Tíminn - 31.10.1947, Blaðsíða 3

200. Mað
Reykjavík, föstndagiim 31. okt. 1947
3
FIMMTUGURs
Snæbjörn Jónsson
frá Snæringsstöðum
í dag er Snæbjörn Jónsson frá Þar er ekki hægt að alheimta
Snæringsstöðum í Vatnsdal 50
ára. I
Snæbjörn er sonur Jóns
Hannessonar í Þorormstungu
og Ástu Bjarnadóttur konu
hans. Snæbjörn er fæddur í
Þórormstungu 30. okt. 1897.
Vorið 1907 fluttust foreldrar
hans frá Þórormstungu að Und-
irfelli, þar sem þau bjuggu
rausnarbúi til 1927, að þau
fluttust aftur að Þórormstungu.
Snæbjörn ólst upp með for-
eldrum sínum í Uadirfelli til
fullorðinsára. Á þeim árum voru
í Vatnsdal mannmörg heimili
og margt ungt fólk.
Vatnsdalurinn er fögur sveit
og þéttbýl, og var því siður í þá 1
daga, að unga fólkið mælti sér
mót á síðkvöldum á rennislétt- 1
um ísnum og iðkaði skautaferð-
ir og aðrar íþróttir.
Snæbjörn var gleðimaður
mikill og tók mjög þátt í íþrótt-
um jafnaldra sinna, enda var
hann ávalt fremstur í flokki
jafnaldra sinna. Allra manna
áræðnastur og fimastur.
Þessum eiginleikum heldur
Snæbjörn enn þó fimmtugur sé,
enda mun hann aldrei bresta
kjark né áræði.
Árið 1922 kvæntist Snæbjörn
konu sinni Herdísi Guðmunds-
dóttur frá Unaðsdal við ísa-
fjarðardjúp, og hefir þeim
hjónum orðið 5 barna auðið, og
eru 3 þeirra á lífi, þrír synir
hinir mannvænlegustu. Snæ-
björn hóf búskap á hálfri Þór-
ormstungu vorið 1924, en 3 ár-
um síðar fluttist hann að Snær-
ingsstöðum í sömu sveit. Snær-
ingsstaðir voru þá húsalaus
hjáleiga er Áshreppur hafði þá
nýkeypt af ríkinu. Þar þurfti
að byggja upp hvern kofa og j
túnkraginn var bæði þýfður og
í órækt.
Þeir einir sem allt hafa byggt
að nýju vita gerzt hvílík þol-
raun það er hverjum efnalitl-
um hjónum að reisa nýbýli, og
fæstir muni hafa gert slíkt á
leigujörð með ótryggri ábúð.
daglaun að kvöldi.
Nýbýli þetta var reist áður en
löggjöfin fór að létta undir
með slíkum mönnum. Snæbjörn
og Herdís kona hans skila nú
Snæringsstöðum sem laglegu
smábýli, en starfsferill þeirra
og fjármunir hafa til þessa
gengið. En er það ekki bezti
minnisvarðinn sem menn geta
yfir sig reist, að þeir láti mörg
grös vaxa þar sem áður var eitt?
Fyrir 2 árum brá Snæbjörn
búi og gaf sig að smíðum, sem
hann hafði ávalt stundað
nokkuð samhliða búskapnum.
Fjárpestin hafði fellt bústofn
hans og hinar háu launagreiðsl-
ur við nýsköpunina gáfu marg-
falt á við búskapinn.
Eigi seldi þó Snæbjörn jörð
sína, sem hann hafði keypt af
Áshrepp fyrir nokkru, en mun
hins vegar hafa fullan hug á, að
hverfa aftur heim, til að halda
áfram umbótum á jörð sinni,
ef einhverntíma verður hægt að
lifa af framleiðslu.
Margir gamlir leikfélagar
Snæbjörns munu i dag hugsa
hlýlega til þessa landnáms-
manns, sem ennþá er ungur —
þrátt fyrir 50 árin, og biðja
hann lengi lifa, og helzt af
öllu að hann megi auka land-
nám það, er hann hóf á Snær-
ingsstöðum fyrir 20 árum.
Reykjavik, 30. okt. 1947.
