Tíminn - 27.09.1947, Blaðsíða 1

ErrSÍKFÓSE:
ÞÓRABDíW ÞÓRARINSSON
ÖTGEFANDI: ^
PRAMSÓKNABFLOKBCURINN )
Slmar 2363 cg «WS \
PR1ÍNTS9Ö3MAN EDÍ3A bX •>
TJTSTJÓRAÉ
SSJDUHÚSI. LSadai-gðtu 0 A
Slmar 2863 os Wt
AFQREIÐSLA, INNHSIMTA
OG AUOLÝSINGASKRIPSTOFA:
EDDDHÚSL Lindwgftuí G A
Sfml tm
31. árg.
Reykjavík, laugardaginn 27. sept. 1947
176. lilad
ERLENT YFIRLIT:
Átök stórveldanna um ítalíu
Tekst vinstri flokkunum að fella Gasperi-
stjórnina?
f fyrradag bárust þær fregnir frá ííalíu, að sex vinstri flokkar,
þ. e. bæði flokksbrot jafnaðarmanna, Aktionistaflokkurinn, flokk-
r>r frjálslyndra verkamanna, lýðveldisflokkurinn og kommúnist-
nr, hefðu gert með sér bandalag um að steypa stjórn de Gasperis
frá völdum. Samanlagt ráða þessir flokkar yfir 233 þingmönnum,
>ín de Gasperi nýtur nú stuðnings 274 þingmanna. Fylgi hans virð-
ist því býsna valt. Jafnframt berast þær fregnir frá þingi sam-
einuðu þjóðanna, að tillagan uni endurskoðun ítölsku friðarsamn-
inganna eigi þar litlu fylgi að fagna, þar sem enn sé stutt frá stað-
festingu þeirra og þeir hafi því ekki enn sýnt sig í framkvæmd.
MOSKVA ATTI 800 ÁRA AFMÆLI t HAVST
Tillagan um endurskoðun
ítölsku friðarsamninganna er
komin á dagskrá þings samein-
uðu þjóðanna samkvæmt ósk
sjö Suður-Ameríkuríkja, en að-
allega hefir þó Argentína haft
forgöngu um það. í fyrstu var
þessu máli veitt lítil athygli, en
síðan hefir það gerzt, að Banda-
ríkin hafa gefið til kynna, að
þau væru hlynnt slíkri endur-
skoðun, og einnig hefir utan-
rík'sráðherra Prakka látið það
sama á sér skilja. Hins vegar
virðast önnur ríki ætla að taka
þessu þunglega.
ítalir kvarta mjóg undan því.
að friðarsamn'ngarnir séu þeim
þungbærir, og þá einkum skaða-
bótagreiðslurnar til Rússa og
missir Trieste og héraða þeirra,
sem þeir hafa orð'ð að láta
Júgós'övum eftir. Þá er ítölsku
nýlendunum enn óráðstafað, en
frá því á að vera gengið innan
tólf mánaða, hvort þær fara
aftur undir ítalska stjórn eða
ekki. Mál þetta blanda^t mjög í
stjórnmálabaráttuna á ítalíu og
átök stórveldanna í því sam-
bandi.
Kri3tilegi nr'ðflokkurinn fer
nú með völd á ítalíu, en á mjög
í vök að verjast, þar sem fjár-
hagsástandið er mjög erfitt og
báðir verkalýðsflokkarnir eru í
stjórnarandstöðu. Kunnugir
menn telja því ekki ólíklegt, að
kommúnistar fá stórauk'ð fylgi
í þingkosningum , þeim, sem
bráð'ega eiga að fara þar fram,
og geti það leitt til þess að
ítalía snúist á sveif með Sovét-
ríkjunum.
Se'nustu mánuðina hefir fjár-
hagsástandið hríðversnað á
ftalíu. Bæði hefir verðlag hækk-
að og atvinnuleysi stóraukizt.
Þetta ástand virðist eiga aðal-
þáttinn í því bandalag vintri
bRŒNOAR
FRBTl
Truman forseti hefir kvatt
forustumenn demokrata og
republikana til fundar við sig
á mánudaginn kemur og mun
hann ræða við þá um aðstoð
við þær Evrópuþjóðir, sem yerst
eru staddar, en það eru ítalir
og Frakkar. Forsetinn hefir lát-
ið þá skoðun uppi á blaða-
mannafundi, að hægt muni
verða að veita þessum þjóðum
bráðabirgðahjálp, án þess að
kalla þurfi þingið saman til
aukafundar.
Brezka stjórnin hefir sent
búlgörsku stjórninni harðorð
mótmæli : vegna morðsins á
Petkov. í orðiendingunni er
bent á, að allir dómararnir,
sem fjölluðu um málið, hafi
verið kommúnistar.
