Tíminn - 15.10.1947, Blaðsíða 3

188. blað
TfiMlNN, Eniðvikudagiim 15. okt. 1947
3
MIMINGARORÐ:
Benóný Helgason
bóndi að Háafclli.
Benóný Helgason, bóndi að
Háafelli í Skorradal, andaðist
að heimili sínu 2. júní síðastl.
Hann var fæddur í Galtavík
við Hvalfjörð, Borgarfjarðar-
sýslu, 29. febr. 1876. Foreldrar
hans voru Björg Halldórsdóttir
og Helgi Bjarnason hinn sterki,
bröðir Jóns oddvita á Akranesi
og Guðbjarna formanns á Litlu-
Grund á Akranesi. Helgi var
glímumaður mikill, afrendur að,
afli, fjörugur og glaðlyndur og
því eftirsóttur til alls félags-
skapar. Þótti það samkvæmi
ekki fullskipað í nágrenni hans,
að hann væri ekki þar með.
Benóný ólst upp í föðurgarði
til 10 ára aldurs, þá andaðist
faðir hans og fluttist móðir hans
með 5 börn sín að Nýjabæ á
Innra-Akranesi, en Benóný var
tekinn til fósturs að Reyni og
ólst hann þar upp.
Árið 1897 giftist hann eftir-
lifandi konu sinni, Guðnýju
Magnúsdóttur, Eggertssonar frá
Eyri í Flókadal, og höfðu þau
búið saman i tæp 50 ár. Fyrstu
10 árin bjuggu þau á ýmsum
jörðum í Skorradal, þar til þau
fluttust að Háafelli 1907, og
keyptu það nokkru síðar. Þar
bjuggu þau í 40 ár.
Þau eignuðust 7 börn, 5 syni
og 2 dætur. Einn son sinn
misstu þau ungan, en 6 börn
komust til fullorðinsára. Ann-
að barn sitt, Guðrúnu, húsfreyju
í Bakkakoti, misstu þau 1946
mjög sviplega og var þá mikill
harmur að þeim kveðinn, eink-
um þar sem hún hafði verið
lengst í heimahúsum. Þau sem
eftir lifa eru: Halldóra, ráðskona
á Reykjum, Halldór, bóndi á
Krossi, Helgi, bóndi og útgerðar-
maður í Vestmannaeyjum, Ólaf-
ur, verkamaður i Reykjavík, og
Eggert. rafvirkjameistari í
Reykjavík.
Benóný hóf búskap með mjög
lítil efni, en þrátt fyrir mikla
ómegð safnaðist honum brátt
fé, einkum eftir að hann kom
að Háafelli. Jörðin er erfið, en
bauð dugandi höndum mörg
hlunnindi, silungsveiði til heim-
ilis, garðlönd, tún og haglendi
mjög gott. Landið er mjög skógi
vaxið, en erfiðar fjallaengjar.
Benóný byggði íbúðarhús og
peningshús úr steinsteypu á
jörðinni, stækkaði túnið, girti
allt landið og vann ötullega að
því að prýða jörðina meðan
kraftar leyfðu. Hann var af-
Kolaviiinsla Norð>
manna á Spitsbergen
Kolaframleiðsla á Spitsbergen þetta
ár er talin muni verða um 300 þús.
smál. en næsta ár er ráðgert að auka
framleiðsluna í 500 þús. smál. en
síðar meir ætti hún auðveldlega að
geta orðið 800 þús. smálestir á ári ef
ekki vantar kunnáttumenn og góð
tæki.
En eigi framleiðslan á Spitsbergen
að aukast þarf að hafa þar fleiri æfða
verkamenn og þá þarf að byggja betur
upp félagslíf nýlendunnar norður þar.
Eins og sakir standa vinna nál. 1000
menn í námunum og alls. eru 1100—
1200 menn við námureksturinn. Það
svarar til að þar væri 7000 manna
bær, ef allt sem með þarf er tekið
með.
