Tíminn - 22.11.1949, Side 3

250. blað
TÍMINN, þriffjudaginn 22. nóvernbcr 1949
NOTID MÁL í STAD VOGAR
Það getur oft verið ákaf-
lega þægilegt við matar- og
brauðgerS að þurfa ekki að
vera að burðast með vog, sem
sumar hverjar eru mjög ó-
þægiiegar í notkun og erfitt
að hreinsa, en geta í þess
stað brugðið fyrir sig að mæla
í bollum eða decilítramáli,
matskeiðum og teskeiðum.
Þetta er í flestum tilfellum
mesti tima- og erfiðissparn-
aður, og því sjálfsagt að nota
ef hægt er. En tii þess að geta
það, er nauðsynlegt að vita,
hvaða hlutföll ríkja á milli
þeirra mæliseininga, sem upp
eru gefnar, og sem venju-
lega er þungi gefinn upp í
grömmum, og þess rúmmáls,
sem nota á. — Eins eru oft
notaðar ýmsar undarlegar
mælieiningar, sem enginn
botnar upp eða niður í, eink-
um í erlendum bókum og blöð
um. T. d. kannast flestir við
mælieiningu, sem „cup“ nefn-
ist — á góðri íslenzku „bolli“
— og einkum er notuð í amer-
ískum forskriftum. Plestir
þeir, sem ætla að nota þess-
ar forskriftir, og ekki eru svo
heppnir að eiga sérstaklega
þar til gert mál, verða að
leggja árar í bát og láta for-
skriftina sigla sinn eigin sjó,
vegna þess, að þeir hafa ekki
hugmynd um, hvaða bolla-
stærð er átt við, hvort það
eru bara venjulegir kaffiboll-
ar, sem þó eru til í ýmsum
mismunandi stærðum, eða
hvort það er tebolli, sem átt
er við, eða einhver alveg
splunkuný bollastærð, sem
enginn hefir enn heyrt nefnda
á nafn á okkar ágæta Fróni.
'Annars samsvarar ameriskur
1 „cup‘“ 2,3 dl„ þar sem aftur
á móti sá sænski er nokkru
minni.
j Hér á eftir fylgir svo skrá
yfir þau hlutföll, sem ríkja
j á milli þunga og rúmmáls
nokkurra algeAjra matarteg-
unda o. fl.
Rúmmál þungi
1 dl. bygggrjön 70 gr.
1 — hveiti 40 -
1 — flórsykur 50 -
1 — hafragrj. (þvegin)35 -
1 — kartöflumjöl 65 -
1 — mannagrjón 70 -
1 — strásykur 80 -
1 — sagógrjón 80 -
1 — baunir (gular) 100 -
1 dl. hrísgrjón 80 -
1 — rifinn ostur 40 -
1 dl. = 3—4 matskeiöar.
1 matskeið = 3 teskeiðar.
1 matskeið kakó 10 gr.
1 — hveiti 10 —
1 — hafragrjón 7 —
1 — kartöflumjöl 15 —
1 — sykur 15 —
1 — salt 15 —
4 eggjahvítur ca. 1 dl.
6 eggjarauður ca. 1 dl.
Nokkrar þyngdareiningar
gefnar up í grömmum:
1 kvint (kv.) = 5 gr.
1 lóð = 15 gr.
1 ounce (oz.) == 28,3 gr.
1 pound (lbs.) = 16 oz.
= 453 gr.
Alltaf þegar talað er um
mál, hvort sem er í bollum,
decilitrum, skeiðum eða öðru,
er átt við sléttfull mál.
B. H.
UTAN UR HEIMI
Mikið er jórtraff.
Útflutt tyggigúmmí frá Banda-
ríkjunum árið 1948 var 5,500,000
ig., segja amerískar verzlunar-
skýrslur, og bendir það til að
neyzla þessarar vöru í heiminum
sé nú fjórum sinnum meiri en fyr-
ir stríð. Mest virðist vera japlað
1 heitum löndum. Nærri 30% af
þessu vörumagni fór til Filipps-
eyjamanna. En þeir hafa heldur
ekki haft kjaftana kyrra ( frönsku
Marokko, því að þar voru not-
uð 332.500 kg.
