Tíminn - 30.12.1948, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 30. des, 1948
287. bla®
Skortur á vinnuafli
mn-
flutningur verkafólks
Það var vorið 1945, laust eft
:ir stríðslokin, að ég dvaldi um
tíma í Svíþjóð. Kynntist ég
pá á nokkrum stöðum mönn-
am, er liöfðu erlent flóttafólk
i þjónustu sinni, sem unnið
nafði um langan tíma þar í
tandi, en til Svíþjóðar
streymdi fjöldi flóttafólks á
stríðsárunum. Voru ýmsir
pessara manna mjög ánægð-
:ir með hina erlendu starfs-
crafta.
Um þessar mundir var
jöldi umsókna frá Finnlandi
am störf í Svíþjóð, einkum
sótti kvenfólk fast að komast
þangað. Dvaldi ég um tíma
l Uppsölum og kynntist þar
manni frá matvælaráðuneyt-
:.nu finnska. Bar þá ýmislegt
á góma og á meðal annars
mæltist lmnn til þess að hlut
ast yrði til um öflun mat-1
væla á íslandi handa Finn-
um og lagði það til að senda
cvenfólk til íslands til þess
að aðstoða við íslenzka fram-
æiðslu og skyldu laun þeirra
avenna greidd í lífsnauðsynj - *
um, sem Finna vanhagaði þá
mjög um. Vissi hann að ég
mundi fara heim til íslands
að fáum vikum liðnum og
mæltist til þess að ég kæmi
illögu sinni á framfæri. Tók
nann það skýrt fram, að Finn 1
ar ættu mjög örðugt með að
afla matvæla heima vegna
pess að skilyrði væru ömurleg
eftir að hin ræktaða jörð var
frá þeim tekin, en þeir gætu
rnisst nokkur hundruð stúlk-
ur til framleiðslustarfa hjá
peim, sem vildu greiða kaup
þeirra með matvælum-
Þessa orðsendingu minntist
ég á, á viðeigandi stöðum, eft
ir heimkomu mína sama sum
ar, og skrifaði grein, er fjall- (
aði um sama efni. Birtist hún
:i Frey í ársbyrjun 1946.
Málinu var ekki sinnt svo
af framkvæmdum yrði, og
varla var það rætt á opinber- '
um vettvangi nema ef telja'
skyldi ómerkileg blaðaskrif
einhvers rindilmennis, sem
■ekki þorði að láta nafns get-
:tð, og bar auðsýnilega ekkert
skyn á neitt varðandi þetta'
mál, gn fór með staðhæfing-'
ar, sem mér voru eignaðar en
aldrei höfðu mér tii hugar
tcomið.
Á Búnaðarþingi 1947 kom
iram tillaga um innflutning
fólks til landbúnaðarstarfa í
stórum stíl. Var máli því ekki
íramfylgt frekar, enda var
calsverður straumur útlend-
tnga hingað til lands um þær
mundir til ýmissa starfa,
inest þó annarra en landbún-
aðarvinnu. í þeim flutning-
um fólksins var flóð og fjara,
og sáralítil hjálp var þar feng
In til framleiðslustarfa í
sveitum. Síðan hefir fólks-
þurrð sveitanna, aukizt og
býli farið í eyði.
Það er staðreynd, að í ýms-
um löndum er vinnuafl í mikl
/um mséli, sem enginn hefir
þörf fyrir. Nokkur lönd, sem
vanhagar um vinnuafl til
framleiðslu, hafa hagnýtt lít-
ið eitt af gnægðum þeim, sem
ónotaðar eru á þessu sviði
annars staðar. íslendirígar
hafa einskis góðs af þeim
Ssðari grein af (veiiu eftir Gísla lírisíjáns*
ssn ritstjóra
notið og mér vitanlega engin
ráðstöfun verið gerð til þess
að fá hingað einstaklinga,
sem vel hæfir væru til þess
að fylla auð rúm hér á landi
við framleiðslustörf.
