Tíminn - 04.10.1947, Blaðsíða 3

181. MatS
TlMIiVIV, langardaglim 4. okt. 1947
3
Geíið
Frans Rotta. Skáld-
saga eftir Piet Bakker.
Vilhjálmur S. Vilhjálms-
son íslenzkaði. Helgafell.
Stærð: 313 bls. 17x13 sm.
Verð: kr. 25.00 heft í
pappakápu.
Mér er sagt að þessi bók sé
hin fyrsta af þremur um æsku
Fransiskusar Vrijmoeths. Þetta
eru eins konar dagbókarblöð.
Bruis kennara frá því að Franz
litli kemur í skólann til hans,
vanræktur, tortrygginn og hrak-
inn af götunni, og þangað tií
hann bíður dóms eftir að hafa
hent það slys í reiðikasti að
verða valdur að dauða móður
sinnar.
Faðir Frans er drykkfelldur
sjómaður. Fyrr á árum hafði
hann lagt lag sitt um stundar-
sakir við afgreiðslustiilku í fjöl-
leikahúsi. Ári síðar sýndi hún
honum barn, sem hún kvaðst
eiga með honum. Svo álpuðust
þau í hjónaband og börnin urðu
fjögur, þó að maðurinn hefði
enga rækt eða föðurlegar til-
finningar nema til Frans. Svo
endaði þeirra fjölskyldulíf með
ósköpum. Ein persóna sögunnar
líkir móður Frans við tík, sem
vill éta hvolpa sína, og víst er
lýsing hennar ljót og ónáttúr-
leg, því að þar finnast fáar til-
finningar, sem kalla mætti
mannlegar, — hvað þá móður-
legar. Hins vegar er maður
hennar eðlilegt sýnishorn þeirra
ógæfumanna, sem í léttúð og
ábyrgðarleysi drykkjuslarks
binda sér þær byrðar, sem þeim
auðnast ekki að rísa undir.
Sagan um Frans er merkilegt
skáldrit. Lesandanum hlýnar
við að kynnast góðu fólki, sem
þar er lýst í baráttu við for-
dæmingu og auðnuleysi skugga-
aflanna í mannfélaginu. Van
Loon unglingadómari, Muysken
löggæzlumaður, Bruis kennari,
Betje litla og fleiri eru glöggar
og minnisstæðar persónur. Hinn
tvísýni leikur alls þessa góða
fólks við ógæfuöflin heldur hug-
anum í eftirvæntingu og marg-
ur mun fyrirgefa höfundinum,
þó að hann hafi gengið á yztu
þröm hins sennilega í lýsingu
ónáttúrlegrar móður, því að
hliðstæð viðureign um heill og
hamingju hins vaxandi fólks er
víða háð. Það er barátta upp á
líf og dauða, — barátta, sem
engum er óviðkomandi.
Þeir, sem reyna að koma til
hjálpar útburðum eyðilagðra
heimila á berangri lífsins, eiga
það skilið að út séu gefnar bæk-
ur, sem glæða samúð og skiln-
ing á starfi þeirra. Það eiga allir
svo mikið í húfi að störf þeirra
heppnist, — íslenzka þjóðin í
heild þarf þess með.
Skemmtilegra hefði verið að
hafa frágang bókarinnar vand-
aðri og ekki eins reyfaralegan.
Hinn gamli Adam.
Sögur eftir Þóri Bergsson.
Bókfellsútgáfan. Stærð:
231 bls. 19x13 sm. Verð:
kr. 33.00 innb.
Þdjrir Bergsson hefir ulnnið
sér sæti á hinum æðra bekk
meðal þeirra, sem skrifa smá-
sögur á íslandi. Hann kann
flestum betur að segja þær og
tekur oft laglega á sálfræðileg-
um vandamálum og ílækjum.
í þessari bók eru 12 smásögur,
og bera allar einkenni kunn-
áttumannsins. Þórir virðist
fremur skrifa sögur sínar til
skýringar á mannlegu eðli en
1 áróðursskyni. En þð kemur
íram 1 þeim á glöggan hátt holl-
bóka
usta og rækt við þær einkunnir,
sem fegra lífið.
Ef til vill er svikinn hlekkur
bezt gerða sagan í þessari bók,
ógleymanlegt og átakanlegt
dæmi um það hvernig ein gá-
laus og léttúðug vanrækslusynd
eyðileggur skyndilega allan
árangur af fórnfúsum dáðum
margra góðra manna. En það
mun líka geta orðið mörgum til
heppilegs skilningsauka á sál-
arlífi sjálfs sín og annarra, að
lesa um Freystein í Fjallskóg-
um og fleira í þessari bók.
