Tíminn - 01.12.1947, Blaðsíða 3

t.
' i'.í .jli'iih •
221. blað
TÍMINN, mánudaginn 1. des. 1947
BókacLómar bLaðanna
Undanfarna mánuði hefir
pað að nokkru leyti fallið í
minn hlut að geta nýrra bóka
í Tímanum. Þetta er í raun-
iimi mikið hlutverk. Ég hefi
3e.rgi haft þá skoðun, að öll
hín meiri og betri blöð hefðu
á því sviði skyldur við les-
endurna. Bókaval er næsta
þýðingarmikið, og lesendur
merkilegra blaðá eiga rétt á
leiðbeiningu og tilsögn frá
blaði sínu í þeim efnum. Og
nú skrifa ég þessi orð til að
gera afsökun mína eða frið-
mælast við lesendur Tímans.
Ekki er hægt að ætlast til
þess, að blöðin geti alltaf birt
rétta dóma og óskeikula um
a,llar bækur. Mannanna verk
eru yfirleitt ekki óskeikul og
dómar um bókmenntir orka
mjög tvímælis. Það er því
aldrei hægt að ætlast til þess,
að allir séu sammála um allt
sem sagt er, enda er sú reynsl-
an oft, að menn eru ekki fylli-
lega sammála sjálfum sér,
nema takmarkaðan tíma. En
hins á að krefjast, að bóka-
dómar blaða séu byggðir á
samvizkusamlegu mati og
skoðun, og helzt ætti að vera
þannig rætt um bókmenntir,
að það gæti orðið til að glæða
og þroska bókmenntaskilning
lesandans almennt, þó að
hann væri á annarri skoðun.
Hér er ekki fyrst og fremst
um þaö að ræða, að stjórna
hugum fólks og ráða yfir vilja
þess, heldur að halda uppi
umræðum, sem almenningur
hefir gott af að fylgjast með.
Nú ætla ég ekki að dæma
um það, hvernig viö höfurn
uppfyllt þessar kröfur í Tim-
anum, en hitt megum við þó
væntanlega eiga, að við höf-
um reynt að gefa nokkrar
upplýsingar, sem óumdeilan-
lega væru réttar, um hverja
bók, sem við getum um.
Ef vel ætti að vera, þyrftu
blöðin að láta bókamenn sína
kynna sér allt, sem út kemur
íslenzkra bóka, og geta um
allt hið merkara. En reynslan
er hins vegar sú, að það er
mjög handahófskennt hverra
bóka er getið.
Sum útgáfufyrirtæki senda
blöðunum bækur sínar yfir-
leitt til umsagnar. Önnur láta
kannske bækur, ef menn
koma til þeirra og segjast ætla
að skrifa um þær, og rsum
láta bækur sínar ef til vill ekki
á þann hátt. Hins vegar er
engin von til þess, að venju-
legir menn kaupi sjálfir meg-
inhluta þess, sem út er gefið.
Mér finnst það því fyllilega
vorkunnarmál, þó að þeir, sem
bækur lesa og geta um fyrir
blöðin, nefni þar það, sem
þeim er sent, en j afnvel miklu
merkari bækur geti orðið út-
undan og fallið hjá. Og það er
ekki þessurn mönnum að
kenna.
En því miður er ekki sagan
öll sögð, þó að skýrt sé frá
þessum hantíahófsbrag á því,
hvers er getið. Hitt allt, sem
sagt er, er jafnrétt fyrir því, og
það er auðvitað góðra gjalda
vert að heyra álit ákveðins
manns. Lesendur læra fljótt
að gera sér hugmyndir um
bælcur eftir ummælum slíkra
manna, enda þótt þeir séu
þeim ósammála um margt. En
það getur líka haft sína erfið-
leika að segja eins og manni
finnst, —r- jafnvel um bækur,
sem ekkert koma stjórnmál-
um við. — Og ætti ég að fara
að skrifta, þá finnst mér, að
ég hafi meira kynnst freist-
ingaröflum á þeim vettvangi
en á baráttusviði stjómmál-
anna.
