Tíminn - 14.06.1948, Side 4

4
TÍRPNN, mánudaginn 14. júhi 1948. • ■ ^ y : • " 130. blaff
Stefna sænska bændaflokksins
Grein sú, sem hér fer á
eftir, birtist fyrir nokkru
í aðalblaði sænska bænda-
flokksins, Svenska Ionds-
bygden. Er þar lýst stefnu
flokksins, Svenska Lands-
en hann er nú einna á-
hrifamestur bændaflokk-
anna á Norðurlöndum og
hefir átt sívaxandi fylgi að
fagna á síðari árum.
Bændaflokkurinn mætir
þrötlausum ádeilufullyrðing-
um andstæðinga sinna um
það, að hann sé stefnulaus
varðandi lausn þjóðfélags-
málanna. Og það er engin
furða, þó að þetta heyrist
nú, þegar almenn þátttaka
flokksins í kosningum er til
umræðu. Bændaflokkurinn
er engan veginn samkynja
vinstri flokknum í Dan-
mörku. Um það eru íhalds-
ménn, frjálslyndir og jafnað-
ármenn einhuga. Komist
bændaflokkurinn til valda,
segja menn, verður það
stéttarbarátta bænda, sem
hann rekur.
Þetta er nú gott og bless-
að. En það er einmitt á þessu
sviði, sem kenningin um
þröngsýn stéttarsjónarmið
bændaflokksins og almennt
stefnuleysi er röng, og hefir
alltaf verið.
Það er satt, að bændaflokk
urinn, sem á meginstyrk
sinn meðal bændafólks-
hefi,r alltaf haldið fram mik-
ilvægi landbúnaðarins fyrir
þjóðlífið og barizt fyrir þró-
un hans. Satt er það líka, að
flokkurinn berst fyrir því, að
þeir, sem stunda landbúnað,
hafi svipuö launakjör og aðr-
ir, en ekki kallast það þröng-
sýn stéttabarátta, því að það
er aðeins einn þáttur al-
men^rar viðleitni til jafnað-
ar f félagsmálum, sem við er-
ufn sammála um að eigi að
vefa grundvöllur þjóðfélags-
ins, Það er eins og Brams-
torp sagði einu sinni:
þjóðlífshugsjón bændaflokks
ins dvpri og skýrari en ann-
arra flokka.
Strax í fyrstu yfirlýsingu
flokksins árið 1910 var stefn-
an greinilega mörkuð gegn
auðvaldshringum annars veg
ar og þjóðnýtingarkenning-
unum hins vegar. Þetta er sú
stefna, sem fylgt hefir verið
síðan og ástand þjóðlífsins
hvetur þar til fastara fylgis.
Bændaþreyfingin hefir því
frá fyrstu stund haft glögga
og ákveðna hugmynd um
beztu skipun atvinnulífsins.
Sú hugmynd hefir vitanlega
skýrzt og. mótast eftir því,
sem árin liðu. ÖIl þróunin
hefir sannað nauðsyn þess,
að vernda almennt samtaka-
frelsi á athafnasviðinu, svo
að atvinnulífið geti staðið
með blóma. En það er líka
greinilegt, að ríkisvaldið verð
ur aö grípa inn á fjármála-
sviðið og hafa hönd í bagga
með því, sem þar gerist.
í okkar skipulagi eiga
einkaframtak, samvinnur.ekst
ur og ríkisfyrirtæki að starfa
hlið við hlið á grundvelli
frjálsrar samkeppni, og ann-
að fyrirkomulag kemur
varla til mála.
Úrræði þriðju leiðarinnar,
sem sameinar frelsi atvinnu
lífsins óg almenna félags-
lega ábyygð, en stendur gegn
alhliða ríkisrekstri jafnt sem
óheftri samkeppni auð-
valdsins, er einmitt sú mið-
stefna, sem við þurfum mest
með, og ætti því að geta sam-
einað.
