Tíminn - 23.10.1947, Blaðsíða 2
2
TÍMIM, fimmtndagmn 23. okt. 1947
194. blað
Fimmtudagur 23. oht.
Lausn dýrtíðarmáls-
ins þolir enga bið
Meðal almennings gætir nú
orðið talsverðrar óþreyju yfir
því, að ekkert skuli heyrast frá
ríkisstjórn og Alþingi um ráð-
stafanir til að vinna bug á dýr-
tíðinni. Vísitölulhækkunin, sem
verður nú um mánaðamótin,
hefir sannfært menn um það
enn betur en áður, að nú er
orðin fyllsta nauðsyn rót-
tækra og áhrifaríkra dýrtíðar-
ráðstafana.
Ríkisstjórnin hefir haft sér
það til afsökunar, að hún tók
við verri arfi af fráfarandi
stjórn en dæmi eru til hérlendis
um lengri tíma. Sú stjórn hafði
sóað öllum þéim miklu gjald-
eyrisinneignum, sem hún tók
við, og öllum hinum stórfeldu
gjaldeyristekjum, sem fengust
í stjórnartíð hennar. Hún hafði
látið dýrtíðina vaxa viðstöðu-
lítið og gert ráðstafanir, sem
hlutu að auka dýrtíðina eftir að
hún var komin frá völdum, eins
og nú er líka komið á daginn.
Hún hafði fjölgað margvíslegum
opinberum störfum og bitling-
um. Hún hafði skapað slíkt
sukk og óreiðu við ýmsar fram-
kvæmdir, t. d. by'ggingu nýju
síldarverksmiðjanna, að slíkt er
eins dæmi. Og þannig mætti
lengi telja.
Það er vel skiljanlegt, að það
tæki núv. stjórn alltaf nokkurn
tíma að finna úrræði til lausn-
ar þeim mörgu vandræðum, sem
hlotizt hafa af þessum og öðrum
hlíðstæðum verkum fyrrv.
stjórnar. En stjórnin er nú líka
búin að fá æðilangan frest eða
um níu mánuði. Ýmsar ráðstaf-
anir er hún Iíka búin að gera til
bóta, eins og t. d. til þess að
draga úr gjaldeyriseyðslunni og
koma markvissari skipan á
fjárfestinguna. En að meginvið-
fangsefninu, sjálfri dýrtiðinni,
hefir hún. ekki snúið sér að
neinu ráði enn.
Af hálfu Framsóknarmanna
hefir jafnan verið litið svo á, að
dýrtíðarmálið ætti að vera
helzta verkefni stjórnarinnar og
hún ætti að snúa sér að því
tafarlaust. Þess vegna hafði
formaður flokksins, Hermann
Jónasson, sérstakan fyrirvara,
þegar greitt var atkvæði um
vantrauststillögu kommúnista á
þingi síðastl. vor, þar sem hann
tók það fram, að hann teldi eigi
tekið nógu skeleggum tök-
um á þessu máli. f samræmi við
þetta sjónarmið lögðu ráðherr-
ar Framsóknarflokksins það til
í ríkisstjórninni, að stéttaráð-
stefnan um dýrtíðarmálið yrði
kölluð saman í maímánuði síð-
astl. og tilraun yrði gerð til þess
að leysa dýrtíðarmálið fyrir sild-
veiðarnar, svo að síldarútgerðin
gæti notið góðs af því. Meiri-
hluti stjórnarinnar taldi hins
vegar ráðlegra að fresta ráð-
stefnunni til haustsins, en und-
irbúningurinn varð samt þvi
miður ekki betri en það, að
næstum strax varð að fresta
ráðstefnunni, þegar hún kom
saman um miðjan september,
því að gögn vantaði af hálfu
stjórnarinnar, og munu þau
vera fyrst að fæðast nú.
Ríkis^tjórnln verður bæði
þjóðarinnar vegna og sjálfrar
sln vegna að taka þessi mál
fastari tökum og hraða af-
greiðslu þeirra meira en gert
hefír verið hingað tll. Rógur
kommúnlsta um að ekkert þurfi
ííiaíaHfi
Ljót slúðursaga í þingskjali.
