Tíminn - 28.10.1947, Blaðsíða 2

2
TÍilllíMV. þrlðjmlagíim 38. okl. 1947
197. blað
Þ,rið§udugur 28. okt.
Því má ekki þjóðin
dæma?
Það er eins og' Sjálfstæðis-
menn telji tillögu þeirra Her-
manns Jónassonar og Sigtryggs
Klemenzsonar um skömmtunar-
og innflutningsreglur ganga
glæpi næst. Hvað eftir annað er
ókvæðisorðum ausið yfir þá og
Framsóknarflokkinn þeirra
vegna. Morgunblaðið segir að
þessi tillaga sé „sett fram til að
gera kaupfélögunum auðveldara
að einoka verzlunina,“ og talar
mjög um tvöfeldni og brögð
Framsóknarmanna. Jafnframt
er sagt, að þeir vilji „hræða sem
flesta neytendur til að moka
skömmtunarseðlum sínum inn í
kaupfélögin.“
í sjálfu sér eru þessar reglur
hvorki miðaðar við að efla
kaupfélögin né hnekkja þeim,
Þær eru miðaðar við það eitt,
að hægt sé að láta strauminn
liggja þangað, sem fólkið vill
helzt. Það er reiknað með því,
að neytendurnir finni eins vel
og hver annar, hvar haganleg-
ast er að verzla.
Væru þessar reglur fram-
kvæmdar, myndu þær verða hið
mesta happ fyrir þær verzlanir,
sem hefðu á boðstólum vörur,
sem fólk sæktist eftir, alveg
jafnt hvort það væru kaupfélög
eða kaupmannaverzlanir. Það er
alveg víst, að fólk kaupir frem-
ur góðar vefnaðarvörur út á
skömmtunarseðla sína, svo sem
léreft og baðmullardúka, en
rándýrt gervisilki, sem jafn-
framt er óhæft til margra hvers
dagslegustu nota. Þegar góðar
nauðsynjavörur fást, er ekki
spurt um hvort það er S.Í.S. eða
heildsali, sem flutt hefir þær
inn.
Það er undarlegt, ef einhverj-
ar stjórnskipaðar nefndir eru
líklegar til að meta betur en
fólkið sjáift, hvar það getur
gert bezt og heppilegust kaup.
En Mbl. virðist ekki hafa mikla
trú á heilbrigðri dómgreind og
mati almennings. Það heldur
víst, að fólkið hafi mjög tak-
markað vit á því, hvað því er
fyrir beztu. Það er eins og blað-
ið treysti því ekki til að meta
blessaða heildsalana eins og
vert er.
Það er bæði nauðsynlegt og
réttlátt að hlynna að þeim
verzlunum, sem flytja inn góð-
ar nauðsynjavörur, en gefa hin
um, sem eyða gjaldeyri þjóðar-
innar fyrir óþarfa, glingur og
lélega hluti, alvarlega áminn-
ingu um að bæta ráð sitt eða
þær verði að búa við skarðan
hlut.
Mbl. hefir ekki hingað til sagt
eitt einasta orð um það, á hvern
hátt það sjálft vill framfylgja
loforðum stjórnarsamningsins,
að þeir, sem haganlegast og bezt
innkaup gera sitji fyrir og al-
menningur hafi sem mest
frjálsræði. Færi nú ekki að
verða tímabært fyrir blaðið að
tala eitthvað utan að þvi, í
hvaða formi það vill fram-
kvæma þessa stefnuskrá.
Þeir, sem trúa á frjálst úrval
hins hæfasta ættu ekki að geta
haft neit á móti reglum Her-
manns og Sigtryggs. Og það
virðist vera einhver sjúklegur
ótti við eitthvað, sem ekki má
nefna, ríkjandi yfir taugakerfi
þeirra, sem skrifa nú í Mbl.
hverja greinina af annarri gegn
þessu fyrirkomulagi.
