Tíminn - 24.09.1947, Page 1

< <
\ ETTSTJÖRI: j
ÞÓRABINN ÞÓRARJNSBON j
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Sltnar 2353 c* 4S7S
PRSNTSMIDJAN EDDA Ö.Í.
ITSTJÓRASKKSPSTOTOS:
SDlJUHtJai. Ltodargötu 8 A
S’f-.iar 3363 og 4373
U-OREtÐSIxA, INNHEIMTA
i OO AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDTTHtíSI, Llaóargðtu 8A
'imi
31. árg.
Reykjavík, miðvikudaglnii 24. sept. 1947
ERLENT YFIRLIT:
Niðurstöður Parísar-
ráðstefnunnar
— 2. grein —
Randaríkiii þurfa að lána 34.4 miljarða til
endurreisnarmnar í Evrópu f jögur næstu árin
í blaðinu í gær var lýst tildrögum Parísarráðstefnunnar um
Marshallstillögurnar, en þær komu fyrst fram í ræðu, sem
Marshalls hélt 5. júní í sumar Utanríkisráðherrar Breta og
Frakka hófu þá þegar viðræður og leituðu samstarfs við Rússa,
og var haldinn þríveldafundur um málið í París 26. júní til 2. júlí.
Ráðstefnu þeirri lauk þannig-, að Rússar skárust alveg úr
leik. Var ýmsu haldið fram um ástæður fyrir þessari afstöðu
Rússa, eins og sagt var frá í blaðinu í gær. — Hér segir svo frá
Farísarráðstefnunni, sem Bretar og Frakkar boðuðu til og nið-
urstöðum hennar, en í næsta blaði mun skýrt frá afstöðu og
viðhorfi Bandaríkjamanna, eftir því sem kostur er.
Parísarráðstefnan
kvödd saman.
Bretar og Frakkar létu málið
ekki falla niður, þótt Rúsíar
vi!du ekki vera með. Dag'nn
eft.ir, að ráðstefnu utanríkis-
ráðherranna þriggja lauk eða
3. júlí, boðuðu Bretar og Frakk-
ar til nýrrar ráðstefnu um Mar-
shallstillögurnar og var öllum
Evrópuríkjunum boðið að senda
þangað fulltrúa, nema Sovét-
ríkjunum og Spáni. Öll ríkin
þáðu boðið, nema þau, sem
heyra undir áhrifavald Rússa.
Ljóst var þó, að sum þeirra
vildu gjarnan taka þátt í ráð-
stefnunni, þótt þau teldu sér
ekki annað fært en hafna þátt-
tökunni á seinustu stundu. T. d.
voru Tékkar búnir að segja frá
því, að þe'r myndu taka þátt
í ráðstefnunni, en afturkölluðu
það síðan eftir Moskvuför for-
sætisráðherrans og utanríkis-
ráðherrans. Finnar svöruðu
ekki heldur neitandi fyrr en
seinasta dagum. Virðist það
ótvírætt, að Rússar hafa ráðið
ríkjunum á áhrifasvæði sínu frá
því að taka þátt i ráðstefn-
unni. Sá orðrómur hefir einnig
gengið, að Rússar hafi boðist-
til að veita þeim svipaöa aðstoð
og Bandaríkin myndu veita
hinum Evrópuríkjunum, en vafa
samt v.Tðist, að geta þeirra
leyfi það.
Störf ráffstefnunnar.
Ráðstefnan, sem Bretar og
ERLENDÁR FRÉTTIR
Petkov, foringi búlgarska
bændaflokksins, var tekinn af
lífi í fyrrinótt, eftir að forseti
landsins hafði synjað náðunar-
beiðni hans. Stjórnir Bretlands
og Bandaríkjanna og mannúð-
arsamtök víða um heim hafa
gert sitt ítrasta til að fá hann
náðaðann, þar sem hann var
harðsnúnasti andstæðingur naz-
ista í Búlgaríu á stríðsárunum
og fullvíst þótti, að hann væri
saklaus dæmdur. Líflát hans
mun því vafalaust vekja mikla
reiði um allan hinn frjálsa
heim.
Ræða, sem Hector Mc Neil
aðstoðarutanríkisráðherra Breta
flutti á þingi sameinuðu þjóð-
anna í fyrradag, var í gær aðal-
umræðuefni heimsblaðanna. —
Þykir hún snjallasta ræðan,
sem þar hefir verið haldin.
Hann gagnrýndi mjög misnotk-
un Rússa á neitunarvaldinu, en
taldi Breta hins vegar ekki geta
fallist á neinar breytingar á
grundvallarkerfi sameinuðu
þjóðanna, eins og t. d. tillögu
Bandaríkjanna um skipun alls-
herjarnefndar við hlið öryggis-
ráðsins. Það væri ekki form
bandalagsins, sem hefði mest
að segja, heldur vilji stói'veld-
anna til samkomulags.
