Tíminn - 24.12.1947, Blaðsíða 9
JÓLABLAÐ TÍMANS 1947
9
það var hann þess fullviss, að hann mundi
rata til byggða ef veðrið héldist nokkurn-
veginn heiðskírt. Hann vissi þó, að hann
átti langt eftir til byggða, en þó ekki lengra
en svo, að hann myndi komast það, ef hann
þyrfti ekki að taka tillit til tengdaföður síns.
Honum varð litið á Lars gámla, sem lá í
snjónum fyrir framan hann og steinsvaf.
Undarlegar tilfinningar gagntóku hann,
þegar hann sá þetta gamla hörkutól í
slíku ástandi. Var það ekki einmitt Lars
gamli, sem átti alla sökina á óhamingju
hans? Hafði hann ekki gert allt sem í hans
valdi stóð til að spilla fyrir því, að Anna
giftist honum, og svo þegar það tókst ekki,
ætlaði hann að hrekja þau frá jörðinni.
Lars gamli hafði ætíð sagt, að þau gætu
og ættu að sjá fyrir sér sjálf, án þess að
reiða sig á velvilja eða aðstoð annara. Var
hann ekki í sínum fulla rétti að hegða sér
samkvæmt því gagnvart þessum gamla
harðstjóra? Hvort hafði hann meiri skyld-
ur við Önnu eða föður hennar? — Hann
hataði og hlaut að hata þann mann, sem
fyrir kaldhæðnj örlaganna var tengdafað-
ir hans.
Væri það ekki einmitt bezt fyrir alla, að
Lars gamli dæi? Svo sannarlega hafði hann
engar skyldur gagnvart Lars, hvorki í lífi
né dauða. Ætíð hafði Lars gamli reynt af
fremsta megni að standa í vegi fyrir honum.
Einnig nú þurfti hann að hindra það, aö
hann gæti náð í læknishjálp til Önnu ....
Þrándur hló hátt,þótt honum væri allt ann-
að en hlátur í hug. Hvað þetta líktist Lars
gamla! í lífi og dauða gerði hann allt sem
hann gat til að spilla fyrir Þrándi.
Þrándur stóð kyrr í sömu sporunum.
Hann var æstur. Það var ekki laust við að
hann nyti þess að sjá Lars gamla liggja
hjálparlausan fyrir gótum sér. Hvar var nú
allt stoltið, allur rembingurinn og öll óbil-
girnin? Hæ. Lars Haga, þó að þú sért ríkur
og ofan í kaupið lénsmaður, þá hefirðu nú
ekki mikið að segja! Og þú ætlar þér þá dul
að reka mig burt frá jörðinni! Ætli nú væri
ekki nær fyrir þig að hugsa um jarðnæði
hinum megin .... Hvað varstu eiginlega að
flækjast upp á fjöll? Var það kannske einn
liðurinn enn í ofsókn þinni á hendur mér?
Ha, ha, ha! já, Lars Hage, loksins urðum
við jafningjar. Ætli það sé ekki hérumbil
sama um allt ríkidæmi á þeirri stund, sem
ef til vill er okkar síðasta ....
Þrándur stappaði niður í snjóinn í æs-
ingu. Hann leit heiftarfullu augnaráði á
karlinn. En hatur hans bráðnaði er hann
sá hve hjálparlaus hann var. Honum var
ómögulegt að hugsa illt til hans .... Nei,
nei! Það var réttur hvers einasta manns að
fá aö deyja í friði.
Þrándur sveiflaði stafnum yfir höfði sér.
Af stað, af stað! Hann þaut eins og örskot
yfir snjóauðnina og brátt var hann kom-
inn langar leiðir burtu frá staðnum, þar
sem Lars gamli lá. Hann vissi, að það var
skylda hans að hugsa meira um Önnu en
föður hennar. — Hann forðaðist að líta til
baka, en gat þó ekki látið það vera. Hann
sá aðeins einn örsmáan dökkan díl í snjón-
um langt að baki sér — kannske var það
hinn eini dökki díll í snjónum á allri leið-
inni frá Nordkap til Liðandisness. Lars
Haga var nú hinn einasti veruleiki sem til
var, allt annað hvarf fyrir honum. Og þessi
litli dökki díll varð að teikni, teikni, sem
þýddi aðeins eitt: Sjáið fórn glæpamanns-
ins! Og skýin virtust samþykkja það. Já,
himnarnir vissu um glæp hans og skýin
æddu fram og aftur eins og til að sýna
reiði sína. Og dularfullar raddir hvísluðu
allt i kringum hann: „Glæpamaður, glæpa-
maður — glœpamaður.