Því má ekki þjóðin sjálf
dæma í verzlunarmálum sínum?
HALLDðR KRISTJÁNSSON:
Frjálsar kosningar eða
skipulagðar skrúðgöngur
Á æskulýðssíðu Þjóðviljans síð
asta laugard. er stofnað til sam-
anburðar á lýðræði og mann
réttindum hér á landi og í
Rússaveldi. í trausti þess, að
hinir ungu menn vilji hugsa um
þessi mál af einlægni og alvöru
og hafa það er sannara reynist;
vil ég gjarnan ræða þessi mál
dálítið við þá.
Á landamærum
vanþekkingarinnar.
Það er fullkomið aukaatriði
þegar æskulýðssíðan segir, að
„sum þing séu alls ekki kosin
eins og t. d. brezka lávarða-
deiídin." Það er nefnilega ekki
lávarðadeildin brezka, sem er
löggjafarþing Englands. Það
hefði verið æskilegt, að þjóð-
málafræðingar Þjóðviljans
hefðu vitað þetta, sérstaklega
með tilliti til baráttu þeirra
fyrir lækkun kosningaaldursins
En sleppum því.
Þú mátt kjósa, — en aðrir
ráða hvern .þú kýst.
Það er satt ,að kosningarétt-
ur er svo almennur og jafn
samkvæmt stjórnarskrá Ráð-
stjórnaríkjana, að hvergi mun
lengra gengið í því.
En það er höfuðatriði í þessu
máli, að þó að kosningaréttur
Ráðstjórnarborgaranna sé al-
mennur, mega þeir ekki kjósa
hvern sem þeim sýnist. Það er
nú öðru nær. Það er nefnilega
ríkisstjórnin ein, sem ræður því,
hverjir fá að vera í kjöri.
Æskulýðssíðan fer rétt með
141. grein rússnesku stjórnar-
skrárinnar. Hún er svona:
„Réttur til framboðs er
tryggður félagssamtökum al
þýðunnar: Deildum Kommún
istaflokksins, verkalýðsfélögum,
samvinnufélögum, æskulýðsfé-
lögum og menningarfélögum.“
Þetta eru falleg orð, en þess
ber að gæta, að þarna austur
frá eru málin ekki eins skipu-
lagslaus og hér, þar sem menn
geta hlaupið saman á einni
kvöldstund og myndað hvers
konar félag eftir því, sem þeim
sýnist. Um félagafrelsi Ráð-
stjórnarborgaranna segir í 126.
gr. stjórnarskrár þeirra svo:
„í samræmi við hagsmuni al-
þýðunnar og til eflingar félags-
legri og stjórnmálalegri starf-
semi fjöldans, er öllum þegnum
Sovétríkjanna tryggður réttur
til þess að mynda opinber fé-
lög: verkalýðsfélög, samvinnu-
félög, æskulýðsfélög, landvarn-
arfélög, almenn menningarfé-
lög, tækni- og vísindafélög.
Virkustu og þroskuðustu þegn
arnir úr röðum verkalýðsins og
annarra alþýðustétta skipa sér
í Kommúnistaflokk Sovétríkj -
anna, sem er brjóstfylking al-
þýðunnar I baráttu hennar fyrir
eflingu og þróun hins sósíalíska
skipulags og myndar forystuna
í öllum samtökum alþýðunnar,
jafnt félagslegum og opinber-
um.“
Þetta þýðir, að ekkert af þeim
félögum, sem tryggður er fram-
boðsrétturinn, er löglegt sam-
kvæmt stjórnarskránni, nema
menn úr Kommúnistaflokki rík-
isins hafi þar forystu og völd.
Flokkur hinna útvöldu.
Nú ber þess að gæta, að hinn
eini leyfilegi flokkur hins „aust-
ræna lýðræðis,“ stendur ekki
opinn upp á gátt öllum sem
flokkarnir okkar. Það er nú
öðru nær.
