Tíminn - 12.12.1947, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 12. des. 1947
231. blað

Eftir Pál Porsteiííssoia alþingismann
I.
Frá rnold til malar.
Síðasta manntal, sem hag-
stofan hefir birt, sýnir, aö
fólksfjöldinn á öllu landinu
við síöustu áramöt hefir ver-
iö 132.750 menn. Hefir íbú-
um landsins fjölgað á árinu
1946 um 2324 menn eða hér
um bil um tvo af hundraði
hverju.
íbúar Reykjavíkur eru tald
ir tæpiega 49 þúsund um síð-
ustu áramót. Hafði þeim
í jölgað á árinu 1946 um 5 af
hundraði. Kaupstaðir lands-
ins aðrir en Reykjavík, sem
eru niu .að tölu, eru allir til
samans aðeins rúmlega hálf-
drættingur um mannfjölda á
viö höfuðstaðinn einan. í
sex aí' kaupstöðunum hefir
fólki íjölgaö litils háttar, en
fækkaö i þremur þeirra á
árinu 1946.
Við síöustu áramót voru 29
kauptún og þorp með 300
íbúa og þar yfir. í 18 þorp-
um xjölgaði fólki dálítiö á
síðasta ári, en í 10 þeirra varð
nokkur fólksfækkun og eitt
stóð í stað.
í sveitum landsins í heild
bjuggu við síðustu áramót
42.154 menn eða með öðrum
orðúm tæpur þriðjungur
a’lra landsmanna.. — Hafði
fölki i sveitum fækkað um
920 menn á síðast liðnu ári.
Nemur sú fækkun kringum
tveimur mönnum af hundr-
aði hverju.
Þegar litið er á þetta í
heild, veröur augljóst, að öll
su fólksfjölgun, sem orðið
hefir á síðasta ári, hefir
raunverulega setzt að í
Reykjavik einni. Enn stefnir
í sömu átt um ósamræmið
milli Reykjavíkur og ann-
arra néraða í landinu. Enn
heíir ReykJavík auðgazt og
éflzt á kostnað annarra lands
h.luta. Fólkið, sem hefir horf-
iö frá heimilum úti á landi
ög setzt að í höfuöstaðnum,
héfir flutt þangað með sér
rnikla fjármuni — ekki að-
ems fjármuni, er það hefir
sjáíft aflað, heldur flytja
margir með sér andvirði fyr-
ir aríleifð frá eldri kynslóð-
um En þeir, sem eftir eru,
stoína oft til skulda vegna
þessara sómu verðmæta og
veröa á þann hátt sVatt-
skyldír lánsstofnunum með
vaxtabyrði til þeirra. í ofan-
•< tag við þetta hafa svo hér-
uöin utan Reykjavíkur, eink-
úm sveitirnar, misst það sem
dyrmætast er: fólkið sjálft,
í»xl þess til uppbyggingar í
verklegum og andlegum
eínum,
'Þið er vissulega full
ástæða til fyrir ríkisvaldið
ao geí’a þessum staðreynd-
um nokkurn gaum. Já, þjóð-
in oll veröur að gera sér
þess grein, hvort þróun sem
þessi sé æskileg og leiði til
heilla eða ekki og hverjar
orsskir hennar eru.
II.
Öyggingar.
Þaö er alkunnugt, hve erf-
itt hefir verið á undanförn-
um árurn að fá húsnæði í
Reykjavík. Ýmsir kunna að
ætla, aö það stafaði að miklu
leytí af því, að skort hefði á
um eölilega þróun með bygg-
ingu íbúðarhúsa. Fjárhags-
raö hefir nýlega látið frá sér
fara skýrslu urn byggingar og
fjárfestingu. Er það merki-.
legt sönnunargagn um þessi
efni. Af þeirri skýrslu má
sjá, að innflutningur á stein-
lími hefir alls ekki verið skor-
inn við nögl að undanförnu.
Þvert á móti hefir hann far-
ið ört vaxandi. Eftir skýrslu
Fjárhagsráðs er auðvellt að
finna hlutfallstölur um inn-
flutning á steinlími. Hiutfall-
ið er þannig:
Innflutningur að jafnaöi
árlega fyrir stríðiö 100
Innflutningur 1942 146
1943 133
—— 1944 168
1945 217
1946 368
1947 ca. 300
Tala þeirra húsa, sem lokið
hefir verið við smiði á í
Reykjavík árlega, hefir vaxið
að sama skapi og innflutn-
ingur á byggingarefni,
Á öllu landinu hafa verið
í smíðum eöa ráðgert aö reisa
hverjum tíma, eða að fela
einstökum verzlunarfyrir-
tækjum vöruútvegun fyrir
sig, eftir því hvort þeir telja
á þessu ári 1863 íbúðarhús,
þár af 840 í Reykjavík. Meö
öðrum orðum 45 af hverjum
100 íbúðarhúsum, sem sótt
er um til Fjárhagsráðs að
mega reisa, eiga að standa
innan lögsagnarumdæmis
Reykjavíkur, en 59 íbúöir af
hverjum 100. Þarna er um að
ræða yfir 500 íbúðarhús, sem
Fjárhagsráð skipar í III. fl.