Útgefendur auglýsa bækur
sínar í blöðunum. Auglýsingar
eru dýrar. Þær eru tekjur fyr-
ir blöðin, og eru því lengstum
vel þegnar, enda veitir oft
ekki af. Það er svo sjálfsagt
ekki nema mannlegt, að út-
gefanda, sem fyrst sendir
blaði bók til umsagnar og
birtir síðan í því dýra auglýs-
ingu um hana, þyki lakar gert
til sín en hann á skiliö, ef
blaðið birtir svo last um fram-
leiðslu hans og söluvöru. Hon-
um finnst það ef til vill að
launa gott með illu einu. En
það er ekki víst, aö sá, sem um
bókina dæmir, sé alltaf svo
heppinn, aö smekkur hans og
sahnfæring og hugmyndir
hans um skyldur við lesend-
ur blaðsins falli saman við
auglýsingastarfsemi útgef-
andans.
Sjálfsagt kemur okkur öll-
um saman um það, að ís-
lenzk blaðamennska stæði
þá skör neðar en nú er, ef
blaðamenn mættu ekki ljúka
upp frjálsum munni um bók-
menntir vegna ofríkis aug-
lýsingavaldsins. Ég kvarta
ekki undan því, að slík hætta
vofi yfir beinlínis, en stund-
um hefir mér virzt, að örlaði
á einhverju, sem gæti ef til
vill verið vísir að vexti í þá
átt. En blöðin eiga fyrst og
fremst að vera til fyrir les-
endurna.
En svo er það líka önnur
freisting, sem hætt er við að
trufli menn. Hún liggur í
kunningsskap við höfundana.
Höfundarnir hafa oft lagt
sál sína i bækur sínar, og
þeim er það viðkvæmt mál,
hvernig um þær er talað. Það
30 og 45% ostur
Frá Akwreyri og Samðár-
króki jafnan fyrirliggjaitdi.
FRYSTIHÚSIÐ HERÐUBREIÐ
Síiwi 2678.
Söngraót rang-
æskra kirkjukóra
Sunnudaginn 16. f. m. hélt
„Kirkjukórasamband Rang-
árvallaprófastsdæmis“ söng-
niót að Laugalandi í Holtum.
Þátttakendur voru þessir 5
kórar: Kirkjukór Fljótshlíðar,
— stjórnandi Þórhildur Þor-
steinsdóttir frú á Breiðabóls-
stað, Kábæjarkirkjukór, —
stjórnandi Sigurbjartur Guð-
jónsson bóndi í Hávarðarkoti,
kirkjukór Krosskirkju, —
stjórnandi Björgvin Filippus-
son bóndi á Bólstað, Odda-
kirkjukór, — stjórnandi Guð-
rún Hafliðadóttir frú í Odda,
og kirkj ukór Stórólfshvols-
sóknar, — stjórnandi Jón
Gunnarsson bóndi á Velli.
Pröfasturinn, séra Svein-
björn Högnason, setti mótið
með stuttri, snjallri ræðu.
Siðan sungu kórarnir hver
af öðrum sín fjögur lögin
hver. Síðast sungu þeir þjóð-
sönginn allir sameiginlega. Að
lokum ávarpaði prófasturinn
söngfólk og áheyrendur
nokkrum ágætum orðum.
Hvern kór skipa tveir til
hálfur þriðji tugur karla og
kvenna, fólk á ýmsum aldri.
Aðallega voru sungin góð
og gamalkær sálmalög. Voru
söngljóðin flest í samræmi við
lögin. — Þó brá í einu tilfelli
út af því. Hábæjarkirkjukór
söng svokallaðan „Dýrðar-
söng“, fagurt lag, en fráleitt
ljóð ,er misþyrmdi bæði máli
og rími, — sennilega umsnún-
ing úr epleiidu máli af mikilli
vangetu gerðan. — pó má vera
að þetta hafi meir stungið
mig en aðra.