Gamall Vatnsdælingur.
för sín niður þungan sand, |
vinda upp segl á vikinni og,
halda á mið. Ég sé þá lenda, j
bera fenginn á baki sér upp í
gilið. Þeir standa þar við lítil
borð, bregða hnífum og slíta
úr hrygg og skúf. — Konur
koma í fjöru með hýrgun, ef
ekki er alsnautt heima. — Eft-
ir önn dags og nætur er haldið
heim í bæinn, rúmlítinn og
rislágan. —
Þannig rekur hver myndin
aðra í sögu fólksins í þorpinu.
Margar eru þær þó, sem stinga
í stúf við hversdagsleikann. —
Ég sé konu á leið í fjöru með
bita og svarta könnu — Hún
er stöðvuð á leið sinni. Það var
ekki von á þeim aftur og þeir
þurftu enga hýrgun framar. —
Andartak starir hún sljóum, al-
votum augum út á víkina, snýr
síðan heim, upp sjávargötuna,
og þrýstir svartri könnu að
brjósti sér. — Þannig eru svip-
leiftrin úr ævi fólksins.
Nú vill ung kynslóð breyta
ytri svip lítils þorps. Hún hefir
lagt hönd að verki við að sníða
því nýjan og haldkvæman
stakk, felldan að kröfum tím-
ans. — Þegar þrír liðsmenn,
traustir og ungir, gæddir eldi
manndóms og hugmóðs, hverfa
og kveðja á augabragði, getur
komið hjástunga við stakkgerð-
ina, og oft hefir stungan sú
fært sumt hvað úr sniðum.
Ég var kominn inn í þorpið.
I Ennið lá að baki, brattkembt og
j dimmgrátt. Ungir menn höfðu
kvatt það kvöldið áður. Brekku-
sæknin var þeim ekki framandi.
Dagur leið. Húm færðist yfir.
Hvít breiðan gerðist ígrá. Ungt
fólk, snortið ofvæni, gekk um
fjörur og bar ljós við hlið sér.
Undir miðnætti lötraði bíll út
með víkinni. Á honum hvíldi
lík Lárusar frænda míns. Vík-
uraldan hafði skilað honum
upp á mjúkan sandinn, þar
sem hann í æsku hafði þreytt
hlaup við hana, hvítfexta og
lotulanga. í kvöld var hún móð-
laus, smálóaði við stein og þang,
eins og henni fyndist sá lag-
boði eiga bezt við lokastefið.
Morguninn eftir hélt ég yfir
heiði. Ég leit norður til víkur
í kveðjuskyni. Framundan var
brattinn. Þessa leið, þenna sama
bratta hafði Lárus frændi minn
ætlað að halda ásamt konu
sinni, tveim kvöldum áður. —
Hún beið hans og ferðafötin
biðu hans. Örskot frá landi
lyfti fleytan sér í ölduna. Lár-
us stóð við stýrið. Æskufélagi
hans og bróðir voru í fylgd með
honum. — Ferðin suður yfir
hófst fyrr en varði.
ttbreiðið Tíuiann!
A. J. Cronin:
Þegar ungur ég var
öllum mönnum frárri á fæti, og þeir svikust ekki um að
veita honum eftirför. Spjótin flugu á eftir honum í svo
þéttum drífum, að dimmdi í loft. Hviss! Hviss! Kraftar
hans voru að þrotum komnir vegna blóðmissis og mæði.
Hann lagðist fram á makkann og hélt sér dauðahaldl í
faxið. Loks komst hann til birgðastöðvarinnar. Sæmd ridd-
araliðssveitarinnar skozku var borgið.
Ég dró andann djúpt. Augun ljómuðu af æsingu og að-
dáun.
„Og særðistu hættulega, afi?"
„O-já, drengur minn. Einhverjar skeinur mun ég hafa
fengið."
„Var það þá, sem .... sem nefið á þér fór svona, afi?“
Hann kinkaði kolli, hátíðlegur á svip, gældi við nefið á
sér með annarri hendinni og lét hugann dvelja við ljúfar
endurminningar. „Jú-jú, drengur minn .... Það var ör ....
eitruð, auðvitað .. hún hæfði mig þarna ..“ Hann dró hatt-
inn betur niður á ennið til að skýla augunum í sólskininu
og sló svo botninn í þessa litríku frásögu sína: „Drottningin
sjálf lét í ljós hryggð sína yfir þessu lýti, sem ég hlaut, þegar
hún sæmdi mig heiðursmerkinu í Balmoral.“
Ég starði á hann í takmarkalausri hrifningu. Það fór um
mig heit bylgja ástar og aðdáunar. Hvílík hetja hafði afi ekki
verið! Ég hélt fast í höndina á honum, þegar við snerum við
heim að Sjónarhóli.
