Tíminn - 25.11.1947, Blaðsíða 5

217. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 25. nóv. 1947
,r., E RLE NT YFIRLIT:
BatÉísambúðBretaogÍra?
Verður það seisiasta stjórnmálaverk de
Valera að viama að aukinm samviimu
Breta og íra?
1‘riðjiid. 25. nóv.
Hrunfruravarp
kommúnista
Kommúnistar hafa nú lát-
ið' blað sitt tilkynna, hvernig
þeir vilja leysa vandræði at-
vinnuveganna. Síðastliðinn
laugardag birti það langt og
margþætt frumvarp, sem sagt
var, að Sameiningarflokkur
alþýðu — Sósíalistaflokkur-
inn myndi leggja fyrir Al-
þingi. Meginhluti frv. er á-
róðurskvaldur og gyllingar,
en þegar búið er að greina
það frá, verður aðalefni frv.
þetta:
1. Ríkissjóður ábyrgist
sama fiskverð og á þessu ári.
2. Vísitala sé óbundin og
geti því haldið áfram að
hækka.
3. Ríkið afsali sér tollum
á vörum, sem ganga inn í
vísitöluna. Það myndi lækka
vísitöluna um nokkur stig, en
jafnframt yrði ríkið að fella
íiiður niðurgreiðslurnar og
myndi það hækka vísitöluna
miklu meira en tollalækk-
unum næmi.
4. Vextir stofnlánadeildar-
innar verði lækkaðir, láns-
tíminn lengdur og gefin af-
borgunarfrestur. Þetta myndi
þýða, að fjárráð stofnlána-
deildarinnar yrðu enn þrengri
en nú, en hana skórtir nú
tugi miljóna króna til að full-
nægja nauðsynlegustu láns-
beiðnum.
5. Vátryggingargjald verði
lækkað á sumum stöðum og
beituverðið verði lækkað að
tilhlutan rikiáins. Bágstdd-
um útvegsmönnum verði auk
þess veitt nokkur meiri láns-
fríðindi.
6. Komið verði á lands-
verzlun.
Að lokum er því svo lofað
í frumvarpinu, að verði það
samþykkt, muni verða lagð-
ar fram tillögur um nýjar
skattaálögur á þá „ríku“, svo
að ríkið fái tekjur til að
mæta hallanum á fiskábyrgð
inni. „Sameiningarflokkur
alþýðu“ er þannig síður en
svo á þeim buxunum að vilja
óvingast við þá „riku“. Þess
vegna setur hann það skil-
yrði fyrir birtingu skattatil-
lagna, er hann veit fyrirfram,
aö ekki verður gengið að, eöa
m. ö. o. hann ætlar aldrei
aö leggja skatta tillögurnar
fram. Þetta er víst það, sem
Þjóðviljinn kallar skelegga
baráttu gegn auðvaldinu!
Um þessar tillögur komm-
únistanna er það annars
skemmst að segja, aö þær
myndu þýða, ef á þær væri
fallizt, framhald þeirrar hrun
stefnu, er fylgt hefir verið
undanfarin ár. Þar sem vísi-
talan er ekki aðeins látin
óbundin, heldur beinlínis
stefnt að því að hækka hana,
myndi stuðningur sá, sem út-
gerðinni er ætlaður, reynast
alveg ónógur. Skerðingin á
fjárráðum stofnlánadeildar-
innar myndi gera samdrátt
framkvæmda á sviði sjávar-
útvegsins enn meiri en hann
er þegar orðinn. Nýjar og nýj
ar visitöluhæl£kanir 0g verk-
anir þeirra á verðlagið,
myndu halda áfram að auka
verðbólguna og dýrtíðina
hröðum skrefum. Afleiðingin
Það vakti‘“mikla athygli á síð-
astliðnu hausti, er sú fregn barst
út, að de Valera, forsætisráðherra
Eire, væri kominn til London til
viðræðna við enska stjórnmála-
menn um aukin viðskipti milli
landanna. Viðræður þessar virðast
hafa borið göðan árangur og bend-
ir nú margt til, að góð sambúð
muni takast milli Breta og íra í
fyrsta sinn um margra alda skeið.
Vafalaust á utanríkismálastefna
brezku verkamannastjórnarinnar
ríkan þátt í því, en frumkvæðið er
þó ekki síðui- komið frá írum.
'i' "
Hlutleysi íra
og dauði Hitlers.
