Alþýðublaðið - 23.06.1927, Blaðsíða 2

2
ALEYÐUÖLAÖIÐ
alþýbublabib:
í kemur út á hverjum virkum degi. j
I Algreiðsla í Alpýðuhúsinu við :
< Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. ;
J til kl. 7 siðd.
< Skrifstofa á sama stað opin kl.
< gi/s_i()i/s árd. og kl. 8—9 síðd. :
« Simar s 988 (afgreiðslan) og 1294 •
{ (skrifstofan).
| Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á •
í mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 :
< hver mm. eindálba.
í Prentsmiöja: Aipýðuprentsmiðjan :
\ (í sama húsi, sömu símar).
Verzlun og íhald.
Flestir þeir menn úr alþýðustétt,
er lifa af vinnu í þjónustu ann-
ara fyrir kaup, eru pegar búnir
að átta sig á pví, að íhaldsstefna
auðvaldsins er peim ekki holl í
pjóðmálum, og Ijá peir pví fæst-
ir lengur kjörfylgi fulltrúaefnum
burgeisastéttarinnar. Aftur á
móti eru allmargir alpýoumenn,
sem eru einyrkjar í atvinnurekstri,
ekki enn pá búnir að átta sig á
því, að peir eigi ekki samleið
me’ð auðvaldinu, og hefir pað vilt
pá hingað til, að grunt á litið
virðist eitt sameiginlegt með þeim
og stóratvinnurekendunum, sem
eru kjarni íhaldsins, sem sé pað, að
kjarni íhaldsins, sem sé það, að
hvorir tveggja stjórni atvinnu-
rekstri. Par er’ pó, ef dýpra er
skygnst, stórfeldur munur á. Ein-
yrkinn rekur atvinnuna til að
arðnýta sína eigin vinnu, og pað
er gagnlegt og ekkert við pað að
athuga frá neinu sjónármiði, en
stóratvinnurekandinn rekur at-
vinnuna til að arönýtö vinnu ann-
ara en sjálfs sín, og pað er skað-
legt og höfuðgallinn á núverandi
pjóðfélagi, að slíkt skuli unt. Af
pessum mun stafar aftur munur
á hagsmunum. Það er hagur ein-
yrkjanum að kaupgjald sé hátt
hjá annari alpýðu, pví að bæði
fær bann þá hærra verð fyrir sína
vinnu og arðvænni sölu á fram-
leiðslu sinni eða varningi. Stór-
atvinnurekandanum er hins vegar
hagur, að kaup sé lágt, pví að
hver tíeyringur, sem hann „spar-
ar“ á kaupgjaldi á klukkustunnd
hjá verkamanni, er honum gróði;
ef hann hefir 100 verkamenn í
C/innu í 10 stundir á dag og getur
klipið af stundarkaupi hvers 10
aura, þá fær hann
100 kr á dag fyrir ekkert,.
annað en ósvífnina til að koma
þessum klipum í kring, en verka-
fólkið hefir hins vegar hvern dag-
inn þeim hundrað krónunum
minna til að kaupa fyr-ir af varn-
ingi einyrkjans.
Hér skal drepið lítið eitt á einn
hóp einyrkja, sem hingað til hefir
ekki getað áttað sig nægilega á
hagsmunaaðstöðu sjnni til pess að
fá opin augun fyrir pví, að íhalds-
stefna auðvaldsins sé honum
skaðleg. Það er meiri hluti kaup-
manna, smákaupmennirnir. All-
margjir prirra — jafnvel allflestir
—• hafa til skamms tíma fylgt
auðborgurunum að málum bæði
í kaupgjaldsmálum og öðrum
þjóðmálum (pólitík). Kauplækkan-
irnar undanfariö og atvinnuleysið,
sem stóratvinnurekenduniir með
togaraútgerðarmönnum í broddi
fylkingar hafa valdið, hefir nú
sjálfsagt fært peim sanninn heim
um pað, að iágt kaup og at-
vinnuleysi Ieiðir ekki af sér arð-
semi í verzlun; pá séu þó hollari
verzluniarrekstri kauphækkunar-
og atvinnubóta-kröfur jafnaðar-
manna. En vígorðið „frjáls verzl-
un“, sem burgeisar hafa hrópað
gegn kröfum jafnaðarmanna um
pjóðnýting stórverzlunarinnar með
ýmsar tilteknar vörur, hefir trufl-
að gagnrýning smákaupmannanna
allflestra á aðgerðum íhaldsins
gagnvart atvinnurekstri þeirra.