Stundum finnst lesendanum,
að Þórir Bergsson lýsi því,
hvernig líf manna hafi sinn
gang, án vilja þeirra, óviðráð-
anlegur leikur örlaganna og
eðlisins. Ég sé ekki að sögur
hans séu neitt óraunsærri fyrir
því, enda gleymir hann ekki
viljalífi og persónuleika fólks-
ins, þó að stundum komi fyrir
lítið. Er það ekki eins og þegar
horft er á mannlífið sjálft?
Ýmsir myndu kjósa léttari og
glaðværari blæ á sögum Þóris.
Um það verður hver að hafa
sinn smekk, en það er bæði feg-
urð hamingja, list og sannleikur
í þessum sögum, og það ætti að
nægja hugsandi fólki.
Gráúlfurinn eftir H.
Armstrong. Ólafur Þ.
Kristjánsson þýddi.
Helgafell er að gefa út bóka-
flokk, sem nefnist Listamanna-
þing II. Bækurnar eru þó ekki
samstæðar að öðru en útliti, en
þær eru allar í sama broti og
bundnar í smekklegt og sfioturt
band. Þessar bækur eru ekki
seldar einstakar, heldur flokk-
urinn í heild, 10 bækur alls.
Gráúlfurinn er ævisaga Múst-
afa Kemals, sögð í ævisögustíl
hinum nýja, þar sem lýst er
náið hugsunum, sálarástandi og
samtölum persónanna. Lesand-
inn fær grun um að þetta sé nú
e. t. v. ekki allt fyllilqgja sönnuð
raunhæf sagnvísindi út í yztu
æsar. En þessi frásöguháttur
gerir söguna lifandi og skemmti-
lega og þarf ekki að raska meg-
insannindum hennar.
Tveggja hluta vegna er vert
að lesa Gráúlfinn, auk skemmt-
unarinnar. Annað er stíllinn.
Hann er með afbrigðum stutt-
orður og gagnorður. Það er því
sums staðar undra mikið efni
í litlu máli. Þessi stíll er svo
fágætur og sérstakur í íslenzk-
um bókum, að rétt er að kynn-
ast honum og mætti daglegt rit-
mál yfirleitt sveigjast nær hon-
um.
Hitt er svo sjálft efni sögunn-
ar, lýsingin á tápi, einbeitni og
þrótti mannsins, sem brýzt til
æðstu valda með þjóð sinni og
bjargar sjálfstæði hennar og
stjórnar endurreisn og fram-
förurp í landinu. Sú saga sýnir
algilt ágæti manndómslegra
eiginleika, en jafnframt birtir
hún muninn á einræði og lýð-
ræði. Því að Mústafa Kemal
var harðstjóri, sem virti engin
mannréttindi og ruddi þeim
miskunnarlaust til hliðar, sem
hann var hræddur um að yrðu
völdum sínum og stefnu hættu-
legir, og hirti þá aldrei um lög
eða rétt.
Þannig er mikill fróðleikur
um þjóðfélagsmál I þessari bók.
Hún lýsir því hvernig glæsilegt
framfaratímabil i sögu Tyrkja
hófst og hvernig stofnað var til
þeirrar nýsköpunar. Það er
fróðlegt að bera stjórnarhætt-
ina þar og valdabaráttuna sam-
an við jjað, sem við þelykjum.
Það mun gera lesendurna betri
lýðræðismenn. H. Kr.
Erich Kástner:
Gestir í MikLagarði
— í þetta sinn má það svo vera, sagði Jóhann há-
tíðlega.
— Nú skil ég, hvers vegna yður ofbauö aðbúðin að
Eðvarði, sagði Hagedorn.
Þeir Hagedorn og Tobler settust nú við borðið.
— Þið hafið svei mér leikið ykkur að mér, sagði
Hagedorn. Og hvað nuddlækningarnar snertir, ætti ég
eiginlega að höfða skaöabótamál á hendur ykkur. En
meðan ég man — ég keyti vindlakassa handa Jóhanni
og tinbikar hancla þér, Eðvarð. Svo voruð þið farnir,
þegar gjafirnar komu.
