Tíminn - 07.10.1949, Qupperneq 4

4
TÍMINN, föstudaginn 7. oktéber 1949
214. blaS
Fimmtugur í dag:
Jakob Frímannsson
kaupfélagsstjóri á Akureyri
Einhver merkasti þáttur í
þróun íslenzkra þjóðfélags-
mála á síðustu áratugum er
það, hvernig samvinnuhreyf-
ingin hefir fest sig í sessi og
náð meiri og meiri áhrifum.
Fyrstu baráttuárin eru nú
löngu að baki, þegar sam-
vinnumenn báru fyrst fram
hugsjónir sínar af eldmóði
og mikilli hrifningu og
byggðu upp fyrstu kaupfélög-
in með miklum drengskap og
þreki en litlum efnum. Það
var á síðustu tugum nítjándu
aldarinnar, sem samvinnu-
hreyfingin varð fátækri al-
þýðu á íslandi frelsandi hönd
og draumar fólksins um jafn
rétti fundu sér fullnægingu
í samvinnuskipulaginu. Fyll-
ing tímans var komin og sú
frelsishreyfing, sem Jón for-
seti Sigurðsson, Tryggvi
Gunnarsson og fleiri ágætir
menn höfðu 'vakið á sviði
verzlunarmálanna, fann sitt
rétta og ákveðna form þar,
sem samvinnuhreyfingin var.
Á fyrstu tugum þessarar
aldar áttu kaupfélögin enn í
harðri baráttu við kaup-
mannaverzlanirnar. Þátta-
skil urðu í þeirri baráttu,
þegar samvinnulögin voru
sett 1921- Þar með var rétt-
arstaða samvinnufélaganna
ákveðin. Og um líkt leyti má
segja að kveðin hafi verið
niður til fulls sú kenning, að
kaupfélög ættu sér engan til-
verurétt og að það væri alltof
hættulegt fyrir bændur og
aðra alþýðumenn að stofna
sér i þá óvissu, er öllum verzl-
unarrekstri væri samfara.
Þó að ekki hafi orðið neirv
breyting á hagsmunum eða
hugarfari þeirra einstaklinga
sem keppa að því að ná til
sín þeim verzlunararði, sem
kaupfélögin skila viðskipta-
mönnunum aftur og binda í
héruðunum, eru þó raddirnar
sem sögðu, að kaupfélögin
ættu engan tilverurétt, löngu
þagnaðar.
Síðustu 25—30 ár er Þtið
um snögg þáttaskil í sögu ís-
lenzkra samvinnumála. Þó
hafa þar verið numin ný lönd
og ríkið fært út jafnt og stöð-
ugt auk þess, sem það hefir
verið tryggt inn á við. Sú
þróun er margra manna
Starf-
Éitt af fremstu, merkustu
og voldugustu samvinnufé-
lögum landsins er Kaupfélag
Eyfirðinga á Akureyri. Sá
maður, sem veitt hefir því
fótstöðu þennan síðasta ára-
tug, er fimmtugur í dag.
Jakob Frímannsson við skrifborð sitt,
1 Árið 1924 varð Jakob Frí-
mannsson fulltrúi framkv,-
stjóra KEA og var það jafn-
an stðan meðan Vilhjálmur
Þór stjórnaði félaginu. Stjórn
aði Jakob jafnan innkaup-
um félagsins en auk þess
mátti segja að hann væri
hægri hönd Vilhjálms við
allar framkvæmdir og stjórn
fyrirtækisins. Og þegar Vil-
hjálmur Þór var kallaður til
annarra starfa var það sjálf-
sagður hlutur, að Jakob Frí-
mannsson yrði framkvæmd-
astjóri. Við þeim titli tók
hann 1. janúar 1940 og hefir
því verið framkvæmdastjóri
KEA tæp 10 ár.
j Auk starfa sinna við kaup-
félagið hefir Jakob tekið þátt
í öðrum félagsmálum og op-
inberum málum. Hann hefir
verið bæjarfulltrúi á Akur-
! eyri síðan 1942- Hann hefir
I verið í síldarútvegsnefnd,
sóknarnefnd Akureyrar og
stj órn síldarverksmiðj unnar
á Dagverðareyri. Enn fremur
í stjórn Flugfélags íslands og
víðar hefir hann látið til sín
taka í félagsmálum.
Kona Jakobs Frímannsson
ar er Borghildur Jónsdóttir
bankaritara á Akureyri Finn-
bogasonar.
