Tíminn - 09.03.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 9. marz 1949
53. blað
lálfstæðisflokkurinn og
samvinnuhreyfingin
ÞaS mun hafa verið á sið- ,
‘@sta ári, sem stjórnmálarit- j
stjóri Sj álfstæðisflokksins um ag bregða hengingaról á
lýsti því yfir í blaði sínu, að samvinnufélögin, 4. nóvember
Sjálfstæðisflokkurinn væri j haust> hefir ekki komið fram
hlynntur samvinnuverzlun og j þvj gjálfu ein einasta at-
t'ylgdi bæði kaupmönnum og hUgasemd við þessa kröfu,
kaupfélögur*. Jafnframt hef- svo ag ég jjafj seg og ég lýsi
ir þrásinnis verið deilt á Fram fférmeð eftir því, hvort nokk
sóknarmenn í blöðum Sjálf- ur maður hafi oröió þess var,
EMr Halldór Kristjánsson.,
stæðismanna fyrir það, að
að nokkurt Sj álf stæðisblað
og allan kaupfélagsskapinn.
í fyrsta lagi má hér benda
á það, að Framsóknarmenn
þeir reyndu að helga sér sam hafi gerf nokkra athugasemd
vinnuhreyfinguna í ^ landinu vig þessa kröfu Morgunblaðs
ins. Ég veit ekki til þess.
Ég geri ráð fyrir því, að
það þyki meira að marka,
hafa aldrei gert nokkra til- pvaða afstöðu flokksblöðin
raun til að koma á flokksleg- taka. í raunhæfum átakamál-
um ójöfnuði í samvinnufélög um> heIdur en þó aö einstak-
unum. Framsóknarmenn hafa jr póiitískir loddarar gaspri
aldrei flutt nokkra tillögu um eitthvað um samúð og stuön-
það, að pólitískir andstæðing jng; sem lavergi kemur fram
ar þeirra ættu aö hafa minni j Verki.
rétt en þeir sjálfir í félögun- j Röksemdir Mbl. í þessum
um, hvorki í sambandi við skattamálum þegar á herðir
verzlun og viðskipti né held- Verða svo að lokum þær, að
ur varðandi réttindj og að- það sé betra fyrir fólkið> að
gang að trúnaðarstoðum og' skjóta saman hundruð þús-
■'rystustörfum.
und krónum handa einstakl-
Allt tal um flokkslega ein- ingi, sem borgar svo kannske
okun á því sviði er helber róg ^ tuttugu þúsund af sam.skota-
ur. j fénu í opinbera sjóði, heldur
Hitt er svo annað mál, að en að hafa sín hundrað þús-
Sj álfstæðisflokkurinn sem und og borga sjálft til ríkis og
xlokkur og heild hefir komið sveitarsjóðs þessi 20 þúsund.
þannig fram, að samvinnu-
menn hafa ekkert við hann
að virða. Ég sé ekki betur en
’það væri fullkomin heimska
og glapræði, ef nokkur sann-
ur samvinnumaður efldi hann
með atkvæði sínu. í því sam-
bandi breyta einstök fagur-
mæli og friðarboð einstakra
: falsara og hræsnara engu
um. Það er líkt og þegar Heró
des konungur bað vitringana
að spyrjast vandlega fyrir um
barnið, svo að hann gæti veitt
bví sæmd og lotningu, svo
, sem segir í hinni fornu helgi-
sögn.
Morgunblaðið hefir um hríð
haldið uppi ofsóknum á hend
ur kaupfélaganna. Það- hefir
haldið því fram, að þau nytu
hinna mestu skattfríðinda.
Formaður Sj álfstæðismanna
hefir boðað opinberlega, að
Með svona reikningsmennt
er hægt að finna rök fýrir
flestum hlutum.
Þá er það ekki síður fróð-
legt í þessum málum, hvort
Sjálfstæðisflokkurinn metur
meira, almenning í sveitum
og þorpum landsins eða heild
sala og gróðamenn í Reykja-
vík.
