun flesta fýsa að hvíla
sig vel, en til þess hafði ég
engan tíma. Ég þurfti að sjá
lítinn finnskan bóndabæ, sem
var skammt frá. Þar bjó lítill
haltur einyrki, ásamt ráðskonu
sinni. Á þessum litla bæ voru
tvö stór herbergi og eldhús, auk
útihúsanna. Einyrkinn sagðist
vinna 16—18 klukkustundir á
sólarhring enda komum við í
hábjargræðistímanum. — Þótt
húsakynni væru lítil á þessum
bæ, var finnska þjóðareinkenn-
ið, hreinlætið engu síður áber-
andi þar, en á Kylá-Paavolabæ.
Á leiðinni frá þessum litla
bæ, sá ég það fegursta sólar-
lag, sem ég hefi séð utan ís-
lands. Ég kann ekki að lýsa
litum, en ég mæli með því, að
þeir sem geta fest náttúrufeg-
urð á léreft, ferðist meðal
finnskra vatna og skóga; feg-
urðinni þar verður aðeins lýst
af listamönnum.
Gestrisnin í sumarbústaðn-
um var engu síðri en á Kylá-
Paavola og nutum við hennar
til klukkan 11 um kvöidið, þá
kom sonurinn frá Kylá-Paa-
volabæ á trillubát og sótti okk-
ur Maj-Lis, við höfðum ákveðið
ar mér og ýtti mér mjúklega
inn í beztu stofuna. Ég hefi
aldrei, hvorki fyrr né síðar, fund
ið aðra eins hlýju streyma frá
nokkrum manni við þessa
venju snertingu eina saman;
það var sem þessi alvarlegi
Bóndabær í Tavastlanúi.
að vinna alla nótt'na og Hugo
hafði eftirlátið okkur beztu
stofu bæjarins fyrir vinnustofu.
Klukkan rúmlega 12 um nótt-
ina komum við til Kylá-Paa-
volabæjar á ný. — Ég gekk rak-
leitt inn í forstofuna, en Maj-
Lis dvaldist hjá frænda sínum
syni Hugo. Ekki var ég fyrr
kominn inn úr dyrunum, en
Hugo, bóndinn var kominn til
mín, hafði tekið við frakkan-
um mínum og með svipbrigðum
einum boðið mig velkominn aft-
ur. Þegar bóndinn var búinn
að hengja upp frakkann minn,
lagði hann hönd sína yfir herð-
finnski bóndi legði allan hlý-
hug sinn í snertinguna og vissu-
lega sagði hún miklu meira en
mörg orð á skiljanlegu máli.
Á borðinu í beztu stofunni lá
fat með smurðu brauði og eld-
ur brann á arni, okkur Maj-
Lis átti hvorki að skorta mat
né hita við vinnuna.
{
Á ferð og flugi.
Klukkan sex næsta morgun
sótti Jussi mig ósofinn að Kylá-
Paavolabæ, við Maj-Lis höfð-
um unnið alla nóttina og kvaddi
ég hana nú ásamt hinum