Löngum hafa þingskjöl verið
talin til ábyggilegra heimilda,
og alþingismenn yfirleitt gætt
þess, að halda sér þar frá slúðri
og lausafleipri. Það mun því
vekja athygli, þegar frá því er
sagt í þingskjali, að ráðgert hafi
verið að koma á staupasölu í
Alþingishúsinu, en það stendur
nú í greinargerð með einni
þingsályktunartillögu Jónasar
Jónssonar.
Mbl. segir svo frá þessu á
áberandi stað á þriðjudaginn og
farast m. a. orð á þessa leið:
„í greinargerð fyrir tillög-
unni, sem er geysilöng1), segir
flutningsmaður, að það sé nú
„á almannavitorði að til mála
hafi komið að setja upp „bar“
eða snapsaútsölu í þinghúsinuy
og er ekki gott að segja nema
sú „hugsjón" hefði orðið að
veruleika, ef forseti sameinaðs
Alþingis hefði ekki beitt sér á
móti þessari nýjung.“
Hvaðan flutningsmaður hefir
þessar upplýsingar er ekki gott
að segja.“
Þessi frásögn í flokksblaði
forseta sámeinaðs þings, er allt
annað en til þess fallin að kveða
niður og hrekja þær lævíslegu
i) Hér mun þó átt við greinargerð-
ina en ekki tillöguna.
að gera í dýrtíðarmálunum, því
að hægt sé að selja Rússum, Pól-
verjum og Tékkum fisk fyrir
hvaða verð, sem krafizt er,
blekkir engan, sem ekki er af-
vegaleiddur. af Moskvutrúnni.
Stjórnin þarf því ekki að óttast
þessar blekkingar kommúnista.
Hafi kommúnistar líka í hyggju
að efna til verkfalla gegn þeim
dýrtíðarráðstöfunum, sem gerð-
ar verða, — og það munu þeir
Vafalaust gera, ef þeir geta það
— er betra að fá þau átök fyrr
en seinna. Frá hvaða sjónar-
miði, sem litið er, gildir það enn
frekar nú en áður, að allur
dráttur á lausn dýrtíðarmáls-
ins er til ills eins.
svívirðingar, sem hér eru fluttar
um Alþingi.
Frumefni frásögunnar.
Tíminn getur rakið þessa
slúðursögu úr þingskjalinu til
upphafs síns, og er rétt að það
sé gert. Fyrir nokkru höfðu for-
setar Alþingis tekið tal með sér
niðri í þinghúsi og bar á góma
grein, sem þá var nýkomin í
Tímanum og var um forseta-
brennivín. Brugðu forsetar
deildanna á glens og sagði ann-
ar þeirra í gamni, að réttast
myndi vera að svara þessu með
því að koma upp staupabar í
Alþingishúsinu og tók hinn létt
undir það. Forseti sameinaðs
þings kvaðst halda, að það væri
þó ekki rétt.
Felldu þeir síðan talið.
Hér verður ekki um það full-
yrt, hvort Jón Pálmason hafi
tekið deildarforsetana alvarlega
eða ekki, en hitt er víst, að frá-
sögnin á þingskjalinu er orðin
til úr sjálfsáliti Jóns Pálmason-
ar og sannfræði Jónasar Jóns-
sonar við hið nána og innilega
samband, sem er milli þessara
þingskörunga við söguburð og
skýringar að tjaldabaki. Hefir
það komið fram fyrr og víðar,
| enda oft sem greinar í blöðum
, þeirra, ísafold og Ófeigi, eru svo
keimlíkar, að bendir til einnar
frumheimildar. Það eru svoköll-
uð samstofna guðspjöll.
I
1 „Þiff viljið þeim hrasaffa
' hrinda til falls.“
I Það er satt, að hlutur Alþingis
í áfengismálum er sízt ofgóður,
1 eða sæmd þess þar meiri en með
: þarf. En það hefir aldrei þótt
| drengilegt að ljúga sökum á þá,
j sem hent hefir mannorðssly.s og
standa því höllum fæti gagn-
vart almenningsálitinu fyrir
ósvífnum aðdróttunum.
