Tíminn - 12.12.1947, Blaðsíða 5

231. blað
TÍMINN, föstudaginn 12. des. 1947
5
Föstud. 12. des.
ERLENT Y.FIRLIT:
Foster Dulles
Kosningavíxlar
fyrv. stjórnar
Fyrrverandi ríkisst j órn
samdi og lét samþykkja ýmsa
löggjöf um margs konar fjár-
styrk og framlög hins opin-
bera til atvinnulífs og menn-
ingarmála. En þessi löggjöf
er að verulegu leyti pappírs-
lög aðeins, gálaus kosnihga-
loforð, sem aldrei var ætlast
til að staðið yrði viö, því að
það vantar víða allt, sem til
þess þarf.
Nýlega var á það minnst
hér í blaðinu áð Nýbygging-
arráð myndi hafa gefið vil-
yrði um lán úr Stofnlána-
deild sjávarútvegsins svo ríf-
lega, að það nemi 40—50 milj.;
króna umfram það, sem hægt
er að lána. Það hefir verið
ráðizt í þessar framkvæmdir
að meira eða minna leyti, en j
þegar menn ætla svo að
borga bráðabirgðavíxla og
aðrar lausaskuldir með þess- j
um stofnlánum, sem þeir j
höfðu loforð um, þá grípa
þeir í tómt. Féð er ekki til.
Ávsunin var gefin út á það,
sem ekkert var.
Sömu sögu er að segja af
fleiri sviðum. Það voru sam-
þykkt lög um aöstoð við
byggingarfélög almennings í
þorpum og kaupstöðum. Þar
var lofað ákveðnu framlagi
af lánsfé með hagsjtæ?ðum
kjörum. Þessi lög voru kröft-
uglega auglýst fyrir seinustu
kosningar og þeim var vel
tekið. Víða hófust menn
handa um byggingarfram-
kvæmdir á grundvelli þeirra.
En þegar til á að taka og
fólkið í byggingarfélögunum
ætlar sér að rétta út hend-
ina eftir hinni lögbundnu
aðstoð, þá er gripið í tómt. —
Það er bara pappírinn, lög-
gjöf fyrrverandi ríkisstjórn-
ar, kraftlaus og ómerk, þeg-
ar hún er búin að vera tál-
beita við einar kosningar, því
að þetta fjármagn, sem lof-
að var með lögunum, er ekki
til.
Það voru líka gefin fyrir-
heit um, að samþykkt yrðu
ný lög um ræktunarsjóð. —
Það var lofað að leggja hon-
um í fyrstu 10 milj. kr. í
einu lagi og síðan hálfa milj.
á ári. Þessar 10 miljónir eru
ókomnar enn. Það var kosn-
ingaloforð, ávísun á ekkert,
raunverúlegt falsbréf, sem
var notað til að vinna einar
kosningar.
En hvað á nú að segja við
fólkið, sem tók þessi lög há-
tíðlega eins og lengstum hef-
ir mátt með íslenzka löggjöf?
Þetta fólk hefir efnt til
margs konar fjárfrekra fram
kvæmda í trausti þess, að
löggjöfin hélt stuðningi,
hagstæðum lánskjörum o. s.
frv. Um þetta voru líka
stundum gefin ákveðin lof-
orð ráðamanna, eins og t. d.
samþykki Nýbyggingarráðs
fyrir lánum úr Stofnlána-
deildinni. En allt kom fyrir
ekki.
Svona kosningavíxlar eru,
sem betur fer, nýtt og áður
óþekkt fyrirbæri í stjórnmála
sögu íslands. Þeir eru í sam-
ræmi við vinnubrögð komm-
AmeríslöF stjórnmálasiiaðurmii, sesu Iiefir
vakið fetkiaa gremja franskra komxuÚA-
ista wgiia |»ess, aö hami taiaði ekki vi® |*á
Pyrir nokkru-síðan var skýrt írá
því í útvarpsfréttum, að Banda-
ríkjamaðurinn -John Dulles væri í
Frakklandi og hefði rætt þar við
forustumenn ' alli'a stjórnmála-
flokkanna, nema kommúnista,
Vakti þetta talsvert urntal og deil-
ur þar í landi,: þVí að kommúnistar
töldu það merki um ameríska í-
hlutun, að Ðulles skyldi ekki
.tala við þeirra 'flokk eins og hina
flokkana.
í ýmsum blöSum var hent nokk-
uð gaman að þessu, þar sem
kommúnistar, sém mest hafa ham-
ast gegn Báhdamönnum, þóttust
móðgaðir yfir 'því, að Bandaríkja-
maður vildi ekki tala við þá.