Flestir gerðu góöan róm að
söngnum. Og allmargir klöpp-
uðu eftir hverju lagi. Nú er
það kannske nýmenning að
klappa fyrir sálmasöng, og
verður þá að vonum tekið i
tízku, jafnt við messu og jarð-
arfarir.----En illa féll mér
klappið þar á Laugalandi. —
Þar sem tilefni gafst, skal
ég skjóta þvi hér inn i. Oft
finnst mér hið mikla klapp
spilla góðum mannamótum.
Og oftast mun það meir af
hermihætti sprottið en heil-
agri hrifningu.----
Fundinn sóttu á fimmta
hundrað manns, úr öllum
hreppum Rangárþings. Má
það einstök aðsókn heita, og
hlýtur mikill áhugi að búa þar
á bak við.
Helgi Hannesson.
Kostakjör á bókum
Árin fyrir seinustu' styrjöld gaf fég mönnum endrum
og eins tækifæri til að fá „mikið lesmál fyrir litínn
pening," og fengu menn þannig mikið og fjölbreyt-t-
efni til lesturs vetrarmánuðina. Slíkt tækifæri gefst nú |
enn. Hér er um rúmlega 2100 bls. að ræða fyrir 50 kt. 4
Meðal bókanna eru fimm samfeldir árgangar af -j
Rökkri, m. a. með framhaldssögunum Á vígaslóð,.. Að 4
tjaldabaki og.. Á - flótta, auk fjölda .smásagna, eftir
fræga höfunda, m. a. Jack London. í þessum árgöngum
er rhikili fjöldi erléndra og innlendra mynda, auk
margs annars: lesmáls, en að framan var talið. Auk *
þess eru þessar bækur: í leikslok I—II (3. og 2. útg.ý.T
og hin vinsæla skáldsaga „Þær elskuðu hann allar.“ f
Ef peningar fylgja pöntun eru bækurnar sendar burð- v
argjalðsfrítt. — Þeir, sem senda 75 krónur fá allar |
framannefndar bækur og að auki heimsins frægustu 4
skáldsögu, Greifann frá Monte Christo (lausasöluverþ
35 krónur), x átta bindum á 10. .hundrað bls. Fyrir 75
krónur fá menn því um 3000 bls. lesmáls (aðal. stórt
brot og drjúgt letur). — Bækurnar eru einnig sendar
gegn póstki-öfu og greiöi þá kaupandi 5 kr. að auki.
Pantanir sendist í pósthólf 956, Reykjavík. -
er tilfinningamál, og auðvitað
vilja allir komast hjá því að
særa vini sína. Og það mál er
ekki alltaf leyst með því, að
leiða hjá sér að minnast á
bókina. Það væri ef til vill
góð lausn. En hins eru dæmi,
að menn setjist við að koma
saman einhverju, sem skilja
mætti sem lof um það, sem
þeir vildu helzt aldrei hafa
þurft að sjá.
Ég mun hér ekki ræða
frekar um bókaskrif mín eða
Tímans. En hitt vil ég segja
að síðustu, að öll kynni mín
og reynsla í þessum ritdóma-
málum, bæði sem lesandi úti
á landi og blaðamaður í
Reykjavík, sannfæi'ir mig um
það, að okkur er nauðsyn að
þessi mál komist í það horf,
að bókadómum blaðanna
stjói-ni óháðir menn, sem hafa
yfirsýn um útkomnar bæk-
ur í heild. Og það þurfa að
vera sjálfstæðir menn og
ekki mútuþægir.
Halldór Kristjánsson.
I
Axel Thorsteinson
♦
T
Heima 1—3. Rauðarárstíg 36 — Reykjavík. Sími 4558 |
Dánarmiiiiimg':
Jón Jónsson
ffrá Máffsstöðsiian, Vatnsalal
Það er 8. september. Hin
hljóðláta, hiúfandi fegurð
Vatnsdals blásir við augum
mér'. Þihgið, með blikandi
vötnum og breið.u fölgrænu
grashafi, sem mildur haust-
flövinn hefir kastað draum-
ljósi yfir. Mjúkar laðandi
línur - fjallaumhverfisins
verða ótrúlega skírar í kvöld-
skyninu. Fegurð þessa fágra,
milda síðsumardags, er í
bindandi samrgemi við þá
athöfn dagsins að nú er hún-
vetnzki bændaöldungurinn
og valmennið Jón Jónsson,
Máfsstöðum í Vatnsdal,
moldaður að hinu fagra,
fornfræga höfuðbóli og
kirkjustaö, Þingeyrum.
Fjölmenn bændasveit, víðs
vegar að úr héraði, hefir sótt
til Máfsstaða til að fylgja
hinum vinsæla marghæfa
manni til grafar. Jón á
Máfsstöðum var einn í hópi
þeirra bænda er gott leggja
til mála og víða koma við
sögu sveitar sinnar og hér-
aðs, en aldrei stendur neinn
styrr um, aldrei vekja úlfa-
þyt né skjóta hvínandi örv-
um hins harðvítuga bar-
dagamanns gegn andstæð-
ingum sínum. Hann vann sín
margháttuðu lífsstörf í hljóð
látri festu hins gjörhygla al-
vörumanns, sem ekki vill til
vamms vita. Hann átti allan
sinn starfsferil, frá fyrstu
árum til síðasta dags hér í
héraði og hann kom víða við
sögu þess. Hann var réttlætis
hyggjumaður af beztu gerð,
ljósgreindur og fjölhæfur.
Hann snart öll sín viðfangs-
efni, hvort heldur töldust
andleg eða efnisleg, með svo
fágætri varúð, gaumgæfni og
samvizkusemi, að ég hefi
engum slíkum kynnzt.
Hann var einn elzti og
traustasti samvinnumaður
þessa-héraðs og var -það að
vonum, að slík réttlætis- og
mannúðarhyggja er sam-
vinnuhugsjónin ber með sér,
snerti hann, að hjartarótum,
enda veit ég engan mann,
þessa héraðs, samvinnu-
stefnunni trúi’ri en hann -var,
vann líka mjög fyrir hennar
málstað fyrr og síðar. Okkur;'
sem gjarnt er til að hefla.
okkur yfir erfiðleika lífsbar-
áttunnar, okkur, sem ekki
göngum ætíö með hina ör-
næmu grammavog grandvarT-
leikans upp á vasann, geng-
ur stundum seint og erfið-
lega að skilja og samþýðast
mönnum, sem Jóhi. -•
Þó fór það þann veg með
mig, að því gerr, sem ég^
kynntist honurn, því meir
mat ég festu hans, greind og.
grandvarlekia. Samt var það
stundum svo, þá við rædtíum
saman, að mér lá við áð
stökkva upp og stinga 'niður
fæti. Ég sagði einhvern t'íma •
við hann í samræðu er skoð- ,
anir bar á víxl, að seint og
torveldlega mundi mönnum •
sækjast að marki, ef stýra
ætti eftir þeim eyktamörk-
um er hann teldi rétt vera.
„Má vera,“ sagði hann, „en
okkur, sem lágbyrinn sigl-
um, og gætum vel að sólar-
mörkum lífsreynslu okkar
verður varla eins árekstra-
hætt, sem ykkur, sem hábyr-
inn kjósið. Þið gleymið líka
stundum að taka kjölfest-
una með.“
Lögvörnum háttprýði hans
og gaumgæfni varð sjaldan
úr vegi stjakað.
Ég er viss um, að Jón, eins
og allir honum líkt hugsandi
menn, heyja oft harða bar-
áttu, gegn efans margbreyti-
legu aðsóknarvofum, þar til
sigur sannreyndar og sann-
færingar er fenginn. Þ'eír
menn bera 'Tómasareðlið í
brjósti. Þeir geta ekki sætt
sig við neitt minna en Krist
sannleikans, lifandi og á-
þreifanlegan, —- en þegar
slíkir menn hafa, gegnum
þrengingar og leit, höndlað
sannleikans Guð, verður
hann heldur ekki frá .þeim
tekinn. Þannig var Jóni á
Máfsstöðum farið.
Þorbjörn Björnsson,
Geitaskarði.