Tíminn - 21.11.1947, Blaðsíða 5

214. blað
TIMINN, föstudaginn 21. nóv. 1947
b
. ERLENT YFIRLIT:
Áfökin á (talíu
Eeyna komimmistar að gera liyltingn áð-
isr en Itjálnin berst frá lSaii«laríkjumim?
Það fer saman, að þær fregnir
berast frá Ítalíu, að seinustu
bandarísku bersveitirnar séu að
hverfa úr landi og verkföll og hvers
konar óeirðir magnist þar í stór-
um stíl.
Erlendir fréttamenn á Ítalíu
hafa lengi látið þann ótta uppi,
að kommúnistar myndu gera til-
raun til byltingar strax og ameríski
herinn væri farinn úr landi.
Það virðist .augljóst, að Ítalía og
Frakkland eru þau lönd, sem
yfirstjórn kommúnista í Moskvu
leggur nú mesta áherzlu á að fá
til fylgis við kommúnismann. Það
sést m. a. á því, að kommúnista-
flokkar þessara landa eru einu
flokkarnir utan rússnesku áhrifa-
svæðisins, sem taka þátt í hinu
nýju alþjóðabandalagi kommún-
ista. Fleiri vcstrænir kommúnista-
flokkar eru ekki teknir með í
bandalagið að': sinni, því að næstu
mánuðina verður sókn þess ein-
beitt að þessum tveimur löndum.
Heppilegur jarðvegur
fyrir kommúnismann.
Það er ekkert undarlegt, þótt
sókn kommúnista í Evrópu bein-
ist nú einkum að þessum tveimur
löndum. Þar eru nú lángverstar |
fjárhagsaðstæður i þeim löndum
Evrópu, sem ekki eru hernumin.
Það sannast hér eins og endranær,
•
að kommúnistar telja slæma af-
komu almennings og fjármála-
öngþveiti skapa sér bezt starfs-
skilyrði. Þess -vegna er það hvar-
vetna fyrsta markmið þeirra að
koma á fjárhagsöngþveiti, þar sem
það er ekki þegar fyrir hendi. Þeg-
ar slíkur grundvöllur er fenginn,
byrja þeir fyrst að ganga ógrímu-
klæddir til verks. Það sýnir reynsl-
an á Ítalíu og í Frakklandi nú
mæta vel.
Fjárhagserfiðleikar ftalíu eru
auðskildir. Landið er fátækt frá
náttúrunnar. -hendi. XJm lengra
skeið hefir það hvergi nærri getað
fullnægt þörfum þjóðarinnar og
því hefir verið- stórfeldur útflytj-
endastraumur úr landinu. Frá
engu Evrópulandi hafa eins margir
menn flutt vegtur um haf seinustu
áratugina og frá Ítalíu. Á stjórn-
arárum Mussplmis var fjármála-
stjórnin í versta lagi. Við þetta
hefir svo bæst allt tjónið, sem
ítalir hafa beðið af völdum styrj-
aldarinnar. Stjórnarvöldum Ítalíu
hefir því reynst fullkomlega ofvax-
ið að hafa nokkurt taumhald á
fjármálunum..-;'-- eftir styrjóldina.
Dýrtíðin hefir-farið sívaxandi. —
Skuldir ríkisins hafa aukizt enn
örar. Engin Vön er til þess, að
nokkur viðreisn, sem gagn er að,
geti átt sér stað, án stórfeldrar
erlendrar hjálpar. Og þrátt fyrir
slika aðstoð, er engin von til þess,
að hægt sé að búa allri þjóðinni
sæmileg afkomuskilyrði í heima-
landinu. Samkvæmt áætlun París-
arfuhdarins, sem haldinn var um
Marshallstillögurnar í sumar, er
gert ráð fyrir, að ítalskir verka-
menn verði fluttir svo hundruðum
þúsunda skiptir til þeirra landa
Evrópu, er vantar vinnuafl.
ítalski kommúnista-
flokkurinn.
