Tíminn - 14.10.1947, Blaðsíða 3
187. blað
TÍMINN, j»riðjndagiim 14. okt. 1947
3
Áttræð:
Guðrún Bergsdóttir
SytFri-Hofdölum
í dag verður áttatíu ára Guð-
rún Bergsdóttir á Syðri-Hofdöl-
um í Skagafirði, ein af mestu
dugnaðar konum Norðurlands
og þótt víðar væri leitað. Guð-
rún er fædd 14. október 1867 að
Þrasastöðum í Stíflu í Fljótum.
Hún er af góðu bergi brotin og
nægir að vísa um það til grein-
ar Péturs Zóphóníassonar ætt-
fræðings í „Tímanum“ frá 11.
september 1945, þar sem hann
minnist fyrri manns hennar á
100 ára afmæli hans. Guðrún
giftist 19 ára gömul fyrri manni
sínum Magnúsi Gunnlaugssyni,
sem var ekkjumaður og 22 ár-
um eldri en hin unga kona
hans. Ekki var aldursmunurinn
til hnekkis hjónabandi þeirra,
sem í alla staði var hið farsæl-
asta. Þegar þau byrjuðu búskap
1887, að Tungu í Stíflu, var bú-
stofn þeirra 1 kýr, 2 hross og 6
ær er hann átti, en sjálf átti
hún 2 ær. Má öllum ljóst vera,
að með slíkum efnahag þurfti
dugnað og sparsemi til að verða
velmegandi, þar er líka á bætt-
ist mikil ómegð, því á 20 árum
eignuðust þau hjón 14 börn, og
af þeim eru nú á lífi 9, 5 synir
og 4 dætur. Afkomendur Guð-
rúnar eru nú yfir 90, því hún
er fyrir nokkru orðin langamma.
í Tungu búa þau hjón í 3 ár
og á þeim árum byggja þau upp
bæinn að nokkru og er það
sýnilegt að áræði og ósér-
plægni hefir verið fyrir hendi,
því ekki var Tunga þeirra eigna
jörð. Frá Tungu flytja þau 1890
að Saurbæ í Kolbeinsdal og búa
þar í ellefu ár. Á þeim árum
hi'^sa þau bæinn að öllu og
flest útihús. Enn er það leigu-
jörð, sem þau sýna slíka holl-
ustu. Á þessum árum þeirra í
Saurbæ, eru mín fyrstu per-
sónuleg kynni af Guðrúnu, þá
kemur hún i Brimnes til mín í
þeim erindum að fá tilsögn hjá
mér í fatasaum, þótt ég að vísu
hefði enga sérstaka kunnáttu
í slíkri iðn, hafði maður þó
lært að þeirra tíma sið að vera
sjálfum sér nógur, í sem flestu
er að heimilishaldi laut. Á mínu
heimili var til saumavél, er þá
voru sem óðast að ryðja sér til
rúms. Guðrún var óvenjulegur
nemandi, því allt lék í höndum
hennar, sem æfð væri, og er
fötin á mann hennar voru full-
gerð var hún ánægð. Þessi lítil-
fjörlega tilsögn jók henni áræði
og var sú eina sem hún hlaut
um dagana, en eftir það saum-
aði hún allt fyrir sitt heimili,
jafnt á karla sem konur, með því
snilldar handbragði, er víða
hefir verið rómað, samfara flýti
í vinnubrögðum, sem hún átti
flestum meira af. Með því stóra
heimili er Guðrún hafði um að
hugs.a, vann hún hvern vetur
sextíu álna voð, fyrir utan það,
sem útheimtist til heimilis-
þarfa. Þetta seldi hún til sjávar-
síðunnar fyrir fisk til heimil-
isins. Fór hún ætíð sjálf í slíkar
ferðir og verzlaði með varning
sinn, því ekki stóðu ferðalög
frekar en annað fyrir henni ef
á þurfti að halda. Frá Saurbæ
'flytjast þau hjón 1901 að Syðri-
Hofdölum í Skagafirði, og enn
byggja þau öll bæjarhús þar á-
samt gripahúsum. Byggingarn-
ar voru á öllum þessum þremur
heimilum úr timbri, torfi og
grjóti. Allir munu skilja, að
mikið fé hefir verið lagt til
slíkra framkvæmda, og þá var
Vinnan ekkert smáræði, og hefði
