Tíminn - 15.11.1947, Blaðsíða 5

209. blað
TÍMINN, laugardaginn 15. nóv. 1947
5
Lmigard. 15. nóv.
Kaupmáttur
launanna
„Ekkert er léttara en að
knýja frarn hækkun kaup-
gjaldsins — tvöföldun þess
eða jafnvel þreföldun. En
dettur nokkrum í hug, að
það myndi bæta kjör
verkalýðsins? Nei, vinir
mínir. Yrði sú leið farin,
myndu kjör verkalýðsins
versna, en ekki batna. Það
er ekki kaupupphæðin,
sem kjör verkalýðsins
velta nú á, heldur það
vörumagn, sem fæst fyrir
kaupið.“
Margir munu álíta, að þau
ummæli, sem eru tilgreind
hér að framan, séu tekin úr
einhverri hinna mörgu
greina, sem Tíminn hefir
birt um dýrtíðarmálið á
undanförnum árum. Þar er
túlkuð svo fullkomlega sú
skoðun, sem Tíminn hefir
haldið fram. En þessu er þó
ekki þannig varið. Hin til-
greindu ummæli eru tekin úr
ræöu, sem forseti Alþýðu-
samtaandsins í Tekkósiovakíu
hélt nýlega, en hann fylgir
flokki kommúnista að mál-
um. Þau voru tairt í Alþýðu-
bláðinu 12. þ. m.
Sú skoðun, sem er túlkuð í
þessum ummælum, hefir
gruhdvallað stefnu og starfs-
hætti verkalýðssamtakanna í
þeim löndum, þar sem end-
urreisnin hefir gengið bezt
eftir styrjöldina og verka-
lýðnum verið tryggð taezt af-
koma og framtíðaröryggi. í
þessum löndum stendur
framleiðslan yfirleitt á traust
um grunni og verkamenn
þurfa ekki að óttast þar
stöðvun og atvinnuleysi.
Framtíðarhorfurnar myndu
einnig vera bjartar hjá ís-
lenzkum verkamönnum, ef
þessari stefnu hefði verið
fylgt hér. Þá væri atvinnu-
leysið ekki búið að halda inn-
reið sína, og horfurnar vera
enn geigvænlegri framundan.
Þvert á móti myndi þá blasa
við framundan tími mikilla
framkvæmda og afkomuör-
yggis verkalýönum til handa.
En þeim ráðum, sem Fram-
sóknarmenn beittu sér fyrir
og átayrgir verkalýðsforingjar
hafa beitt sér fyrir hvarvetna
annars staðar, var ekki fylgt
hér. í stað þess var ráöist
hatramlega gegn Framsókn-
arflokknum af blöðum allra
hinna stjórnmálaflokkanna.
Framsóknarmenn voru kallaö
ir afturhaldsmenn, kaupkúg-
unarmenn, fjandmenn verka-
lýðsins og öðrum slíkum
nöfnum vegna þess, að þeir
börðust fyrir þessari stefnu.
Sömu aðilar reyndu jafn-
framt að telja verkamönnum
trú um, að dýrtíðin væri þeim
til blessunar, því að hún
dreifði stríðsgróðanum. Illu
heilli létu verkamenn glepj-
ast af þessum áróðri.
Erfiðleikarnir, sem nú
fylgja því að komast niður
dýrtíðarstigann aftur, stafa
ekki sízt af þessum áróðri um
blessun dýrtíðarinnar. Þeir
menn, sem hafa rekið þennan
áróður á undanförnum árum
og hamast mest gegn Fram-
ERLENT YFIRLIT:
Sögulegt brúðkaup
Elísalseí JsB'ÓÉiprSissesssa Bs*eta og Momiií-
Isattesa síóiifSsformgi veríla gefiss saisiass á
'fiisimtiadapllisis kessissr
Á fimmtudaginn kemur verður
mikið um dýrðir í London. Þá fer
fram brúðkaup þeirra Elísabetar
krónprinsessu og Mountbatten sjó-
liðsforingja. Athöfn sú mun jafn-
vel fara fram með enn mejji glæsi-
brag en áður eru dæmi til í Bret-
landi og er þá mikið sagt. Bretar
munu sýna það yið þetta tækifæri,
eins og oftar fyrri, að þeir halda
fast í fornar venjur, þótt þær séu
af flestum öðrum taldar úreltar og
sérvizkulegar. En Bretar vita hvað
þeir eru að gera, Pastheldni þeirra
í gamlar venjur tengir nútíð þeirra
við sögu þeirra og rifjar upp forna
frægðartíma.- Það getur haft meiri
þýðingu fyrir metnað þjóðarinnar
og trú á sjálfa sig en margan
grunar.