og hefir ekki synjað fyrir að
fullgera. Af þessu má sjá, að
því er ekki til að dreifa, að
höfuðstaðurinn hafi orðið
afskiptur um byggingarefni,
svo að húsnæðisvandræðin
stafa hvorki af því né af
hægfara þróun í byggingar-
iðnaðinum. Það er og kunn-
ara en frá þurfi að segja, að
Reykjavík hefir á undan-
förnum árum notið slíkra
sérréttinda með innjflutn-
ing á byggingarvörur, eins
verzlun og viðskiptum.
í 12. gr. laga nr. 70 frá 5.
júní þ. á., um fjárhagsráð,
(Framhald á 5. síðu)
(Framhald á 6. síöu)
Jónassonar og
Klemenzsonar
Nefiularálií miimililnta fjárlsags-
uefndar n. d.
Fjárhagsnefnd neðri deild-
ar hefir klofnað um frv. Sig-
fúsar Sigurhjartarsonar þess
efnis, að fylgt verði tillögum
Hermanns Jónassonar og Sig
tryggs Klemenzsonar varð-
andi úthlutun innflutnings-
leyfa. Skúli Guðmundsson og
Einar Olgeirsson leggja til að
frv. verði samþykkt. Nefnd-
arálit þeirra er svohljóðandi:
í frv. þessu er lagt til, að
meðan fyrirmæli um vöru-
skömmtun eru í gildi, skuli
úthlutun innflutnings- og
gjaldeyrisleyfa til verzlana og
iðnfyrirtækja fyrir skömmt-
uðum vörum miðast við þá
skömmtunarseðla, er fyrir-
tækin afhenda viðskipta-
nefnd. Ennfremur, að mönn-
um skuli heimilt að afhenda
verzlunar- eða iðnaðarfyrir-
tækjum skömmtunarseðla
fyrirfram og fela þeim að
útvega vörur fyrir þá, ef við-
komandi fyrirtæki hefir ekki
nægilega mikið af einhverri
vörutegund til að fullnægja
eftirspurn.
Með þessum ákvæðum, ef
þau verða % lög tekin, er
tryggt, eftir því sem verða
má, að menn geti keypt vör-
ur sínar þar, sem þeir telja
sér hagkvæmast að verzla, en
að því er skylt að stefna
samkvæmt fyrirmæium í 12.
gr. laga nr. 70 frá 5. júní 1947.
Á tímum frjálsrar og hafta
lausrar verzlunar geta menn
að jafnaði hagað viðskiptum
s!n:um eftir því, sem þeir
telja sér bezt henta. Þá geta
menn valið um það tvennt að
kaupa vörur, sem fyrirliggj-
andi eru hjá verzlunum á
sér hagstæðara. Þetta frelsi
í viðskiptum munu flestir
helzt kjósa, því að í skjóli
þess má vænta eðlilegrar
samkeppni milli verzlana og
heilbrigðra verzlunarhátta.
Ekkert verzlunarfyrirtæki
getur þá þrifizt, nema það sé
að dómi viðskiptamannanna
samkeppnisfært við önnur.
Þær verzlanir, sem fá lakasta
einkunn við það próf, hljóta
þá að tapa viðskiptum, en
þær hæfustu halda velli.
Því miður eru ekki horfur
á því, að í náinni framtíð geti
landsmenn búið við fullkom-
ið verzlunarfrelsi. Innflutn-
ingshömlur og vöruskömmt-
un verður sennilega óhjá-
kvæmilegt fyrst um sinn. Én
þótt slíkar takmarkanir séu
óumflýjanlegar um sinn, er
ekki þar með sagt, að þörf sé
að útiloka allt frjálsræði í
viðskiptum. Þegar takmarkað
er með skömmtun það vöru-
magn, serri menn geta keypt,
er jafnvel enn ríkari ástæða
til þess að veita þeim ákvörð-
unarrétt um það, hvernig
þeir haga vörukaupunum.