ekki einvirki getað slíku af-
kastað, ef við hlið hans hefði
ekki staðið önnur eins tápkona
sem Guðrún var, því að öllum
smíðum vann hún með manni
sínum, risti torf, hlóð veggi,
með þeim snilldarbrag að karl-
■ menn unnu ekki betur. Enda
stóð hún hinu strekara kyni
^ jafnfætis í hvaða vinnu sem
! var. Manns hennar er áður
minnst, eins og fyrr segir á 100
i ára afmæli hans. Hann var
framúrskarandi duglegur og
hagur á tré og járn. Margir
munu spyrja: Hvaða tíma hafði
þessi kona aflögu til að leysa
af hendi barnauppeldi, er var
unnið af skyldurækni og mynd-
arskap. Er hún giftist Magnúsi,
fóy til þeirra stjúpdóttir hans
af fyrra hjónabandi, Ólöf Sig-
urðardóttir, mæt heiðurskona,
er dvaldi á heimili Guðrúnar til
dauðadags. Það var hún sem
var önnur hönd húsfreyjunnar
við barnauppeldið, var þeim
umhyggjusöm, sem bezta móð-
ir, enda fékk hún í elli sinni
umbun verka sinna, því í mörg
ár lá hún rúmföst á heimili
Guðrúnar, og naut hinnar
traustu og öruggu umsjónar
hennar og barna hennar í rík-
um mæli.
(Framhald á 4. siðu)
garði, svo að þar mynduðust
trjágöng eða skógarlundur. —
Slíkt er til fyrirmyndar, hvernig
sem á það er litið.
Stundum er sagt, að þjóðin sé
orðin fráhverf andlegu lífi og
þá einkum trúarlífi: Þá er
gjarnan vitnað í hrörlegar
kirkjur og illa hirta kirkju-
garða. Þeim, sem mest tala um
slíkt ,er það svo sár þyrnir í
holdi, ef fimmtugasti hluti þess,
sem á einu ári er varið til tó-
bakskaupa í erlendum gjaldeyri,
er lagður í kirkjubyggingu ein-
hvers staðar. Það er eins og
menn séu ánægðastir með ó-
fremdina.
En það eru ekki fyrst og
fremst fjárfrekar framkvæmdir,
sem nauðsynlegar eru vegna
kirkj ugarðanna. Þeir þurfa
einkum vakandi og hlýja um-
hyggju og skilning á því, hvað
trjágróðurinn getur fyrir þá
gert. Það er áreiðanlegt, að
með honum er hægt að setja
þann hátíðasvip á guðshúsið,
að allt sem þar fer fram verði
áhrifa meira.
Það er sjálfsagt gott, ef ein-
hver félög taka að sér að leysa
vandann. En annars ættu sókn-
arnefndir að gefa þessum mál-
um fullan gaum.
Það eru svo fjölþættar ástæð-
ur sem mæla hér með. Að
rækta fagran garð á samkomu-
stað er menningarmál, jafnvel
þó að þess væri ekki gætt um
leið ,að vel hirtur og fallegur
kirkjugarður er stuðningur við
kirkjulíf í landinu og getur orð-
ið til að gera boðskap kirkjunn-
ar áhrifameiri og voldugri. Og
þess er sízt vanþörf. H. Kr.
----------------------------------------------------——o
A. J. Cronin:
Þegar imgur ég var
skálmaði til mín, tók utan um höndina á mér, án þess að
mæla orð frá vörum og laut að síðustu niður að mér og
kyssti mig á ennið.
„Mér þýkir vænt um að sjá þig, Róbert. Engan hefir tekið
það sárar en mig, að við skulum ekki hafa sézt fyrr,“ sagði
hann.
Rödd hans var ekki reiðileg, eins og ég hafði þó hálfvegis
átt von á, heldur lág og raunamædd. Ég áminnti sjálfan mig
um það, að ég mætti ekki gráta. En það var hörð barátta,
sem ég varð að heyja, þegar Kata kom nú líka, grúfði sig
yfir mig og kyssti mig klunnalega, þótt í bezta skyni væri.
„Við skulum fara að borða.“ Mamma sýndi mér, hvar ég !