í erlendum blöðum hefir undan-
farið verið sagt ítarlega frá undir-
búningi brúðkaupsins. Verður hér
sagt frá ýmsu. því, sem þar hefir
komið fram.
Tvö þúsimd boðsgestir.
Eitt af því fyrsta, sem gert var
eftir að brúðkaupsdagurinn var á-
kveðinn, var að bjóða í brúðkaup-
ið. Þar koma ■ vitanlega ekki aðrir
til greina en þjöðhöfðingjar, æðstu
embættismenn og fólk af konung-
legum ættum. Meðal þeirra þjóð-
höfðingja, sem..hafa þegið boðið,
eru Hákon Noregskonungur, dönsku
konungshjónin, Mikael Rúmeníu-
konungur og -Helena drottning,
móðir hans. Þáö vakti mikla at-
hygli, að Mikael skyldi telja sér
fært að þiggja-boðið. Þá hefir Pét-
ur Jugóslavíukoöungur þegið boð-
ið, ásamt Al’éSröndru drottningu
sinni, en þau eru nú landflótta.
Þá koma sænsku krónprinshjónin,
Juliana krónpfinsessa Hollands og
maður hennar,’ ög fjöldi af prins-
um og prinsessum víðsvegar að.
Loks er svo rríárgt annarra stór-
menna, sem ckki eru af konungleg-
um ættum. XTm' skeið var búizt
við, að Molotoff ■ myndi verða full-
trúi Rússa, en nú hefir verið á-
kveðið, að sendiherra. þeirra i
London mæti fyrir þeirra hönd.
Heríogafrú Windsor
ekki boðið.
Kunnugt er um tvo menn, sem
hafa tilkynnt, að þeir geti ekki
þegiö boðið. Ánnar er borgarstjóri
á Korfu, en þar er Mountbatten
sjóliðsforingi fæddur. Hann bar
við annríki. Hinn er hertoginn af
Windsor, sem áður var Játvarður
VIII. Bretakonungur. Hann mun
ekki hafa látið uppi sérstaka á-
stæðu, en talið er, að hún sé sú,
að konu hans var ekki boðið. Eins
og minnisstætt er, vann hertoginn
það til hennar að afsala sér kon-
ungstitlinum. Enska konungsfjöl-
skyldan hefir aldrei viljað heyra
hana né sjá og því var henni ekki
boðið.
Brúðarkjóllinn.
Annað, sem strax var byrjað að
undirbúa, þegar brúðkaupið hafði
verið ákveðið, var klæðnaður brúð-
arinnar. Einum frægasta kjóla-
sérfræðingi Breta, Norman Hart-
nell, var falið að gera uppdrátt að
honum og sjá síðan um sauma-
skapinn. Síðan uppdrátturinn að
klæðnaði brúðarinnar og brúðar-
meyjanna var samþykktur, hafa
hundruð manna unnið að saumi
þeirra. Margs konar getgátur hafa
gengið um það, hvernig brúðar-
kjóllinn sé og hvernig hann sé lit-
ur. í tízkudálkum blaðanna hefir
fátt verið meira rætt að undan-
förnu og hefir þar kennt harla
ólíkra getgátna. En fyrir kjóla-
verzlanirnar skiptir þetta eljki svo
litlu máli, þar sem vist þykir, að
kjólatízkan og tízkulitirnir í Bret-
landi í náinni framtíð muni fara
mjög mikið eftir því, hvernig brúð-
arkjóllinn verður.
Pyrir nokkru síðan var helztu
tízkusérfræðingum blaðanna gef-
inn kostur á að sjá kjólinn. En
þeir voru bundnir þagnarheiti um
að segja ekki frá útliti hans, og
fór athöfnin fram líkast því og
verið væri að sýna eða segja frá
stórvægilegu hernaðarleyndarmáli.
Öllum kom þeim saman um, að
kjóllinn væri óvenjulega fallegur,
og það sama mætti raunar segja
um allt brúðarskartið.
Komið hefir til orða, að kjóllinn
verði sýndur í ýmsum stórborgum
Bandarikjanna eftir brúðkaupið.
Ástraíska þingið deildi
um brúðargjofina.