Þar eru margir kallaðir en
fáir útvaldir. Flokkurinn er lok-
aður og hleypir þeim einum inn,
sem hann vill. Og samkvæmt
því, sem sr. Gunnar Benedikts-
son sagði hér um árið, þegar
„Nýtt dagblað“ kom út, fer af
og til fram hreinsun í flokkn-
um, þannig, að þeir sem eru
orðnir óverðugir og finna ekki
náð fyrir augum æðstu manna,
eru reknir. Þessar hreingern-
ingar fara fram með ákveðnu
millibili á föstum tímum, sam-
kvæmt upplýsingum prestsins,
eins og tíðkanlegt er um hrein-
gerningar húsa hér.
Það er því engin hætta á því,
að hinn eini löglegi flokkur þró-
ist á annan veg en stjórnin vill.
Allt á einni hendi.
Til þess svo að tryggja ennþá
betur vald ríkisstjórnarinnar, á
hún „að veita einstökum þjóð-
fulltrúum lausn frá störfum og
tilnefna aðra í þeirra stað milli
þinga.“ Það er, að ríkisstjórnin
sviptir kjörna menn umboði
hve nær sem er, og skipar sjálf
í sæti þeirra.
Austrænt lýðræði.
Ef við byggjum við hið „aust-
ræna lýðræði“ yrði stjórnarfar
okkar eins og nú segir:
Einn flokkur væri löglegur í
landinu. Við skulum hugsa
okkur að það væri Kbmmún-
istaflokkur íslands, — hann
gæti vel heitið „Sameiningar-
arflokkur alþýðu“ fyrir því, en
það er kannske eins gott fyrir
aðstandendur æskulýðssíðu
Þjóðviljans að hugsa sér að
þetta væri Sjálfstæðisflokkur-
í 125. gr. stjórnarskrár Ráð- inn eða Alþýðuflokkurinn.
stjórnarríkjanna er boðið, „að, Ekkert félag í landinu væri
hið vinnandi fólk hefir umráð löglegt, nema að menn úr
yfir prentsmiðjum, pappírs- Flokknum hefðu þar forgöngu.
birgðum, opinberum byggingum, Ungmennafélög, búnaðarfélög
götum, samgöngutækjum og og verkalýðsfélög væru ólögleg
öðrum efnalegum skilyrðum, og réttlaus, nema þessir á-
sem nauðsynleg eru réttindum, kveðnu flokksmenn færu þar
þessum til framkvæmdar.“ — með völd.
Þessi réttindi eru: „málfrelsi,1 Allur pappír, öll samkomuhús,
prentfrelsi, funda- og sam- allar prentsmiðjur og fjölritun-
komufrelsi, frelsi til að fara artæki væru á valdi Flokksins.
skrúðgöngur og kröfugöngur.“ j Við getum hugsað okkur að „hið
Það er eftirtektarvert við vinnandi fólk og samtök þess“
stjórnarskrá Rússa, að hin gæti táknað Alþýðusambandið,
einföldustu ! en það gæti líka táknað mál-
Eg hefi þá fengið ádrepu núna, rétt
einu sinni. S sendir mér línu út af
því, sem ég sagði síðast um mjólkur-
leysið og virðist hafa lágar hugmyndir
um hagræna þekkingu mína og vit,
fyrst ég hélt að það stæði í mannlegu
valdi að sjá Reykvíkingum fyrir nógu
af góðri mjólk og mjólkurvörum á
komandi tímum. Og hér með gef ég
S orðið:
„Á nú að fara að gera samþykktir
um tíðarfarið, eða hvernig hugsar fólk
eiginlega. Ég las í Baðstofuhjalinu, að
við ættum öll að vera sammála um
að láta mjólkurleysið í bænum aldrei
endurtakast. Já, ef við gætum það
nú. Eigum við að fara að stjórna
veðráttunni? Eða hvað eigum við að
gera? Mér þykir það alveg furðulegt
hvernig fólk getur stundum hugsað og
látið frá sér fara í blöðunum."