átti að sitja, og gerði sér far um að vera broshýr. „Klukkan
er nú orðin hálf-sjö. Þú hlýtur að vera að sálast úr hungri,
vinur minn.“
Við vorum ekki fyrr sezt en pabbi, er sat við annan enda
borðsins, laut höfði og hóf að þylja borðbæn — langa og
undarlega borðbæn, sem ég hafði aldrei heyrt fyrr. Og
hann signdi sig ekki að bænalestrinum loknum. Hann réðist
bara umsvifalaust á rjúkandi nautakjötið og skar það í
þunnar sneiðar, en mamma sýslaði við kartöflurnar og
kálið, er var á hinum enda fatsins.
„Gerðu svo vel,“ sagði pabbi um leið og hann lét dálitla
sneið á diskinn minn. Látbragð hans og svipur vitnuðu
ótvírætt um það, að hann þóttist hafa valið mér reglulega
góðan bita. Allar hreyfingar hans voru hnitmiðaðar og
öruggar. Hann var smár vexti og lítill fyrir mann að sjá,
fjörutíu og sjö ára gamall, grannleitur, fölur og smáeygur.
í svart yfirskeggið hafði hann borið vax, svo að það stóð
þráðbeint út, og hárið var greitt þvert yfir kollinn til þess
að dylja það, að hann var sköllóttur. Yfir svip hans öllum
hvíldi sú mæðuró, sem oft gætir í fari fólks, sem er sannfært
um, að það sé samvizkusamt og starfsrækið, þótt það hafi
ekki hlotið þá umbun og viðurkenningu, er það sjálft álítur
sig eiga skilið fyrir athafnir sínar og eiginleika. Hann var
með lágan, harðan flibba, svarta slaufu og í mjög sérkenni-
legum, tvíhnepptum fötum, bláum með gyllta látúnshnappa.
Á dragkistunni bak við hann lá einkennishúfa með gljáandi
skyggni, ekki ólík húfum sjóliðsforingja.
„Borðaðu kál með kjötinu, Róbert.“ hann seildist til mín
og klappaði mér á öxlina. „Kál er hollt.“
Allra augu hvíldu á mér, og ég átti harla erfitt með að
stjórna þessum undarlega, beinskepta hníf og gaffli. Þessi
hnífapör voru miklu lengri heldur en hnífapörin, sem ég
átti að venjast heima í Dyflinni, og sköptin voru svo ein-
kennilega hál. Við þetta bættist, að ég hafði megnan viðbjóð
á káli, og svo var kjötsneiðin mín hræðilega sölt og seig.
Faðir minn hafði aldrei viljað líta við neinu nema því bezta,
og hann kom heim úr skrifstofunni með alls konar lostæti,
sem annars var ekki á hverju strái. Ég hafði því alltaf borðað '
það, sem mér þótti sjálfum bezt, og var svo mikill gikkur,
að móðir mín hafði oftast orðið að kaupa mig til þess að
bragða venjulegan mat.. En ég fann, að ekki stoðaði að
styggja þennan nýja pabba, svo að ég kúgaði sjálfan mig
til þess að kingja dálitlu af þessu vatnsgrautarlega káli, er
hann hélt svo fast að mér.
Pabbi sá, að ég hafði nóg um að hugsa í taili, svo að hann
leit aftur til mömmu og sneri sér með gætni að því, sem
þau höfðu verið að tala.
„Frú Chapman hefir þó ekki farið fram á borgun?“ Það
var greinilegur áhyggj uhreimur í röddinni.
„Nei, hugsaðu þér — hún gerði það ekki,“ svaraði mamma
lágum rómi. „Samt borgaði hún fargjaldið og fjölmargt
annað. Þetta virtist vera greind og góð kona.“
Pabbi dró andann léttar. „Það er gott til þess að vita, að
til skuli vera þelgott fólk. — Þú hefir þó ekki orðið að taka
bíl við járnbrautarstöðina?"
„Nei — þetta var ekki svo mikið, sem við höfðum með-
ferðis. Hann var vaxinn upp úr öllu, sem hann átti. Og allar
reiturnar virðast hafa farið í útfararkostnaðinn.“
Það var engu líkara en eitthvað herptist saman innan í
pabba, og hann starði út í loftið, líkt og hann sæi þar hrylli-
lega sýn.
„Peningunum var ausið á báða bóga. Það er ekki furða,
þótt lítið yrði eftir.“
„Já, en góði — þau áttu nú við þessi sífelldu veikindi að
stríða.“
„Skynsemin hefir víst ekki verið með í ráðum í því stríði.