Frakkar boðuðu til, hófst í Par-
ís um miðjan júlí og mættu þar
fulltrúar 16 þjóða. Samkomulag
var þar hið bezta, enda var ekki
fjallað um annað en undirbún-
ingsstarf að þessu sinni. Ráð-
stefnan kaus undirnefndir, er
hver um sig skyldi athuga á-
kveðna málaflokka og svo eina
allherjarnefnd, er skyldi sam-
ræma starf undirnefndanna og
skila heildartillögum. — Ráð-
stefnan átti svo aö koma aftur
saman, þegar allherjarnefndin
hefði lokið störfum, og var
henni þá ætlað að ganga frá
endanlegum tillögum, sem yrðu
sendar stjórn Bandaríkjanna.
Ætlast var til að ráðstefnan
lyki störfum um 15. september
og yrðu tillögur hennar þá af-
hentar stjórn Bandaríkjanna.
Það hefir verið eitt aðalverk-
efni nefndanna, sem unnið hafa
á vegum ráðstefnunnar, að at-
huga og gera tillögur um inn-
byrðishjálp hlutaðelgandi Ev-
rópulanda, er kæmi til fram-
kvæmda jafnhliða láninu frá
Bandaríkjunum, þar sem þetta
er eitt af skilyrðum Bandaríkj-
anna fyrir lánveitingunni. —
Bandaríkin telja að lánveiting
sín komi ekki að notum að öðr-
um kosti. Þegar nefndirnar
höfðu lokið störfum sínum í
byrjun mánaðarins og komið
(Framhald á 4. síöu)
Norræn bókmennta-
verðlaun
Nýlega er lokið verðlauna-
samkeppni um skáldsögu, sem
útgáfufélögin þrjú, Aschehaug
í Osló, Natur och Kultur í
Stokkhólmi og Steen Hasel-
bach i Kaupmannahöfn efndu
til. Náði samkeppnin yfir Norð-
urlöndin þrjú, Noreg, Svíþjóð
og Danmörku. í hverju landi var
nefnd, sem dæmdi handrit, er
bárust í landi hennar, en síðan
allsherjarnefnd, er dæmdi um
þau handrit, sem landsnefnd-
irnar höfðu valið til aðalkeppn-
innar.
Aðalverðlaunin voru 30 þús-
und krónur, og hlaut þau ungur
norskur rithöfundur að nafni
Arne Skauen. Nefnist saga
hans „Fest i Port des Galets."
Landsverðlaun hlutu: Anders
Karr (Svíþjóð) fyrir söguna:
„Hvers vegna blómstrar möndlu-
tréff ekki?“ en í Danmörku var
verðlaununum skipt milli þeirra
Erik Kjeld Olsens fyrir bókina
„Nogle of de Dage“ og G.
Scocozzas fyrir söguna „Træet
uden Frugt.“ Landsverðlaun
voru 5000 kr.
Bók Skauens er talin mjög
góð. Fjallar hún um fimmtán
ára gamlan dreng, sem þjáist
af bældum ótta.
173. blað
Þrjátíu barnaskólar eru í smíðum á þessu ári
Danshur fimleihaflohfcur í Ameríhu
Unnið er að meiri og minni stækkun allra
gagnfræða- og héraðsskóla
Frásögn Ilelga Elíassonar fræðslumálastjóra.
Nú er veriff að reisa mörg ný skólahús í kaupstöðum landsins
og í dreifbýlinu. Mörg þessara skólahúsa eru langt á veg komin,
en önnur eru í byrjun. Á komandi vetri verffa einnig tekin upp
ymis nýmæli á skólahaldi landsins, sem er þáttur í framkvæmd
hinnar nýju fræffslulöggjafar.
TJndanfarið hefir danskur fimleikaflokkur, undir stjórn Flensted Jensen,
ferðast um Ameríku og haft sýningar við mikla aðsókn. Meöfylgjandi
mynd var tekin, þegar flokkurinn hafði sýningu í Calgary í Kanada
fyrir 25. þúsund áhorfendum.
Matsala Fæðiskaupendafélagsins
Félagið hefir margvisleg áform á prjóimmim
Um síðustu mánaffamót tók fæffissala Félags fæffiskaupenda í
Reykjavík til starfa. Eins og áffur hefir veriff skýrt frá í blöffum,
var félagiff stofnaff árið 1945 og voru stofnendur 150.
í gær var blaðamönnum boð
ið til kvöldverðar á matsölustað
félagsins, en hann er í fyrrver-
andi veitingastað Bandarikja-
flotans í Kamp Knox. Eru húsa-
kynni þar hin vistlegustu. Hefir
félagið tekið húsnæði þetta á
leigu af Reykjavíkurbæ og greið-
ir fyrir það 750 kr. á mánuði.
