Tíminn - 14.06.1948, Síða 5

130. blaff
Mfínud. 14. jihií
Framtíðarstefnan í
sjávarútvegrmálum
íslenzkur sjávarútvegur hef
ir þróast í það að verða stór-
rekstur. Hann er stundaður
með skipum, sem eru stór og
dýr, og í landi hafa risið upp
stórar verksmiðjur í sam-
bandi við starfrækslu hans.
Samfara þessari þróun hafa
komið upp vandamál, sem eru
samkynja vandamálum í at-
vinnulífi annarra þjóða. Það
eru andstæð sjónarmið og
hagsmunir fjármagnsins og
vinnuaflsins, átök milli eig-
enda, starfsmanna og við-
skiptamanna.
Stjórnmálalíf hefir snúizt
á þann veg hér á landi, að
helztu talsmenn fjármagnsins
mynda ekki atvinnuauðvald,
heldur kaupsýsluauðvald.
Það hefir löngum verið arð-
vænlegra að reka veiðarfæra
verzlun en útgerð og annað
eftir því. Það er arðvænlegra
að gera við vélar og skrokka
fiskibátanna en að gera þá út
á veiðar. Þannig má lengi
telja.
’ Þessu fylgir svo það, að
fjármagnið leitar til þess,
sem arðvænlegast er, og þar
verða mestu auðmenn lands-
ins, sem ráða svo aftur mestu
í krafti peninga sinna í þeim
samtökum, sem myndast í
landinu til verndar gróða-
mönnunum. Þess vegna hafa
útgerðarmenn staðið höilum
fæti gagnvert kaupsýslumönn
um í átökum um völd og á-
hrif.
Þetta er heildarsvipur mál-
anna, enda þótt ýmsar und
antekningar séu, og útgerðin
hafi t.d. fengið sín gróðaár,
einkum togaraútgerðin. En
þá má heldur ekki gleyma
þeim skuggahliðum, sem þar
eru á, og því fjármagni sem
dregið hefir verið frá útvegin
um, stungið undir stól, lagt í
verzlun eða tekið beint til per
sónulegrar eyðslu og óhófs
munaðar.
Saga íslenzkra útvegsmála
síðasta áratug, þó að ekki sé
lengra farið, er full af dæm-
um, sem ber að varast.
En það eru líka ýmsar bjart
ar hliðar á þeirri sögu. Það
eru einstök atriði, sem eru til
fyrirmyndar og benda fram á
veginn til þess, er koma skal.
Nýr tími í sögu íslenzkrar út
gerðar er að mótast. Þar roð-
ar fyrir komandi degi.
Það er samvinnan, sem kem
ur eins og frelsandi hönd inn
í öngþveiti útvegsmálanna.
Það er hún, sem lætur útvegs
menn og sjómenn mynda eig-
in fyrirtæki á jafnréttisgrund
velli til að vinna og selja vör-
ur þeirra, annast ýmsa þjón-
ustu fyrir veiðiflotann og
kaupa inn nauðsynjavörur
hans. Þannig byggir samvinn
an upp heilt kerfi kringum út
veginn, svo að hann lendi
ekki í klóm neinna gróða-
fyrirtækja, sem auögast á fá
tækt hans, en allir geti unnið
saman tortryggnislaust. Jafn
framt aukast ítök og umráð
hins vinnandi fjölda yfir
framleiöslutækjunum, svo að
síður sé hætta á, að þau séu
látin leggja milljónir á mill-
TÍMINN, mánudaginn 14. júnl 1948.

* *
ERLENT YFIRLIT:
Sáttastarf Bernadotte
Vowlr um sainkonmlag eru íaldar litlar, ef
dæsíst er eftir opisalierum yfirlýsingum
Aralia og Gyðinga
•<
■ fe
—71 "17 -:
It-BAhoN
i-
'yr« A •
Pianticu's
SVftíA
/
Innan viku munu hefjast á eyj-
unni Rhodos samningaumleitanir
milli Gyðinga og Araba undir
forustu Bernadotte greifa. Vopna-
hlé í Palestínu hófst síðastliðinn
föstudagsmorgun eftir að báðir að-
ilar höfðu fallist á tillögur Berna-
dotte um framkvæmd þess, en um
skeið var óttast, að ekki myndi nást
samkomulag um það, þótt báðir að
ilar hefðu í grundvallaratriðum
fallist á tilmæii Öryggisráðsins um
fjögurra vikna vopnahlé. Pram til
þessa hefir vopnahléið verið sæmi-
lega haldið, þótt út af hafi borið á
stöku stað, þar sem óaldarflokkar
Gyðinga hafa verið að verki. Virð-
ist yfirleitt gert ráð fyrir, að hægt
verði að afstýra atburðum, er leiði
til þess, að vopnahléið verið rofið
áður en hinar fjórar vikur eru
liðnar.