Hvers vegna líftryggðu þau sig ekki? Eitthvað hefði það
hjálpað, hefði um dálitla upphæð verið að ræða.“ Hin smáu
augu hans beindust að mér, sem enn var að leitast við að
ljúka við matinn minn, þótt mér gengi orðið seint með ;
hverja munnfyllina. „Það er bezt ég segi það strax, Róbert.
Á þessu heimili er engu kastað á glæ — hér er ekkert látið
fara í súginn.“
Kata.^em sat gegnt mér við borðið, starði ólundarlega út
um gluggann, rétt eins og henni kæmi þetta samtal alls
ekkert við. Nú leit hún til mín með sérkennilegt, samúðar-
fullt bros á vörum. Hún var tuttugu og eins árs að aldri,
aðeins þremur árum yngri' en móðir mín. En það vottaði
ekki fyrir neinu ættarmóti með þeim. Móðir mín hafði þótt
falleg kona, en Kata var ófríð — augun allt of ljós, kinn-
beinin framstæð og hörundið þurrt, sprungið og rauðyrjótt.
Hárið á henni var einkennilega litvana, eins og það hefði
hvorki náð hinum rauða lit Gow-ættarinnar né hinum svarta
lit Leckie-fólksins.
Sparnaður
er svaritt gegn verðból^u og dýrtíð.
Verzlið við kaupfélögm og sparið
þanui{f fé yðar.
Samband ísl. samvinnuf élaga
Tilboð
óskast í:
I. Eimskipið „Bro“ eins og það nú liggur strandað út af
Þormóðsskeri, ásamt öllu því, sem er um borð í skipinu
og því tilheyrir.
II. Björgun á áhöldum og lausamunum, sem eru um borð
í skipinu, sem byggist á greiðslu ákveðins hundraðshluta
af nettósöluverði þess, er bjargað kan'n að verða, þar í
leiga á geymsluplássi, þar til sala á því getur farið fram
og annar kostnaður, er á það kann að falla.
Tilboð má gera í I. og II. lið, báða saman, eða aðeins
annan hvorn, og sé, þeim skilað í skrifstofu okkar hið
fyrsta og eigi síðar en fyrir hádegi 16. þ. m.
Trolle & Etollie h.f.
Eimskipafélagshúsinu.
Flugkennsla
Vegna þess að nokkrir nemendur eru að útskrifast úr
Flugskólanum, getum við tekið nýja nemendur.
Flugskólinn mun starfa í vetur, og flogið er alla daga vik-
unnar. Einnig lánum við þeim nemendum, sem ljúka
prófi hjá okkur, flugvélar fyrir minna gjald. Ráðgert
er að hefja flugkennslu víðsvegar um landið, ef næg
þátttaka fæst. — Leitið upplýsinga, skriflega eða
munnlega, í skrifstofu okkar á Reykjavíkurflugvelli.
Einnig gefum við upplýsingar milli kl. 12—1 og í
síma 7414.
m
Vélflugudeild Svifflugfélags Islands
Pósthólf 1069.
♦♦
::
Umsóknir
|
«
::
I '
::
«:«::««::
um styrk úr styrktarsjóði ekkna og munaðarlausra «
barna íslenzkra lækna, sendist undirrituðum fyrir 8
1. des, næstkomandi. «
Halldór «Hausen. «
1 >
i; Unglingavantar
til a$ bera út Tímann víðsvegar um
bæinn. Gott kaup. — Talið við
greiðsluna strax. — Sími 2323.
<>
o
o
O
o
O
o
O
af- "
o
O
o
I
of this Clean, Family Newspapsr
The Christian Science Monitor
' Free from crime and sensational news . . . Free from poiiticaí
l>ias . . . Free from "special interest” control .. . Free to tell you
the truth about world eyents. Its own world-wide staff of corre*
spondents bring you on-the-spot news and its meaning to you
and your family. Each issue filled with unique self-help features.
to dip and keep.
□ Please send sample copier
of The Christian Science j
Monitor. J
The Chrlstlan Solence Fubllshlng Soclety
One, Norway Street, Boston 15, Mass.
Street.
Clty..
PB-3
□ Please send a one-month |
___ _ trial subscriptfon. I en- j
____—i
close