Þrándur æddi áfram. Höfuð hans var eins
og það væri logandi, hann skalf frá hvirfli
til ilja og honum sortnaði fyrir augum.
Mátti hann þá alls ekki bjarga Önnu? og
Anna hans var dauðvona. „Ó, guð minn
góður!“ andvarpaði hann í sárustu örvænt-
ingu. — Nei, nei, guð gat ekki verið góður!
Guð hafði ákveðið að óhamingjan skyldi
verða hlutskipti hans í lífinu. Það hlaut að
hafa einhvern tilgang að hann skyldi mæta
Lars gamla í þessu ástandi .... Hvílík kald-
hæðni örlaganna ....
Eftir dálitla stund varð hann rólegri aft-
ur. Ef til vill var þetta allt saman grillur í
honum. Ef til vill gat hann haldið áfram
rólegur ferð sinni. Ef veður ekki versnaði,
mundi Lars gamli hafa það af, ef hann
byggi eins vel um hann og honum var unnt
.... Því fyrst og fremst reið honum á að ná
í lækninn. Hann hafði lesið boðskapinn um
dauða Önnu í augnaráði ljósmóðurinnar, ef
hann gæti ekki strax náð í læknishjálp. Og
hann átti sjálfur drjúga sök á því, ef hann
léti Lars gamla tefja sig.
Hann hafði aldrei komizt í slíkan vanda
áður. En þegar honum varð vandinn ljós og
hann hafði velt því fyrir sér nokkra stund,
var eins og hann væri orðinn allur annar
maður. Nú veit hann hvað hann á að gera
— nú þekkir hann skyldu sína. Hvað sem
fyrir kann að koma, jafnvel þótt það kosti
hann lífshamingju hans, jafnvel þótt það
kynni að kosta bæði Önnu og hann sjálfan
lífið, skyldi hann firra sig því, sem var enn-
þá meiri óhamingja en allt annað. Hann
var staðráðinn í að standa á móti freisting-
unni til að drýgja þennan glæp. Honum
varð Ijóst í einu vetfangi að hið dýrmætasta
af öllu var að geta haldið áfram að lifa sem
maður. Og hann snýr við og stefnir þangað,
sem hann hafði skilið Lars gamla eftir. Er
hann kemur þangað, tekur hann strax til ó-
spilltra málanna og eftir örstutta stund
hefir hann hlaðið snjóhús, sem getur rúm-
að þá báða. Þar ætlar hann svo að dvelja
ásamt Lars, þangað til veðrið verður betra,
svo að hann geti hjálpað gamla mannin-
um til byggða.
Og auðvitað varð dvöl þeirra í snjóhúsinu
lengri en tíann hafði búizt við. Eins og var
að vænta, hafði uppstyttan aðeins verið
augnabliks breyting, því að brátt byrjaði að
snjóa að nýju og enn ákafar en áður. Þránd-
ur rekur skíðin sín ofan í fönn, svo að stað-
urinn finnist heldur, ef þá skyldi fenna í
kaf. Þó veit hann, að það eru sára lítil lík-
indi til að nokkur verði á ferð um þessar
slóðir .... Stundirnar líða og loks vaknar
gamli maðurinn af dvalanum. Hann held-
ur auðsýnilega að hann sé heima hjá sér,
hefir gleymt öllu öðru, en það líður ekki á
löngu áður en veruleikinn rennur upp fyrir
honum.
„Þrándur", segir hann hálf hissa og þó
með feginskeim í röddinni.
Þrándur leit á Lars spyrjandi augnaráði.
Lars mælti:
„Það er von að þú sért dálítið forviða
yfir að finna mig hérna. En ég var á leið-
inni til ykkar. Mig dreymdi ekki vel í nótt
— ég — ég hélt að eitthvað væri að hjá
ykkur og ég — ég .... “ Lars leit beint í augu
Þrándar. „Já, ég get alveg eins sagt það
eins og það er, mér fannst ég ekki hefði
komið fram eins og skylda mín var gagnvart
ykkur á Hjalla“.
„En séröu það ekki, maður, að það er óðs
manns æði að leggja út á öræfin í þessu
veðri?“
„Nú, en hvað gerir þú sjálfur? — Og
raunar hef ég farið hér um áður í misjöfnu
veðri. Og þótt eitthvað kynni að koma
fyrir mig, held ég ekki að skaðinn væri sér-
lega stór. En hvernig stendur á ferðum
þínum hér, Þrándur?"