En margs þykir við þurfa svo að
sæmilega væri séð fyrir menningar-
legum þörfum nýlendufólksins norður
þar, sem hlýtur að verða einangrað frá
samgöngum við umheiminn allan
heimsskautaveturinn. Meðal annars
þyrfti þá að byggja nýja útvarpsstöð
eða endurvarpsstöð fyrir Oslóarút-
varpið.
burða verkmaður, að hverju
sem hann gekk, manna greið-
viknastur og leið honum illa ef
hann gat ekki gert bón þá, sem
hann var beðinn. Margar ferðir
að vetri til fór hann yfir fjöll
og hálsa í byljum, þá er öðrum
fannst ekki ratfært. Fyrir full-
um 20 árum fældist með hann
hestur, er hann var einn á ferð,
mun hann hafa meiðst mikið,
en kom heim um kvö! dið og
gat fátt um. Varð hann aldrei
sami maður upp frá því.
Kona hans var honum sam-
hent í öllu og blómgaðist bú-
skapur þeirra vel, þó að oft
væri erfitt, sérstaklega framan
af búskaparárunum, meðan þau
bjuggu á leigujörðum, illa hýst-
um og erfiðum. Mun oft hafa
verið erfitt fyrir hana að gæta
bús og barna, er bóndinn var í
ferðalögum til aðdrátta, eða í
fjárrekstrarferðum um erfiðar
leiðir. Hvíldu þá öll störf á hús-
móðurinni. En við þau kjör átti
dalafólk að búa um aldaraðir.
Var Benóný einn af þeim, sem
þekkti tímana tvenna, tveggja
til þriggja sólarhringa ferðir í
kaupstað með lestir eða fjár-
rekstur, og hins vegar jeppa eða
vörubíla heim á lilað. Orðtæki
hans var ávallt, er hann vann
að endurbótum jarðarinnar:
„Hollur er heima fenginn baggi.“
Benóný var glaðlyndur og
hjálpfús og skemmtilegur heim
að sækja, enda var hemili þeirra
hjóna viðurkennt fyrir gestrisni.
Góðlyndur var hann og brá
helzt aldrei skapi, en kæmi það
fyrir, gleymdi hann því seint.
Fjármaður var hann með af-
brigðum og glöggur á fé og átti
oft einna fallegustu og þyngstu
dilkana í sláturstöðum á haust-
in. Sárt mun honum hafa þótt
eins og mörgum öðrum bændum
þessa lands, að sjá á eftir fallega
fénu sínu, er sauöfjársjúkdóm-
ar fóru að höggva skörð í bú-
stofninn.
Hinn 12. júní, þegar sólin
skein í heiði yfir skrúðgrænum
hlíðum Skorradalsns og blóma-
brekkur túnanna skrýddust
sínu fegursta skrúði, safnaðíst
meginþorri íbúa tveggja hreppa
Borgarfjarðar, ásamt fleiri sam-
an að Háafelli til þess að kveðja
hinn látna nágranna sinn og
fylgja honum til hinztu hvídar.
Blessuð sé minning lians.
Ól J. H.
Raddir frá
%
æskustöðvnunm
(Framhald af 2. síöu)
skáldmæltir og um allt drengir
hinir beztu.
f því sambandi er mór ljúft að
minnast þakklátlega langrar vin
áttu þeirra bræðra og trygglynd-
is, sem enginn fölskvi liefir fall-
ið á með líðandi árum. að ó-
gleymdri örlátri gestrisni á
heimili þeirra. Þá er ég eigi síð-
um minnugur þess, að Björn
Brynjólfsson var einn af fyrstu
kennurum mínum, og fór það
starf þannig úr hendi, að síðan
hefi ég borið til hans djúpstæð-
an hlýhug.
Við lestur hins greinagóða og
vel sagða þáttar um Brynjólf
Jónsson hafa því rifjast upp fyr-
ir mér ljúfar minningar. Hitt
skiptir þó enn meira máli, að
hann var enn af hinum kjarn-
miklu íslendingum horfinnar
tíðar, sem verðugt er að minn-
ast, snillingur á sviði sjómennsk-
unnar.