Sá maður, sem mestu hefir ráðið
um stefnu írg, seinustu áratugina, er
Eamon de Valera. Hann er einn af
merkustu og„sérkennilegustu stjórn
málamönnum- samtíðarinnar og
hefir verið 'þarðari andstæðingur
Breta en flesþr landar hans, og er
þá mikið sagt. Þegar Játvarður
VIII. afsalaði sér völdum í Bret-
landi, notað'i„de Valera tækifærið
til að lýsa Éire lýðveldi, enda þótt
samningar væru um það milli
landanna, að Eire væri samveldis-
land undir brezku krúnunni, eða
líkt og Kanada og Ástralía. En
þótt de Valera losaði Eire þannig
undan ensku, krúnunni, hefir hann
aldrei látiö ,íýsa yfir því, að' Eire
væri gengið. úr brezka samveldinu.
Þegar heimsstyrjöldin hófst 1939,
greip de Valera fyrsta tækifæri til
að lýsa yfir strangasta hlutleysi.
Bretar höfðu- mikla þörf fyrir her-
bækistöðvar á Eire og vissu jafn-
framt um-víðtæka þýzka njósnar-
starfsemi þ.ar. Samt þótti þeim
ekki hyggilegl að hernema landið
og reita íra þannig til nýrrar
reiði. En ýmsir telja, að Churchill
hafi haft hug á þvi, en aðrir með-
limir stjórnaxinnar hafi ráðið frá
því og hafi .þeir mátt sín meira.
Svo strangfc hélt de Valera sér
við hlutleysiði.að þegar hann frétti
dauða Hitlersj- fór hann á fund
þýzka sendiberrans og tjáði hon-
um samhyggð sína. Þetta háttalag
hans hafa Rússar nú notað til að
rökstyðja synjun sína á því, að
Eire fái inngöngu í sameinuðu
þjóðirnar. Af -öðrum er þetta að-
eins talin sörmun þess, hve hlut-
af samþykkt þessara tillagna
gæti því ekki orðið annað
en óviðráðanleg verðbólga,
stöðvun útgeröarinnar, stór-
kostlegt atvinnuleysi og fjár-
hagslegt br.un.
Kommúiiistar hafa aldrei
sýnt það þetur, að takmark
þeirra er fjárhagslegt öng-
þveiti og ."atvinnuleysi, og
þess vegna er útilokað, að
þeir, sem vilja stefna í átt-
ina til viðnáms og viðreisn-
ar, geti áttmeð þeim nokkra
samleið. Þetta þarf ekki held-
ur að koma neinum á óvart.
Þetta hefir-verið reynzlan af
starfi þeirra alls staðar ann-
ars staöar. Þetta hefir Fram-
sóknarmönnum líka jafnan
verið ljóst, þegar þeir hafa
átt samningaumleitanir við
þá, og þess vegna hafa allar
slíkar umleitanir jafnan farið
út um þúfur. En vegna valda-
fíknar vissra manna í hin-
um borgaralegu flokkum, var
þessa sjónarmiðs ekki gætt,
og þess vegna sátu kommún-
leysið getur afvegaleitt mæta
menn, því að fáir hafa barizt
djarflegar fyrir auknu frelsi og af-
námi ranglátrar yfirdrottnunar en
de Valera. í stjórnarstörfum sín-
um hefir hann ekki heldur sýnt
þess nein merki, að hann virði
ekki lýðræðið í hvívetna.
Áhrif hlutleysisins.
Hlutleysisstefnan á striðsárun-
um, reyndist írum bæði tjl ávinn-
ings og taps. Þeir sluppu við allar
ógnir styrjaldarinnar, en atvinnu-
vegir þeirra biðu mikinn hnekki.
Aðalatvinnuvegur þeirra er land-
búnaður og svo ýms iðnaður, sem
er í sambandi við hann. Vegna
hlutleysisins dró úr innflutningi
kola, véla og annarra járnvara frá
Bretlandi, og hnignaði því iðnaði og
samgöngum íra mjög á stríðsár-
unum. Samdráttur innflutningsins
hafði ýmsa aðra örðugleika í íör
með sér og urðu írar að þrengja
að sér á margan hátt á stríðsár-
unum. Mat höfðu þeir þó nógan,
því að landið gerir meira en að
brauðfæða íbúana.
Þegar styrjöldinni lauk, stóðu
atvinnuvegir íra þvi á margan
hátt ver en fyrir hana. Og enn
hafa írar ekki getað bætt neitt
. verulega úr þessu, því að enn hafa
ekki tekizt eðlileg viðskipti við önnur
lönd og yfirleitt mikill skortur á
þeim vörum, sem frar þarfnast, —
eða a. m. k. í þeim löndum, sem
þeir geta skipt við vegna gjaldeyr-
isástæðna.
