Tíminn - 24.12.1947, Blaðsíða 22

22
JÓLABLAÐ TÍMANS 1947
ÁSMUNDUR HELGASDN FRÁ BJARGI:
JcMbrœturhfr
Sveinn Jónsson bóndi á Kirkjubóli í Norð-
fjarðarsveit, var vel metinn og góður bóndi
á sinni tíð. Kona hans var Guðný yngri,
dóttir séra Benedikts prests að Skorrastað.
Sveinn þótti vel hagmæltur, gamansam-
ur og glettinn í kveðlingum sínum, þó alltaf
kurteis.
Hann sagði oft í ljóðum snilldarlega vel
frá ýmsum atvikum, er hann þekkti úr
sveit sinni og honum fannst fara skringi-
lega úr hendi hjá einstaklingum. Má í því
sambandi nefna: „Katlabrag" og „Draum-
sýn við sjó“ og margt fleira.
Það væri leitt, ef kvæði hans og lausa-
vísur, er hann orti, skyldu hafa glatazt, en
ég vona, að svo hafi ekki orðið, heldur hafi
dóttursonur hans, Sveinn Ólafsson, fyrrum
alþingismaður frá Firði við Mjóafjörð,
forðað þeim frá glötun og komið í örugga
höfn.
Það, sem hér verður frá sagt, er smá-
saga um Runólf „skálda", sem þá var
vinnumaður hjá Sveini. Þetta skeði um
1860.
Á þeim árum var engin verzlun neins
staðar við Norðfjörð, varð því að sækja allar
útlendar vörur til Eskifjarðar, ætar og ó-
ætar, þarfar sem óþarfar.
Fáum dögum fyrir jól sendi Sveinn bóndi
Runólf vinnumann sinn með „legil“ á baki
til þess að sækja brennivín á hann til
jólaglaðnings.
Lesi þetta einhver, skal þess getið, að
það var einskonar kútur, með stóra botna,
sem fóru vel við mannsbak, en hliðar
þunnar, með opi á miðjum staf, til að hella
í. Þeir tóku 10—12 potta.
Runólfur lagði af stað sem leið liggur frá
Kirkjubóli, með þriggja álna langan brodd-
staf í höndum og fjórskeflingsbrodda
bundna um mitti, og jóla-legilinn á baki,
suður Oddsskarð til Eskifjarðar. Þar var
Runólfur um nóttina.
Morguninn eftir lagði hann af stað aftur
heim á leið með legilinn fullan af hinum
dýrmæta vökva á baki sér og vasapelann
loftlausan í brjóstvasa. Veðrið var stillt og
bjart.
Til þess að flýta ferð sinni heim afréði
hann að fara norður Lambeyrarskarð. Það
var allbratt Norðfjarðarmegin og skarðs-
kinnin löng, en Runki treysti á staf og
brodda.
Þeir, sem þekktu Runúlf vel, sögðu að
hann hefði aldrei þótt fótlipur eða djarf-
ur að ganga á hjarni í bratta, og varla
mundi hann hafa lagt á Lambeyrarskarð
eins og þá var, ef Backus hefði ekki verið
töluvert í kolli hans.
Runúlfur sagði svo sjálfur frá: „Mér gekk
fljótt og vel að komast upp í skarðið, þar
hvíldi ég mig, leizt mér klnnin ekkert girni-'
leg að fara niður frá skarðinu, kom mér í
hug að snúa við og fara út á Oddsskarð,
en það var löng leið og ég búinn að taka
á mig mikinn krók. Líka var lausasnjór
neðst í brekkunni. Ég afréð þvi að leggja
í „kinnina", treysti á staf og brodda.
Þegar komið var um það bil þriðjung nið-
ur i brekkuna, missteig ég mig eitthvað og
datt við, missti stafinn, sem fór með fugls
hraða niður. Ég rann líka heldur hart með
höfuðið á undan á kviðnum, en gat ein-
hvern vegin bylt mér á bakið.
Eftir það lenti hnjaskið meira á leglinum,
þar til hann brotnaði neðst í brekkunni, um
það bil er Runúlfur stansaði, sem þá vissi
ekkert af sér.
Ekkert vissi Runólfur um það hvað lang-
ur tími var, sem hann lá þar ósjálfbjarga,
en taldi að það hefði hlotið að vera nokk-
ur tími, því þegar hann áttaði sig á hvern-
ig fyrir honum var komið, taldi hann að-
farið hefði verið að bregða birtu.
Honum varð þá fyrst fyrir að losa sig við
legilinn, sem orðinn var illa útlítandi, mik-
ið brotinn og búinn að leka niður mest öll-
um jóladrykknum, aðeins lítill slunkur eft-
ir í heilu lögginni.
Þessu næst var að reyna á útlimi sina, til
þess að vita, hvort heilir væru, en það
reyndist að svo var.
Áverka hafði hann fengið við hægra
gagnaugað, og hafði blætt úr, en var nú
orðið storkið fyrir. Þá fór hann að svipast
um eftir stafnum, en gat hvergi fundið
hann. Það þótti honum vont, því fleiri
brekkur voru ófarnar, þó ekki væru eins
brattar sem skarðskinnin.