Slík er sú stefna, sem
bændaflokkurinn beitir sér
fyrir í þjóðfélagsmálum. Það
er ekki nein einstrengingsleg
sveitastefna, þegar við krefj-
umst jafnréttis fyrir bændur
og betri lifsskilyrða í sveit-
um. Aðdráttur stórborganna,
bæði með fólk og fyrirtæki,
er hið kvíðvænlegasta í stjórn
málaþróun þessara ára. Of-
vaxnar stórborgir hafa ekki
beztu skilyrði fyrir grósku at-
vinnulífsins, og því síður
menningarlega séð. Fjöl-
breyttara og blómlegra at-
vinnulíf í sveitum er því
æskilegt. Eigi sveitirnar á
komandi tímum að hafa
verulega þýðingu fyrir at-
vinnulif okkar og þjóðlíf,
verður fólkið þar að búa við
hliðstæð kjör og borgarbú-
arnir, félagslega, menningar-
lega og fjárhagslega. f því
sambandi má ekki gleymast,
að fólksfækkun í sveitum
gerir þetta jafnvægi erfiðara
í framkvæmd. Þau menning-
arátök, sem samtök sveita-
fólksins hafa gert á siðustu
árum, eru augljós dæmi um
skilning á þessum efnum.
Miðflokksstaða bændaflokks
ins í stjórnmálalífi þjóðar-
innar er glögg og markviss
þjóðmálastefna, sem ekki
gufar upp í gaspri og fagur-
mælum, heldur er í föstum
tengslum við veruleikann.
Gagnvart ríkjandi tilhneig-
ingum augnabliksins til vax-
andi þjóðnýtingar og skrif-
stofuvalds eigum við sam-
stöðu með íhaldsmönnum og
frjálslyndum, en þessir flokk
ar geta ekki. losað sig við
sjónarmið auðvaldsins. Þegar
til þeirra kasta kemur, eig-
um við margt sameiginlegt
með jafnaðarmönnum, en
við gagnrýnum þá ákveðið
fyrir að einbeita sér að mál-
efnum borgarbúa.
Bændaflokkurinn hefir
þroskast til þess, að verða
miðflokkur í sænskum stjórn
málum. Allt bendir nú til
þess, að framtíð hans verði
á þann hátt, að hann eigi
vaxandi fylgi að fagna, bæði
í sveitum og borgum. Það er
bæði stefna hans og starf,
sem taka verður til greina,
þegar rætt er um framtíðar-
þróun sænska þjóðfélagsins.
Ilér var ein klausa eftir af bréf-
inu frá honum Hallbirni Oddssyni:
„Eitt málefni enn vil ég minnast
á, sem er réttkölluð „Nýsköpun" og
sem þó ótrúlegt sé, var byrjaö á
á 19. öld Það var fjárkláðinn, er
fluttur var hingað með spönskum
hrútum, mætti vel kalla það „Kyn-
bóta-nýsköpun.“ En fyrir nokkru
var „Sauðnauta-nýsköpunin" reynd
og lánaðist svo illa, að þau dráp-
ust áður en þau gátu framleitt
nokkurn „nýskapnað". Þá voru
minka-hróin flutt inn og bera nú
laxár og fénaður bænda talsverö
merki þeirrar „Nýsköpunar". Næst
koma svo Karakúl-hrútarnh með-
al „Nýsköpunar" mæðiveikinnar og
fjárskiptanna og nú er farið að
tala um erlenda „nýsköpun" í kyn-
bótum kúa og hrossa, sem þykja
of smávaxnir stórgripir fyrir „Ný-
sköpunar" stórveldið ísland."
Þaff er oft talaff uni það, sem
miður fer í skemmtanalífi þessa
bæjar, og er það sízt að undra.
Ekki vil ég heldur lasta það, að
menn haldi við næmleika sínum
fyrir því sem miður fer og um-
bótavilja. En við megum ekki
heldur glata hæfileikanum til þess,
að gleðjast við það, sem gott er
og fagurt.
Ég gekk um daginn meðfram
verkamannabústöðfunum vestur í
bænum að kvöldi til. Ung kona
var önnum kafin að gróðursetja
blóm í beð upp við húsvegginn.
Hún var svo sérstaklega sviphýr
og blátt áfram ljómaði af unaði.
Og það var nautn að sjá hversu
alúðlega hún fór með blómin sín.
Ég hugsa að það hafi verið leit
að því fólki, sem betur hefir liðið
þetta kvöld á skemmtistöðum bæj-
arins að þeim og því ólöstuðu.