Ég sagði það, að við ættum öll að
vera einhuga í þessu máli, og ég meina
það enn. Það þarf engum náttúru-
iögmálum að breyta til að sigrast á
óþurrkunum, en með því að gera hey-
skapinn árvissari, bæði grassprettu
og nýtingu, er hægt að tryggja eðli-
legt mjólkurmagn úr þeim kúm, sem
á fóðrum eru.
sjálfsögðustu Og
mannréttindi eru bundin við
það, að þau séú notuð „í sam-
ræmi við hagsmuni alþýðunn-
ar,“ „til tryggingar hinu sósí-
alíska skipulagi“ o .s. frv. Þetta
eru falleg orð. En hver á að
meta? Hvar er sú löggildingar-
stofa, sem leggur mælikvarðann
á þetta og veitir réttindin?
Auðvitað er það flokkurinn,
ríkisstjórnin, sem ákveður
þetta, enda er það hlutverk sam
bandsstjórnarinnar í Moskvu
samkvæmt sjálfri stjórnar-
fundafélagið Oðin eða sjó-
mannafélag Reykjavíkur og
verkakvennafélagið Framsókn,
allt eftir því hvaða flokkur væri
löglegur. Svo gæti flokksstjórn-
in auðvitað hreinsað þá úr, sem
henni væru ekki að skapi.
Enginn mætti bjóða fram
menn til neins, hvorki í hrepps-
nefnd, bæjarstjórn né til Al-
þingis, nema Flokkurinn og þau
félög, sem hann hefir á valdi
sínu.
Flokkurinn væri fámennur og
skránni „að túlka gildandi lög lokaður. I hann væru þeir einir
Sovétríkjanna.“ j teknir, sem flokksstjórnin
treysti til hollrar fylgdar við
sig, og þeir, sem yrðu veikir í
trúnni og stjórninni þætti á-
stæða til að tortryggja, væru
látnir fara úr flokknum.
Almennir kjósendur hefðu
rétt til að velja um þá fram-
bjóðendur, sem flokkurinn byði
þeim, en ef það skyldi slæðast
einhvers staðar inn í hrepps-
nefnd maður, sem stjórninni
ekki líkaði við, væri það henn-
ar hlutverk að reka þann
kauða og velja mann í staðinn.
Þannig gæti ríkisstjórnin skipt
um alþingismenn að vild sinni,
en þó með því skilyrði, að hinir
nýju stjórnskipuðu þingmenn
fengjust til að samþykkja sjálfa
sig eftir á.
Er þetta frelsisþrá
æskunnar.
Það má vel vera, að hinum
ungu frelsishetjum á æskulýðs-
síðu Þjóðviljans þyki gott að
hyggja til svona frjálslegs
stjórnskipulags, ef það væru
þeir Brynjólfur Bjarnason og
Jón Rafnsson, sem stjórnuðu
(Framahld á 3. síðu)
Það þarf tvennt til, svo að mjólkin
verði nóg: Hæfilega mikinn kúa-
stofn og eðlilegan arð af hverri kú.
Tíminn hefir á þessu hausti birt
góðar ráðleggingar um það hvernig ,
verjast megi óþurrkunum, t. d. eftir
Pál Zóphóníasson og sr. Halldór á
Reynivöllum. Aukin og bætt ræktun og
tækni, votheysgerð og súgþurrkun, a.
m. k. til' öryggis' á stærri búum, eru
úrræði, sem geta stórbreytt viðhorfun-
um.
Hvað snertir þetta Reykvíkinga?
segið þið þá. Ekki er það Reykvíkinga
sök, þó að bændur búi illa.