Ný innrás.
Eftir styrjöldina hefir líka ný
hætta steðjað að írum. Þangað
hefir streymt mesti sægur af ferða-
mönnum vegna þess, hve ódýrt er
að dvelja þar. Margir hafa ekki
aðeins komið til skammrar dvalar,
heldur keypt þar herragarða og
sveitabýli, sem eru seld á lágu
verði, þegar miðað er við verðlag
annars staðar. Svo mikið kveður
að þessum ferðamannastraumi,
einkum frá Bretlandi, að ýmsir
líkja honum við innrás. Hann hefir
líka þegar haft truflandi áhrif á
fjármál íra, því að í mörgum til-
fellum hefir hann dregið til sín
mikið vinnuafl og boðið betri kjör
en írskir atvinnuvegir geta veitt.
istar hér í stjórn um tveggja
ára skeið með þeim afleiðing-
um, er nú blasa við.
Ástæðan til þess, að komm-
únistar vilja skapa hrun, öng
þveiti og atvinnuleysi má
vera öllum augljós. Þeir telja
það bezta jarðveginn fyrir
sig. Þegar málin eru komin á
það stig, hefja þeir bylting-
arsóknina, eins og gleggst
má nú sjá á Ítalíu og í Frakk-
landi.
Fyrir þá mörgu menn, sem
hafa glæpzt til fylgis við
kommúnista vegna þess reg-
inmisskilnings, að þar væri
umbótaflokkur á ferð, mætti
þetta verða alveg sérstakt
umhugsunarefni. — Þessir
menn verða að læra af
reynzlunni, segja skilið við
kommúnista og taka upp
samstarf við umbótamenn
landsins, svo að niðurrifs-
starf kommúnista verði ekki
vatn á myllu verstu íhalds-
aflanna, eins og orðið hefir
víöast annars staðar.
De Valera.
Kaupgjald og afurðaverð er talið
lægra í Eire en nokkru öðru landi
Vestur-Evrópu. Afkoma verka-
manna og smábænda er þar líka
sérstaklega bág, enda er mikill
hluti landbúnaðarins enn á mið-
aldastigi. Meðal þessara stétta fer
óánægjan yfir lífskjörunum sívax-
andi og hafa áhrifin frá innflytj-
endastraumnum ekki orðið sízt til
þess að ýta undir hana.
Seinasta verk de Valera.
Eins og venja er, þegar illa geng-
ur, kenna menn stjórninni um, og
hefir de Valera fengið að kenna á
því í seinni tíð. Hann getur nú
ekki lengur byggt fylgi sitt á for-
ustu sinni í sjálfstæðisbaráttunni,
því að það mál er leyst. Innlimun
írska fríríkisins í Eire er ekki
heldur lengur mál málanna, held-
ur eru efnahagsmálin komin efst
á dagskrá. í aukakosningum, er
fram hafa farið undanfarið, hafa
þau verið mest áberandi og undan-
tekningarlaust hafa þær gengið
gegn stjórninni. De Valera hefir
því ákveðið að efna til almennra
kosninga á næsta ári.
Það eru þessar pólitísku aðstæð-
ur, sem hér hafa verið greindar,
er vafalaust hafa ráðið mestu um,
að de Valera hefir horfið frá
fjandskap sínum við Breta og leit-
ar nú samstarfs við þá. Hann þarf
að fá meiri kol og meira af vélum
til iðnaðarins og raforkuvera. Hann
þarf að geta boðið þjóðinni upp á
eílingu atvinnuvega hennar og
bætt lífskjör almennings. Og þessu
marki hafa írar öll skilyrði til að
geta náð í samvinnu við Breta.
Þeir geta látið Breta fá landbún-
aðarvörur, en fengið vélar og kol
í staðinn. Öll ástæða er til að
ætla, að ný öld friðar og vináttu
sé nú að hefjast milli þessara
grannþjóða, er svo lengi hafa bor-
izt á banaspjót, og að það verði
lokaþátturinn í starfi hins merka
sjálfstæðisleiðtoga íra, de Valera,
að leggja grundvöllinn að þeirri
vináttu og samvinnu þjóðanna.
Skipting frlands.
Eitt deilumál er þó óleyst enn.