Nýlega birti Tíminn grein
eftir kaupfélagsstjóra í fjar-
lægum landshluta. Hann
sagði þar meðal annars frá
því, að hann hefði farið með
skömmtunarreiti viðskipta-
manna sinna fyrir vinnufatn
aði til Reykjavíkur og keypt
út á þá i verzlunum höfuö-
borgarinnar, svo að fólkið í
héraði hans fengi ígangsklæði
til daglegra starfa. Þessi saga
hefir meira og minna endur-
tekizt í flestum héruðum
það yrði að þyngja skatta á ^andsins, ef ekki öllum. Fólk-
samvinnufélögunum. Það er iS um iand hefir látið
hin eina bjargráðatillaga,
sem hann hefir ymprað á í
kaupa vinnuföt sín, stígvél og
svo framvegis í smávöruverzl
vetur, auk þess sem hann unum í Reykjavík. Og það
cæpti á því, að fá hingað í Þal’f ^^1 langt að leita til að
landiö útlendan her. | &era ser Srein fyrir hvert slíkt
Þessar skattakröfur hefir Þa® e" ííárdráttur úr
Mbl. rökstutt með því, að héruðum íandsms tii Reykja-
kaupfélög ættu að greiða út-lYlkur’ °s Það er Slalfstæðis-
svar og tekjuskatt, af því fé, flokkurmn’ sem fyrst
sem þau úthluta viðskipta-
mönnum sínum í réttu hlut-
falli við gerð viðskipti, eins og
fremst ber ábyrgð á þeirri
blóðtöku sveita landsins og
þorpa. En hver sá maður úti
sá sjóður allur væri persónu- í um land, sem léð Jefir ®3álf“
stæðisflokknum atkvæði sitt
legur einstaklingsgróði
kaupmanni.
hjá
við síðústu alþingiskosningar,
, er sámsekur og meðábyrgur
Þessi krafa gerði það að , um þennan fjárdrátt og blóð-
verkum, að til dæmis útvegs- toku.
menn, sem stofna olíusamlag | Svona atburðir minnka
og fá ríflegan afgang til aðjverzlun kaupfélaganna úti
skipta á milli sin verða að láta j um iand.
megin hluta þess afgangs íj Árangurinn af þessari til-
opinber gjöld, og tiltölulega hogun> sem sjálfstæðismenn
því meiri, sem fyrirtæki l eru abyrgir fyrir> verður f
þeirra er stærra. Sama gildir stuttu máli þessi_
um lýsissamlög og öll hlið
stæð fyrirtæki.
Neytandinn, hvort sem
hann er nú bóndi eða verka-
Þessi krafa Mbl. meinar, maður, kaupir sín vinnuföt
mönnum að stöðva milliliða-; og stígvél suður í Reykjavík,
gróðann hjá framleiðendum j sennilega svipuðu verði og
og neytendum. j vera myndi útspluverð kaup-
Þó að Mbl. birti þennan út' félagsins, en auk þess verð-
reikning og þessar kröfur1 ur hann að greiða sendingar-
kostnaðinn frá Reykjavík og
heim til sín, Þessi viðskipti
eru honum því í fyrstu gerð-
um mun óhagstæðari.
Kaupfélagið missir af mikl
um viðskiptum, sem þaö ella
hefði, án þess að reksturs-
kostnaður þess miiftiki svo
nokkru nemi. Afkoma þess
verður verri. Vegna þess, að
ríkisvaldið kúgar félagsmenn
! þess til að taka fram hjá því,
getur það ekki greitt þeim arð
af þeim viðskiptum, sem þeir
hafa við það, svo að jafnvel
þau verða óhagstæöari en
ella.
! Vegna verri afkomu kaup-
félagsins greiðir það minni
opinber gjöld. Nú vita það
j flestir, að þrátt fyrir öll róg-
skrif um skattfríöindi kaup-
félaga, eru þau víðast hvar
hæstu útsvarsgjaldendur, svo
að það kemur blátt áfram
,við pyngju almennra gjald-
! enda á þann hátt líka, þegar
ríkisvaldið þrýstir afkomu
kaupfélaganna niður.