Bannaff aff hafa festar-
hringi við heræfingar.
Svo illa tókst til við heræfing-
ar við Hilleröd á Sjálandi nýlega,
að eínn af hermönnum, sem var
að hlaupa meðfram girðingu festi
trúlofunarhringinn á vír og skadd-
aði fingurinn. Liðsforinginn skip-
aði þá svo fyrir, að engir mættu
framar hafa trúlofunarhring á
hendi við æfingar.
10 metra í loft upp.
Það var líka enskur hafnar-
verkamaður, Gilbert Britton að
nafni, sem festi giftingarhringinn
f krana, sem hann vann viö 24.
ágúst í sumar, og var kominn 10
metra í loft upp þegar stjórnandi
kranans tók eftir þvf, fingurinn
var þá illa farinn og liringurinn
skældur og varð að saga hann aí
íingrinum.
Það er svo að sjá af þessu, sem
íingurgull geti verið ætið við-
sjárverð.
Biblían til á 1084
tungumálum.
Biblíufélagið brezka hefir á síð-
asta starfsári látið þýða biblíuna
á sex tungumál, sem hún var ekki
til á áður, hefir því alls geíið
biblíuna út á 784 tungumálum.
Biblíufélög í öðrum löndum hafa
svo á sínum vegum útgáfur á 300
málum öðrum, svo að biblian er
þá til á 1084 málum. Svo er brezka
biblíufélagið að bæta útgáfu á 43
tungum við og nýjatestamentið hef
ir nú þegar verið þýtt á 6 þeirra.
SÉRSTAKT
tækifæri fyrir bókamenn. 50
fyrstu árg. Búnaðarritsins og
30 fyrstu árg. Freys til sölu.
Tilboð merkt „50 og 30“ send
ist afgreiðslu Timans fyrir 15.
desember.
Lítið notað
fjórraddaff orgel (Liudholm).
til sölu. Upplýsingar í síma
2502.
Athugasemd frá
Landsútgáfunni
Herra ritstjóri.
Hvorki Landsútgáfan né
Jón Leifs hafa tekið á móti
neinni greiðslu fyrir kvik-
myndunarrétt á Fjalla-Ey-
vindi, enda samningar ekki
gerðir. Til þess að taka af all-
an vafa, leyfum vér oss að
senda yður hérmeð bréf frá
sendifulltrúa íslands í París.
Af bréfinu er augljóst, að ekki
var enn fyrirliggjandi kvik-
myndunarhandrit verksins
staðfest af ríkisstofnun kvik-
myndunarfélaganna (Union
Générale Cinématographi-
que), sem þarf að samþykkja
kvikmyndanir þar í landi.
Skortur á slíku samþykki er
einasta orsökín fyrir því, að
samningaumleitanir hafa
strandað í bili, enda höfðu
hvorki Landsútgáfan né Jón
Leifs slitið samningatilraun-
um þeim, er getur í bréfinu.
Eftirtekt skal vakin á því, að
í samningsdrögum þessum er
ekki talað um hundraðshluta
af sýningatekjum, heldum
tekjum upptökufélaganna,
sem eru venj ulega um 40% af
sýningartekjunum. — Tæpur
þriðjungur af þeim tekjum 1
5 smálöndum var ætlaður
Landsútgáfunni fyrstu tvö
árin, en síðar helmingur.
Bréf sendiráðs íslands til
Landsútgáfunnar, dags. 18.
okt., fer hér á eftir:
Samkvæmt ósk tónskálds-
ins Jóns Leifs skýri ég yður
hér með frá því, að í viðtali,
sem hann átti við 2 forstjóra
franska filmfélagsins „Je vois
tout“, M. de Roubaix og M.
Aulois, að viðstöddum M.