Ég nefni þetta hér, af því ég
held, að þessi unga kona sé full-
trúi fyrir það fólk, sem gerir heim-
ilisgarða borgarinnar svo ánægju-
lega fyrir okkur, sem um göturnar
förum, að seint verður ofmetið.
Það er eins og þessi gráa, ryk-
fallna borg úr járni og steini varpi
af sér álagahaminum þunga og
kalda og verði ung, lifandi, bros-
mild og glöð, þegar trén í görð-
unum laufgast og blómin springa
út. Því miður eru sum hverfin
þannig byggð, að þau eru dæmd frá
slíkum unaði að mestu, en það
eru þó ekki nema sum þeirra
eldri, sem betur fer.
Það er annars býsna mikiff, sem
glöggt auga sér á einu góffviðris-
kvöldi hér í bænum um þessar
mundir, án þess að vera í nokk-
urri njósnarferð. Ungt fólk hópast
út á íþróttavöll til leika og æfinga.
Það er dýrmætur reitur, íþrótta-
völlurinn, hvað sem annars kann
að mega segja um hann. Þegar
líður á kvöldið fara hópar háværra
unglinga milli fermingar og tvít-
ugs að mynda hnappa á götunum.
Tíðast eru þeir reykjandi og hampa
oft brennivinsflösku, sem þeir eru
að ljúka úr. Þessir hópar munu
lengstum koma úr „krakkasjopp-
um“ þeim, sem húsnæði er nú
sem óðast tekið undir. — Ég veit
þiö hafið séð þetta allt og ég ætlaði
bara að minna ykkur á húsagarð
ana, íþróttavöllinn og „ki-akka-
sjoppurnar."
Þaff er annars dásamlegt fyrir-
bæri okkar góðu menningar, hvað
hægt er að njóta mikils góðs
í fátækt sinni okkar á meðal. Það
er dásamlegt að geta farið í sund-
laugarnar og sundhöllina, horft á
góöar kvikmyndir, sem raunar eru
of sjaldan á boðstólum, og fengið
eitthvert úrvalsrit heimsbókmennt-
anna heim með sér úr bókasafni.
Þetta er hægt að veita sér allt
saman fyrir álíka verð eða minna
en greitt er fyrir einn brjóst-
sykurspoka. Ég veit ekki hvort okk-
ur er gjarnt að hugsa um þessi
ævintýri verklegrar menningar og
félagslegra samtaka. Þetta eru hin-
ir jákvæðu og góðu ávextir véla-
menningar, tækni og borgarlífs.
Það er margskonar iðnaðartækni,
sem við njótum. þegar við kaup-
um ódýra bók, sem ef til vill færir
okkur eitthvað af því fegursta og
bezta, sem hefir verið hugsáð og
sagt í heimi okkar. Og þegar þið
fáið blaðið ykkar, þá er það til
orðið á þann hátt sem það er,
fyrir margra manna iðju. En nú
rek ég ekki þráðinn lengra.
Pétur landshornasirkill
„Þó að flokkur okkar reyni
að rétta hlut fólks, sem orð-
ið hefir afskipt, getur það
ekki kallast eigingjörn
stéttftþarátta. Það er að
minnsta kosti ekki meiri
þröngsýni í stéttarmálum en
viðleitni annarra flokka til
að halda misréttinu við“.
Það héfir enginn samtíðar-
s.tjórnmálamaður Svía tekið
skýrar fram en einmitt
Bramstorp, hver nauðsyn sé
á aamstarfi milli stéttanna.
Þegar allir flokkar aðrir
byggja á þjýi sem frumreglu,
að borgirnar skuli hafa for-
réttindi umfram sveitir, þá
er ayðvitað, að bændasam-
tökin hyrja með því, að ein-
þeita sókn sinni gegn þeirri
reglu, og vérði þá ekki hægt
að leggja jafn mikla áherzlu
á annað. En þeir eru star-
blindir, sem ekki sjá, að það
er einmitt yfirgangspólitík-
in, a^. draga allt undir borg-
irnar„ sem undanfarið hefir
knúið flokk héraðanna til að-
gerða.
Kenningin um stefnuleysi
flokksins stendur á völtum
fæti. Hún veltur, ef við hana
er komið með rökum raun-
veruleikans.