! Það er hægt að rekja sig
áfram úr hverjum verzlunar-
staðnum eftir annan og lýsa
því hvernig kaupfélögin hafa
; veitt atvinnulífi og menning-
armálum héraðanna beinan
stuðning. Þau hafa lagt fram
fé til að koma upp atvinnu-
tækjum til iðnaðar úr fram-
leiðsluvörum viðskiptamann-
anna, landbúnaðarvörum
jafnt sem sjávarafla. Þau
hafa lagt fram fé til ræktun-
arsambands bænda, svo að
þeir fengju ný og nauðsynleg
jarðyrkjutæki. Og þau hafa
stutt beint og óbeiijt bygg-
ingu skóla og sjúkrahúsa.
Allt er þetta eðlilegt. Þetta
leiðir blátt áfram af því eðli
málsins, að kaupfélögin eru
samhjálp almennings og
leggja því sitt lið öllum al-
mennum velferðarmálum hér
aðanna eftir því, sem þau
megna. Og nú stendur bar-
áttan um það, hvort leyfa eigi
fólkinu að standa saman um
þessi hjálpartæki sín, eða
hvort beita eigi ríkisvaldinu
til að brjóta þau niður.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
gefið sitt svar í verki. Hann
hefir þann háttinn á vöru-
dreifingu í landinu, að kaup,-
félagsmenn verða 1 stórum
stíl að sækja viðskipti sín
fram hjá kaupfélögunum. En
það er þó ekki nóg fyrir heild-
salaflokkinn. Auk þess krefst
hann þess, að sameignarsjóð-
ir almennings í kaupfélögun-
um verði skattlagðir eins og
einstaklingsgróði.
Hvað segja útvegsmenn,
sem bætt hafa hag sinn með
olíusamlögum og lýsissamlög-
um, um þetta herhlaup Sjálf
stæðismanna? Ætla þeir enn
að lúta Ólafi Thors og Sjálf-
stæðisf lokknum ?
Hvað segja bændur og
verkamenn úti um land? Vilja
þeir kalla yfir sig völd flokks-
ins, sem neyðir þá til að
kaupa nauðsynjar sínar með
ærnum aukakostnaði suður í
(Reykjavík? Vifja þeir greiða
j atkvæði með flokknum, sem
! lamar kaupfélagið þeirra?
• Ætla þeir sér að ganga enn
undir ok heildsalanna, sem
(Framhald á 6. síðu).
Það voru prentvillurnar, sem ég
ætlaði að minnast á. Mér skildist
að Þórarni á Skúfi þætti það ekki
gott, að blaöamenn ætluðust til
þess, að vandaðri frágangur væri á
öðrum ritum en blöðunum þeirra.
í því tilefni finnst mér rétt að
skjra málið frá mínu sjónarmiði.
Það cr unnið við blöðin í flýti
og annað er oft ekki hægt. Blaða-
menn veröa oft að ganga frá því,
sem þeir skrifa í flaustri. Þar er
ekki tími til að gera uppkast, sitja
yfir efninu og hugsa lengi um til-
högun þess, og jafnvel ekki tök á að
laga neitt að ráði við yfirlestur.
Blaðamenn eiga. vitanlega að hafa
tök á sléttri og snurðuiausri fram-
setningu fyrirvaralaust, þegar þeir
æfast í starfi. Þó er hitt staðreynd,
að blaðamennskan þykir nú ekki
svo eftirsóknarverð, að einungis úr-
vaismenn stundi hana. Án þess að
i lítið sé gert úr þeirri ágætu stétt,
vildi ég aðeins spyrja lesendur
mína hvað marga starfandi blaða-
menn þeir tækju með, ef þeir ættu
að nefna nokkra ritfærustu menn
þjóðarinnar.
Handrit og efni blaðanna eru
,'nokkuð misjöfn, stundum krotuð,
þegar höfundurinn sér við yfirlest-
ur, að sitthvað *má betur fara.
Setjararnir eru misjafnir líka og af
þessu leiðir, að fyrsta próförk er
stundum allt annað en falleg. Það
eru til setjarar, sem ekki kunna
neitt að lesa í málið og vita ekki
hvað er mál og hvað er málleysa.