Þess skal getið hér, að litlu fyrir alda-
mótin 1900 var Aðalbjörg stóra (hún var
nær þrjár álnir á hæð) þarna á ferð. Þá
fann hún á efsta hjallanum eikarbrodd-
staf þriggjá' álna langan með broddi. Kom
mönnum saman um, að þar væri kominn
stafur sá, er Runólfur tapaði, þegar hann
hrapaði af Lambeyrarskarði.
Runólfur þóttist nú illa kominn, að finna
ekki stafinn, því niður varð hann að kom-
ast, þar sem ekki gat talizt viðlit að hald-
ast við á hjallanum, sem var svo fjarri allri
mannaumferð.
Hann varð því að treysta á broddana til
þess að klöngrast niður brekkurnar, en það
ferðalag gekk seint, með þvi lika, að þá
dimmdi að smám saman. Þó tókst honum
að ná um nóttina að Seldal, með brotna
legilinn á baki sér með því lífsins „balsami"
í, er ekki hafði lekið niður á ósjálfráðu
ferðinni. Staulaðist hann þar upp á glugga,
vakti fólk og baðst gistingar. Það fékk
hann fljótt og góða aðhjúkrun, sem þörf
krafði.
Síðari hluta dagsins eftir staulaðist Runki
heim að Kirkjubóli og sagði sínar farir ekki
sléttar.
Hann kom með ekkert úr ferðinni jafn-
gott aftur nema broddana: legillinn brot-
inn, jólavínið mest allt lekið niöur, stafur-
inn týndur, sum fötin rifin, andlitið hrufl-
að og allur skrokkurinn hálf stirður.
Sveini bónda þótti þetta allt slæmar
fréttir, en þó bætti það töluvert úr skák,
að allt útlit var fyrir, að sendimaðurinn
yrði bráðlega jafngóður aftur. Er ekki trú-
legt, að honum hafi þá komið í hug, að
vel mætti nota þessi ferðalok í gamansamt
grínkvæði, sem og kom síðar í ljós.
Sagan getur ekki um það, að Sveinn hafi
sent annan mann til þess að kaupa meira
vín fyrir jólin, heldur látið duga dreggj-
arnar, sem eftir voru í brotna leglinum hjá
Runólfi, og eins og það var kallað í þann
tíð, „haft heldur þurr jól“.
Þá kvað Sveinn þessa vísu:
Úlfur karlinn komst í vanda,
kortið því hann bar ei landa,
milli hrauna og hamrastanda
hrapaði og úti lá.
♦

Fagurt galaði fuglinn sá.
Olíu lapti, blóði blandað
Bakkus, líkast hundi.
Listamaðurinn lengi sér þar undi.
Runólfur svaraði aftur með þessari vísu:
Einatt Sveinn með augum þrútnum
eftir mænir brotna kútnum
að geta ei fengið glætu úr stútnum
grætir hann um hyggjukrá.
Fagurt galaði fuglinn sá.
Með nirfils huga niðurlútnum,
af nauðum einatt stundi.
Listamaðurinn lengi sér þar undi.
Litlu síðar bjó Sveinn til smásögu í ljóð-
um, er hann nefndi „Fóstbræðurnir“. Efnið
var þetta: Úlfur og Kútur sórust í fóst-
bræðralag. Þeir áttu eitt sinn leið yfir
brattan fjallveg á harðfenni. Úlfur hafðl
bæði staf og brodda. Lofaði því að hjálpa
Kút, sem var járnalaus og staflaus.
Þegar á f jallið kom og Kútur þurfti hjálp-
ar við, þá hafði Úlfur látið í sig ofmikið af
mjólk „Heiðrúnar" svo að hann var ekki
aflögufær um hjálp, og hugsaði þá um að
bjarga sér sjálfum, en lét fóstbróður sinn
róa sinn sjó, fór þá svo, að Kútur hrapaðL
og slasaðist svo mikið, að bera varð hann
til bæjar. Var rétt við, að honum blæddi til
ólífis, en með aðstoð góðra manna varð
líftórunni haldið í honum.
Þá er honum var farið að batna, kom
Úlfur til hans og var mjög hryggur. Þá
koma þessar hendingar:
„Æ! hvað græt ég yfir þér
ó! minn góði Kútur“.
Þá sagði Kútur að honum hefði farizt illa
við sig að láta sig hrapa.
Úlfur sagði það satt vera, en ég gat ei
meira. Vil ég nú gera yfirbót og svo sætt-
umst við heilum sáttum, og það varð úr. —
Þá koma þessi þrjú erindi, sem é gkann.
Læt ég þau fylgja hér með:
„Drósir verða og dánumenn,
dóms að sitja á stóli.
Báðir völdu síðar senn
Svein á Kirkjubóli.
Dóminn setti ótt sá á
eftir fengnu leyf:
„Hér þig heilan annast má
Eyrarskarða greifi.
Og blóðið allt, sem úr þér gaus,.
aftur skal hann borga
í sömu mynt, og síðan laus
sé hann þig forsorga“.
i