Þm. Suður-Þingeyinga hefir
notað tækifærið til að laumá að
mönnum ósönnu og ærumeið-
andi slúðri um virðulega stófn-
un, sem ekki hefir gætt sóma
síns sem skyldi. Ef alþingi nefði
hreinan skjöld I áfengismálum
og hefði aldrei flekkað hann
forsetabrennivíni né öðru siíku,
myndi það hafa verið vonlaust
verk að segja svona sögur„ því
að enginn hefði trúað. En
hverju má ekki búast við að
menn trúi um þann, sem hrasað
hefir? Þar hafa rægitungur oft
fengið kærkomin tækifæri og
unnizt vel. Þar var svo sem ekki
hvítt að velkja.
Saga J. J. um barinn er til-
efnislaus og ómerkileg. En hún
^ er nú komin á prent og hún er
i að vissu leyti lærdómsrik, og
rétt að menn læri af henn það
| sem hægt er. Og hún varpar
. ljósi á vissa menn og atburði.
! ;_J -H
„Ljót saga.“
Það er verið að reyna að gera
úlfaþyt út úr skipun Jóhanns
Sæmundssonar í prófessorsem-
bættið, síðast í Mbl. á þriðju-
dag. En það hefir farið eins og
fyrri, að sumt verður óljóst og
þvælulegt í því blaði.
Fyrst er vitnað í þau laga-
ákvæði, að ekki megi skipa í
kennaraembætti við háskólann
neinn mann, nema þar til skip-
uð dómnefnd hafi úrskurðað
hann hæfan til að gegna starf-
inu. Svo er reynt að álykta út
frá þessu, að skipun Jóhanns
brjóti í bág við þennan ótví-
ræða vilja löggjafans og sé
„ljót saga, sem ber raunveru-
lega vott um hróplega misbeit-
ingu hins æðsta valds.“
Það þarf Mbls.gáfur og Mbls.-
heiðarleik til svona ályktana.
Hin skipaffa dómnefnd taldi
óskipt og einhuga, aff Jóhann
Sæmundsson væri veí hæfur til
aff gegna prófessorsembættinu.
„Sjálfur Háskólinn.“
í öðru lagi ber ráðherra að
leita umsagnar og álits deildar-
innar. Þetta var líka gert og
fór þá svo, að við fyrstu athugun
mæltu 4 með Jóhanni Sæ-
mundssyni en 5 með Óskari
Þórðarsyni. Þar munaði því ein-
um manni.
MIMIMOARORÐ:
Magnús Guðmundsson
iyrrv. kaupfélagsstjóri og vcrksiniðjustjóri
í gær var Magnús Guðmunds-
son borinn til grafar, en hann
lézt 15. þ. m. á Landsspítalanum
eftir langa og þunga legu.
Hann var fæddur að Sleð-
I
brjótsseli 1 Norður-Múlasýslu 4.
febrúar 1897, en þar bjuggu for- j
eldrar hans. Ungur missti hann :
föður sinn, en ólst upp með
móður sinni, sem hélt áfram
búskap.
Liðlega tvítugur stundaði
hann nám í Samvinnuskólanum
og lauk þar prófi.
Árið 1926 tók Magnús við for-
stöðu Kaupfélags Önfirðinga
undir mjög erfiðum kringum-
stæðum. Var hann þar kaupfé-
lagsstjóri, þangað til 1936, að
hann lét af störfum, en þá lá
Ráðherra hefir veitingarvald-
ið og það eru engin lög, sem
binda hann við tillögur há-
skóladeildarinnar. Það er því
ekki um neitt réttarbrot að ræða
á háskólanum, og þegar ekki
munar meiru en hér í mati á
umsækjendum er varla rétt að '
kalla fylgismenn eða meðmæl-
endur eins umsækjanda „Há-
skólann sjálfan,“ en ganga al-
veg framhjá hinum. |
Sem betur fer sækja oft fleiri
en einn hæfur maður um sama 1
starf. Þegar svo stendur á, er ,
það alls engin lítilsvirðing eða ’
móðgun við aðra umsækjendur,
þó að ekki sé hægt að veita
nema einum góðum manni eins
manns embætti og starf. Oft má
þá endalaust ræða fram og aft-
ur um veitinguna og hlýtur
jafnan að vera undir álitum
komin. En engum er greiði
gerður með því að rísa upp með
offorsi og hrópa um réttarbrot
gegn háskólanum og misbeit-
ingu valds í sambandi við skip-
un Jóhanns Sæmúndssonar. Og
þó að stéttarfélalgi annars um-
sækjanda skrifi vanhugsaða og
fljótfærnislega æsingagrein um
málið, er það enginn velgern-
ingur við þá félaga að hossa
henni meira en þarf.