Jafnskjótt og kunnugt var um
brúðkaupið, hófu stjórnarvöld Bret
lands og samveldislandanna at-
hugun á því, hverjar brúðargjaf-
irnar ættu að vera. Sama gerðu
og ýmsar stofnanir og einkafyrir-
tæki í þessuni löndum. Frá mörg-
um löndum utan brezka samveld-
isins munu einnig berast miklar
gjafir. M. a. verða sendir frá
Bandaríkjunum 50 þús. gjafa-
pakkar til fátækra fjölskyldna í
Bretlandi í tilefni af brúðkaupinu.
Hver pakki verður 10 dollara virði
og mun hafa að geyma þær vör-
ur, sem er mestur hörgull á í
Bretlandi.
Ákveðið hefir verið, að þær
gjafir, sem eru þannig vaxnar, að
sóknarflokknmn, reka sig nú
á það, að þeir hafa bæði unn-
ið landi sínu og sjálfum sér
óþarft verk.
Málum er hins vegar svo
komið, að nú dugir ekki leng-
ur að fást um það, sem liðið
er. Hins vegar er gott að læra
af reynslunni og holt fyrir
verkamenn og aðra launþega
að sj á það, að Framsóknar-
flokkurinn hefir ekki verið
að berjast gegn þeim á und-
anförnum árum, heldur hefir
hann verið að berjast fyrir
því, sem hefði orðið þeim
giftudrýgst. Og nú þarf að
læra af reynslunni og starfs-
háttum ábyrgra verkalýðs-
leiðtoga annars staðar. Það
verður að skapa atvinnuveg-
unum starfshæfan grundvöll,
svo að atvinnuleysinu verði
bægt frá dyrum verkalýðsins.
Og sjónarmiðið, sem verka-
mönnum ber fyrst og fremst
að hafa þar í huga, er kaup-
máttur launanna, en ekki
krónutala þeirra. Þau um-
mæli hins tékkneska verka-
lýðsleiðtoga eru studd af
óbrigðulli reynslu, að það „er
ekki kaupupphæðin, sem
kjör verkalýösins velta á,
heldur það vörumagn, sem
fæst fyrir kaupið“.
Mynd þessi er af fyrstu brúðkaups-
kökunni, sem barst til Bucking-
hamhallar. Hún er gjöf frá fyrir-
tæki einu í Birmingham.
hægt sé að hafa þær til sýnis,
verði settar á sérstaka sýningu, er
sé opin almenningi, strax eftir
brúðkaupið.
) í ástralskra þinginu urðu miklar
! deilur um brúðargjafirnar, því að
stjórnarandstæðingar töldu gjaf-
irnar, sem stjórnin hafði ákveðið,
alltof lítilfjörlegar. En þær verða
tveir ávaxtadiskar og ein ávaxta-
skál úr silfri.
Shaw tekur kommún-
ista til bænar.
í brezka þinginu hefir einnig
verið deilt um þessi mál. Kommún-
istinn Gallacher réðst á stjórnina
fyrir allt of mikla eyðslusemi í
sambandi við brúðkaupið. Honum
var einkum svarað af þeim þing-
manni verkamannaflokksins, sem
talinn er aðalleiðtogi vinstra arms
þingflokksins, John Mc Govern.
Hann sagði m. a.: Því meira, sem
ég frétti af rauðu konungsfjöl-
skyldunni í Kreml, því betur sann-
færist ég um, að brezlca konungs-
fjölskyldan verðskuldar ást og virð-
ingu þjóðar sinnar.
Skelleggasta svarið kom frá hin-
um fjörgamla skáldjöfri, Bernard
Shaw, þegar hann frétti um þessar
umræður. Hann sagði m. a.: Pólk,
sem skammast yfir þessum útgjöld-
um, ætti að missa borgaraleg rétt-
indi og vera sett á uppeldishæli.
Rétta svarið væri að tvöfalda eða
þrefalda útgjöldin.
Svar þetta þótti kommúnistum
hálfu verra vegna þess, að Shaw
hefir verið talinn þeim hliðhollur.
Enska þingið hefir enn ekki
ákveðið laun Elisabetar krónprins-
essu eftir giftinguna. Árslaun
hennar hafa verið 400 þús. kr., en
hækka vitanlega, þar sem hún þarf
nú að fara að halda heimili.
Allir vilja sjá brúðar-
förina og brúðkaupið.
Eins og gefur að skilja, mun
verða mikil þröng á þeim götum
Lundúnaborgar, sem brúðhjónin
aka eftir, ásamt boðsgestunum,
er þau fara frá Buckingham Palace
til Westminsterkirkjunnar, þar sem
hjónavígslan fer fram. Af hálfu
lögreglunnar hafa þegar verið
gerðar margháttaðar ráðstafanir
til þess, að allt fari vel og viröu-
lega fram.