Jakob Frímannsson er
fæddur á Akureyri 7. október
1899. Foreldrar hans voru
Frímann Jakobsson trésmið-
ur og kona hans Sigríður
Björnsdóttir frá Syðra-Garðs
horni í Svarfaðardal.
Jakob stundaði ungur nám
í Gagnfræðaskóla Akureyrar
og lauk þaðan prófi vorið
1915. Sama ár gekk hann í
þjónustu KEA og má heita að
hann hafi unnið i því fyrir-
tæki jafnan síðan þegar frá
eru taldir skólavetur hans og
hálft árið 1922, er hann vann
á skrifstofu S.Í.S. í Leith. —
Veturna 1916—1918 stundaði
hann nám í Verzlunarskóla
íslands.
Kaupfélg Eyfirðinga er um
margt í fremstu röð íslenzkra
kaupfélaga. Það á heima í
höfuðstað Norðurlands og
mesta kaupstað landsins ut-
an Reykjavíkur, en starfsvið
þess er þar að auki allur
Eyjafjörður. í Eyjafirði eru
blómlegar sveitir, sem þola
samanburð við hvað sem er
hér á landi og auk þess mynd
arleg og vaxandi þorp.í slíku
umhverfi hefir samvinnu-
hreyfingin miklu hlutverki
að gegna og fjölbreyttum
þörfum að sinna. Það er því
mikið trúnaðarstarf að veita
forstöðu öðru eins fyrirtæki
og Kaupfélagi Eyfirðinga og
færi ekki vel úr hendi nema
þar fylgist að glöggt auga
og yfirsýn, árvekni í trúnaði
og traust og lipur hönd. En
nokkuð má ráða það hver
maður Jakob Frímannsson er
af því, að undir Ifans stjórn
hefir Kaupfélag Eyfirðinga
verið í stöðugum vexti og þró-
un þess erugg og jöfn, enda
er Jakob vinsæll með afbrigð
um og hvarvetna vírtur vel.
Jakob Frímannsson hefir
vaxið með KEA og KEA hef-
ir vaxið með honum. Lítt
kominn af barnsaldri gekk
hann í þjónustu við sam-
vinnuhreyfinguna á vegum
þess og þar hefir hann unnið
lífssarf sitt til þessa. Margt
hefir breytzt við Eyjafjörð á
þessum árum. Bændurnir
byggðu þar upp eitt fremsta
samvinnufélag landsins, og
kenndu með því öðrum að
meta samvinnuskipulagið,
enda hefir kaupfélagshreyf-
ingin nú fest öruggar rætur
hjá fólkinu við sjóinn.
Sá vöxtur, sem var í KEA
undir stjórn Vilhjálms Þór,
töldu ýmsir að byggðist á
frábærum stjórnarhæfileik-
um hans. Reynslan hefir þó
sýnt að engin kyrrstaða varð
í þeirri þróu«, þegar Jakob
tck við. Hér má nefna, að
síðan hefir KEA komið sér
upp skipasmíðastöð, vél-
smiðju, blikksmiðju, málm-
húðun, bílayfirbyggingastöð,
reist nýja smjörlíkisgerð, full
gert hótelbyggingu sína og
byggt nýtt verzlunarhús,
komið upp útibúum á Akur-
eyri. Hliðstæður hefir vöxtur
útibúa KEA annars staðar
við Eyjafjörð verið.
Þessi upptalning sýnir
tvennt: Hve geysi umfangs-
mikil samvinnustarfsemin er
orðin við Eyjafjörð dg hversu
öruggur og traustur vöxtur
hennar er. Þannig fer þegar
vel tekst til um forustumenn
lífvænlegra hreyfinga-
Það er fólkið við Eyjafjörð,
sem sjálft hefir byggt þetta
allt upp sér til öryggis í lífs-
baráttunni. En því aðeins
hefir það getað afrekað shku,
að það hefir haft örugga
oddvita.
Það hefir sannast á ey-
firzkum samvinnumönnum,
sem Eyfirðingurinn Jónas
Hallgrimsson kvað:
Fríður foringi
stýri fræknu liði,
þá fylgir sverði sigur.
Af þeim sökum hefir sam-
vinnuhreyfingin orðið sigur-
sæl við Eyjafjcrð.