A. J. Cronin:
Þegar ungur ég var
„Þú ert auðvitað búinn að vera eitthvað í skóla?“ spurði !
hún.
„Já.“ Ég roðnaði af því einu, að ég var ávarpaður, og
það var með erfiðismunum, að ég gat stunið upp svarinu.
„Ég var í skóla hjá ungfrú Barty.“ ;
Kata kinkaði kolli. „Var gaman í skólanum hennar?“
„Ó — það var dásamlegt! Ungfrú Barty gaf okkur brjóst-
sykur úr krukku í skápnum, þegar við kunnum kverið vel.“
„Það er góður skóli hérna í Levenford. Ég vona, að þú
verðir þar fljótt heimavanur."
Pabbi ræskti sig. „Ég hafði nú hugsað mér, að hann færi
í bæjarskólann hérna í Jóhannesarstrætinu .... Þú kennir
þar, Kata. Mér finnst viðeigandi, að hann fari þangað.“
Kata vatt sér við í sætinu og hvessti augun á pabba með 1
kuldalegum þrjózkusvip. „Þú veizt ofurvel, að bæjarskólinn
í Jóhannesarstræti er bæði lítill og lélegur. Róbert fer auð-
vitað í latínuskólann eins og við systkinin. Maður í þinni
stöðu |etur ekki verið þekktur fyrir annað.“
„Jæja ....“ Pabbi leit undan. „Getur verið .... En ekki
fyrr en nýtt skólaár byrjar. Er það ekki 14. október? — !
Syurðu strákinn einhvers og vittu, hvað hann kann.“
Kata hristi aðeins höfuðið.
„Hann er þreyttur og ringlaður og ætti í rauninni að vera
háttaður. — Hjá hverjum á hann annars að sofa?“
Ég hrökk upp af mókinu, sem verið hafði að smásíga á
mig, og drap tittlinga framan í mömmu meðan hún íhugaði
þetta vandamál, er henni hafði ekki unnizt tími til að
útkljá í önn og ringulreið síðustu daga.
„Hann er orðinn of stór til þess að sofa hjá þér, Kata ....
Og rúmið þitt er svo mjótt, Murdoch .... Þar að auki vakir
þú svo oft fram eftir við bóklestur. Við getum líklega ekki
komið honum fyrir í herbergi ömmu? Meðan hún er fjar-
verandi, meina ég.“
En pabbi hafnaði þessari uppástungu — hann hristi
höfuðið.
„Hún borgar okkur sómasamlega leigu,“ sagði hann. „Við
getum elcki sett allt á annan endann í herberginu hennar,
án leyfis. Og svo kemur hún líka bráðum heim.“
Murdoch hafði ekkert lagt til málanna. Hann sat álútur
við borðið, lygndi nærsýnum augum á hvern bita, eins og
leynilögreglumaður, er verður að skoða allt sem nákvæmast,
og slafraði matinn í sig með dauðasljóvum svip. Öðru hverju
seildist hann eftir opinni kennsiubók, sem hann hafði lagt
hjá diski sínum, og bar hana alveg upp að nef'nu, eins og
hann væri að þefa af henni. Nú leit hann þó loks upp og
mælti:
„Hann getur sofið hjá afa. Það er eina skynsamlega
lausnin.“
Pabbi kinkaði kolli til samþykkis. En samt var eins og
skuggi færðist yfir andlit hans, þegar afi var nefndur.
Þar með var málið til lykta leitt. Ég hafði verið hálf-
sofnaður, en ég glaðvaknaði við þessi ískyggilegu úrslit. Mér
var ljóst, að ný ógæfa hafði dunið yfir mig. Það var hræði-
leg tilhugsun, ef óg átti að binda trúss við þennan furðu-
lega og mikilúðlega mann uppi á loftinu.
En ég þorði ekki að mótmæla, og ég var líka svo þreyttur,
að ég gat varla haldið augunum opnum. Kata stóð upp og
ýtti frá sér stólnum.