Utanríkismáíín ofar
innanlandsdéllum.
John Poster ’ Dulles er 57 ára
gamall og myndl nú vera utanrík-
isráðherra Bándaríkjanna, ef
Thomas Dewéý hefði unnið for-
setakosningariíar 1944. Fyrir kosn-
ingarnar gei'ði' Dewey Dulles að
aðalráðunaut fimun á sviði utan-
ríkismála og síðan hefir verið litið
á Dulles sem éinn helzta formæl-
enda republikána á því sviði.
Roosevelt skiþaði hann því einn
af fulltrúum- Bandaríkjanna á
stofnþingi samémuðu þjóðanna og
síðan heíir Kanfi jafnan átt sæti
á þingum þeirra. Hann hefir líka
jafnan verið éinn af fulltrúum
Bandaríkjanna á öllum meirihátt-
ar stórveldaráðstefnum, sem hafa
verið haldnar "síðan stríðinu lauk.
Þannig er hahn nú einn af ráðu-
nautum Marsíialls á utanríkis-
ráðherrafundinÉm, sem nú er
haldinn í Löndon.
Dulles hefir notið þeirrar við-
urkenningar, áð hann setji utan-
ríkismálin öfa'r flokkadeilum í
' '
Bandaríkjunum ög hefir það vafa-
laust átt þátt i því trausti, sem
-' '-HV.
Bandaríkjastjöm hefir synt hon-
um. En hanh'*ér líka alinn upp í
jarðvegi, sem Úéfir hjálpað honum
til að lita óflokkslega á þessi mál.
Föðurafi hans var utanríkismála-
ráðherra Benjannns Harrimans,
eins af forset’tlm republikana, en
móðursystir háris var gift Robert
Lansing, sem ' vár utanríkismála-
ráðherra WiÍsoii, þannig fékk
Dulles í uppvextinum náin kynni
af þeim mönnúnþ, er fremst stóðu
í báðum flokktftium á sviði utan-
ríkismála.
Eftirsóttur rá|iiinaútur.
Hugur DullésTíneigðist líka strax
á námsárum hans að utanríkis-
málum, en hann stundaði lög-
fræðinám við’.ýmsa háskóla í
BandaríkjunuriV og um skeið við
Sarbonneháskólánn í París. Að
naminu lokriu liof hann líka strax
afskipti af utánrikismálum, jafn-
hliða því, sem ífárin gerðist einn af
eigendum og forstöðumönnum
þekkts IðgfræðMrma í New York.
Þannig sat hann sem fulltrúi
Bandaríkjanna annan friðarfund-
inn í Haag, sem var haldinn 1907,
og 1917 sendi Wilson hann til
Panama til þess að koma á sam-
vinnu Mið-Ameríkuríkjanna um
varnir Panamaskurðsins. Hann var
fulltrúi Bandaríkjanna á friðar
fundinum í Versölum og var þá
einn af helztu ráðgjöfum skaða-
bótarnefndarinnar. Á árunum milli
styrjaldanna var hann ráðunaut-
Ur ýmsra Evrópuríkja og Suður-
Ameríkuríkja í sambandi við
ýmsa fjárhagslega viðreisnarstarf-
semi. Stundum fékkst hann við
þessi störf sem fulltrúi Banda-
ríkjanna, en stundum leituöu um-
rædd ríki beinnar aðstoðar hins
kunna lögfræðifirma hans. Á þenn-
an hátt aflaði Dulles sér óvenju-
lega mikillar yfirlitsþekkingar um
utanríkismál, einkum þó varðandi
hina fjárhagslegu- og efnahags-
legu hlið þeirra.
FriÓarstefnuskrá
kirkj uf élaganna.
Dulles hefir látið fara frá sér
nokkur rit um utanríkismál og
nefnist það kunnasta þeirra, er
kom út 1938, „War, Peace and
Change.“ Rit þetta er að mestu
leyti fræðilegar og heimspekilegar
hugleiðingar um þessi mál. Á
stríðsárunum tók Dulles þátt í
samvinnunefnd ýmsra kirkjufé-
laga, er vann að því að semja
einskonar friöarstefnuskrá, er síð-
ar kom út undir nafninu „The Six
Pillars of Peace.“ Rit þetta vakti
mikla athygli, en Dulles er talinn
einn aðalhöfundur þess. Megin-
stefna þess gengur í svipaða átt
og Atlantshafsyfirlýsing þeirra
Roosevelts og Churchills, en ýms
atriði eru þar færð í raunhæfari
búning. M. a. er krafizt alþjóðlegs
eftirlits með vopnaframleiðslu og
viðskiptasamningum, er geta orðið
fjárhagslegri endurreisn og friðn-
um til hindrunar. Krafist er sjálf-
stjórnar fyrir allar undirokaðar
þjóðir og fulls trúarbragða- og
skoðanafrelsis.