Þeir hugsa sér. að í hverri smá-
grein geti verið hópur orða, sem
Þeir hugsa sér, að í hverri smá-
geti því verið orð eins og hvað ann-
að. Þa<$ er eins og hlýtur að vera,
þegar menn fara með mál, sem þeir
! kunna ekki.
Nú er ekki venja að lesa nema
tvær prófarkir af blöðunum, en af
því sem sagt hefir verið má það
vera ljóst, að stundum er þó nokk-
uð um villur í hinni seinni og þá
er erfitt að fullyrða að allsstaðar
komi réttar línur í staðinn. Svo
kemur það stundum fyrir, að í stað
línunnar, sem villan var í, er tekin
I önnur, sem var rétt og leiðrétting-
unni stungið inn þar.
Ekki dettur mcr í hug að neita
því, að hroðvirkni blaðamanna eigi
' þátt í prentvillunum. Sjálfsagt eru
þeir líka misjafnlega fyrirkallaðir
•*♦♦♦♦♦♦•♦♦♦•♦♦♦♦*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<
::
eins og aðrir menn og má vera að
þeir noti ekki alltaf tómstundirnar
til hvíldar og hressingar, svo sem
starfinu væri hollast, og er það
ekki einum að lá. Hitt munu flest-
ir blaðamenn sammála um, að nrent
villurnar séu með því leiðinlegra,
sem starfinu fylgir.
En ég held nú samt, að til séu
lesendur, sem myndu fella sig illa
við það að finna aldrei prentvillu
í blaði, þrátt fyrir allt. Stundum
er líka garnan að þeim. Mér er í
barnsminni, þegar blaðið sagði að
tiltekinn alþingismaur hefði gert
eitthvað og sagði jafnframt frá
fjárræktarmúnni nokkrum. Ýmsir
skemmtu sér lika við það, að ungir
Sjálfstæðismenn gáfu Ólafi Thors
bikarinn hér um árið. Oj svo má
lengi telja.
Hitt er svo annað mál, að þó að
okkur sé raun að prentvillum í
blöðum og viljum hafa þær sem
fæstar ætlumst við til þess, að ein.
útgáfa sé annarri vandaðri um all-
an frágang. Ég býst við það sé svo
j víðast hvar, að eitt er vandað betur
| en annað. Og því sé ég ekki neitt at
hugavert við það, þó að menn vilji
hafa vandaðri pappír, vandaðri
prentun, vandaðra mál og vandaðri
prófarkalestur á úrvalsbók heldur
en blöðunum okkar.
Svo eru það tvær ganilar gátur,
sem ég vil láta ykkur heyra, fyrst
hann Þórarinn fór að hreyfa þeim
málum. Önnur er svona:
Hver er sú mær, sem fæðist al-
klædd? Gripa hana ekki færri en
fimm, fletta hana klæðum tíu, bora
gat á endann á henni og búa til úr
henni pilt. Það er svo dýrmætt sem
pilturinn pissar, að það gengur í
kringum allt kóngsborð.
Hina gátuna kenndi mér gamall
maður, og lét þá sögu fylgja með,
að einu sinni hefði hann vakað
með félögum sínum heila landlegu-
nótt í verstöð vestur á landi við
að ráða þessa þraut. Margt var
sagt af viti um nóttina og með
morgunsárinu fannst lausnin. En
svona er gátan:
Hver var sú mær, sem var manni
gefin áður en hún var átta nátta,
átti barnið ársgömul og dó áður en
hún fæddist?
Hverjir vilja nú eiga vökunótt við
að finna lausnina?
Starkaður gamli
Ztittttttti
zt
I
8
8
ÐSENDING
| frá Bæjarþvottahúsi Reykjavíkur
Erum aftur byrjuð að taka á móti þvotti. Sækjum
í| og sendum. Sími 2699.
Bæjarþvottahúsið í Sundhöliinni
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦e<
23
verður símanúmer okkar eftirleiðis.
Slippfélagið í Reykjavík h.f.
f
<►
O
o
o
o
I
<►
<►
<►
<►
<►
<>
&