En það er ekki of seint enn
þá að gera ráðstafanir þessu
viðvíkjandi, því að hægt er að
fá nóg fólk — og gott fólk —
ef skynsamlega er að öllu far
ið og tilviljun ein ekki látin
ráða. En hvernig skal að þess
um málum vinna? Hvert skal
sækja fólk og hvernig á að
skapa pryggi fyrir þvi að gott
fólk komi ef það skal sótt til
framandi þjóða og fjarlægra
landa?
Á Norðurlöndum er skortur
á vinnuafli og tæpast að bú-
ast við þvi, að fólk hverfi það
an til sveitavinnu hér á landi
fremur en heima í ættland-
inu. En suður 1 Evrópu eru
tugir þúsunda — ef til vill
hundruð þúsunda — manna
og kvenna, sem aliö er upp í
sveitum og lært hefir algeng
sveitastörf í uppvexti en hef-
ir ekki skilyrði til að stuöla
að búskap af því að land er
fullnumið. Þaðan er hægt að
fá bæði flóttafólk og fólk, sem
af frjálsum og fúsum vilja vill
þaðan flytja af því að ekki er
rúm þar. Hvort hverfa skyldi
að því ráði að fá fólk, sem
hvergi á höfði sínu að að
halla annars staðar en í
flóttamannabúðum, eða það,
sem ber starfsþrá og útþrá í
brjósti, skal ekki fullyrt hér,
en að í þeim hópum er fólk,
sem mundí hverfa að miklu
betri tilveruskilyrðum hér, og
að það er fólk, sem vant er
að hafa ofan af fyrir sér í
sveita síns andlitis, þarf ekki
að draga í efa. Lífskjörin eru
ekki alls Staðar betri en á ís-
landi. Og svo skal því bætt
við, að þótt ýmsum finnist ís-
lendingar á eftir tímanum i
búháttum þá er víða unnið
með langtum frumstæðari að
ferðum en við notum við bú-
störfin yfirleitt. Við notum
ekki tréplóga, né uxa til að
draga þá. Það gera margir
bændur um Miö- og Suður-
Evrópu.
Ef til vill væri réttast að
sækjast eftir vinnuafli úr
fjallahéruðum, þar sem bú-
skapur byggist að mestu leyti
á grasrækt og búfjárrækt eins
og hjá okkur. Og þar sem sú
er raunin á, að við þurfum
fyrst og fremst að fá kvenfólk
til sveitastarfa, til hjálpar
húsmæðrunum eða til bú-
verka þar sem engin er hús-
móðir, og slík heimili eru
mörg í sveitinni, en kvenfólk-
ið á umræddum slóðum suð-
ur í Evrópu, er vant við þræl-
dóm og erfiði frá blautu barns
beini, þarf varla að óttast að
það fengizt ekki til þess að
láta hendur standa fram úr
ermum hér.
Ég lít svo á, að ástæður séu
nú þannig hér á landi, að ef
á annað borð er nokkur vilji
til þess að hindra frekari land
auðn í sveitum, en orðin er,
verði að grípa til gagngerðra
ráðstafana og sjá sveitunum
fyrir fóiki, en það fólk er ekki
til hér á landi, það votta fram
leiðsiutækin við sjávarsíðuna,
sem staðið hafa uppi á landi
um undanfarin ár og ekki
verið hægt að gera út vegna
fólksskorts. Það er ekki til
önnur leið en að fá fólk frá
öðrum löndum og mætti þá
prófa hana með því að flytja
inn hóp af kvenfólki sunnan
úr Evrópu, af því að Noröur-
landabúar mega ekki missa
fólk, en það er okkur auðvit-
að skyldast í háttum og sið-
um. Varla þarf að draga í efa,
að völ mundi á fleirum en
móttaka yrði veitt, svo að úr
álitlegum hóp yrði að velja,
en það úrval yrði sjálfsagt að
fara fram áður en hópurinn
legði af stað til íslands. En á
hverju á úrvalið að byggjast?
í fyrsta lagi ber aðeins að
flytja hingað fólk, sem alið
er upp í sveit og kann og vill
vinna algeng bústörf. Að sjálf
sögðu þarf að fá sönnunar-
gögn fyrir því, að það sé til
þeirra starfa hæft.
í öðru lagi verður heilbrigði
og hreysti fólksins að vera
staðfest með læknisskoðun.