Hugsjónamaður.
Síðan þetta gerðist, hefir Dulles
tekið þátt í ýmsum ráðstefnum
kirkjulegra samtaka, þar sem frið-
armálin hafa verið rædd. Hin
kirkjulegu og kristindómslegu sjón-
armið eru líka talin móta mjög
viðhorf hans í utanríkismálum og
hann er því talinn meiri hugsjóna-
maður en flestir þeir Bandaríkja-
menn, er láta til sín taka á því
sviði. Hann hefir jafnan haldið
fram eindregið rétti smáþjóðanna
og hann hefir lagt til, að neitun-
arvaldi stórveidanna í öryggisráð-
inu yrði breytt á þann veg, að
ekkert ríki gæti beitt því í máli,
er snerti það sjálft. Hann hefir
jafnan verið í hópi þeirra manna,
sem einna eindregnast hafa beitt
John Foster Dulles
sér gegn einangrunarstefnunni í
Bandaríkjunum.
Um það verður lítið spáð, hvort
það hefði reynst heppilegt fyrir
alþjóðamálin, að úrslit forseta-
kosninganna 1944 he^ðu orðið þau.
að stjórn utanríkismálanna hefði
lent í höndum Dulles. Margir telja
þó líklegt, að þau heíðu þá fengið
meiri hugsjónablæ, líkt og var hjá
Wilson. Hitt er annaö mál, hvort
það hefði leitt til betri árangurs
eins og allt er í pottinn búið.
Dulles er stór maöur og mynd-
arlegur, en hægur í framgöngu og
berst lftið á. Ræðumaður er hann
ekki sérstakur. Kunnugir segja, aö
hann vinni sér fyrst við nánari
kynningu traust og hylli þeirra,
sem hann umgengst.
Isbib f laltiingsregl ur
únista fyrr og síðar, en þetta
er í eina skípti, sem þeir
fengu félagsékáp svo óvand-
aðra manna, að þeir gátu
bundið ríkfsSjóðinn íslenzka
í máliö. Þaú spor verða ekki
aftur tekin’, þó að skömm
þeirra hljóti að sviða sárt
hverjum gððum íslendingi,
sem er annt um sæmd lands
síns, og vill að þjóðin skapi
sér virðingu og tiltrú með
stjórnarháttum.
Reynslan kennir og von-
andi get'a svona ævintýri
ekki endurtekiö sig. En nú
þarf að reisa úr rústunum og
það verður að finna einhver
úrræði fyrir þá, sem ginntir
voru til að hætta á fram-
kvæmdir í trausti á löggjöf-
ina. En á því sviði eru allar
bjargir bannaðar, nema fjár-
málakerfið í heild verði snið-
ið svo, að landsmenp geti
rekið lífvænlega atvinnuvegi.
(FramhalcL af 4. síðu)
innflutningsverzlun og verð-
lagseftiriit, eru m. a. fyrir-
mæli um það, að reynt skuli
að láta þá sitja íyrir inn-
flutningsleyfum, sem bezt og
hagkvæmust innkaup gera
og sýna fram á, að þeir selji
vörur sínar ódýrast i landinu.
En hver á að dæma um það,
hvaða fyrirtæki gera bezt og
hagkvæmust innkaup og
selja vörurnar ódýrast? Ekki
verður hér fallizt á þá skoð-
un, að heppilegast sé, að op-
inbert ráð eða nefnd fari með
dómsvaldið í þeim efnum og
úrskurði um það, við hvaða
verzlanir landsmenn eigi að
skipta á hverjum tíma. íhlut-
un yfirvalda um málefni
landsmanna er vissulega
nógu mikil, þótt hún komi
ekki hér til. Hitt mun hollara,
að þetta dómsvald sé í hönd-
um almennings, enda er það
í fullu samræmi við það, sem
segir í framhaldi lagagrein-
arinpar, sem vitnað er til hér
að framan. Þar segir, að út-
hlutun innflutningsleyfanna
skuli við það miðuð, „að
neytendur geti haft viðskipti
sín þar, sem þeir telja sér
hagkvæmast að verzla.“
Verði sú aðferð notuð við
skiptingu vöruinnflutnings-
ins, sem .frv. þetta gerir ráð
fyrir, og kaupendur skömmt-
unarvöru hafi þannig mögu-
leika til þess að velja um við-
skiptastaði, má vænta þess,
að þeir geri sér yfirleitt far
um að kynna sér vöruyerð
og" vörugæði hjá verzlunum
og láti þá njóta viðskiptanna,
sem bezt kjör bjóða. Slíkt
verðlagseftirlit af hálfu við-
skiptamannanna og frjálst
val þeirra um viðskiptastaði,
’mundi leiða til vaxandi við-
skipta hjá þeim verzlunum,
sem selja beztar og ódýrastar
vörur, og er réttmætt, að þær
njóti yfirburða sinna i>.nkn-
um viðskiptum. Hins vegar
mundu þær verzlanir, sem
lakari eru, dragast aftur úr
og eiga á hættu að tapa við-
skiptum, nema þgim takist
Skattarnir verða
að lækka
Morgunblaðið kveinkar sér
mjög undan því, að því var
aýlega haldið fram í þess-
um dálki Tímans, að skatt-
arnir á lágtekju- og miðl-
ungstekjumönnum þyrftu að
vera lægri en þeir eru nú.
Einkum virðist það hafa
komið við kaun Morgun-
blaðsins, að því var haldið
fram, að þessir skattar ættu
a. m. k..að lækka niður í það,
sem þeir voru, þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn tók við
fjármálastjórninni 1939.
Meðan Framsóknarmenn
höfðu fjármálastjórnina, var
því ákaft haldið fram í Mbi.
að skattarnir væru of háir.
Mbl. er því eölilega iila við,
að minnst sé á þá staðreynd,
að skattarnir hafa síórhækk-
að þau rúmlega sjö ár, sem
Sjálfstæðismenn hafa haft
fjármálastjórnina. í gremju
sinni yfir þessu, reynir Mbl.
að búa til þá sögu, aö skatta-
hækkanirnar í fjármála-
stjórnartíð Sjálfstæðisflokks-
ins hafi verið knúðar fram
af Framsóknarmönnum. Slíkt
er algerlega rangt að öðru
leyti en því, að Framsóknar-
menn unnu að því 1942, að
skattar væru hækkaðir á há-
tekjum. Skattahækkanir þær,
sém orðið hafa á lágtekjum
og miölungstekjum á þess-
um tíma, eru algerlega runn-
ar undan rifjum íhaldsins.
Þess ber líka að gæta, að
ríkisskattarnir eru ékki
þyngstu gjöldin, sem skatt-
borgararnir greiða, heldur
útsvörin. Það þekkja skatt-
þegnarnir í Reykjavík bezt..
Og það eru Sjálfstæðismenn
einir, sem ráða útsvarsá-
lagningunni þar.
Sannleikurinn er sá, að
undir stjórn Sjálfstæðis-
manna hafa fjármál ríkisins
og Reykjavíkurbæjar komizt
í slíkt öngþveiti, að stoðugt
hefir þurft að hækka skatt-
ana og álögurnar á almenn-
ingi. Þess vegna er nú svo
komið, að dugandi og heið-
arlegir menn eru sviptir
möguleikanum til þess að
verða sæmilega bjargálna.
Það fer bráðlega að heyra til
undantekninganna, að menn
geti orðið efnalega sjálf-
stæðir, án þess að leggja þeim
mun meiri stund á viðskipti-
klæki og skattsvik. Auð-
kóngarnir kunna þessu
kannske ekki illa, en heil-
brigður almenningur unir
þessu ekki.
Þeirri stjórnarstefnu, sem
hér hefir verið fylgt undir
leiðsögn Sjálfstæðismanna,
l verður því að gerbreyta. Það
verður að lækka skattana og
útsvörin á lágtekju og miðl-
ungsfólki. f staðinn verður
að koma sparnaður hjá rík-
inu og Reykjavíkurbæ, og
hrökkvi hann ekki til, verð-
ríkið heldur að grípa til þess
ráðs að stofna fleiri ábata-
| samar einkasölur. Það sem
ekki má, er að halda áfram
þeirri stefnu að svipta menn
möguleikum til þess að verða
bjargálna með skattabrjál-
: æðinu. X+Y.
! aö koma rekstrinum í þétra
horf. Á þennan hátt gæti
i frjáls samkeppni- í verzlun
1 komizt að og notið sín þrátt
fyrir skömmtun og innflutn-
ingshömlur, eins og á þeim
tímum, þegar viðskiptin eru
f r j áls.