Fjármálaöngþveitið á Ítalíu og
hin bága afkoma almennings þar,
gefur vitanlega stefnu eins og
kommúnismanum byr í báða
vængi. Kommúnistaflokkurinn þar
er líka fjölmennasti kommúnista-
flokkurinn utan Rússlands. Hann
hefir miskunnarlaust reynt að not-
færa sér hverskonar óánægju til
að afla sér fylgis. Hann var t. d.
fyrsti flokkurinn, sem reið á vaöið
með það að leyfa fyrrverandi
fasistum og fylgismönnum Musso-
lini, inngöngu. Hinir gömlu liðs-
menn Mussolini eru ekki óveru-
legur hluti flokksins. En jafnframt
því, sem flokkurinn hefir þannig
reynt að skapa sér fjöldagrund-
völl, eins og það heitir á máli
kommúnista, hefir flokksstjórnin
kappkostað að haga skipulagi
flokksins þannig, -að ekki hefjist
þar aðrir til valda en þrautreyndir
og trúverðugir kommúnistar. Flest-
ir helstu foringjar flokksins eru
líka langreyndir í trúnni og hafa
hlotið pólitískt uppeldi- sitt með
langri dvöl í Moskvu. Meðal þess-
ara manna er t. d. aðalforingi
flokksins, Togliatti, sem dvaldi í
Moskvu fyrir styrjöldina og vann
þá á vegum Alþjóðasambands
kommúnista.
Það hefir styrkt aðstöðu komm-
únista á Ítalíu, að jafnaðarmanna-
flokkurinn þar hefir tekið upp þá
stefnu að kjósa heldur samvinnu
við þá en borgaralegu flokkana.
Hafa þeir t. d. haft kosningasam-
vinnu við þá að undanförnu.
Kristilegi demokrata-
fiokkurinn.
Fyrst eftir að styrjöldinni lauk
og ítalir fengu rétt til flokka-
myndunar, mynduðust fjölmargir
flokkar í landinu. Sumir þessir
flokkar uröu talsvert áhrifamiklir
á tímabili, en hjöðnuðu svo fljót-
lega aftur. Sumir þeirra hafa þeg-
ar verið lagðir niður. Auk sam-
fylkingar kommúnista og jafnað-
armanna, er nú ekki nema einn
stór flokkur í landinu, kristilegi
demokrataflokkurinn. Formaður
hans, Gasperi, hefir haft stjórnar-
forustuna síðan haustið 1945, fyrst
í samvinnu við kommúnista og
jafnaðarmenn, en nú seinast með
aðstoð ýmsra smærri miðflokka.
Um skeið virtist flokkurinn held-
Fösttid. 21. nóv.
Endurbætur á trygg
Um allt land er nú beðið
eftir fréttum af meðferð og
afgreiðslu Alþingis á frum-
varpinu um breytingar á al-
mannatryggingalögunum, því
að svo mikið er víst, þó að
talað sé með fullri virðingu
og skilningi um þá merku
löggjöf, að þjóðin hefir fund-
ið þörf á breytingum.
Við samningu laganna átti
að hliðra sér hjá þeim vanda
að leggja mat á það, hverj-
ir væru þurfandi styrkja og
bóta og því ákveðið að láta
lögin ná jafnt til allra, þann- !
ig að ríkustu stórgróðamenn
fengju t. d. jafna greiðslu
með fjórða barni sínu og þeir
fátækustu. Að þessu mátti
vitanlega færa þau rök, að
gegnum skatta og skyldur
væri mönnunum mismunað
nóg. ____
En það var annar jöfnuður,
sem gleymdist. Þeir, sem búa
nógu nálægt lækni fá meiri
rétt til sjúkrabóta en hinir,
sem fjær eru. Og það var alls
ékki hirt um að slysatryggja
alla menn.. Suma var skylt
að slysatryggja, — það var
skylda þjóðfélagsins gagn-
vart launamönnunum og
fjölskyldum þeirra, — en sú
skylda var ekki viðurkennd
gagnvart heilum stéttum
öðrum. Hér sýnist þó ekki
neitt jafnrétti í öðru en því,
að annað hvort sé slysa-
tryggingin almenn eða ekki.
Konan, sem vinnur utan
heimilis fær hærri fæðingar-
styrk, en systir hennar, sem
vinnur á heimili sínu. Það
er ekki mikils metið, sem
konurnar vinnna innan-
húss og utan heima við, og
mun vera langt um liðið, síð-
an íslenzkum húsmæðrum
hefir verið gerð önnur sví-
virðing jöfn þessari. Oft er
það þó, sem reynt er að fá
manneskju að, þegar hús-
freyjan hindrast frá verkum,
þó að misjafnlega gangi.
Verður því heimilisfaðirinh
stundum að ganga í verk
konu sinnar að meira eða
minna leyti, enda dæmi til
• þess, að eiginmaður hafi
gengið úr skiprúmi til að
sinna heimili sínu, meðan
konan lá á sæng. — En hinu
háa Alþingi finnst allt _£,líkt
hégómi, ef konan sjálf er
ekki á launum utan heimilis-
ins.