Það er nú svo, en kjarni málsins er
sá, að því aðeins vill fólk vera og
vinna í sveitunum, að þar séu sam-
bærileg lífskjör, afkoma og þægindi,
við það sem annars staðar er. Reyk-
víkingar þurfa t. d. ekki að ætlast til
þess, að húsmæðurnar, sem framleiða
mjólkina handa þeim, uni því enda-
laust að fara á mis við rafmagn og
þægindi þess. Mjólkurfrmleiðsla fyrir
okkur á hvorki að vera fórnarstarf ne
þrælkun. Og það eigum við að
skilja og haga okkur eftir því.
Mjólkurleysið í Reykjavík þessa
dagana, ætti að vera nægileg ástæða
til að vekja almennan áhuga í bænum
á bættum kjörum, bættri afkomu og
félagslegum þægindum í sveitum.
Meðan þann áhuga og skilning vantar
mun seint verða lag á mjólkurmálun-
um í bænum.
Svo eru það Iandbúnaðarvélarnar.
Við megum gjarnan hugsa um það, að
e. t. v. hefði það getað orðið til þæg-
inda fyrir okkur, sem sækjum mjólkina
í búðirnar hérna, að eitthvað af þeim
gjaldeyri, sem festur hefir verið í
fólksbílum í bænum, hefði farið í
stærri jarðyrkjuverkfæri og önnur
tæki til að koma ræktun landsins
áleiðis. Þetta megum við gjarnan
hugsa um, þegar við erum að krækja
á milli straumlínubílanna og jepp-
anna, svo að við náum í biðraðirnar
við búðirnar.
Nei, það er ekki alveg sama fyrir
mjólkurmálin hver hugsunarháttur og
pólitísk afstaða fólksins í Reykjavík
er.
Vörur án skömmtunarmiða eða eitt-
hvað áþekkt þessu, er vígorð sumra
auglýsendanna núna. Þetta heyrist í
útvarpi og þetta má lesa í blöðum og
búðargluggum. Það er eins og þetta
sé skop og kuldaspott um kaupaótt
fólk, því að oftast eru þessar vörur
óþarft glingur. Því er eins og þessar
auglýsingar tali til þeirra, sem fyrst
og fremst vilja kaupa en er miklu
minna atriði hvað þeir kaupa, hvort
það er þarft eða óþarft, illt eða gott.
Pétur landshornasirkill.
Guðmuiidur Davíðsson:
Um seli
i.
; hálf lifandi. Hundruð þúsunda
Veiðihættir Nýfundnalendinga.! af selaskrokkum eru skildir eft-
i ir á hafísbreiðunum, sem til-
, sýndar að sjá líta út eins og
i blóðrauðir flekkir. (Þetta minn-
Arið 1934 sigldu 10 gufuskip
frá Nýfundnalandi í Norður-
Ameríku, norður í íshaf, með
1499 selveiðamenn. Það veiddust
227390 selir. Þar af voru 221562
kópar, 15 daga gamlir og þaðan
af yngri. Aðeins 5828 fullorðn-
um selum var náð. En gert var
ráð fyrir að annað eins kæmist
undan á flótta helsært. Verð á
skinni og spiki, af hverjum kóp,
var 14 shilling, en aðeins 8
shilling af fullorðna selnum.
Annað var ekki hirt. Skrokk-
arnir voru látnir liggja á ísnum.
Auðveldara er að ná í kópana
en fullorðu dýrin. Þeir eru
hanctsamaðir á isnum, þar sem
aeir liggja nýgotnir og ósjálf-
bjarga. Enda er lögð meiri rækt
við kópaveiðina, vegna þess að
skinnin eru verðmeiri. Þau eru
metin sem loðskinn, af því að
kóparnir eru vaxnir ullar-
kenndu hári, er nefnist „snoð“.
Það fellur af kópnum eftir að
hann er 15 daga gamall. Skinn-
inu er svift af kópnum meðan
ir á milljónadráp vísundanna á
grassléttum Norður-Ameríku.
Skinnið og tungan var hirt, en
skrokkarnir látnir liggja eftir
hrædýrum að bráð).