Pierre Ducrocq og undirrit-
uðum, hinn 15. þ. m-, \rarð
það að samkomulagi milli for
stjóranna tveggja og Jóns
Leifs, að reynt skyldi verða
að fá alla aðila til að gera
samninga um að filma P’jalla
Eyvind Jóhanns Sigurjóns-
sonar og skyldu skilyrði vera
sem hér segir:
1. Fyrir öll réttindi til bess
að gera filmu eftir skáldverk-
inu, þar með talin réttindin
til að sýna filmuna í öllum
löndum og á öllum tungum
greiðast 500.000 frankar fyrir
fram, og siðan 30% af tekj-
um filmtökufélagsins í Flnn-
landi, Svíþjóð, Noregi, Dan-
mörku og á íslandi fyrstu 2
árin, sem filman er sýnd í
þessum löndum, en að þeim
tíma liðnum 50% af tekiun-
um frá sömu löndum.
2. Jón Leifs skal semja
músikina við filmuna, og búa
hana í hendur þeirra manna,
sem síðar aðhæfa hana film-
unni. Jón Leifs skal koma til
Frakklands og stjórna leik og
upptöku tónanna og skal
filmtökufélagið greiða honum
ferðakostnað og hæfilegan
dvalarkostnað í Frakklandi
meðan á því stendur. Auk
þess skal greiða honum 50.000
franka fyrir verk hans, auk
þeirra tekna, sem hann og
forlag hans hafa, samkvæmt
lögum, fyrir músikina aí sýn-
ingum filmunnar.
3. Samningur þessi fellur
úr gildi ef félagið Union Ge-
neral Cinématographique (TT.
G. C.) ekki hefir fallizt á til-
lögu félagsins „Je vois tout“
um ákveðið filmtökuhandrit
áður en 1 ár er liðið frá und-
irskrift samningsins.
4. Samningurinn felluv úr
gildi ef ekki er býrjað að taka
filmuna áður en 2 ár eru lið-
NY SKALDSÁGA:
K V I K A
Vilhjálmur S. Vilhjálms-(
son: Kvika. Skáldsaga. —
Stærð: 180 bls„ 16x24 sm. •
Verð: kr. 30.00 éb. Helga-
fell.
Þetta er þriðja bindið i
sögu Vilhjálms S. Vilhjálms-
sonar úr þorpinu. Fjórða og
síðasta bindið er ókomið út
og verkiö verður því ekki
dæmt í heild. En mér finnst,
að höfundi hafi heldur fat-
ast tökin í þessu hefti.
Aðalverkefni höfunaar virð
ist vera það, að lýsa félags-
legri þróun í smáþorpi á ís-
landi frá því að fyrst fréttist
til verkalýðshreyfingarinnar
fyrir siðustu aldamót. Sel-
stöðuverzlunin danska er ein
völd í þorpinu þegar sagan
hefst. í öðru bindi, Króköldu,
rís upp kaupfélag, og Knút-
ur gamli Knapp gengur í sjó-
inn og týnir sér. Það er ekki
dregin upp í sögunni nein
mynd af þeirri baráttu, sem
samvinnuhreyfingin háði um
allt land við gamlar og grón-
ar selstöðuverzlanir. Þarna
kom af sjálfu sér sú þróun,
sem kostaði ævilanga bar-
áttu heillar kynslóðar i hinni
réttu og sönnu íslandssögu.
í þessu þriðja bindi er
verkamannafélagið að rísi úr
dái og hafa áhrif á sveitar-
stjórnarmál. Sigurður Þórar-
insson hefir komið kaupfé-
lagi og verkamannafélagi á
stofn og vill nota þessi tæki
til að hefna sín og tekst það
að nokkru. Um verkamanna-
félagið verður hann svo
skeytingarlítill, notar for-
mennsku sína þar til að aftra
þvi, að fundur sé haldinn í
meira en tvö ár, en þá boða
félagar hans í stjórninni til
fundar.
Það er óséð, hvað höfundi
verður úr því efni, sem hann
hefir nú á höndum- Segja
má, að Sigurður Þórarinsson
hafi haldið áfram í rökréttu
in frá undirskrift samnings-
ins- Skal þá félagið „Landsút-
gáfan“ eignast hina 500.000
franka, sem greiöast skuiu
fyrir réttindi fyrir verkið eft
ir að samningar eru undirrit-
aðir. Helmingur þeirrar upp-
hæðar skal greiðast „Lands-
útgáfunni“ þegar samningar
eru undirskrifaöir.