Þá er það ennfremur fjarri
því að vera jafnréttarákvæði,
skattssgjaldið,. sem lagt er á
allan atvinnurekstur,- og mið-
ast við fjölda starfsmanna.
Og eins og nú er háttað fram-
leiðslumálum þjóðarinnar og
atvinnumálum virðist meiri
þörf á að gera eitthvað, til
að laða menn til framleiðslu
og reksturs heldur en fæla
frá öllu slíku. -En byrðar eins
og þær, sem með þessum
lagaákvæðum eru lagðar á
allan atvinnurekstur eru
bæði nokkuö þungar í sum-
um tilfellum, auk þess, sem
þær ergja menn og skap-
rauna, svo að þeir þreytast
fremur en -ella á atvinnu
sinni og verða fúsari að leita
sér annars hlutskiptis.
Vitanlega er það dýrt og
hlýtur að verða, að halda
uppi jafn yíðtæku trygginga-
kerfi og hiér hefir verið til
stofnað, en það er líka mikið
sem vinnst í félagslegu ör-
yggi, og margur, sem þarf
stuðnings með og er vel að
honum kominn, nýtur hans
samkvæmt þessari löggjöf.
En það verður að taka féð til
þessarar starfsemi þar sem
það er til, ’en má alls ekki
bæta því ofan á annan halla
á rekstri nauðsynlegra at-
vinnuvega, eins og nú er gert
ráð fyrir.
Flutningsmenn breytingar-
innar leggja til, að innheimt
verði fyrir tryggingarsjóðinn
2gjald af skattskyldum
tekjum yfir 5000 kr. Mörgum
mun finnast það nokkur
skattauki, sem þeir vildu
gjarnan vera lausir við. En
svo er um alla skatta. Og það
er tvímælalaust réttlátara og
skynsamlegra að taka þetta
fé þannig með beinum skatti
af raunverulegum tekjum, en
að láta kylfu ráða kasti,
hvort það er lagt á halla-
rekstur og tap.
Dc Gasperi
ur í afturför, og mun þa'ð hafa
stafað af samvinnunni við komm-
únista. Síðan þetta samstarf rofn-
aði, hefir fylgi hans eflzt aftur,
og - vann hann mikinn kosninga-
sigur, í bæjai-stjórnarkosningunum
i Róm í haust. Eftir þeim úrslitum
að dæma, virðist hann álíka fylgis-
sterkur og samfylking kommún-
ista. Af öðrum flokkum, sem nokk-
uð ber á, kveður mest að ýnisum
hægri flokkum, en þó töpuðu þeir
verulega í bæjarstjórnarkosning-
unum í Róm.
Kristilegi demokrataflokkurinn
er frjálslyndur miðflokkur, sem á
margan hátt svipar til katólska
lýðveldisflokksins í Frakklandi.
Kirkjan er styrkasta stoð hans, og
telja ýmsir, að páfastóllinn veiti
honum margvíslega aðstoð. Áður
en Gasperi var forsætisráðherra,
var hann bókavörður í p.Vfaríkinu
og mjög handgenginn Píusi páfa.
Annars á Gasperi að ýmsu leyti
ævintýralegan feril að baki. Hann
er 66 ára, fæddur í Austurríki,
lauk námi við háskólann í Vín og
sat um skeið á austuríska þing-
inu. Á heimsstyrjaldarárunum gekk
hann í lið með ítölum, enda er
hann ítalskur að ætt, og átti sæti
á ítalska þinginu eftir styrjöldina.
Hann gerðist strax andstæðingur
Mussolini og fór af þingi, er
Matteotti var myrtur. Síðan var
hann dæmdur til fangelsisvistar
vegna andstöðu við Mussolini. Að
fangelsisvistinrii lokinni, fékk hann
stöðu þá í páfaríkinu, er áður seg-
ir. Meðan hann dvaldi þar, samdi
hann stefnuskrá fyrir kristilegan
demokrataflokk og gekkst fyrir
stofnun hans eftir styrjöldina.
Átökin milli austurs
og vesturs.