Mamma stóð í dyrunum, þegar okkur bar að. Hún var
að lesa bréfspjald, er komið hafði með kvöldpóstinum stundu
áður.
„Amma kemur heim á morgun,“ sagði hún og sneri sér að
mér. „Hún segist hlakka mjög til að sjá þig, Róbert.“
Þessi tíðindi höfðu einkennileg áhrif á afa. Hann sagði
ekki eitt einasta orð — gretti sig aðeins framan í mömmu,
eins og hann hefði látið eitthvað fjarskalega beiskt upp 1
sig í ógáti. Og svo staulaðist þessi gamla hetja upp stigann.
Mamma horfði á eftir hohum. „Viltu ekki fá eitt egg með '
teinu þínu, pabbi?“ sagði hún. Þessi spurning hljómaöi líkt
og hún væri að reyna að hughreysta hann.
„Nei, Hanna — nei, þakka þér fyrir.“ Kappinn, sem bar-
izt hafði af slíku harðfengi við Zúlúmenn, stundi þungan.
„Ég kæmi ekki einum einasta bita niður — eftir þessi tíð-
indi.“
Hann kjagaði upp stigann. Ég heyrði ámáttlegt ískrið 1
1 1
stólfjöðrunum, þegar hann tók sér sæti.
Ég gerði mér ekki fulla grein fyrir því, hvernig afa var
innan brjósts, en sjálfur beið ég þess, se mkoma skyldi, með
mikilli eftirvæntingu. Það var laugardagur daginn eftir. Ég
var inni við, er ég heyrði vagn nema staðar fyrri utan
húsið. Ég hljóp út að glugganum og starði andaktugur á
ömmu skrönglast kengbogna út úr honum, Hún hélt annarri
hendi í pilsin sín og dró þau örlítið upp, svo að grillti 1
fjaðraskóna, en hina kreppti hún utan um budduna.
Vagnstjórinn virtist vera i miður góðu skapi. Hann fórnaði
höndum, þegar amma rétti honum borgunina, og það var
ekki fyrr en eftir langt þref, að hann lét undan síga og fékkst
til þess að bera farangur hennar inn í fordyrið.
Afi hafði verið þögull og íálátur um daginn og loks rokið
af stað í gönguterð á mjög óvenjulegum tíma. Kata og Mur-
doch flýttu sér aftur á móti út og heilsuðu ömmu gömlu af
mikilli lotningu. Og mamma beið 1 fordyrinu og hrópaði há-
stöfum: „Róbert! Hvar ertu? Komdu strax og hjálpaðu
ömmu þinni inn með dótið.“
Ég hljóp út og tók að bera hið léttasta af farangri hennar
upp á efri stigapallinn. Við og við stalst ég til þess að gefa
ömmu auga. Hún var stór og flatfætt, jafnvel stærri en afi,
og andlit hennar var langt, hörkulegt, fölbleikt og ákaflega
hrukkótt. Drifhvitur pípukraginn á svartri kápu hennar
luktist eins og umgerð utan um þetta sérkennilega andlit.
Hárinu, sem enn var dökkt, skipti hún í miðju, og utan til
á langri og hrukkóttri efri vörinni var dökkur fæðingar-
blettur, sem var þéttsettur gildum, hrokknum skegghárum.
Þegar hún fór að tala við mömmu og lýsa því, er við hafði
borið á ferðalaginu, sá ég skina í stórar, heiðgular tennur.