Það skal tekið fram, að for-
stjórar „Je vois tout“ og Jón
Leifs hinsvegar töldu sig ó-
bundna af þessu munnlega
samkomulagi. Var hér aðeins
um að ræða tilraun til að
komast að niðurstöðu um.
hvað hugsanlegt væri að fall
ast á af beggja hálfu. Tóku
forstjórarnir það skýrt fram
að þeir gætu ekkert ákveðið
í þessu máli án þess að bera
sig saman við þá íslendinga,
sem ætluðu að leggja fram
fé til upptöku filmunnar, og
eins tók Jón Leifs það skýrt
fram, að hann gæti ekki
skuldbundið sig til að íallast
á nein ákveðin skilyrði án
þess að hafa áður ráðfært
sig við stjórn „Landsútgáf-
unnar“, sem að sjálfsögð'
hefði síðasta orðið um rétt-
inn til upptöku og sýningav
filmunnar.
Kristján Albertson.
framhaldi af því, sem á uná-
an var komið. Hann fyrirleit
fólkið strax í byrjun og ætl-
aði sér að stjórna samtökuir,
þess og nota þau til að hefna
sfn.
Hitt er undarlegt, að þeir
sömu menn, sem rísa gegr,
honum í verkamannafélag-
inu, gera enga tilraun til að
knýja sina skoðun fram til
sigurs í kaupfélaginu, þó að
þeir séu þar. Hvers vegna
bera þeir ekki fram á kaup-
félagsfundi tillögu um að
leggja minna til sjóða er. út-
hluta arði? Allir hafa þó tii-
lögurétt í kaupfélögum, og
ekki er lagt til sjóðanna fyn
en eftir á umfram lögbundið
lágmark. Og ákaflega hæpið
er þaö, að segja sögu af þvi
að kaupfélagið hafi ekki ár-
um saman sent reikning til
Þórbergs gamla á Hólnum
sem skuldaði því tugi þús-
unda á þeim tímum, seir,
verkamannskaup var 24 aur-
ar á klukkustund. Hann hafði
ekki einu sinni fengið ára-
mótareikning. Hvernig vai
bókhaldið hjá Sigurði og
hvernig var endurskoðunin?
Þróun verzlunarmálanna
verður enn óskiljanlegri, þeg
ar þeim upplýsingum er bætl
við, að verðlag var engu hag-
stæðara hjá kaupfélaginu en
Knapp gamia. Hvergi á ís-
landi munu vera dæmi tií
þess fyrr né síðar, að fólk
hafi í skjótri svipan færl
skipti sín frá þeirri verzlun
sem það var vant að skipta
við, án þess að það fengi hag
stæðari kjör annarsstaðar.
Þeir, sem kynna sér verzl-
unarsöguna um og fyrir alda
mótin, munu flestir undrast.
hvílík verðlækkun varð á
margri útlendri vöru, þegai
áhrifa kaupfélaganna fór að
gæta. Vestur í fjörðum varð
helzta nauðsyniavara allt a?
því tvöfalt ódýrari hjá litlu.
og veiku pöntunarfélagi en
kaupmannaverzlunum a síð-
asta áratugnum fyrir alda-
mótin. Og verzlunarárferð,
gjörbreyttist frá þvi fyrii
1890 og fram yfir aldamótin
ef miðað er viö hlutfali út-
lendrar vöru og innlendrai
framleiðslu eöa vinnulauna
Slikum staðreyndum má ekki
ganga framhjá.
En nú bíðum við eftir loka-
bindi þessarar sögu og það
verður vitanlega það, serr,
sker úr um gildi verksins ,
heild. H. Kr.
IPl
N.s. Dronnlity
Alexandrine
fer til Færeyja og Kaup-
mannahafnar i dag kl. 6 siðc,
(Farþegar ko:. i uxr, borð lú.
5). Tilkynnmgí, m vönv
kcmi sem rsi
Skipaatgreiö ,la Jes Zlemscu
Erlendui’ O. Pétursson