íhaldið og blöð pé?s hafa hald-
ið pví fram, að „frjáls verzlun"
væri mótsetning við pjóðnýtta
verzlun, og falsað með pví hug-
lakið. Frjáls verzlun er kvadalaus
verzlun, eins og hvað eftir annað
hefir verið sýnt fram á hér í Al-
pýðublaðinu, og pá fyrst og
fremst tollfrjáls verzlun. Þegar
það er athugað, sést, að
sá íslenzki stjórnmálaflokkurinn,
sem fjandsamlegastur er frjálsri
verzlun, er íhaldsflokkurinn,
pví að tollar í stað beinna skatta
eru eitt af stefnumálum hans.
Tollarnir eyða rekstrarfé smá-
kaupmannsins, baka honum vaxta-
tjón og hækka verð vöru hans,
og pó að hann geti látið aðra al-
pýðu borga sér tollana aftur, pá
fær hann ekki bætt það tjðn, sem
tollarnir baka honum með pví að
rýra kaupgetu fólksins. Alt petta
hlýtur og að ýta undir fólk með
að reyna fyrir sér með kaupfé-
lagsskap, en pað flytur pá verzl-
unina frá kaupmönnunum. Stór-
kaupmönnunum, sem eru peir
einu kaupmenn, sem áhrif hafa
í íhaldsfiokknum, er sama um
petta, pví að peir vilja engu síður
verzla við kaupfélög en kaup-
menn, og pví hefir líka íhalds-
flokkurinn marglýst yfir pví, aö
hann væri hlyntur kaupfélags-
skap, pótt sumum í flokknum sé
illa við hann. Stórkaupmönnun-
um er líka yfirleitt sama um toll-
ana, pví að smákaupmennirnir
leggja pá víst alla jafna fram.
Auk pess, sem hér hefir verið
nefnt, gerir ihaldið smákaupmönn-
unum ýmsa grikki í framkvæmd
tollafargans síns, og má nefna
dæmi, sem kaupmaður einn sagði
þeim, er þetta ritar. Fyrir einn af
stórburgeisunum, sem er hluthafi
í kexverksmiðjunni íslenzku, hefir
íhaldsstjórnin iagt verðtoll á kex-
tegund, sem mikið var keypt,
meðan að eins var á henni vöru-
tollur, en verður nú fyrir bragðið
ixndir í samkeppninni víð íslenzka
kexið, sem ver borgar sig fyrir
smákaupmennina að seija. Áníðsla
íhaldsins á smákaupmönnum kem-
ur emi fram í hlífð þess í skatta-
álögum á stórgróðamennina. Því
minni skatt sem þeir borga, pví
meir verður alþýðan að greiða og
par á meðal smákaupmennimir.
Það er af þessu, sem hér hefir
verið sagt, ljóst, að kominn er
tími til þess fyrir smákaupmenn
Iandsins að athuga, hvort ekki
væri ráðlegast og hagkvæmast
fyrir pá að hætta stuðningi við
íhaldið og halla sér heldur að
annari alþýðu, sem þeir lifa á
viðskiftum við. Það hafa þegar
gert smákaupmenn annara landa,
og styðja þeir nu flestir jafn-
aöarmennn. Að mínsta kosti væri
rett, aó þeir Iétu pingmannaefni
íhaldsflokksins segja til, hvort
peir vildu „frjálsa verzlun“, p. e.
létta tollafarginu af verzluninni,
og fá íhaldið til að breyta skatta-
stefnu sinni. Smákaupmenn eru
allfjölmennur hópur kjósenda, og
um pá og aðra, sem peim fylgja
að máium, munar talsvert í kosn-
ingunni.
Þetta er merkilegt mál, sem
gæti haft stórfeld áhrif á hag al-
mennings í bænurn, og miklu í-
hugunarverðara og ólíku meira
kosningamál en t. d. bjána-spurn-
ing „Mgbl.“ um pað í sambandi
við kosningarnar, hvort fulltrúa-
efni Alpýðuflokksins séu „koip-
munistar" eða „socialistar“, pví að
ef ritstjórar „Mgbl.“ skildu pessi
orð, pá vissu þeir, að petta eru
að eins tvö útlend nöfn á tveim
alpýðuflokkum með sömu grund-
vallarstefnu. tJr pví að á petta
var minst, má pó tilfæra svarið,
sem hinn heimsfrægi Nobelsverð-
launa-rithöfundur og jafnaðar-
mabur, G. Bernard Shaw, lét úti,
er einhver af álíka tagi o g
„Migbl.“-mennirnir lagði bjána-
spurningu pessá fyrir hann:
„I am a communist, because
I am a socialist“ (p. e.: ég er
sameignarsinni, af því að ég er
jafnaðarmaður).