Þrándur sagði honum allt af létta. Þó
þagði hann yfir þeirri baráttu, sem hann
hafði átt i við sjálfan sig fyrir stuttu siðan.
Það gat beðið betra tækifæris ....
Lars gamli reis upp og leit á Þránd. „Anna
er sterk“, sagði hann svo ákveðið, að Þrándi
stórlétti. „Hún líkist móður sinni í mörgu.
Móðir hennar hafði það svona, þegar hún
átti Önnu“.
Samtalið hætti brátt. En Þrándur gat
ekki annað en hugsað stöðugt um hvernig
Önnu liði. Þegar frá leið efaðist hann um að
Lars hefði á réttu að standa. Ef til vill var
Anna ekki lengur meðal hinna lifandi. Ef
til vill hafði hún kallað á hann rétt áður en
hún gaf upp öndina, ef til vill .... Hver
vissi það?
En hvernig sem allt var gat hann ekki
annað en verið kyrr, þar sem hann var
staddur. Veðrið fór síversnandi. Úr því að
þeir eru í skjóli var ekki annað að gera en
að bíða átekta.
Til allrar hamingju höfðu þeir báðir
tekið dálítið af nesti með sér, svo að þeir
þurftu ekki að þola hungur. Og inni í snjó-
húsi þeirra var notalegt. Lars gamli
kenndi sér einskis meins. Hann reyndi að
hughreysta Þránd ....
Tvo daga varaði bylurinn, glórulaus byl-
ur, sem engu eirði. Þrándur var stöðugt að
skyggnast út fyrir til þess að sjá hvort
veðrið skánaði ekki.
En allt tekur enda og svo fór einnig nú.
.... Storminn lægði og snjókoman hætti.
Bleikur máninn lýsti yfir öræfin og þús-
undir stjarna tindruðu á himninum........
-------Það er bariö að dyrum á Hjalla
snemma morguns. Fólkið er ekki komið á
fætur. Aftur er barið og óþyrmilega. Ljós-
móðirin opnar dyrnar lítið eitt, gægist út í
gættina, því að það er aldrei víst hverja ber
að garði, og allra sízt á stöðum, sem liggja
langt frá öðrum byggðum. En hún fær tæp-
lega tíma til að víkja til hliðar, því að
Þrándur ryðst inn úr dyrunum eins og
stormvindur.
En svo stanzar hann inni á gólfinu og
lítur spyrjandi á ljósmóðurina. Það eru ör-
lög skrifuð í augnatilliti hans.
Ljósmóðirin kinkar kolli, hún er alls ekk-
ert sorgbitin á svipinn, heimurinn er aftur
orðinn bjartur og fagur þrátt fyrir storm-
ana og hretin.
„Þi'ándur! — Anna!“ segja þau samtímis
í því, að hann birtist í dyrunum að her-
bergi hennar. Anna liggur brosandi í rúm-
inu og réttir báðar hendurnar á móti hon-
um. Henni er um megn að segja nokkuð,
hún lyftir sænginni lítið eitt frá, svo að
barnshöfuö kemur í ljós á koddanum.
„Drengurinn okkar!“ segir hún.
Hann krýpur á kné við rúmið, mállaus af
gleði. En svo er allt í einu eins og kulda-
hrollur fari um hann allan. Sá glæpur, sem
hann var nærri búinn að fremja inni á
auðnunum, stóð nú í margfalt skýrara
ljósi fyrir honum, þegar hamingja hans var
svo mikil. Hann hafði staðiö á barmi glöt-
unarinnar, hafði verið að því kominn að
fremja verknað, sem mundi hafa eyðilagt
hamingju þeirra allra.
„Hvað er að þér, vinur minn?“ spurði hún.
„Ekkert“, segir hann og er staðráðinn í
að segja ósatt, en svo tekur hann sig á. „Ég
skal segja þér það allt saman, þegar ég er
búinn að jafna mig. Nú er faðir þinn að
koma".
Dyrnar opnast og Lars Haga gengur hægt
inn fyrir ásamt lækninum. En nú hefir
læknirinn ekkert að gera. Hann vildi leggja
af stað heimleiðis strax, en Þrándur vildi
ekki heyra slíkt nefnt. Hann var ákveðinn