hann hættulega og þunga legu
og var árlangt frá störfum. En
í stjórn kaupfélagsins var hann
kosinn og sat í henni eftir það,
meðan hann átti heima á Flat-
eyri.
Kaupfélagsmenn almennt
hafa margt lært síðustu 20 ár.
Það voru þeir tímar, að margir
áttu erfitt með að greina á milli
þess, sem rétt og sjálfsagt er að
heimta af kaupfélagsskap, og
hvers ekki má ætlast til. Voru
víða stigin víxlspor í þeim mál-
um og svo fór okkur Önfirðing-
um líka. En það var ekki fyrst og
fremst sök kaupfélagsstjóráns.
Magnús var maður greiðvik-
inn og hjálpsamur, drengur
góður, mildur í lund og sáttfús
og vildi hvarvetna láta gott af
sér leiða og hvers manns vand-
ræði leysa. Eru þetta allt góðir
kostir, sem mannlífið má sízt
án vera, þó að stundum sé níðst
á og þeir misnotaðir. Sem kaup-
félagsstjóri sýndi hann jafnan
dugnað og röskleik við kaup og
sölu og studdi alla viðleitni til
umbóta, framfara og uppbygg-
ingar, en vildi draga úr eyðslu
og óþarfa kaupum. Hann vildi
hlynna að sjálfsbjargarhvöt og
framtaki, en ábyrgðarlaus
heimtufrekja og ómennska var
honum ekki að skapi.
Síðustu -árin var Magnús
starfsmaður hjá Síldarverk-
smiðjum ríkisins. Sumurin 1939
og 1940 var hann verksmiðju-
stjóri á Húsavik en síðar á
Raufarhöfn og þar átti hann
heima síðustu árin.
Magnús sýndi það í banaleg-
unni, eins og stundum fyrri, að
hann var karlmenrfk. sem með
þreki og æðruleysi tók því, sem
að höndum bar. Og það var
jafnan gott að hitta hann að
máli og ræða við hann um dag-
inn og veginn.
Árið 1927 kvæntist Magnús
Guðmundsson eftirlifandi konu
sinni, Jónínu Geirmundsdóttur
frá Hóli í Hjaltastaðaþinghá.
Þau eiga fjögur börn á lífi.
H. Kr.
(Sullbrúðhjóii heiinsótt:
„Þú átt að virða
sjálfan jpig"
Þau eiga gullbrúðkaup í dag
Guðný Guðmundsdóttir Hagalín
frá Mýrum í Dýrafirði og Gísli
Kristjánsson frá Lokinhömrum,
foreldrar Guðmundar Hagalíns
rithöfundar og þeirra systkina.
Gísli er fæddur í Lokinhömr-
um en fluttist á fyrstu misser-
um ævinnar með foreldrum
sínum að Sellátrum í Tálkna-
firði og þaðan að Núpi í Dýra-
firði þegar hann var á 13. ári.
Þar átti hann svo heima unz
leiðin lá í Lokinhamra aftur.
Guðný er fædd á Mýrum í
Dýrafirði. Þar bjó faðir hennar,
Guðmundur Hagalín Guð-
mundsson.
Þau hjón eru bæði komin af
ættum þess fólks, sem var í
fremstu röð í sinni sveit. Það
voru sveitarhöfðingjar, menn,
sem höfðu meira vald en venju-
legir bændur og vildu láta virða
sig og hlýða sér, en vissu líka
hver ábyrgð og skylda fylgdi því
að vera forsjón og yfirmaður
annarra. Víst gerðu þeir kröfur
til annarra og heimtuðu að þeir
ræktu skyldur sínar, en þeir
gerðu líka kröfur til sjálfra sln
og ræktu sínar skyldur af mikl-
um manndómi. En því er þetta
nefnt hér, að enginn þarf að
halda að slíkar erfðir hverfi með
öllu í fyrsta lið, þó að nýjar
lífsstefnur og önnur viðhorf
komi til.