Þetta er sígilt svar og á við
um allan hnöttinn, og þess vegna
getur nú „Mgbl.“ snúið sér að
því að athuga 'hagsmunamál hér-
lendra manna, svo sem „frjálsu
verzlunina". Um heimsmálefnin
skiftir álit pess engu.
iiHfnIfprestiir
íhpldslMs,
f£rlsf|áið Afifeerfssom,
Flestir peir íslendingar, sem
hækur lesa, munu kannast við
„Sögur Borgarættarinnar" eftir
Gunnar Gunnarsson. Sumir á
landi hér létu sér að vísu fátt
um þær finnast, er pær komu út.
Erlendis lögðu pær þó grundvöll-
inn að frægð höfundarins.
Hérlendir lesendur munu hafa
litið meira á lýsingu lifnaðarhátta
og einstaka atburði. Erlendis
veittu menn sálarlífslýsingum
hans meiri athygli. Þar álít ég
einnig fólgið mest skáldskapar-
gildi í verkum Gunnars. Hann
hefir lýst skapferli og sálarlífi
manna af eins djúpum skilningl
og eins mikilli snild eins og þau
skáld norræn, sem bezt hafa verið,
Ketill prestur er ein allra merk-
asta sögupersóna Gunnars og
hefir eigi átt minstan pátt í pví
að afla honum frægðar.
Lítum snöggvast á lýsinguna:
Séra Ketill er fram úr skar-
andi gáfumaður. Metnaðargirnd
hans er ótakmörkuð. ÓsvifnS
hans er hóflaus. Hámarkl
ósvífninnar nær hann, er
hann hefir tælt fósturdóttur föð-
ur síns og gert hana pungaða.
— En hann er ekki samvizkulaus,
og samvizka hans leitar sér jafn-
vægis á eftirtektarverðan hátt, —
í ástríðunni til pess að predika:
öSrum strangt siðferði og fella
á pá harða dóma. Eftir því sem
ávöxturinn af broti hans verður
augljósari, pví meira kvelur sam-
vizkan hann, og ræðurnar verða
harðari, dómarnir strangari.
Þar kemur að lokum, að hann
gerist svo fífldjarfur að bera sitt
eigið brot á Örlyg föður sinn í
stólræðu í kirkjunni. Þá brestur
langlundargeð öldungsins við
pennan son sinn. Hann rís úr
sæti sínu, bendir á hið hempu-
skrýdda varmenni og segir með
prumandi rödd:
Þarna stendur fadirinn!
Samstundis brast föðurhjartað
yfir þessum breyska syni. Örlyg-
ur hnígur örendur á gólfið. En
— hver einasti maður í kirkjunni
veit, að hann hefir sagt satt.
Ketill prestur hefir tapað.
Helgiskrúði 'háværrar hræsni er
orðinn að engu. Eftir stendur al-
nakið varmenni, níst í helkulda
réttlátrar fyrirlitningar. Og —
hann kiknar hægt og hægt, unz
kné og hendur nema við jörðu.
Þá skríður hann í auðmýkt út úr
'húsi drottins, ofan dyrahelluna,
heim hlaðið, inn í bæinn — og
grætux.
Kristján Albertsson ritstjóri
birtir ritgerð í ,,Vöku“ síðast, er;
hann kallar „‘Bersögli“. Aðalefnið
er ádeila á rithátt íslenzkra blaða-
og stjórnmála-manna.
Hann kveður sér par enn á
ný hljóðs sem hin hrópandi rödd
um drengilegri vopnaburð á víg-
velli pjóðmálanna.
Hann dæmir nýjan Stóradóm
í eindregnum anda Páls Stígs-
sonar yíir öll blöð landsins nema:
eitt, — hans eigið afkvaimi,'.
„Vörð“.
Grundvöll pessarar ádeilu hefir
hann lagt í fyrstu greinum sínum
í „Verði“ um íslenzka blaða-
mensku. Báru þær greinar pá
með sér í ríkum mæli marga pá
höfuðgalla, sem höfundurinn vitti
mest.
Mér datt pá pegar í hug að
svara þessum greinum. En ég
■póttist sjá svo rnörg höfuðein-
kenni séra Ketiis á atferlinu, að
ég hugsaði sem svo: Þess verður
settnilega ekki langt að bíða, að
Kristján Albertsson fremji í skjóli