Daufar horfur á sam-
komulagi.
Hinsvegar eru minni líkur tald-
ar til þess, að hægt verði að koma
á samkomulagi milli deiluaðila um
framtíðarlausn málsins. Gyðingar
halda fast við ríkisstofnun sína og
Arabar slaka ekkert á þeirri kröfu,
að Palestina verði eitt ríki, en segj
ast geta fallist á, að Gyðingar fái
sérstjórn innan þess. Hvað opinber
ar yfirlýsingar beggja aðila snertir
eru horfur eins ófriðlegar nú og
þær hafa nokkru sinni fyrr verið.
Ýmsir þeirra, sem kunnugir eru,
telja þó ekki útilokað, að liægt
verði að fá Araba til að slaka eitt-
hvað á kröfum sínum. Þessar von-
ir virðast ekki síst byggðar á því,
að sum nágrannaríkin munu ekki
ófús til þess að innlima sum Araba
héruðin í Palestínu. Sérstaklega er
talið, að Abdullah Transjórdaníu-
konungur hafi áhuga fyrir því að
stækka ríki sitt og þótt draumur
hans stefni að visu hærra en að
bæta við sig nokkrum héruðum,
myndi hann telja betra að fá þau
en ekki neitt. Sömuleiðis er Sýr-
land talið hafa ágirnd á nokkrum
héruðum í Galileu, Það er hins-
vegar talið geta staðið í vegi þeirra
málalykta, að hinum arabiska
hluta Palestínu verið skipt milli ná
grannaþjóöanna, að þau komi sér
ekki saman um skiptinguna, því að
allmikil tortryggni er hjá þeim inn
byrðis. Og ekkert eitt þeirra mun
treysta sér til þess að gera sér-
samninga við Israelsríki, því að
það myndi mælast illa fyrir. Þeirri
hugmynd hefir þó stundum verið
hreyft, að reynt yrði að gera sér-
samning við Transjórdaníu, því að
hún ræður yfir miklum herstyrk
og innrás Araba myndi vafalaust
misheppnast. ef hún drægi sig úr
leik.
Deilt um eyðimörk.
Líklegt er talið. að boðið verði
upp á þá lausn að skipting Pales-
tínu verði að ýmsu leyti öðru vísi
en ákveðið var á þingi sam-
einuðu þjóðanna. Sú skipting virð-
ist hafa eingöngu verið ákveðki
með hagsmuni Gyðinga fyrir aug-
um, því að landinu er skipt í
sundurlaus svæði og fá Gyðingar öll
beztu héruðin. Á uppdrætti þeim,
sem fylgir þessari grein, má vel
sjá, hve ruglingsleg þessi skipting
er. Kynni það eitthvað áð geta
greitt fyrir samkomulagi, ef skipt-
ingunni yrið breytt.
Auk frjósömustu landshlutanna,
er Gyðingar lögðu áherzlu á að fá
í sinn hlut, lögðu þeir mikla á-
herslu á að fá eyðimörkina,
sem er á milli Transjórdaniu og
Egyptalands, og verður megnið af
flatarmáli hins nýja Israelsríkis, ef

mm
rC-Jv.l , .>-,•• :
■ f •
* Út od . . t
Afgreiðsla hjá op-
inberum stofnunum
Kunningi minn sagði mér
í dag eftirfarandi sögu um
viðskipti sín við eina af
skrifstofum þess opinbera:
— Ég er einn í hópi þéírra
lánsömu manna, ef svo mætti
að orði kveða, er fengið
hafa nokkurra úrlausn Éjá.