Það er skipting írlands. Þegar ír-
land fékk sjálfstæði sitt eftir fyrri
heimsstyrjöldina, vildu norðurhér-
uð landsins ekki vera með, heldur
stofnuðu sérstakt fríríki, sem er í
stjórnarfarslegum tengslum við
Bretland. Þar er líka stór hluti í-
búanna brezkur. Fyrir Eirebúa
voru þetta mikil vonbrigði, m. a.
vegna þess, að norðurhéruðin eru
auðugustu héruð landsins. í stjórn
arskrá Eire frá 1937 stendur, að
Eire nái yfir allt írland, líka írska
fríríkið. Þetta ákvæði var sett til
að minna á, að hverju bæri að
stefna. En eins og stendur, virðist
þetta mál ekki ofarlega á dagskrá
í Eire.
Eire er um 17 þús. fermílur að
flatarmáli og hefir um 3 millj.
íbúa, Höfuðborgin er Dublin, sem
hefir um 500 þús. íbúa. írska frí-
ríkið er 3.3 þús. fermílur og hefir
um 1.3 millj. íbúa. Fyrir vestan
„Það munar ekkert
um þetta,,
Jónas Guðmundsson skrif-
stofustjóri í stjórnarráðinu
hefir fengið birt hér í blað-
inu svar við grein minni um
þátttöku íslands í Alþjóða-
vinnumálastofnuninni. Jón-
as Guðmundsson var einn
þeirra, sem ríkið kostaði til
þess að sitja þing stofnupar-
innar á síðastl. sumri og vill
því eðlilega ekki viðurkenna,
að hann hafi farið þangað
algera erindisleysu. En því
miður er árangur þeirrar
ferðar hulinn augum al-
mennings, a. m. k. enn, sem
komið er.
í grein J. G. er ekki að
neinu leyti haggað við þeim
dómi, að þessi stofnun sé
fyrst og fremst skriffinnsku-
fyrirtæki, og ísland geti ekk-
ert grætt á þátttöku í henni.
Allt það, sem hann segir til
að reyna að hnekkja þeim
dómi, eru órökstuddar fpll-
yrðingar.
Aðalrök J. G. virðast þau,
að kostnaðurinn við þátt-
töku í stofnuninni sé svo lít-
ill, að ekkert muni um hann.
Hann verði aðeins 76 þús. kr.
á þessu ári. Það er einmitt
þessi hugsunarháttur, sem
þarf athugunar við. Þegar
ákveðið hefir verið undan-
farið áð þiggja boð á þessa
eða aðra marklitla. alþjóða-
samkundu, er það einmitt
þessi hugsunarháttur, er hef-
ir ráðið: Þetta kostar svo
lítið, kannske einar 50—70
þús. kr., svo það munar ekk-
ert um það. En þess hefir
ekki verið gætt, að margar
smáupphæðir gera saman-
lagt stóra upphæð, og þess
vegna hefir kostnaðurinn við
utanríkisþjónustuna þanist
jafn gífurlega út á undan-
förnum árum og raun ber
vitni.
. .En þetta er svo sem ekkert
séreinkenni fyrir utanríkis-
þjónustuna eina. Þetta hefir
verið einkennandi fyrir all-
an ríkisreksturinn. Þegar
stofnuð hafa verið ný em-
bætti, nýjar nefndir, veitt
brennivínsfríðindi eða tekin
upp eftirvinna, hefir þetta
sjónarmið ráðið: Þetta kost-
ar svo lítið, bara nokkur þús-
und, það munar ekkert um
þetta.
Og blessaðir þingmennirn-
ir hafa ekki verið eftirbátar
annarra í þessum efnum.
Þeir hafa barið sér á brjóst
á öllum þingmálafundum,
óskapast yfir hinum miklu
launaútgjöldum og lofað að
beita sér fyrir sparnaði. Svo
þegar á þing hefir verið
komið, hefir þetta gleymzt
furðanlega fljótt og sam-
vizkan verið róuð með gömlu
afsökuninni: Þetta er svo lít-
ið,þaðmunarekkert um þetta!
Menn geta séð það, þegar at-
kvæði verða greidd um þátt-
tökuna í Alþjóðavinnumála-
stofnuninni, hvort þessi
dómur um þingmennina
muni vera alveg út í bláinn.
X+Y.
haf munu vera eins margir eða
jafnvel fleiri írar en í heimaland-
inu. Vegna hinna bágu lífskjara
smábænda í Eire hefir jafnan ver-
ið 'mikill útflytjendastraumur vestur
um haf seinustu áratugina. Það er
nú fyrsta og stærsta verkefni hins
unga lýöveldis að efla svo at-
vinnulífið og bæta lifskjörin, að
þessi straumur stöðvist.