Hinum leyndardómsfullu dyrum á efstu hæðinni var nú
lokið upp, og meðan amma hressti sig á tesopa niöri í eld-
húsinu, sat ég á ferðapoka hennar á miðju gólfi og svalaði
forvitninni, er ég hafði lengi nært í brjósti mér. Þetta var
snotrasta herbergi, og þar angaði allt af kamfóruþef og vax-
lykt. Á máluðu gólfinu voru tvö teppi, en milll þeirra stóð
stórt og mikið rúm úr rauðaviði með rennda íætur. í því var
þykk og fyrirferðarmikil æðardúnssæng, en undir því var
spegilfagurt næturgagn, sem valinn hafði verið staður af
sýnilegri nákvæmni. Úti i einu horninu var saumavél, en við
gluggann beið gömlu konunnar flosaður ruggustóll. Þrjár
stórar og ferlegar litaðar prentmyndir héngu á þiljunum —
„Samson eyðir musterinu", „ísraelsmenn fara yfir Rauða-
hafið“ og „Dómsdagur", hétu þær. Skammt frá dyrunum
hékk innrammað kvæði í svartri umgerð. Rammínn minnti
ótvírætt á legstein, og yfirskriftin var „Sæludagur.“ Þetta
var lofsöngur til Abrahams fyrir að hafa tekið Samúel Leckie
í skaut sitt og lagt hina þungu byrði sorgarinanr á herðar
héittelskraðrar konu Samúels sálaða.
Amma gekk hægt upp stigann, en hún steig fast niður og
kunni sýnilega fótum sinum forráð. Ég hefði viljað forða mér
út úr herberginu ,en ég gat ekki slitið mig þaðan. Ég var eins
og lítill fiskur, sem ósjálfrátt lætur berast með súgnum 1
gin stórfisksins. Gamla konan byrjaði á þvi að litast um
LUMA
rafmagnsperur
ERU BEZTAR
Seldmr í öllfim kuupfélögum Uméslns.
I Samband ísl. samviiinufáiaga
Heilbrigð og töfrandi ástarsaga:
o

I
Ríki mannanna
eftir sænska skáldsnillinginn Sven Edvin Salje, þýdd af
Konráði Vilhjálmssyni. Undanfarin ár hafa margar af
þýðingum Konráðs úr Norðurlandamálum vakið athygli
fyrir málsnilld og vandvirkni.
Er Ríki mannanna kom út í Svíþjóð, hlaut hún ein-
róma vinsældir þar og náði skjótlega hylli lesenda
um ön Norðurland.
“ 'fiy&H '
Hfc ■ pessi gjörhugsaða og
eðlis heita ástarsaga má
að nokkru teljast fram-
hald af sögunni Ketill í
Engihlíð, er Norðri gaf
út á s.l. ári, og vakti þá
óskipta athygli, enda
talin ein bezta skáldsaga
er út hefði komið á ís-
lenzku um margra ára
skeið. Ríki mannanna
er þó að öllu leyti sjálf-
stæð saga, en gerist á
sömu slóðum sem sagan
Ketill í Engihlíð. Hún
lýsir göfugu hjartalagi,
hjálpfýsi, drengskap, hreinni vináttu og fórnfúsri ást. Öll
er sagan í næmu samræmi við lífið sjálft, í blíðu og stríðu,
eins og gróður jarðarinnar í sól og regni og vetrar-gaddi.
Maður og kona standa hljóð og horfa ofan dalinn. Him-
inninn var heiður. Akrarnir stóðu í blóma. Angan þeirra
blandast saman við ilminn af sætinu á engjum og túnum.
Fyrir sjónum þeirra blasa akrarnir, vötnin og skógarnir,
er sameinast í einn víðáttumikinn feld, sem bylgjast og
hverfur inn í heiðbláan fjarska himinhvolfsins. — Lífið
er eilíft, — og lífið er dásamleg gjöf.
Þretlans barátta, þimg ©g htirð
skapar ríki liins ráðandi manns.
Ríkl manwauna er komln í
bókaverzlanir.— Sanngjarnt verð og
prýðisvandaður frágangur. Það eru
kostir sem allir þekkja af Norðra-
bókunum.
Aðvörun
til iimflytjenda.
Vörur, sem fluttar voru til landsins fyrir 1. janúar 1946
og ekki haia enn verið tollafgreiddar, verða seldar á
opinberu uppboði til lúkningar aðflutningsgjöldum og
kostnaði, hafi greiðsla ekki farið fram i síðasta lagi fyrir
20. nóvember n. k.
Tollstjórinn í Reykjavík, 30. okt. 1947.
Torfi Hjartarson.
Ungflinga vantar
Unglinga vantar til aff bera út Tímann, bæffi f Vestur-
og Austurbænum.
Taliff viff afgreiffsluna sem fyrst, sími 2323.
TÍ MINN er víðlesnasta auglýsingablaðiS!