einni ríkisnefndinni varðandi
beiðni, sem ég sendi til henn-
ar. Ég fékk fyrir nokkrum
dögum tilkynningu frá nefnd
inní þess /(Mis, að ég gæti
vitjað ieyfisins á skrifstofu
hennar. Brá ég vitanlega
fljótt við og var mættur á
skrifstpfunni næsta movgun
strax og hún var opnuð, eða
ltl. 10. Stúlkan, sem afgreiðir
leyfin, var þá mætt og byrj-
aði strax afgreiðsluna, en
þegar eitthvað 5 mínútur
! voru liðnar, kemur einhver
! kunningjakona hennar, hvísi
Uppdráttur af Palestínu, er sýnir ar einhverju að henni, Og. að
skiptingu landsins samkvæmt á- vörmu spori fara þær í anii-
kvörðun sameinuðu þjóðanna. -j ag lierbergi. Ég bjóst við, að
afgreiðslustúlkan væri aöeins

Landfræðilega séð hafa Gyðingar
erfða aðstöðu. Land þeirrá er lítið
og bíði þeir ósigur hafa þeir.ekkert
þessi ma að mestu heita obyggð : 1
.... . .. I að flýja, nema ut a sjoinn. Arob-
og er litt byggileg, en olia hefir j
fundist þar í jörðu. Þykir ekki ó-
líklegt, að þar kunni að finnast
miklar olíulindir. Vegna þessa eru
umráð yfir þessu ófrjóa landi eftir
sóknarverð og er talið víst, að bæði
Transjórdanía og Egiptaland sæl-
ist eftir yfirráðum þar. Gæti það
ef til vill eitthvað greitt fyrir
samkomulagi, ef Gyðingar afsöluðu
sér yfirráðum þar. Þess má geta,
að hin mikla olíuleiðsla, sem Banda
ríkjamenn ráðgera að leggja frá
Saudi-Arabíu til Miðjarðarhafs, á
að liggja um þessa eyðimörk.
Ef styrjöldin heldur áfram.
Þegar er farið að ræða mn það,
hvernig styrjöldin í Palestínu muni
lykta, ef Bernadotte greifa tekst
ekki að koma á samkomulagi og
Öryggisráðið treystir sér ekki til
beinnar íhlutunar. Hingað til hefir
ekkert það gerst, er geti bent til
um það, hvernig úrslitin myndu
verða. Hvergi hefir komið til neinna
höfuðbardaga. því að Arbar hafa
aðeins tekið þá staði, er áttu að til
heyra hinum arabiska hluta Palest
ínu samkvæmt skiptingu samein-
uðu þjóðanna. Undantekning frá
þessu- er Jerúsalem, sem átti að
verða undir alþjóðlegri stjórn, en
þar sem hún var ekki fyrir hendi,
er umboðstjórn Breta lauk, hlutu
að hefjast bardagar um borgina
milli Araba og Gyðinga. í þeirri
viðureign hefir Aröbum veitt betur,
en þess ber að gæta, að Gyðingar
hafa ekki komið við aðalherstyrk
sínum þar.
Samanburöir, sem ýms blöð hafa
verið að gera á herstyrk Araba og
Gyðinga, eru mjög á reiki. Það get
ur og ráðið mjög miklu, hve mikla
hjálp Gyðingar fá annarstaðar frá.
um gérir það hinsvegár minna til.
þótt þeir biði ósigur, því að þeir
hafa vítt land að baki sér. Þe'ir
geta því hopað undan,. ef „, þeir
þurfa þess með. Hinsvegar veldur
það þeim erfiðleikum, að allar áð-
flutningsleiðir eru lengri hjá þeim.
Mestu' þýðinguna getur það þó haft
í þessum efnum, að aðalborgirn-
ar eru á Gyðingasvæöunum og
þurfa þær að fá mikið af matvæl-
um frá Arabahéruðunum. Pyxjr
þessa flutninga mun taka og því
getur löng umsát orðið Gyðingum
erfið, jafnvel þótt Aröbum heppnist
ekki innrás í Ísraelsríki.
jónir í einkaóhóf eigendanna.
Það er þetta, sem koma skal
og er að koma. Samlög út-
vegsmanna um lýsisvinnslu,
olíukaup, netagerð og fleira
eru spor af hinum viðsjála
vegi líðandi tíma fram á við
til.betri skipunar.
Vaxandi ítök almennings í
útvegsmálum með þátttöku
sveitarfélaga og bæjarfélagaí
útgerð eru annar þáttur hinn
ar komandi þróunar.
Vitanlega er margt ólært og
ógert á þessu sviði. En það
er þó komið í ljós, að björt-
ustu vonir manna um far-
sæla og friðsama lausn og
uppbyggingu í þessum efnum
eru bundnar við úrræði 'sam-
vinnunnar. Þjóðin veit hvaða
leiö hún á að velja til að
skapa börnum sínum öryggi
og réttlæti kringum þennan
höfuðatvinnuveg sinn.
Brautryðjendastarf sam-
vinnumannanna í útvegsmál
um er nú orðiö viðurkennt af
öllum í mörgum greinum.
Enginn mælir gegn því, að
olíusamlög og lýsissamlög séu
æskileg. En á næstu árum
mun þetta starf bera ríkulega
ávexti og umbreyta atvinnu-
málunum við sjóinn að veru-
legu leyti.