Matsala þessi er rekin með
talsvert öðru sniði, en aðrar
fæðissölur hér í bæ. Aðalmis-
munurinn er í því fólginn, að
menn afgreiða sig að mestu
leyti sjálfir. Er fyrirkomulag
það, sem þarna er notað, að
ýmsu leyti til fyrirmyndar, m.
a. vegna þess að með þeim af-
greiðslumáta, sem þarna er
hafður, þarf mun færra starfs-
fólk við matsöluna en ella, án
bess að það hafi í för með sér
nein óþægindi fyrir þá, sem þar
kaupa fæði. Önnur nýjung er
(Framhaíd á 4. siðu)
Fundur Framsóknar-
ÍJ-
Eyðing tundurdufia
Samkvæmt skýrslum frá Árna
Sigurjónssyni, Vík, Mýrdal, til
Skipaútgerðar ríkisins, hefir
Árni frá þvi seint í ágúst og þar
til um miðjan september gert
óvirk tundurdufl á eftirgreind-
um. stöðmn:
3 á Höfðafjöru, Mýrdal; 1 á
Bólhraunsfjöru, Álftaveri; 1 á
Kennaraskorturinn.
Síðustu ár hefir verið mikil
ekla á barnakennurum í land-
inu og er það enn. Vantar nú
mikið á, að tekizt hafi að ráða
menn með kennaraprófi í allar
kennarastöður, er auglýstar
hafa verið lausar til umsóknar
í haust. Helgi Elíasson fræðslu-
málastjóri hefir í viðtali við
Tímann skýrt frá ýmsu varð-
andi þessi mál.
Ástæðurnar fyrir því, hversu
erfitt er að fá kennara, segir
Helgi, eru ýmsar. Þó tel ég tvær
ástæður hafa sérstaklega mikið
að segja í þessu sambandi. í
fyrsta lagi fór mikið af mönnum
með kennaramenntun í betur
launaðar stöður á stríðsárunum,
en þá var eins og kunnugt er,
mun auðveldara að fá góðar
stöður bæði í einkarekstri og
hjá því opinbera en verið hafði
um langt skeið. Þar við bættist,
að með vaxandi velmegun stofn-
aði fólk mun fleiri heimili en
áður og kom það að því leyti
niður á kennarastéttinni, að
stúlkurnar giftust og urðu
bundnar við heimilisstörf og
urðu þá oftast að hætta við að
sinna kennarastarfinu.
Önnur veigamikil ástæða er
hversu aðbúð kennara, hvað
snertir húsnæði, er léleg, sér-
staklega víða úti á landi í far-
skólahverfunum. Hins vegar
mun ekki nokkur vafi á því, að
nóg er til af mönnum með
kennaraprófi á landinu i allar
þær stöður, sem lausar eru. Að-
Skógarfjöru, Austur-Eyjafjöll-
um; 1 á Bakkafjöru, Austur-
Landeyjum; 1 á Þykkvabæjar-
fjöru í Holtum. Allt voru þetta
brezk dufl.
manna 1
Fyrsti fundur Framsóknar-
manna í Reykjavík á þessum
vetri verffur í Breifffirffinga-
búff í kvöld og hefst hann kl.
8,30.
Málshefiendur á fundinum
verða ráðherrar flokksins,
þeir Bjarni Ásgeirsson at-
vinnumálaráffherra og Ey-
steinn Jónsson menntamála-
ráffherra. Mun Bj^rni eink-
um ræffa um horfur landbún-
affarins og verfflag landbún-
affarvara, en Eysteinn mun
ræffa dýrtíðarmálin.
Skoraff er á félagsmenn aff
fjölmenna á fundinunj og
einnig eru Framsóknarmenn
utan af landi, sem eru gestir
í bænum, velkomnir á fund-
inn, eins og affra fundi Fram-
sóknarmanna í R&ýkjavík.
Álít Faxaflóanefndarinnar kemnr
út innan skamms
Tvcir íslcndiiigar mæta á alþjóðamóti Itaf-
raimsókna
Árni Friffriksson fiskifræðingur er nýlega farinn utan til að
sitja Alþjóffamót hafrannsókna, sem haldiff verffur í Kaupmanna-
höfn í næsta mánuffi. Fór Árni einnig utan til aff ganga frá
nefndaráliti Fa.xaflóanefndarinnar, sem nú er aff hefjast prent-
un á í Stokkhólmi. En Árni er ritari nefndarinnar. Verffur í riti
þessu að finna mikinn fróffleik um Faxaflóa og rannsóknir, sem
þar hafa veriff gerffar frá fyrstu tíff hafrannsóknanna. Eru þar
og niffurstöffur nefndarinnar um friffun Faxaflóa, en nefndin
mælir eindregiff með henni.