Eftir að átökin hafa harönað
milli stjórnar de Gasperi og komm-
únista, hefir það stöðugt komið
betur og betur í ljós, að þau eru
fyrst og fremst átök milli vest-
rænna og austrænna stjórnar-
hátta, þar sem aðalstórveldin,
Bandaríkin og Sovétríkin, koma
mjög við sögu. Stjórnin telur sig
eiga vísa stoð Bandaríkjanna, ef
hún fær starfsfrið áfram og not-
ar það sér til framdráttar í áróðr-
inum. Kommúnistar lofa hjálp
Rússa, og aðgangi að mörkuðum
Austur-Evrópu, ef amerískum á-
hrifum verði bægt burtu. Báðir
aðilar viðurkenna þannig, að er-
lend fjárhagsaðstoð þurfi að koma
til sögunnar.
Það, sem kommúnistar óttast,
er að hjálpin frá Bandaríkjunum
styrki aðstöðu stjórnarinnar, og
þess vegna vilja þeir láta til skar-
ar skríða áður en hún berst. Þess
vegna hafa þeir sett verkföllin og
óeirðirnar af stað í trausti þess,
að stjórnin, sem hefir sarna og
engum her á að skipa, fái ekki
við neitt ráðið og það stjórnleysi
skapist, er gefi þeim tækifæri til
að gripa völdin í sínar hendur. En
spurningin er sú, hvort Bandarík-
„Dugnaður” borg-
arstjórans
Gísli Jónsson, þingmaffur
BarSstrendinga, hefir gert
einum af flokksbræðrum sín-
um mikinn ógreiða, vafalaust
óafvitandi. . .
Gísli bar nýlega fram í
sameinuðu þingi svohljóð-
andi fyrirspurn til dóms-
málaráðherra:
Hvað líður undirbúningi
löggjafar um opinbera starfs-
menn, sem Alþingi fól rík-
isstjórninni með þingsálykt-
un 5. október 1944, að fram-
kvæma?
Fyrirspurninni var svarað
í fyrradag í þinginu af Jó-
hanni Þ. Jósefssyni fjár-
málaráðherra, því að dóms-
málaráðherrann var forfall-
aður. Svar hans var á þá leið,
að 6. jan. 1945 hefði Gunnari
Thoroddsen verið falið að
semja frumvarp um þetta
mál og hefði því átt að vera
lokið fyrir haustþingið 1945,
en frumvarpið væri enn ó-
komið frá Gunnari.
Það er raunar ekki nýtt,
að dugnaður Gunnars reyn-
ist svipaður og í þessu máli.
Sumarið 1945 var hann send-
ur af þáv. stjórnarskrárnefnd
til ýmsra landa og átti hann
að kynna sér stjórnarskrár
þeirra og gefa nefndinni síð-
an skýrslu. Sú skýrsla er ó-
samin enn eða a. m. k. hefir
hún aldrei komið til nefnd-
arinnar.
Það er .slíkur dugnaðar-
maður, sem íhaldsmeirihlut-
inn í bæjarstjórn Reykjavík-
ur, hefir gert að borgarstjóra.
Munu flestir geta séð af
framangreindum dæmum,
hvort í sambandi viff þaff
borgarstjóraval hefir ráðið
það sjónarmið að tryggja
bænum dugandi og örugga
forustu.
Fyrsta reynslan af borgar-
stjórn Gunnars varff líka sú,
að hann lét nokkra kunn-
ingja sína flækja sér f Bú-
kollumálið illræmda, og mun
bæjarsjóffurinn fá aff kenna
á því áður en lýkur. Og Bú-
kollumál Gunnars borgar-
stjóra eiga. áreiffanlega eftir
að verða fleiri.
Þetta seinasta . borgar-
stjóraval bæjarstjórnar-
meirihlutans, mætti vissu-
lega verffa bæjarbúum ný
sönnun þess, hve gersamlega
óhæfur Sjálfstæðisflokkur-
inn er til þess aff stjórna
bænum. X+Y.
in telja sig geta verið hlautlaus,
ef kommúnistum heppnast þessar
fyrirætlanir og brjóta sér þannig
leið til valda. Og geta sameinuðu
þjóðirnar látið það afskiptalaust,
ef einræðisflokkur kemst til valda
með algerlega ólýðræðislegum
hætti? Annars gæti sama sagan
endurtekiö sig, og þegar gamla
Þjóðabandalagið horfði aðgerða-
laust eða aðgerðalítiö á ofbeldis-
verk Hitlers og Mussolinis.
Auglýsendur!
Hafið þér athugað að lesendum
Tímans fjölgar sífellt í Reykjavík
og flestum öðrum kaupstöðum og
að Tíminn er útbreiddasta blaðið
yfirleitt í kauptúnum og sveitum
um land allt.