Raddir nábúcuwa
Morgunblaðið hefir nú tek
ið að sér að verja óþefinn
frá beinamjölsverksmiðjuniii
og frá væntanlegri Kveldúlfs-
verksmiðju í Örfirisey. Um
þetta segir Vísir í forustu-
grein á laugardaginn:
|,Vilji Mojrgnnbiaöið kynna
sér eftirbrcytnisverð fordæmi,
ætti það a'ð leita út fyrir land-
stcinana og gera sér nokkra
grein fyrir kröfum þeim, sem
gerðar eru í höfuðborgum ná-
grannalandanna um almennán
þrifnað og nábýli iðnaöar við
borgarana. Vildu þeir, sem að
bráðabirgðalyktinni standa eða
hana verja, háfa fyrir því að
slá upp í danska dómasafninu
allt frá því um aldamót pg
til þessa dags, gætu þeir gengið
lir skugga um, að gerðar eru
strangar kröfur til iðnaðarins
varðandi allt hreinlæti og einn-
ig óþef, — þótt bráðabirgðalykt
sé . . .
Nú má cnginn skilja þessi
orð svo, að amast sé við fram-
taki eða iðnaði í þessum bæ, en
þær kröfur verður að gera til
þeirra manna, sem framkvæmd
ir hafa með höndum, að þeir
gangi í einu og öllu forsvaran-
lega frá umbúnaði ölluni, þann-
ig að óþægindin leiði ekki af
starfrækslunni fyrir borgarana,
en borgararnir eiga þann rétt
lögum samkvæmt. Slíkum iðn-
aði verður aö ætla stað, þar
sem engin hætta er af óþægind
um, einkum þar sem verið er
að byggja hann upp frá grunni,
Reykjavík hefir aldrci bvggzt á
(Framjiald á 6. siðuj
að vísa kunningjakonu sinni
til viðtals við einhvern og
myndi koma óðara aftur og
halda áfram afgreiðslunni.
Sú varð þó ekki raunin. Tíní-
inn leið og alltaf bættust 'við
fleiri og flí-iri til þess aö fá
sig afgreidda. Þegar 20 mín-
útur voru liðnar og afgreiðslu
, stúlkan hafði ekki sýnt sig
enn og enginn komin í henn-
ar stað, nennti ég ekki að
bíða lengur og fór. Þá biðu
eitthvað milli 10—20 rriénn
eftir því að fá leyfi afhent,
en vel hefði mátt afgreiða þá
alla á'þeím tíma, sem stulk
an var fjarverandi. —
Þannig sagðist kunnirigja
mínum frá. Vel má vera, að
ýmsúm finnist ekki ástæða
til þess, að sagt sé frá þýssu
opinberlega, og að stúlka sú,
sem hér um ræðir, sé alla-
jafnan starfi sínu vel vaxin.
Eigi að síður hefir hún í jietta
skipti gert sig seka um hugs-
unarleysi og kæruleysi, sem
alltof oft einkennir afgreiðslu
fólk hjá opinberum skrifstof-
um, og sem óvíða mun koma
fyrir á opinberum skrifstof-
um, nema hér. Þess vegna hef
ir þótt rétt að segja þessa
sögu til að vekja athygli á
leiðinlegu fyrirbrigði í af-
greiðslustörfum hjá því opiri-
bera.
Vel má vera, að þetta stafi
að einhverju leyti af því, að
forustumenn stofnárianna
brýni ekki nógu vel fýfir
starfsmönnunum prúðá og
skyldurækna afgreiðslu.- Þess
er líka vert að geta, að yfir-
leitt virðast afgreiðslustÖrf-
in vera bezt rækt hjá elítu
stofnunum og t. d. mun af-
greiðslan hjá póslfiúsinu hér
jafnast fullkomlega á við svip
aða starfrækslu erlendis. Hjá
mörgum öðrum opinberum
stofnunum er afgreiðslan
líka í ágætu lagi og því væri
alrangt, þótt á ýmsum stöð-
um megi benda á lélega af-
greiðslu, að dæma opinbera
starfsmenn almennt eftir því.
Góð og lipur afgreiðsla
krefst æfingar og kunnáttu,
eins og ýms önnur störf, Þess
,vegna virðist ekki illa til fall-
ið, að öðru hvoru yrðu t. d.
haldin námskeið fyrir þá op-
inbera starfsmenn, er mesf:
sinna þessum störfum. ís-
lendingar eiga ekki að, baM
sér langa embættismeriningu.
-(' >4S r t V
(Framhald á S.^ipul J