Þeir Tobler og Jóhann brostu báðir og þökkuðu
hugulsemina. Allt í einu var eins og Tobler myndi eftir
einhverju. Hann sneri sér að Jóhanni og spurði:
— Hefir Tidemann framkvæmdastjóri hring.
| — Ekki enn, herra leyndarráö, svaraði Jóhann.
| — Ég ætla nefnilega að kaupa Miklagarð, sagði
Tobler við Hagedorn. Ég hefi hugsað mér að veita
tveimur mönnur þar burtfararleyfi.
Ilagedorn virtist hugsi.
— Mér finnst ekki rétt af þér að hefna þln á þeim,
þó að þeir séu slæmir, sagði hann svo. Þeir eru aðeins
starfsmenn annarra. Þeir gera aðeins það, sem þeir
álíta, að eigendurnir vilji, að gert sé. Auk þess gekk
það brjálæði næst að koma þangað svona förumanns-
\ lega til farc».
— Er þetta rétt, Jóhann? spurði Tobler.
— Hér um bil, svaraði Jóhann. Mér finnst samt
orðið brjálæði of kröftugt.
Þeir Tobler og Hagedorn hlógu báðir.
Nú kom frú Hagedorn inn.
— Það er gott að vera, þar sem mönnum er glatt í
geði, sagði hún. — Nú veit ég það allt, bætti hún við
og sneri sér að syni sínum. Ungfrú Tobler hefir sagt
mér alla söguna. Hún var orðin dauðhrædd um þig.
Það var hennar sök, að þeir héldu, að þú værir miljóna-
mæringur. — Mjög heillandi stúlka, herra leyndarráð.
— Ég heiti Tobler, svaraöi hann. Eða á*ég ef til vill
að kalla yöur náðuga frú?
— Mjög heillandi stúlka, herra Tobler, endurtók
gamla konan. Og þið bæði trúlofuð, Fritz!
— Ég sting upp á því, að brúðkaupum okkar verði
slegið saman, sagði Hagedorn.
— Það ætti að verða auðvelt, sagði Tobler brosandi.
Frú I-Iagedorn klappaði allt í einu saman lóíunum.
Hagedom hélt fyrst, að hún væri að fagna þessari
nýju ákvörðun um sameiginlegt brúðkaup.
En svo opnuðust dyrnar. Inn kom ung stúlka og
roskin kona á eftir henni.
Hagedorn rak upp lágt óp. Svo spratt hann á fætur
svo snögglega, að stóllinn valt um koll, og hljóp með
útbreiddan faðminn á móti stúlkunni.
— Loks, hvíslaði hann, þegar hann hafði faðmað
hana og kysst.
— Áíitin mín, sagði Hildur. Ertu reiður við mig?
Hann þrýsti henni enn fastar að sér.
— Ætlið þér að nísta unnustu yðar sundur, spurði
hin konan. Þér þurfið ekki að óttast, að neinn hrifsi
hana úr fangrnu á yður.
Hann leit við.
— Frú Kunkel? sagði hann. Eruð þér komin hingað
lika. Eðvarð hefir þá boðið yður líka.
Stúlkan horfði brosandi á hann.
— Manstu ekki, hvað ég sagðist heita? spurði hún?
— Jú — auðvitað. Þú sagðist heita Schulze.
— Það er ekki rétt, svaraði hún. Ég sagðist bera sama
ættarnafn og Eðvarð vinur þinn.
— Jæja, þá það. En hann hét nú Schulze.
— Og hvað heitir hann nú?
Hagedorn leit á Tobler. Loks fór hann að óra fyrir
sannleikanum.
— Ert þú dóttir hans? Drottinn minn dýri!
Stúlkan kinkaði aðeins kolli.
— Og hver er þá frú Kunkel? spurði hann.
— Ég á nú að heita ráðskona hérna á heimilinu,
svaraði hún mynduglega.
— Það hefir þá enginn verið það, sem hann þóttist
vera, sagði Hagedorn undrandi.
— Mundu nú samt eftir auglýsingauppköstunum
þínum, drengur minn, sagði frú Hagedorn allt í einu.
Ég vil ekki, að þau týnist.
— Þau eru á skrifborðinu hans, sem á að verða,
svaraði Tot>er. Hann sleppur nefnilega ekki frá þvl,
að stjórna auglýsingadeildinni. Og svo verður einhver
að taka við af mér, þegar ég sézt í helgan stein.