Ekki hefi ég orðið var við
að Hannes minn á horninu sé
búinn að reikna út livað þriðji
hlutinn af 6990 er og þar nieð
hvað mörg atkvæði áttundi
þingmaður Reykvíkinga hafði
1946. Hann heldur víst ennþá,
að það hafi þurft 3100 atkvæði
til að koma manni að þá. Ekki
hefi ég séð hann leiðrétta bað
ennþá, svo að hann er senni-
lega ekki búinn að sjá, það að
þriðji hlutinn af 6 eru 2 en ekki
3. Það er á svona hornafræði,
sem Alþbl. byggir nú áætlanir
sínar.
Hér er bréf frá bindindis-
manni: „Við bindindismsnn \
höfum ekki haft sérstakan við- ;
búnað fyrir alþingiskosningar \
þær, sem nú fara í hönd. Það
verður nú ekki aftur tekið, að
því er framboð snertir. En við
eigum eftir að kjósa.
Ég álít, að hér í Reykjavík
séu framboð þriggja flokkanna
sæmileg í okkar garð. En þeg-
ar kemur að Sjálfstæðisflokkn-
um er efstur á blaði maður,1
sem hefir bæði í orði og verki
beitt sér fyrir því, að ríkisvald- |
ið væri notað til að breiða ut
drykkjusiði meðj vínveitingum '
í opinberum veizlum. Auk þess
hefir hann greitt atkvæði með
persónulegum áfengisfríðind-
um ráðherra, þingforseta o. s.
frv. og sömuleiðis næstu menn
listans þrír að tölu, en það hef-
ir enginn frambjóðandi ann-
arra flokka hér í Reykjavík að
þessu sinni gert. Hins vegar
segir frúin í fimmta sæti list-
ans, að hún sé á móti áfenginu.
Ef einhverjir bindindismenn
kysu listanh ættu þeir því að
draga strik yfir þau fjögur
nöfn, sem eru fyrir ofan frúna,
svo að þeir styrki ekki til þing-
setu þá menn, sem velsæm-
islaust hafa fjallað um þessi
mál.“
Heyrt að húsabaki heitir ljóð-
mæii, sem hér kemur næst, en
ungur maður stakk því að mér
á götunni:
„Heyrði ég kommakvak
kúrði við húsabak
alls konar orðaskak
engan í vörður rak.
Einar þá upphóf raust
alveg hann blaðalaust,
kvað upp um kosningar
kvaðst alarei falla þar.
Brynjólfur brýndi lið
bölvaði að fornum sið
ei liggur lítið við
lýður oss sýni grið.
Um skal ei hafa hátt
hjalið úr austurátt,
blekkja skal alla og allt
ef reynist lánið valt.
( Áróður auka skal
um okkar mannaval
né dugar heldur hik
hér er ei létt um vik.
Ekkert má auka grand
ei getur siglt í strand
minn Stalin, Stalin þinn,
stýrir í þetta sinn.“
Það er margt að heyra, núna
fyrir kosningarnar.
Starkaður gamli.
Þökkum hjartanlega þeim sem heiðruðu minningu
INGIBJARGAR ÞORSTEINSDÓTTIR
Stórholti 30
Aðstandendur
Reglur um farangur í
millilandaflugi
Frá og með 1. október varð sú breyting á, að hver
farþegi, sem ferðast með flugvélum vorum á milli
landa, má hafa með sér farangur, er vegur allt að 30
kg. (í stað 25 kg. áður), án aukagreiðslu.
Fyrir hvert kg., sem fram yfir er, greiðist 1% af
fargjaldi viðkomandi flugleiðar.
Jafnframt verður tekin upp sú regla að greiða verð-
ur fyrir allan aukaflutning við brottför, þ. e. a. s. far-
angur fæst ekki fluttur gegn eftirkröfu.
Flugfélag íslands h.f. Loftleiðir h.f.

Menn eins og Jakob Frí-
mannsson eru miklir gæfu-
menn. Lífið kallaði hann
ungan til þjónustu við mikla
og göfuga hugsjón. Hann hef
ir unnið henni alla tíð vel
(Framhald á 2. siOu)
- -- *♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦•♦♦♦♦♦.
>♦♦♦♦•♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦«♦♦♦♦•••♦♦•♦«.
'Mlllliaillllllllll llH1111II11■ llll■ II11111111■ I■ 1111)!)1111111 i11II• 111111111■ 11II111■ 11111II■ 1111II11III11Ml 1]|i111111!|||L<11■||||MIIII>^
Umsóknir um styrk
f úr styrktarsjóði ekkna og munaðarlausra barna ísl. 1
| lækna, séu komnar til undirritaðs fyrir 10. nóv. n. k. 1
HALLDÓR HANSEN
iHimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiimiiiiiiiiiiiiiiiNiNi