Tíminn - 24.12.1947, Blaðsíða 5

JÓLABLAÐ TÍMANS 1947
5
leikunum. En þá má ekki maður metast
við marin eða stétt við stétt, heldur öll
þjóðin að vera samtaka í björgunarstarf-
inu og hlýða með þegnskap þeim fyrirskip-
unum, sem forráðamenn landsins segja
fyrir, til þess að hægt sé að koma þjóðar-
skútunni aftur á réttan kjöl. Og sérstak-
lega verður að vinna meira en gert hefir
verið undanfarandi ár og uppræta vinnu-
svikin. Þá verður og óhófið og eyðslan að
hverfa.
Hér bíður mikið starf presta og kennara.
Frá öllum prédikunarstólum landsins, verða
að hljóma raddir, er hvetja menn til þegn-
skapar og sýna mönnum fram á, að þegn-
skapurinn einn sé þess megnugur að fleyta
þjóðinni yfir brim og boða. Þeir verða að
reyna að sannfæra menn um það, að þeir,
hver og einn, græði sjálfir á því að rækta í
brjósti sinu þá sannfæringu og þann vilja,
sem felst í boði meistarans, „það, sem þér
viljið að mennirnir geri yður, það skuluð
þér og þeim gera“. Kennarar verða að
kenna þetta í skólunum og sýna það með
fordæmum, þyí að fordæmin eru öllum
prédikunum máttugri. Kennurum og prest-
um er skylt að berjast gegn spillingu og
villimennsku í hvaða formi, sem birtast.
Meðan fjárgróðavíma stríðsáranna var-
aði, þá ætlaði íslenzka þjóðin sér mikið.
Stórir lagabálkar voru samdir, sem áttu
að sýna hátt menningarstig, og framfar-
irnar áttu að verða svo örar, að slíks yrðu
engin dæmi hjá nokkurri þjóð veraldar, sízt
hjá smáþjóð. En skattana varð líka að
auka að miklum mun, enda eru þeir þegar
að verða þjóðinni um megn, og verða höft
á framtak manna. En áfengi og tóbak áttu
samt að gefa drýgstan skildirig til þess að
halda uppi hinum mikla og dýra rekstri
ríkisins. Enn átti þjóðin að græða blóðpen-
inga. Þegar ríkið íslenzka og íslenzka þjóðin
gat ekki rakað saman fé á heimsófriði, þá
átti að raka fénu saman í rikiskassann
fyrir neyzlu þegnanna á tóbaki og áfengi.
Þetta átti að vera ein stærsta styttan undir
hinum dýra ríkisrekstri. Og meðan einhver
eyrir er í buddunni, þá greiðir fjöldi manna
hann fyrir slikan varning. Þegar sjómenn-
irnir koma af sjónum eftir misheppnaða
síldarvertíð, þá fara margir þeirra inn í á-
fengisverzlanirnar og fórna þar nokkrum
hluta af sínum litla sumarfeng. En er það
þegnskapur að eyða peningum sínum á
þennan hátt? Eða er það þegnskapur af
löggjafans hálfu, að egna með áfengi til
þess að ná peningum af fátækum mönn-
um, sem ánetjaðir eru spilltri drykkjuskap-
artízku? En jafnframt peningunum, sem
þeir á þennan hátt greiða ríkinu, þá fá
sumir þeirra sem uppbót að verða gisti-
vinir fangahúsa. En er það heilbrigður
þegnskapur löggjafa og ríkisvalds að
byggja afkomu ríkissjóðs á slíkum tekjum,
á slikum ríkisrekstri, til þess að geta sett
upp menningarstofnanir, svo sem fávita- og
drykkjumannahæli? Og er þetta hagfræði-
lega skynsamlegt? Væri ekki betra að
þjóðin lifði lífi sínu þannig, að hún þyrfti
hvorki drykkjumannahæli eða fávitahæli.
Er það þegnskapur hjá þeim mönnum, sem
sjálfir þykjast kunna að fara með áfengi, og
vilja halda uppi áfengisnautn, að sýna
fordæmi sín? Og hversu margir eru drottin-
hollir þegnar þjóðfélagsins í þessum efn-
um?
Þegar augu þjóðarinnar opnast að fullu
fyrir því hve ábyrgðarlaus hún hefir verið
á stríðsárunum og á árunum næstu eftir
stríðið, þá er þess fyrst von, að þegnskap-
arhugsjón hennar geti þróast á ný, og fjár-
hagsvandræði þau, sem koma munu á
næstu tímum, verða henni sem uppeldisleg
nauðsyn, og sem nokkurskonar bólusetning
fyrir vaxandi fjármálaspillingu. Heimsku-
legt stórlæti valdamanna og alþýðumanna
íslands, sem héldu að þetta litla þjóðfélag
gæti á stuttum tíma stigið lengrá fram-
farastig, en áður hafði þekkzt, án sérstakra,
verulegra fórna, verður að læknast. Vér
verðum að skilja, að vér erum þegnar mjög
títils þjóðfélags, og þjóðin sjálf og ríkis-
vald hennar verða að sníða þjóðinni staklc
eftir vexti við hennar hæfi. Allar framfarir
verða að byggjast á grundvelli, sem þolir
þær. Og þjóð, sem ætlar sér mikið, verður
að vera siðferðislega sterk. Hún verður að
starfa vel og mikið og vera hagsýn. Löggjöf
um risavaxnar framfarir er barnaskapur, ef
þjóðin byggir þær ekki á heilbrigðum
grundvelli.