Tilkynnt hefir verið, að 3000
manns hafi látið lífið, er Sikhar
réðust á járnbrautarlestir Mú-
hameðstrúarmanna hjá Am-
ritsar. Síðan hafa árásir á
járnbrautarlestir aukizt og féllu
300 menn, en 250 særðust, er
Múhameðstrúarmenn réðust á
lest með Sikha og Hindúa í
iyrradag.
flokkanna gegn stjórn de Gasp-
eri, sem áöur er minnzt á, en
litlar líkur eru hins vegar til
þess, að þær gætu bætt úr því,
þótt þeir fengju völdin þar sem
fjárhag ítala verður vart bjarg-
að, nema með stórfeldri erlendri
aðstoð. H:ns vegar skapar þetta
vinstri flokkunum aðstöðu til
að vinna næstu kosningar, ef
ástandið hefir ekki batnað áður.
Einkum þykir þetta neyðar-
ástand líklegt til að efla fylgi
kommúnista.
Vænlegasta ráðið til að vinna
gegn framgangi kommúnista á
ítalíu, er aukin aðstoð vestur-
veldanna, og þá fyrst og fremst
Bandaríkjanna, til að flýta fyrir
efnalegri endurreisn ítalíu.
Bandaríkin hafa líka þegar
veitt ítölum ýmsa mikilsverða
fjárhagslega hjálp t. d. afhent
þeim allar ítalskar eignir í
Bandáiríkjunum, sem áttu að
verða upptækar samkvæmt
friðarsamningunum, og hafa
ítal!r fengið þar 150 milj. doll-
ara til ráðstöfunar. Þá hafa
Bandaríkin afhent ítölum öll
ítölsk skip, sem þeir tóku á
stríðsárunum, og endurgreitt
þau, sem fórust. Ennfremur
hafa Bandaríkin gefið ítölum
eftir íi|lar stríðíitekuidíir sí'nar
eða um einn mlljarð dollara alls.
Þá virðist Bandarikj astj órn
hafa í undirbúningi að veita
ítölum bráðabirgðalán áður en
sjálft Marshallslánið kemur t'l
framkvæmda.
Tillagan á þingi sameinuðv
þjóðanna um endurskoðun
ítölsku friðarsamninganna er og
vafa"!aust komin fram til að
styrkja aðstöðu Gasper'stjórn-
arinnar. Leiðrétting á friðar-
samningunum er líkleg til vin
sælda á ítaUu og aðstaðr.
kommúnista er mjög óhæg í
þeim vettvang þar sem Sové
ríkin og Júgóslavía knúðu fra'
þau ákvæði friðartamninganna
(Framhald á 4. siðu)
Bandaríkjamenn
kvattir til sparnaðar
Áskorun Trumans
forseta
Truman forseti birti í fyrra-
dag áskorun til bandarísku
þjóðarinnar, þar sem skorað var
á hana að draga úr neyzlu á
matvörunum, svo að hægt væri
að flytja út meira af þeim til
nauðstaddra þjóða. Jafnframt
tilkynnti hann, að skipuð hefði
verið 26-manna nefnd, sem hef-
ir það hlutverk að gefa almenn-
ingi nánari tilmæli um, hvernig
sparnaðinum skyldi háttað. —
Formaður nefndarinnar er
Charles Luckman, forstjóri
sápuhringsins Lever Brothers,
en flestir nefndarmennirnir eru
þekktir menn á ýmsum sviðum
framleiðslunnar. Meðal þeirra
er Herbert Lehmann, fyrrum
forstjóri UNRRA.
ilp

Moskva, höfuðborg Sovétríkjanna átti 800 ára afmæli í haust og var þess minnst með miklum hátíðahöldum.
Saga Moskvu frá þeim tíma er samtvinnuð sörii Rússaveldis, því að þótt hún hafi ekki verið höfuðborg lands-
ins allan þann tíma, hefir hún verið miðstöð rússneskrar menningar öllum öð'rum borgum framar. i lok
keisaratímabilsins 1917 var Moskva stærsta borg landsins, með um eina miljón íbúa og fluttu hinir nýju
valdhafar þá stjórnina þangað frá Fétursborg (Leningrad). Siðan hefir borgin vaxið stórlega og er Moskva
nú þriðja mesta borg veraldar með 5—6 milj. íbúa. Einkum hefir íbúunum fjölgað á stríðsárunum. Vegna
hinna öru f ólksflutninga, þangað, er húsnæðisleysi þar meira en víðast annars staðar í heiminum. — Fyrir
styrjöldina var þar þó mikið um nýbyggingar, og er meðfylgjandi mynd frá eiriu hverfinu, sem þá var byggt.