— Varlega, pabbi, sagði Hildur. Ef Fritz á að kvænast
fyrirtækinu, geng ég í klaustur. Og þá væri gaman að
sjá, hvað yrði úr ykkur.
— Mér verður nú fyrst hugsað til barnabarnanna,
sagði frú Hagedorn hugsandi.
— Hann fær að eiga kvöldin sjálfur, svaraði Tobler.
Ungur og hraustur maður getur eitthvað haft fyrir
stafni á kvöldin, þó að hann vinni á daginn. Svo að
það ætti ekki að vera neinu að kvíða, kæra frú.
Þau borðuðu nautakjöt og englatitur. Á eftir matnum
var drukkið kaffi og konjakk. Þau voru að byrja að
Sparnaður
er svariS gegn verðbólgu og slýrtíð.
Verzlið við kaupfélögin og sparið
þannig fé yðar.
amband ísl. samvinnufélaga
4S4SS*Í44444$S4Í44444444S444«4Í4$44*«$Í444444$54S4S4$««4$44>54
Dráttarvextir
I þessari viku og fram á þriðjudaginn 7. þ. m.,
eru síðustu forvöð fyrir skattgreiðendur í Reykja-
vík til að greiða gjöld sín í ár án dráttarvaxta.
Á það, sem þá verður ógreitt falla dráttarvextir
frá gjalddaga.
Tollstjóraskrifstofan
Hafnarstræti 5.
IVil kaupa |
björgunarbát {
með öllum útbúnaði til utanlandssiglinga. Báturinn sé
minnst fyrir 16 menn.
Skipaútgerð ríkisins.
Svo mun fara fyrir fleirum
Bókaútgáfan Norðri er ekki
síður þekkt og vinsæl fyrir hin-
ar skemmtilegu og góðu ungl-
ingabækur sínar, en aðrar
Noröra-bækur. Fyrir nokkrum
árum síðan byrjaði Norðri út-
gáfu á Beverly Gray-bókunum,
sem hlotið hafa óhemju vin-
sældir ungra stúlkna, og nokkru
síðar hófst útgáfa á bókaflokki
fyrir drengi, sá flokkur hlaut
nafnið Benni. Þá hefir Norðri
hafið útgáfu á Óskabókunum,
sem aðallega eru ætlaðar yngri
lesendunum, jafnt drengjum
sem stúlkum. Allir þessir bóka-
flokkar eiga það sameiginlegt,
að þeir hafa unnið hylli ungl-
inganna, og eru auk þess eft-
irsóttur skemmtilestur fullorð-
inna, kvenna sem karla, og eru
þá bækur vel valdar þegar svo
vel tekst val þeirra.
Af Benna-bókunum hafa
komið út þrjár bækur, er nefn-
ast: Benni í leyniþjónustu,
Benni í frumskógum Ameríku,
Benni á perluveiðum. En fleiri
Benna-bækur eru væntanlegar
á næstunni. — Einn aðdáandi
Benna, ónafngreind stúlka,
hefir nýskeð sent forlaginu
eftirfarandi ljóð:
Norðri þiggðu þökk frá mér,
þú átt góða penna,
en kærstar þakkir kann ég þér
fyrir Kalla, Áka og Benna.
Ekki litlu ausa má
úr ævintýra brunni.
Mér leiddist ekki að lesa um þá
I leyniþjónustunni.
Enn var flogið upp í loft
— ekkl að spyrja að sllku,
slapp frá bráðum bana oft
Benni í Ameríku.
Oft mín sála um það bað
yfir fjöll og heiðar:
Ó, bara ég mætti bruna af stað
með Benna á perluveiðar.
Ég er engin Jessabel
ég er úrval kvenna.
Góði Norðri, gerðu vel
og gefðu mér fleiri Benna.
Ljóðabréfið endar á snjallri
ástarvísu til Benna, og má mik-
ið vera ef þeir Kalli og Áki
gerast nú ekki afbrýðissamir:
Arma báls en ekki táls
um þinn háls ég spenni,
hrind mér ei, þá ein ég dey,
elskulegi Benni.
Norðri hefir beðið blaðið að
geta þess, að óskað væri eftir
að skáldkonan gæfi sig fram,
svo hægt væri að senda henni
Benna-bækurnar áritaðar með
þakklæti fyrir ljóðið.
Búóings
du|t
Ronmt
VanUle
Sítrónn
Appelsftn
SékknlsSi
KRON
Skólavörðustíg 12.