í þriðja lagi er æskilegt að
fá aðeins ungt fólk, því veitir
léttast að semja sig að hátt-.
’ um og siðum annarra, og
, mætti t. d. hafa ákvæðin 17—
. 25 ára að aldri, eða einhver
j önnur, sem viðeigandi þættu.
Yngra fólk en 17 ára mundi
varla koma til greina af því
að flestir mundu óska að fá
fullþroskað fólk og ekki ó-
harðnaða unglinga, nema ef
vera kynni í góðgerðaskyni.
Um kaup og kjör yrði vit-
anlega að setja ákvæði sam-
kvæmt tillögum þeirra yfir-
valda eða stofnana, sem fyr-
ir innflutningi fólks stæðu.
Sömuleiðis er það sjálfsagt,
, heiðurs okkar vegna, að
j fylgzt sé með því, að hlutað-
eigandi fólki sé sómi sýndur
eins og það væri úr sama jarð
vegi vaxið og við, en það má
ljóst vera, að fólk af umrædd
um slóðum hefir alizt upp við
aðra siði og önnur trúarbrögð
en hér ríkja.
Telja verður eðlilegt að
ráðning hingað til lands sé
bundin við ákveðinn tíma t.
d. 2—3 ár, en vistráðning hjá
bændum sé ársvist og ákvæði
skulu um það sett fyrirfram,
að eigi megi innflytjendur
hverfa að öðrum atvinnuveg-
um nema með leyfi þess að-
ila, sem annast innflutning-
inn og hefir eftirlit með
hæfni fólksins og frammi-
stöðu allri. Hverjum einstakl-
ingi skal þó að sjálfsögðu
heimilt að ráða sig eftir eig-
in geðþótta við sveitastörf
hjá öðrum bónda en þeim,
sem hann fær vist hjá í
fyrstu, en hlýti þó þeim lög-
um um vistráðningu, sem hér
gilda. Við megum ekki setja
neina staðarfjötra á einstakl
ingana þótt útlendir séu.
Þegar ráðningartíminn er
útrunninn mætti svo gera ráð
stafanir til framhaldsdvalar
(Framhald á 7. síðu).
Lögreglustjórinn í Keykjavík hef
ir bannað að selja sprengjur. Þetta
þykir mér góð ákvörðun, enda
hnigu allar umræður um sprengju
málin í þessari baðstofu eftir síð-
ustu áramót á þá leið, að almenn-
ingur yrði ekki látinn vaða í
sprengiefni, svo sem verið hafði.
Hins vænti ég nú, að það verði líka
framkvæmt sem lagt var til hér í
baðstofunni, að flugeldum sé skot-
ið á gamlárskvöld, svo að borgin
tapi ekki þeim séreinkennum
kvöldsins. Ég treysti lögreglustjór-
anum til að sjá um það.
Svo vona ég, að allir skemmti
sér eftir föngum um þessi áramót,
og við sjáum það nú, að það er
hægt að njóta lífsins, vera glaður
og hress og eiga góðar og lýsandi
minningur frá liðnum skemmti-
stundum, án þess að láta eins og
skepna eða verra en það, bera eld
að húsum, stofna til vandræða og
házka eða drekka áfengi í óhófi. Ég
veit að margir munu sanna þetta
um þessi áramót eins og oft áður,
og ég vona að þeir verði sem allra
flestir.
í Þjóðviljanum í fyrradag var
einn af menntamönnum okkar að
rifja upp það sem hann skrifaði á
sinni tíð upp í landafræðikennslu-
stundum hjá þeirn ágæta manni
Ögmundi Sigurðssyni í Flensborg.
Gaman var þar að mörgu, en þó
er ég hræddur um að að á einum
stað að minnsta kosti hafi athygli
hins unga menntamanns ekki
verið svo föst við frásögn Ögmund-
ar sem skyldi. Þar hefir nemandinn
skrifað, að á Breiðabólstað í Vest-
uhópi hafi fyrst verið prentaðar
bækur á íslandi. Fáir aðrir munu
kannast við það prentverk, og þó
að Hafliði Másson væri mikill
framfaramaður og höfðingi, hefir
verið talið að Vígslóði hans væri
handskrifaður en ekki prentaður,
enda prentlistin kennd við Jóhann
Gutenberg en ekki Hafliða. En það
er ekki víst að öllum þyki þessi
skemmtilega frásögn verri þó að
svona skjótist í.