Þennan áhuga manna má nokk-
uð marka á því, að sárafátt flokks-
bræða Attlees forsætisráðherra var
viðstatt, þegar hann flutti fyrstu
ræðu sína eftir að þingið kom sam-
an í haust. Ástæðan var sú, að ein-
mitt á þeim tíma voru þingmenn
Verkamamiaflokksins að draga um
sætin í Westminsterkirkjunni,
þegar hjónavígslan fer fram.
í aðalatriðum er nú ákveðið,
hvernig tilhögunin verður, þegar
Fyrirrayndarbú
Reykjavíkurbæjar
Eins og kunnugt er, keypti
Reykjavíkurbær Korpúlfs-
staðabúið fyrir nokkrum ár-
um, og lét þáv. borgarstjóri
svo ummælt, að það væri
draumur sinn og bæjar-
stjórnarmeiriMutans að reka
þar fyrírmyndarbú í stórum
stíl, líkt og hefði verið mark-
mið Thor Jensens, þegar
hann stofnaði búið.
Síðan er nú liðinn það
langur tími, að sæmileg
reynsla ætti að vera fengin
fyrir því, hvernig Reykjavík-
urbæ gengur að reka fyrir-
myndarbú.
Sú reynsla lætur líka til
sín heyra í bæjarreikningun-
um fyrir árin 1945 og 1946, og
hljóðar hún á þessa leið:
Árið 1945 var rekstrarhalli
á Korpúlfsst.búinu kr. 48.573,
Mjólkursalan, sem er bók-
færð, gefur til kynna, að þar
hafi þá verið um 20 mjólk-
andi kýr. Hallinn hefir því
verið unv 1500—1800 á hverja
mjólkandi kú.
Árið 1946 er rekstrarhall-
inn á Korpúlfsstaðabúinu
bókfærður 35.770 kr. Mjólk-
ursalan, sem er bókfærð á
reikningunum, gefur til
kynna, að þar hafi þá verið
um 30 mjólkandi kýr. Hall-
inn hefir því verið rúmar
1000 kr. á hverja kú.
Þess skal getið, að í út-
gjaldabáik rekstrarreiknings
búsins á þessum árum eru
eklti færð nein framlög vegna
jarðabóta eða áhaldakaupa.
Árið 1945 virðist eitthvað
hafa verið keypt af áhöldum
til búsins, en kostnaðurinn
við þau taup er færður á
bæjarsjóð Reykjavíkur.
Þetta dæmi sýnir býsna
vel, hvernig bæjarstjórnar-
meirihlutanum í Reykjavík
tekst að stjórna búrekstri og
er því ekki að undra, þótt
Reykvíkingar væru lítið
hrifnir 'yfir því, þegar til stóð
að bærinn bætti við sig Bú-
kollubúinu. En hvert myndi
annars mjólkurverðið til
neytenda verða, þegar farið
væri að miða, það við slíkan
fyrirmyndar búrekstur, en þá
kröfu gerðu kommúnistar að
einu helzta stefnumáli flokks
síns á nýloknu þingi sínu?
X+Y.
brúðhjónin aka í kirkjuna, ásamt
fylgdarliöi sínu. Til þess að gera
þessa skrúðför enn viðhafnarmeiri
verður henni skipt í þrjár fylkingar
eða riðla. í fyrstu fylkingunni
verða Elizabet drottning og Marg-
aret prinsessa í fararbroddi. í
þeirri fylkingunni verða m. a.
Hákon Noregskonungur, dönsku
konungshjónin og Grikklands-
drottning. í fararbroddi annarar
fylkingarinnar verður Georg kon-
ungur, ásamt brúðl^ýónunum.
Munu þau aka í forkunnarfögrum
vagni, sem Viktoria Englands-
drottning notaði við ýms hátíðleg
tækifæri. f fararbroddi þriðju
fylkingarinnar verður Mary ekkju-
drottning. í þeirri fylkingu verður
m. a. sænski krónprinsihn og hol-
lenzka krónprinsessan. Skrúðför
þessi mun verða einhver sú glæsi-
legasta og viðhafnarmesta, sem
dæmi eru til um í London.
Hvorki í skrúðförinni né við
veizluhöldin á eftir verður boðs-
gestum raðað eftir mannvirðingum
heldur eftir aldri. Hefir það þótt
heppi'^sast til þess að komast hjá
metingi.