Með skömmtunarseðlunum
fá menn í hendur ávísanir á
ákveðið magn af nauðsynja-
vörum, og þeir eiga sjálfir að
fá að ráða því, hjá hvaða
fyrirtæki þeir kaupa vörurn-
ar eða hverjum þeir fela út-
vegun þeirra. Menn þurfa að
hafa frelsi til þess að gera
kaupin þar, sem þau bjóðast
bezt á hverjum tíma. Um
þetta ætti ekki að vera á-
greiningur, a. m. k. ekki með-
al þeirra, sem á annað borð
aðhyllast nokkurt frelsi í
Ég hitti gamlan Vestfirðing, sem
árum saman var í Arnarfirði. Eins
og víðar barst vetrarsíldin í Hval-
firði í tal hjá okkur, og það merki-
lega f;?:irbæri, að nú fyjllir síldin
fjörðinn, þó að hennar hafi lítið
eða ekki orðið vart áratugum sam-
an, en gömul örnefni og önnur
menningarleg rök og minjar sanni,
að þarna hafi síld verið og veiðst
áður á tímum.
Vestfirðingurinn sagöi mér, að
sér dytti í hug aö þessu líkt kynni
að vera víöar, og liefði hann þá
Geirþjófsfjörð við Arnarfjörð sér-
bindindisfólkið: Látið þið ölið vera,
en berjist gegn brennivíninu. Ef
þetta væru menn, sem einhvern-
tíma hefðu sjálfir tekið. afstöðu
gegn brennivíni, mætti taka þá al-
varlega, en þar sem því er yfir-
leitt ekki að heilsa, er ekki hægt
að taka þetta skraf þeirra öðru
vísi en sem lævíslega blekkingar-
tilraun. Þegar þeir eru búnir að
skapa áfengisbölið, benda þeir á
þá, sem búið er að velta í svaðið-
og segja: Þarna er verkefni fyrir
ykkur, en látið okkur í friði með
ölið og iéttu vínin.
Það eru nú rétt 100 ár síðan Kvæöi Bjarna Thorarensen ,,
voru fyrst gefin út. Sú bók er nú sjaldséður kjör- ||
gripur. Til þess að gera mönnum mögulegt að eignast < >
þessa fyrstu útgáfu af kvæðunum í upphaflega form- **
i ►
inu hefir bókin verið ljósprentuð og er til sölu í bóka- u
verzlunum. < >
KVÆÐI BJARNA ER JÓLABÓK
BÓKAVINANNA.
staklega í huga. Oft hefðu hnýsur
vaðið í torfum í mynni Geirþjófs-
fjarðar óg stærri hvalir hefðu lengi
verið árvissir í Arnarfjörðinn, eða
allt þar til, að hvalaveiðar Norð-
manna um aldamótin síðustu
eyddu þeim.
Voru nú þessir hvalir að elta
síld? Og gengur sú síld eða sams-
konar ennþá í fjörðinn, eða ráku
hvalirnir hana inn á fjarðarbotn,
og heldur hún því áfram sina leið á
hafi úti eftir að hvalirnir hurfu,
án þess að koma nokkurs staðar
inn á firði? Þannig spyrja menn
nú, og mér skilst, að náttúrufræði
lands vors sé ekki lengra komið
en svo, að menn hafi að minnsta
kosti fullan rétt til að spyrja
á þennan hátt. En það er engan
veginn ómerkilegt viðfangsefni,
sem um er að ræða, eða svo myndi
fáum þykja, ef að skyldi finnast
annar veiðifjörður eins og Hval-
fjörður.
T. H. skrifar okkur citt ölbréfið:
„Mér þykir viðbjóðslegt að heyra
hræsni sumra vínmannanna nú á
dögum, þegar þeir setja upp sæt-
smeðjulegt bros og segja við okkur
Það er stundum farið óvarlega
með eld, jafnvel á götum bæjarins.
Unglingum þykir gaman að þessu
og ber oft sérstaklega rnikið á því
á gamlárskvöld. I^að er reynt að
hindra þetta áður en af því hlýzt
húsbruni og manntjón. En í á-
fengismálum er okkur gefin önn-
ur forskrift. Þar á það að heita
blindni og ofstæki að vilja skipta
sér af eldinum fyrr en slysið er
skeð og neistinn orðinn að óvið-
ráðanlegum voðaeldi. Það hefir þó
verið talið seint að birgja brunn-
inn, þegar barnið er dottið ofan í.
Nú er það hin æðsta stjórnvizka
og kölluð sanngjörn hófsemi, að
láta brunninn standa opinn, hvað
margir sem í hann detta, en hins
vegar er tali^ heppilegt viðfangs-
efni sem sérgrein nokkurra manna
þeim til dundurs, að reyna að ná
upp úr aftur og vekja til lífs þá,
sem fallnir eru í brunninn.
Svo eigum við að krjúpa þingi
og stjórn og öðrum ráðamönnum
í bljúgri lotningu."
Mér skilst að hér sé málið flutt
með rökum og þeir, sem þykjast
kunna gagnrök ættu að koma með
þau.
Pétur landshornasirkill.