í Faxaflóanefndinni áttu sæti
fulltrúar frá mörgum þjóðum,
sem hlut eiga að málinu og hafa
þar einhverra hagsmuna að
gæta. Eigi að síður varð fullt
samkomulag í nefndinni um að
friðun flóans væri æskileg og
var samþykkt sama efnisgerð á
Alþjóðamóti hafrannsókna, sem
haldið var í London í fyrra. Var
málinu þar með vísað til ríkis-
stjórna landa þeirra, er hlut
eiga að máli, og eiga þær að
koma sér saman um málið.
Á hinu fyrirhugaða þingi Al-
þjóða hafrannsókna í Kaup-
mannahöfn mun Faxaflóamál-
ið ekki verða sérstaklega til um-
ræðu, þar sem stofnunin telur
sig hafa lokið afgreiðslu þess.
Hins vegar verður rætt þar
um hafrannsóknir í Norðurhöf-
um, og skipulögð samvinna
þjöða þeirra, er við þær fást.
Þá gefur hver þjóð um sig upp-
lýsingar um rannsóknir að und-
anförnu og árangur þeirra.
Fyrir íslands hönd situr Her-
mann Einarsson fiskifræðingur
þingið, auk Árna Friðrikssonar.
sókn að kennai'askólanum und-
anfarin ár hefir alltaf verið með
svipuðu móti, nema eitt árið,
er verið var að koma breytingu
á skólarekstrinum í fast horf.
Þrátt fyrir þetta hefir verið
nauðsynlegt að ráða talsvert
marga menn, án kennaraprófs,
í kennarastöður víðsvegar á
landinu, en þó sérstaklega í
farkennarastöðurnar.
Nýju skólabyggingarnar.
Þótt mikil vöntun sé á kenn-
urum, heldur fræðslumálastjór-
inn áfram, er þó annað atriði,
sem veldur enn meiri erfiðleik-
um um skólahaldið, en það er,
hversu erfiðlega gengur að
Ijúka við þau skólahús, er nú
eru í smíðum. Efnisskortur og
ýmislegt annað er þar mikill
þrándur í götu. Sama er að
segja um þau skólahús, sem á-
formað er að hefjá byggingu á
á árinu 1948 og óhjákvæmilega
verða að vera tilbúin svo fljótt
sem nokkur kostur er á. Ýmis
atriði hinnar nýju fræðslulög-
gjafar eru ill framkvæmanleg,
nema að unnt verði að bæta úr
húsnæðisvandræðum þeim, er
skólarnir eiga við að búa.
30 nýir barnaskólar.
Samtals munu nú vera um 30
ný skólahús í byggingu fyrir
barnaskóla landsins. Af þeim
eru 6 í kaupstöðum, en 24 utan
kaupstaða. Fyrir þessar bygg-
ingar mun ríkið þurfa að greiða
á árinu 1948 yfir 7 miljónir kr.
Eitt af því, sem hefir orsakað
bað, hversu erfitt er að fá menn
til að sinna kennslustörfum úti
á landi, er það, hvað húsnæði
er þar yfirleitt lélegt. Nú er ver-
ið að reyna að ráða bót á þessu
með því að reisa marga nýja
skólastjórabústaði. Eru þeir
víðsvegar um landið. Verður
haldið áfram að reisa þá, svo
'em kostur er á. Ættu þessir
nýju bústaðir að auðvelda það,
ið unnt verði að fá hæfa menn
með kennaraprófi til að annast
fræðslustörfin utan Reykjavíkur
Gagnfræffa- og
Héraffsskólar.
Aðsóknin að gagnfræða- og
héraðsskólunum hefir aldrei
verið meiri en nú. Hér í Reykja-
vík er verið að fullgera Gagn-
fræðaskóla Reykvíkinga (Ingi-
marsskólann). Er gert ráð fyrir
að nemendur hans verði um 600
á komandi vetri. Samt vantar
mikið á, að nægt húsrúm verði
til fyrir alla þá, sem vilja stunda
framhaldsnám í einhverri mynd.
Hefir bæjarstjórn Reykjavíkur
samþykkt að hafizt verði handa
um byggingu nýs gagnfræða-
skóla, svo fljött sem kostur er
á. Yrði sá skóli að öllum lík-
indum reistur í vesturbænhm.
Um héraðsskólana er hið
sama að segja. Þeir eru full-
skipaðir og miklu meira en það.
Við flesta þeirra er verið að
byg'gja viðbótarbyggingar, sem
eru misjafnlega langt á veg
komnar, en flestar munu þær
þó verða til í haust og á næsta
ári. Miða allar þessar bygging-
ar að því, að geta tekið á móti
(Framhald á 4. síðu)