Selveiðin er orðin svo sam-
gróin hugarfari Nýfundnalands
búa að þeir skoða selinn sem
hverja aðra guðsgjöf, er þeim
béri skylda til að hagnýta sér
eins og þeim líkar bezt. Þeir sjá
heldur ekkert athugavert við
veiðiaðferðina. Enda væri það
erfitt fyrir Nýfundnalendinginn
að breyta skoðun sinni á sel-
veiðunum. Kirkjan lítur svo á,
að það sé fullkomlega réttmætt
að veiða selinn eins og gert er.
Fólkið er kirkjurækið og finnst
ástæðulaust að breyta út af
gömlum veiðisiðum, þegar kirkj
an leggur blessun sína yfir þá.
Sérstakar guðsþjónustur eru
haldnar í tilefni af brottför
veiðiflotans og við komu hans
vilja inn í hann ganga, eins og I kroppurinn er volgur — jafnveljúr veiðiförinni, hlaðinn þeirri
guðsblessan, sem aflað er með
ránshendi úr skauti náttúrunn-
ar. Það gagnar lítið fyrir ólærð-
an mann að kveða upp úr með
það, fyrir almenningi að sela-
slátrunin sé ranglát gagnvart
náttúrunni og þjóðarheildinni
og ekki samboðin siðmenningu
nútímans. Þó að kirkjan leggi
blessun sína yfir selveiðarnar er
dráp kópanna, nýfæddra í þenn
an heim, framkvæmt með ótrú-
lega mikilli grimmd og rudda-
skap. Ætla mætti að móðurást-
in, sem er ein af hinum helg-
ustu og göfugustu tilfinningum
manna og* dýra, væri höfð í
heiðri, þar sem selurinn á í
hlut, en svo er ekki.
Selir eiga aðeins eitt afkvæmi
á ári. Móðirin lætur það sjúga
sig, á sama hátt og mannabörn
eru lögð á brjóst. Maður, sem
ekki er alveg tilfinningarlaus,
gæti viknað við það að horfa á
selmóðurina flatmaga á hafísn-
um, í glaða sólskini, og hagræða
sér til að koma barni sínu á
spenann og næra það á glóð-
volgri móðurmjólkinni — þess-
um sívala fituklump, sem er á
stærð við stálpaðan hvolp. Sér-
hver hugsandi maður hlýtur að
fyllast lotningu fyrir náttúr-
unni, vilji hann hafa fyrir því
að veita þessu eftirtekt.
Þegar móðirin sér veiðimann-
inn nálgast verður hún sem
hamstola af ótta og kvíða. Hún
reynir að fela barnið sitt undir
snjónum, með því að sópa með
hreifunum mjöllinni yfir það.
Hún mundi reka upp örvænt-
ingaróp, eins og mannleg móðir
hefði gert, ef henni væri ekki
varnað máls. En þegjandi til-
finning hennar brýzt út á ann-
an veg. Táraflóð hrynur af
augum hennar ofan vangana.
Umhyggjan fyrir barninu og
ástúðin, sem hún lét í ljósi gagn
vart því, endaði þann veg að
bæði móðir og barn lágu í fjör-
brotunum við fætur veiði-
mannsins, sem rotaði móðurina
með barefli, en greip barn
hennar og skar það á háls, án
þess að rota það fyrst. Ungi
veiðimaðurinn, sem fram-
kvæmdi þetta verk, sór þess
dýran eið með sjálfum sér, eftir
á, að deyða aldrei sel framar.
Þetta var síðasta selvigið hans.
— Manneðlið hafði vaknað í
sálu hans.
Nýfundnalendingar álíta að
selurinn spilli fiskiveiðunum,
vegna þess, hvað hann éti mik-
ið af þorski og öðrum nytja-
fiskum, á þessum slóðum. En
þorskveiðin er, eins og kunnugt
er, með helztu atvinnuvegum
manna þar í landi. Þetta hefir
(Framahld á 3. síðu)