Tíminn - 26.03.1950, Qupperneq 3

TÍMINN, sunnudaginn 26. marz 1950
S
69. blaff
/s/enc/í'ngajbæíííV

Sextugur: Konráð Sigurðsson, bóndi
Böðvarshólum
Bærinn Böðvarshólar í. •
Þverárhreppi í Vestur-Húna g
vatnssýslu stendur sunnar-
lega við Vatnsnesfjall, aust-
an megin. Umhverfi bæjar-
ins er næsta sérkennilegt.
Bærinn er í frjóum. fögrum
og rúmmiklum fjallahvammi
og að nokkru umluktur hól-
um og hæðaklösum við ræt-
ur fjallsins. Hvammurinn er
konungsríki út af fyrir sig,
því að hvergi sér til annara
bæja, og ekkert Garðshorn
er þar í námunda.
Það hafa góð og smekkvís
öfl skapað þennan broshýra
og gróðurríka sólarhvamm.
Ekki virðist það fjarstæð til
gáta um hið merkilega nátt
úrusmíði Ásbyrgi og sköpun 'þingIsmannB t Dæll> PálsSon
arsogu þess að það se spor-| aiþingismanns , Arkvörn,
að í jarðskorpuna undan Sigurðss0nar. Kona Páls í
fæti Sleipnjs, þegar Oðinn Dæli (amma KonrágS) var
UM VIÐA VERÖLD:
ísgæzlan í Norður-Atlantshafi
hleypti honum í kynnisför
yfir landið. Því mætti skapa
sér, að hvammurinn fagri sé
sprengdur og sporaður úr
fjallinu undan fæti Sleipnis,
þegar goðajöfurinn reið eft
ir Vatnsnesfjallabrúnum.
Slétt og grasgefið tún breið
ir úr sér í hvamminum, upp
í bratta brekkuhalla. í tún
inu miðju stendur snotur og
þrifalegur bær, ásamt hlöð-
Þorbjörg Jónsdóttir, bónda á
Gafli í Víðidal, Guðmunds-
sonar, og konu hans, Þórunn
ar Friðriksdóttur, prests á
Breiðabólsstað í Vesturhópi,
Þórarinsssonar (Thoraren-
sen). Móðir Konráðs var
Petrea Gísladóttir, bónda,
síðast á Reynikeldu á Skarðs
strond, Sæmundssonar.
prests í Garpsdal, Þorsteins-
sonar. Kona Gísla (amma
um og gripahúsum. Hvamm- Konráðs) var Guðbjörg Guð
urinn er unaðsreitur, sem' mundsdóttir, bónda á Tind-
minnir jafnt á sveitafegurð um á Skarðsströnd, Gunnars
og sumardýrð fjallanna. j sonar, og konu hans, Þórunn
Hann nýtur fyrstu geisla ar (yngri) Guðmundsdóttur,
upprennandi sólar. Faðmur- ( hins sterka á Seljum í Helga
inn er mjúkur, aðlaðandi og fellssveit, Torfasonar. Guð-
traustur, og sleppir ógjarnan björg var systir Ingibjargar,
þeim gleði- og góðkenndum.1 móður Torfa skólastjóra i
sem hann hefir dregið til Ólafsdal.
sín, en þær eru margar. Það j Fyrstu ár ævinnar var Kon
er hressandi og ljúfur gleði-^ráð hjá afa sínum og ömmu,
gjafi að koma að morgni dags ,Páli og Þorbjörgu í Dæli í
í gróanda vorsins inn í sólar
hvamminn úr kaldara um-
hverfi, njóta ilmsins af gró-
andanum, sem hægur og
hlýr fjallagustur ber að vit-
um manns og hreyfir reyr og
rós, sem hvílt hafa í faðm-
lögum næturkyrðarinnar, en
eru nú vöknuð til þess að
þerra hvort annars brár eft
ir næturdöggina við sólar-
bros dagsins. — Þessir elskend
ur þurfa ekki að óttast kulda
gust af völdum Norðra, þótt
hann þenji gúla og frýsi ill-
hryssingslega, því norður-
Víðidal. Páll lézt árið 1894.
Þorbjörg ekkja hans fór þá
til dóttur sinnar og tengda-
sonar, frú Ragnheiðar og
séra Jóns Þorlákssonar á
Tjörn á Vatnsnesi, siðan á
Þóreyjarnúpi. Þorbjörg tók
Konráð sonarson sinn með
sér þangað, og þar ólst hann
upp í skjóli hennar.