Eftir styrjöldina hefir enn verið lítið um byggingar þar, nema þá í þágu framleiðslunnar, því að samkvæmt
hinni nýju fimm ára áætlun Kússa gengur endurreisn og auking framleiðslunnar fyrir íbúðabyggingum. —
Jarðhiti fundinn með mælitækjum
Tæki þessi hafa verið notuð hérlendis í fyrsta sínn á þessu ári
Mikill og almennur áhugi er nú ríkjandi um allt land fyrirf
aukinni hagnýtingu hveraorkunnar. Mönnum er orðið það Ijóst,
hvílíkir fjársjóðir það eru, sem landið býr yfir. Mikill skriður er
nú að komast á hverarannsóknir hér á landi og var skýrt nokkuð
írá jarðborunum í Tímanum í gær.
Á þessu ári hafa í fyrsta sinn
verið notuð hér á landi mæl-
'ngatæki til rannsókna á hvera-
hitanum og til að leita að heitu
yátní. Er hér um að ræða þýð-
ngarmikla nýjung, sem eflaust
\ eftir að hafa mikla þýðingu
pyrir hagnýtingu hveraorkunn-
ar. Hafa tl'raunir með þessi
¦nælitæki, þegar borið nokkurn
írangur, þótt þær séu enn á
ivrjunarstigi, hvað snertir
iverarannsóknir.
Það er rafmagnseftirlit ríkis-
ns, sem haft hef :r á hendi þess-
xr mælingar og standa þær í
'nu sam^andi við jarðborana-
a m kyœmdir stof nunarinnar.
Cefir Gunnar Böðvar: son verk-
'ræðingur aðallega annast mæl-
ngarnar.
í sambandi við jarðboranirn-
ar eru framkvæmdar miklar
-annsóknir á hverasvæðunum,
vem aðallega eru jarðvegsrann-
-óknir. Liggur mi<kið starf í
lessum rannsóknum, enda eru
lær þýð'ngarmiklar í sambandi
/ið boranirnar.
Mælingatæki þessi, sem notuð
^ru til jarðeðlisfræðilegra rann-
-ókna, hafa ekki verið notuð
hér á landi fyrr en í vor. Er-
'endis eru slík tæki mikið notuð,
^æði i Ameríku og víðar til jarð-
vegsrannsókna. Með þeim er t. d.
hægt að finna þykkt ýmissa
'arðlaga, svo sem malar og
andlaga og einnig er hægt með
beim að rannsaka hve djúpt er
t. d. niður á fastan jarðveg, þar
sem fyrirhugað er að reisa bygg-
ingar. Eru tæki sem þessi því
einnig þýðingarmikil, við undir-
búning bygginga- og vega-
framkvæmda. Þá er einnig hægt
að leita með þeim að málmum í
jörðinni, þó hætt sé við að slík
leit beri ekki mikinn árangur
hér á landi og er þó aldrei að
vita hvað fyrir kann að koma í
þeim efnum. Hingað til hafa
ekki' fundizt teljandi verðmæti
í jörðu hér á landi, nema hvera-
hitinn.
Til rannsókna á hverahita þarf
að breyta nokkuð þessum mæli-
tækjum og vinna verkfræð'ng-
ar hjá rafma^nseftirlitinu nú að
þeim endurbótum. Hyggjast
þeir að smíða sjálfir tæki eftir
útlendu tækjunum, en endur-
bæta þau t'l þeirra nöta, sem
þau eru ætluð hér á landi.
Með þessum nýju mælingum
á að vera hægt að finna hvar
hiti er í jörð og sjá að nokkru,
hvernig hann liggur und^r yfir-
(Framha'd á 4. cíðu)
Er Þjórsárbrúin
að falla niður?
Þegar blaðið var að fara í
prentun barst sú frétt hingað
til bæjarins, að brúin á Þjórsá
myndi vera að falla niður.
Vegna þess að ekki var unnt að
ná símasambandi við byggðirn-
ar austan fjalls, þar eð mjög
var orðið framorðið, var ekki
hægt að fá nánari vitneskju um
þetta eða staðfestingu á frétt-
inni.
Haustslátrunin:
Dilkaþungi meiri
en í meðallagi
Erfiðleikar á heim-
sendingu sláturs vegna
umhúðaleysis
Aðal haustslátrun hjá Slát-
urfélagi Suðurlands hófst í
byrjun þessarar viku. Raun-
verulega má þó segja að
slátrunin hafi byrjað um
miðjan mánuðinn, en þá
gekk haustverðið á dilka-
kjöti í gildi eins og áður hefir
verið skýrt frá.
Frá miðjum mánuðinum og
fram að síðustu helgi, var sára-
fáu fé slátrað. Staíaði það af
því fyrst og fremst, að bændur
voru mjög önnum kafnir og
áttu óhægt með að koma fénu
hingað. Hafa bændur á Suður-
landsundirlendi yfirleitt verið
störfum hlaðnir við að reyna
að ná heyi saman, en vegna ó-
þurrkanna eiga bændur aust-
an fjalLs talsvert af óþurrkuðu
heyi ennþá og sumir hafa ekki
einu sinni náð allri töðunni í
hús.