Þrautir og þjáningar eru oft sem nokk-
urskonar eldskírn. Þeir, sem þola þá skírn,
vaxa að dáð og dug. Vér megum ganga að
því sem vísu, að alls konar örðugleikar bíða
þjóðfélagsins á næstu tímum, en aðalvömin
fyrir þjóðina er að gæta vel heilbrigði sinn-
ar og endurvekja fornar dyggðir, sem orðið
hafa henni að beztu liði á umliðnum öld-
um á misjöfnum tímum. Fyrst og fremst
þarf þjóðin að vinna vel og mikið. Mjög
stuttur vinnutími og löng frí verka á tvenn-
an hátt til tjóns: Minni afköst og meiri
eyðsla. Og þegar ég tala um vinnutíma, þá
á ég ekki við verkamenn eina, heldur flest-
ar eða allar stéttir þjóðfélagsins, og hefi þá
í huga ekki sízt opinbera skrifstofuvinnu
og allskonar forstjórastörf. Hins vegar kem-
ur mér ekki til hugar, að heppilegt sé að
lengja vinnutíma eins og hann var oft á
fyrri tímum, þegar menn fengu ekki líkt
því nægilega hvíld. Hér mun sem víðar með-
alhófið bezt. Og þjóðin þarf að læra á nýj-
an leik að spara og vera nýtin. Þetta eru
ekki eingöngu fj árhagslegar nauðsynjar,
heldur líka siðferðilegar nauðsynjar.
Það er óskynsamlegt að birgja augu sín
fyrir hættum, en það er litilmannlegt að
æðrast, þótt hætta sjáist framundan. Góð-
ur þegn hefir augun opin, en er æðru-
laus.
Ljósm.: Gunnar Ólafsson.
Ef þjóðin nú á þessum tímum sýnir ekki
þegnskap, þá er vá fyrir dyrum. Ef þjóðin
vill ekki leggja á sig erfiði til þess að halda'
þjóðarskútunni á réttum kili, þá er sýni-
legt h^ernig fer. Og ef við tökum nú þá leið-
ina, sem hægust er í bráðina, til þess að
finna sem minnst til vaxandi örðugleika,
þá gæti sú leið kostað oss sjálfstæði vort.
Eg á við þá leið, að taka nú stórlán er-
lendis.
Þjóðskáldið Davíð Stefánsson segir í einu
kvæði sínu:
„Aðrir taka lífinu létt,
kasta öllum kvíða.
Ef frelsið glatast við Festarklett,
er fjötranna skammt að bíða“.
Það er stundum hættulegt að „kasta öll-
um kvíða“ og taka lífinu of létt. Og þessi
þjóð hefir reynzluna. Hún hefir áður glatað
frelsi sínu við Festarklett, enda þurfti hún
þá skamma stund að bíða fjötranna, og á
þeim fjötrum var verið að herða í margar
aldir ,en fjöreggi sínu, máli og menningu
glataði hún þó aldrei, en ef vér misstum
nú á næstuni sjálfstæði vort, þá gæti svo
farið, að það yrðu ekki eingöngu fjötr-
arnir sömu og áður, sem lagðir yrðu á
þjóðina, heldur gæti líka svo farið, að fjör-
egg hennar brotnaði, sérstæð menning
hennar þurrkaðist út.
Vakinn þegnskapur verður þjóðinni bezta
vörnin. Og ef allir einstaklingar þjóðfé-
lagsins sannfærast um það, að þegnskapar-
leysið grafi sjálfum þeim gröf, þá mun
skynsemi þeirra vekja þegnskapinn. Ein-
staklingarnir verða að sannfærast um, að
það sé þeirra eigin gróði og undir því sé
komin framtíðarheill þeirra, að þeir hver
og einn verði góðir þjóðfélagsþegnar.
Og þá fyrst mun þjóð vorri að fullu borg-
ið, og þá fyrst mun mannkynið komast af
þeim refilstigum, sem það oft hefir þrætt,
þegar einstaklingar og þjóðir fara eftir
kenninguni: „Það, sem þér viljið að menn-
irinr geri yður, það skuluð þér og þeim
gera“.
HANNYRDAKONA
Hér er lítil stúlka með litla nal,
hún Ijómar af alúð við sauminn.
Hún heldur á verki af hjarta og sál
og hugsar um óskadrauminn.
Hún leitar hér einlœg að láni því,
sem lífið til þroska hefur.
Hún finnur það spor, sem fegurð er i,
sem framför og unibót gefur.
H. Kr.