Ég skrapp heim til gömlu
hjónanna á Barónsstíg' 33 og
ætlaði að spjalla við þau stund
í tilefni af hjúskaparafmælinu,
lesendum Tímans til fróðleiks
og skemmtunar. Vel var mér
tekið, en minna varð úr form-
legu viðtali, þvi að erill var á
heimilinu og þar komu fleiri en
ég. En svo að þetta verði ekki
erindisleysa, því að rétturinn
verður að hafa sinn gang, ætla
ég samt að segja frá heimsókn-
inni í trausti þess, að það þyki
ekki trúnaðarbrot. Ég held
nefnilega, að það sé nokkuð
glögg og skýr mannlýsing í því,
sem ég heyrði og sá þessa stuttu
stund.
Þegar ég var nýlega setztur
inn 1 stofuna hjá Guðnýju,
hrlngdi siminn, og hún fór fram
til að svara. Ég heyrði, að hún
fór að tala við vlnkonu sina,
GullbrúShjónln.
spyrja um liðan hennar o. s.
frv. Og mér til gamans hripaði
ég niður hjá mér nokkrar setn-
ingar áður en samtalinu lauk,
því að þá þótti mér gamla konan
orðin svo kjarnyrt:
— Maður verður stundum að
taka sér styrk til að gera eitt
og annað. Það er ekkert orð
sannara en þetta. Hjálpaðu þér
sjálfur, — þá hjálpar guð þér.
Mér hefir oft dottið I hug að
fara ekkert út úr húsi, þegar
eitthvað hefir annað að, en mér
hefir alltáf reynzt það bezt að
blta saman tönnunum.
Rétt þegar þessu simtall er
lokið kemur gestur, kunningi
húsfreyju. Hann heilsar henni
glaðlega en hún tekur kveðju
hans 'með alúð, en bætir við:
— Nú er ljót af þér lyktin. Síðan
fer hún með gestinn í eldhúsið
og gefur honum kaffi og ég
heyri ávæning af tali þeirra.
Komumaður er ör og hreifur, en
betur heyri ég til húsfreyjunn-
ar. Og sumt hripa ég niður:
— Ósköp eru nú á þér, jafn
góður drengur og þú varst og
ert alltaf, að bera nú á þér þetta
bölvað eitur. — Gesturinn fer
fögrum orðum um aðdáun sína
á húsfreyju, allt frá því að
hann kynntist henni fyrst, og
tæpir jafnvel á því, að hann
hefði ekki lastað þó að kynnin
hefðu orðið nánari og innilegri.
— Ég hefi alltaf virt sjálfa
mig svo mikils, segir gamla kon-
an, að ég hefi ekki hlaupið út í
hvað sem var, og ég hefi aldrei
leitað athvarfs hjá áfenginu og
látið það sigra mig, þó að eitt-
hvað hafi amað að mér.
Litlu síðar heyri ég hana segja
gestinum, að einu sinni hafi
háttsettur maður komið til sín
með áfengisflösku — og ég hellti
úr henni í klósettið.i
— Ertu svona vond?
— Ertu svona góð? skaltu
heldur segja. Heldurðu að ég
kæri mig um að vinir mínir geti
ekki staðið á fótunum? Hvar er
hreystin ykkar og karlmennsk-
an, sem konurnar hafa alltaf
dáð, þegar þessar beyglur eru
að veltast í forinni?
Þú átt að virða sjálfan þig
og þá hættirðu.
Þegar gesturinn fer fylgir hún
honum til dyra _ og nreelir enn
við hann nokkrum alvöruorð-
um:
— Og hugsaðu um það góði
minn, að hún mamma þín sér
til þín og veit hvað þér líður og
henni líður illa að vita barnið
sitt svona.
Og síðast, þegar þau hafa
kvaðzt I dyrunum með fullri
vinsemd, segir hún:
(Framhald á 4. aUSuJ