„Komdu þá, vinur rninn," sagði hún. „Er vatnið volgt,
mamma?“
„Það held ég sé,“ svaraði hún. „En ég þarf nú líka að þvo
diskana. Þú mátt ekki eyða of miklu af því.“
Kata hjálpaði mér úr fötunum, þegar við vorum komin
inn í þröngan baðklefann. Ég veitti því athygli, að andlit
hennar roðnaði einkennilega, þegar hún dró af mér síðustu
spj arirnar. Vatnið í baðkerinu var ekki meira en svo, að það
tók mér rétt upp á kálfann. Sjálft var baðkerið orðið gult
af elli, og það hafði sýnilega verið margklesst á það glerungs-
húð, þar sem kvarnazt hafði úr því. Kaata stóð hálfbogin
yfir mér og þvoði mér með dálítilli baðmullarpjötlu, og
sápan, sem hún notaði, var grágul og klessuleg. Ég gat varla
haldið höfði, og það var allt of mikill svefndrungi siginn á
mig til þess, að ég hefði rænu á því að gráta. Ég lét hana þvo
mig og þerra eins og hana lysti, og loks fékk ég að fara
aftur í skyrtuna mína. Kata opnaði hurðina, og við drögnuð-
umst upp stigana. Uppi á efri stigapallinum stóð afi eins
og mórauð vofa, sem stígur frám úr þoku. Mér fannst ég
skynja enn öldusláttinn á sundinu, titring gufubátsins og
hávaðann í neðanjarðargöngunum, þegar járnbrautarlestin
brunaðl í gegnum þau. Og svo rétti afi fram höndina og
tók við mér.
ÞREÐJI KAFLI.
“Áfi var mjög ókyrr í svefni. Hann hraut hástöfum, bylti
sér látlaust á hnökróttri dýnunni og klemmdi mig misk-
unnarlaust uppi við vegginn. Ég svaf samt sem áður, en
skömmu fyrir dögunina dreymdi mig hræðilegan draum.
Ég sá föður minn í síðri, hvítri náttskyrtu með öndunar-
tækið, sem einn kunningja hans hafði ráðlagt honum að
nota, þegar öll læknislyf og önnur úrræði brugðust. Hann
tók sér hvíld öðru hvoru, brún augu hans ljómuðu, og hann
kastaði gamanyrðum til móður minnar, sem stóð álengdar
með sóttheitar hendurnar spenntar framan á maganum.
í~
mmtmmmammmumsmm
LUMA
RAFMAGNSPERUR
eru beztar
Seldar í öUnm
kaapfélögiun landsÍDK.
Samband ísl. samvinnu
JC
cutpmenn
haup^éíöa
Góðfúslega sendið mér jólapöntun yðar
sem fyrst. Fjölbreytt úrval af jóla- oy
ttehifœrisgjöfum.
»
Takmarhaðar birgðir vegna shorts á
hráefni.
\Jaan J^áh
annóóon
Silfurtúni 12, pr. Reyhjavíh.
Pósthólf 1086. Sími 9476.
SPAÐKJÖTIÐ
frá Borgarfirði eystra er komið.
Heiltunnur ....... 125 kg. kosta kr. 1.280,00
Heiltunnur ........ 115 kg. — — 1.180,00
Hálftunnur ........... 55 kg. — — 580,00
Fjórðungstunnur ...... 32 kg. — — 360,00
Pantanir, sein berast snemma dags,
afgreiddar samdægurs.
FRYSTIHÚSIÐ HERÐUBREIÐ
Síini 2678.
DansskóLi
okkar fyrir börn, byrjar þriðjudag 21. þessa mánaðar.
ki. 5 Ballet
kl. 6 Samkvæmisdansar.
Kennslan fer fram að skátaheimilinu við Hringbraut.
Upplýsingar gefnar frá kl. 6—8 e. h.
Keimum fulllorðnum Lancier.
Sif Þórs
7115
Ásta Norðmann
4310

ÚTBREIÐIÐ TÍMANN