Satt er það, að við skreyt-
um okkur ekki með eins
málskrúðugum stefnuyfir-
lýsingum og sumir flokkar
aðrir, en í raun og veru er
Æ koma mein eftir munað
Ekkert veldur nú þeim Is-
lendingum, sem hafa til
brunns að bera snefil af fyr-
irhyggju, jafn miklum ugg og
hinn sívaxandi gjaldeyris-
skortur, samfara þeirri geig-
vænlegu verðbólgu, sem hér
er orðin. Mikill hluti þeirra
manna, sem fyrir síðustu al-
þingiskosningar töldu þá allt
í lagi um fjárhagsmálefni
þjóðarinnar og þá stjórnar-
stefnu, sem hér hafði ríkt
um árabil, viðurkenna nú þá
beizku staðreynd, hversu ó-
vænlega horfir með fjárhag-
inn. Jafnvel Morgunblaðið,
sem var helzta stuðnings-
tæki verðbólgustjórnar Ólafs
Thors, lét svo um mælt, þeg-
ar verðbólgustjórnin var far-
in frá, að alltof seint hefði
verið hafizt handa um að
reisa skorður gegn verðbólg-
unni.
Orsakirnar til þessa fjár-
hagsófarnaðar má að miklu
leyti rekja til atburðanna,
sem gerðust árið 1942, þegar
leystar voru upp allar höml-
ur gegn verðbólgunni og sér-
hverjar þær ráðstafanir, sem
gátu markað henni svið. Af-
leiðiijgar þeirrar upplausnar,
sem þá komst á stjórnar-
hætti landsins, blasa nú alls
staðar við. Þá var mynduð
bráðabirgðastjórn Sjálfstæð-
isflokksins, með Ólaf Thors í
forsæti og með hlutleysis-
stuðningi Alþýðu- og Sósíal-
istaflokksins. Við fráför
þeirrar stjórnar tók við utan-
þingsstjórnin, sem síðar lét
af störfum, er augljóst var
orðið, að hún fékk ekki stuðn
ing meirihluta Alþingis til að
leysa það vandamál, sem
mikilvægast var, dýrtíðarmál
ið. Þá var ráðuneyti Ólafs
Thors sett á laggirnar með
atbeina þriggja þingflokka.
Virðist helzt sem sú stjórn
hafi farið eftir hinni fornu
lífsreglu, að „svo skal böl
bæta, að bíði annað meira“.
Um þetta þriggja flokka
samstarf má hinsvegar segja
það, að innan tveggja flokk-
anna var ágreiningur um
grundvöll stjórnarsamstarfs-
ins, þótt minnihlutinn fengi
þar engu um þokað, heldur
léti sveigjast til hlýðni við
meirihlutann. Hjá þriðja
flokknum var hinsvegar full-
ur einhugur ríkjandi. Um
(Framhald á 6. elðu)
iiiiininmiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiinniiiiimiiiiiiiinmimiiiimimmmimiuimiimmiiniiiiiinMHimnmniniiij
Hjartans þakkir færi ég sóknarbörnum mínum fyrir 1
í ógleymanlegt traust og ástúðlegt ávarp 30. maí síðast- I
í liðinn. Svo og öllum öðrum vinum mínum og vanda- |
i mönnum nær og fjær fyrir margvíslegan kærleiks- og 1
| vinarvott þann sama dag, sem og ætíð áður fyrr og i
§ síðar. |
Torfastöðum Biskupstungum 1. júní 1948.
Eiríkur Þ. Stefánsson.
TllMIMIMIIIMMIMIIMIIIIIMMIMIIIIIIIMMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIimMIIIIMMMIIIIMIMMMMMIIIMMIIMIIMMMIII
Maðurinn minn
Guðmundur Þorvaldsson
andaðist að Bíldsfelli í Grafningi að heimili sínu 12.
þessa mánaðar.
Guöríður Finnbogadóttir.
*
H
E G G
Útvegum 1. flokks stimpluð egg til verzlana og greiða-
sölustaða úti á landi. Ábyrgð tekin á góðri og vand-
aðri vöru.
-* Eggjasölusamlagið.
Þverveg 36 — Reýkjavík.
Sími 2761.