Oft er talað um þrengslin í
strætisvögnunum og ólag á rekstri
þeirra og er mála sannast, að það
er ekki allt í svo góðu lagi sem
skyldi. Þó er hægt að laga þá hluti,
ef góður vilji væri til þess almennt.
Og hér skal ég segja ykkur hvernig
það yrði reynt, ef ég mætti ráða.
Fólk færi ekki upp í strætisvagn
nema það hefði einhvern ávinning
af því. Nú er algengt að menn
fari upp í strætisvagn við Baróns-
stíg og enda Frakkastíg til að
komast niður á Lækjartorg og fari
tilsvarandi leiðir aðrar. Það er nú
svona og svona þegar hópur manna
treðst út úr yfirfullum vagni við
Frakkastíginn. Þessir menn hafa
ef til vill sparað sér 3 mínútur
fyrir sína 50 aura og þaö borgar
sig, ef klukkustundin er á 10 krón-
ur en annars ekki. Hitt lái ég eng-
um, þó að hann borgi sína aura.
til að losna við þá skömm, sem
óstundvísi er, en hvernig sem á
málin er litið ætti ekki ungt fólk
á léttasta skeiði að fara stuttan
spöl í strætisvagni. Það skapar
þrengsli, leiðindi og óánægju og er
auk þess gálausleg meðferð pen-
inga. Auðvitað undanskil ég fatlað
fólk og eins sérstök tækifæri en
almennt skulum við ekki haga okk-
ur eins og við værum öll „rassbrotn
ar kerlingar.“ svo að notað sé
gamalt og gott orðatiltæki.
Biðskýli fyrir strætisvagnafar-
þega er sjálfsagt að heimta. Það
er gamanlaust að standa á ber-
svæði, hversu sem viðrar, og fólk
ekki alltaf þannig klætt að það
sé til þess. Það getur meira að segja
orðið dýrt. — En það er nú víst
farið að teikna skýlin.
Handbók um ferðir strætisvagna
ætti að gefa út, svo að menn gætu.
séð hvaða leiðir þeir fara og með
hverjum hætti. Það munu tiltölu-
lega fáir Reykvíkingar vita skil á
þeim málum til fulls, þó að ekki
sé talað um allan þann f jölda, sem
kemur í bæinn til nokkurrar dval-
ar. Það myndu verða betri not
að vögnunum, ef þessi handbók
væri til.
Beint samband milli úthverfanna
er ein krafan. Það er afleitt að'
þurfa alltaf niður á torg og oft
að bíða þar, ef menn þurfa að
komast milli tveggja staða í út-
hveríum. Stundum þyrfti að
bíða fram undir hálftíma á torg-
inu, því að ferðir vagna eru ekkt
samræmdar. Og það er orðið úrelt,
að miða kerfið allt við að komast
á Lækjartorg eða af því, þó að mik
ill staður sé.
Svo þarf að sjálfsögðu fleiri og
betri vagna, en margt má gera tiL
bóta án þess. En takmarkið er
góðar, ódýrar og hentugar áætl-
unarferðir innan bæjar, en ekki
hitt, að neyða sérhvern einstakl-
ing til að eiga sinn einkabíl, svo
að hann komist til vinnu og frá,
því að það er bæði ofviða efna-
hag þjóðarinnar og gatnakerfi borg
arinnar.
Starkaður gamli.
Konan min,
Annie Ch. IÞorðarson,
andaðist að heimili sínu, Hrefnugötu 6, þriðjudaginn
28. desember.
Þórleifur Þórðarson.
Myndlistaskóli F. í. F.
hefst aftur 3. janúar 1949.
Nokkrir nýir nemendur geta komist að í skólanum og
gefi þeir sig fram sem fyrst á skrifstofu skólans, Lauga-
veg 166, milli kl. 6 til 8 síðdegis.
Upplýsingar í síma 6808 milli kl. 6—7.