Samkvæmt upplýsingum, sem
blaðið hefir fengið frá Slátur-
félagi Suðurlalnds, er meðal-
þungi dilka með betra móti nú
en að undanförnu. Sérstaklega
á þetta við um fé úr uppsveit-
um Árnessýslu. Ýmsir höfðu þó
(Framhald á 4. siSu)
töðvast útgerðin í vetur
vegna beituskorts?
f fyrra nam beitusíldaraflinn 55 þús. tn. af
beitusíld, en veiðin nú er aðeins 20 þús. tn.
Reknetaveiðin á Faxaflóa
hefir gengið mjög stirt á
þessu hausti, sakir erfiðs tíð-
arfars, svo að sjómenn og út-
gerðarmenn eru farnir að
óttast, að til alvarlegs beitu-
skorts gæti komið á vertíð-
inni, ef ekki rætist úr, með
veiðina, alveg næstu daga.
Yfirleitt má segja að síld-
veiðarnar í Faxaflóa hafi geng-
ið mjög illa í haust. Tíðarfarið
hefir verið ákaflega erfitt og
sjaldan gefið á sjó, og þar við
bætist svo, að þegar hefir gefið,
hefir afli«n verið lítill. Að und-
anförnu hafa verið stöðugar ó-
gæftir, en nokkra daga fyrir
miðjan mánuðinn fengu nokkr-
ir bátar frá Akranesi -ágætan
afla, en síðan má heita að síld
hafi ekki sézt.
Nú mun síldaraflinn vera orð-
inn um 20 þús. tunnur, en á
sama tíma í fyrra var hann um
55 þús. tunnur. Vantar því mik-
ið á að næg beitusíld sé komin
á land, þar sem línubátaflotinn
verður sennilega nokkru meiri
i vetur en að undanförnu, þó að
flestir nýju bátarnir stundi
hins vegar togveiðar, ef allt er
með felldu.
Að undanförnu hafa 32 bát-
ar stundað reknetaveiðar í
Faxaflóa og munu útgerðar-
menn ekki sjá sér annað fært
en hætta útgerð bátanna á
reknetin, ef ekki bregður fljót-
lega til hins betra um afla og
tíðarfar. Bátarnir hafa verið
reknir me'ð, tapi í haust, þar sem
ekki hefir veiðst fyrir kaup-
tryggingu skipverja.
Verzlunarjöfnuðurinn
óhagstæður um 147,8
milj. kr. fyrstu 8
mánuði ársins
Samkvæmt útreikningi Hag-
stofunnar nam andvirði út-
fluttra íslenzkra afurða í ágúst-
mánuði kr. 45.617.760, en and-
virði innfluttra vara nam kr.
26.228.232. Verzlunarjöfnuður-
inn var því hagstæður um kr.
19.389.528 í ágústmánuði.
Frá áramótum höfðu íslenzkar
vörur verið fluttar út fyrir kr.
155.989.660 til ágústloka, en inn-
fluttar vörur námu krónum
303.754.130. Verzlunarjöfnuður-
inn fram til águstloka er því
óhagstæður um kr. 147.764.470.
Blaðakosturinn
„Jafnvægi atvinnuveganna" er
ein af grundvallarsetningun-
um, sem lýsa stefnu Framsókn-
arflokksins. — Þetta sást bezt
1939, þegar Framsóknarflokk-
urinn einn allra flokka gekk
undir nauð sjávarútvegsins ó-
skiptur. Vegna þess að bændur
hafa meiri tiihneigingu til að
hugsa eins og þjóð, en ekki eins
og stétt, hefir Framsóknar-
flokkurinn lengst af orðið að
heyja harða baráttu fyrir land-
búnaðinn. Og hætt er við, eins
og hin pólitíska valdskipting er
nú, að þessa muni þurfa við
enn um sinn. Þess vegna veltur
mikið á því, fyrir alla þá, sem
aðhyllast lífsskoðun Framsókn-
arflokksins, að búa svo um, að
flokkurinn hafi blaðakost sem
forsvarsmenn hans telja nauð-
synlegan á hverjum tíma, og
ekki mikið minni en aðrir
flokkar. „Mér hefir oft orðið
hugsað til þess, ef varnirnar
hefðu bilað, þegar síðasta áreið-
in var gjörð á afurðasöluskipu-
lagið", sagði borgfirzkur bóndi
fyrir tveim árum, þar sem rætt
var um blaðakost Framsóknar-
flokksins.
^¦^¦^^"^¦^¦^^^^^^¦^^^¦^^^¦^^¦^^^^