Þegar Konráð hafði aldur
til, fór hann til náms í bún-
aðarskólann í Ólafsdal, hjá
Torfa frænda sínum. Eftir
það vann hann að landbún-
aðarstörfum, og var t. d. í
hjari hvammsins er hlaðinn nokkur ár ráðsmaður hjá
traustum og rammgerðum
skjólvegg úr hólum og hæða
klösum, sem ekki hleypa
skirpum hans í gegnum sig.
Fjallið upp frá bænum ber
gróðurríka hvamma og grös
uga hjalla. Þar eru kyrrlátar
lindir og fossandi lækir í
gróðurdrögum á milli hæða
og klettaborga, sem oft hafa
endurvarpað glaðværum
smalasöng. Þarna vex kjarn
mikill ilmgróður, og þar nýt
ur búsmali Böðvarshólabónd-
ans sumarunaðar og sælla
daga.
Síðustu 20 árin hefir sá
bóndi búið á Böðvarshólum
er Konráð heitir Sigurðsson.
Annan dag Góu í vetur átti
hann sextugsafmæli. Hann
fæddist á Stóru-Ásgeirsá í
Víðidal 20. febrúar. 1890. Fað
ir hans var Sigurður stúdent
síðar bóndi á Auðshaugi á
Barðaströnd, Pálsson, al-
sér Jóni Þorvaldssyni á Stað
á Reykjanesi.
Konráð Sigurðsson kvænt-
ist árið 1916, Ingveldi Péturs
dóttur frá Selskerjum í Múla
hreppi. Þau byrjuðu búskap
það ár á Hamarlandi á
Reykjanesi, en fluttust á
næsta ari að Miðjanesi og
bjuggu þar í ellefu ár. Síðan
fluttu þau sig búferlum aust
ur í Húnavatnssýslu. Bjuggu
þar fyrst eitt ár á Finnmörk,
en keyptu Böðvarshóla árið
1929 og hafa búið þar síðan.
Konráð hefir verið farsæll
og góður bóndi, glöggskygn
á þá hluti, sem til umbóta
horfa í búnaði. Einkum hef-
ir hann látið sér annt um
meðferð búfjársins, og því
jafnan haft góðan arð af því.
En þess má geta, að Ingveldur
kona hans, sem er vel gefin
og dugmifcil ma,rinþpstakona,
(TraímMÍá & Vi&u?)*
Svo sem allir vita eru skipa
ferðir miklar um Norður-
Atlantshaf. Þar eru verzlun-
arleiðir miklar og var svo tal
ið fyrir stríðið að um það
bil tvö þúsund skip færu um
það árlega og flyttu með sér
fulla milljón manna og vör-
ur, sem næmu 40 milljónum
króna að verðmæti. En á þess
um leiðum vofa sérstakar
hættur yfir farmönnum.
Miklar ráffagerffir.
Árið 1912 ætluðu Bretar
að gera alvarlega tilraun til
að vinna „bláa bandið,“ en
það voru verðlaun fyrir
mesta siglingarhraða yfir At
lantsaf milli Evrópu og
Ameríku. Þeir höfðu byggt
ristavaxið skip, 46 þúsundir
smálesta, og búið það öllum
hugsanlegum þægindum og
viðhöfn er þá tíðkaðist.
Þetta skip átti að vera svo
vandað, að það gæti ekki
sokkið. í 'því voru 14 vatns-
þétt hólf, svo að ætlast var
til að það flyti, þó að svo illa
tækist, að byrðingur þess
brotnaði einhverstaðar, en
þeirri hættu gerðu menn sér
groin fyrir, svo mjög sem
er um hafísjaka í Norður-
höfum.
Þetta skip var hið sorglega
fræga Titanic, sem þá var
stærsta skip í heimi. Hinn
10. apríl 1912 lagði það upp
í jómfrúrferð sína frá South-
ampton í Englandi og var
ferðinni heitið til Ameríku.
Yfir tvö þúsund farþegar
fóru með því, auk áhafnar-
innar, og voru alls 2340
manns á skipinu. Að minnsta
kosti 32 farþeganna voru
milljónamæringar, sem ekki
ætluðu að missa af því sporti
að vera með í þessari met-
ferð.
Von um methraffa.
Það bendir líka allt til þess
að reynt hafi verið að hafa
hraðann sem mestan í þess-
ari ferð. Sagan segir, að
reyndir sjóliðsforingjar hafi
eitt sinn varað skipstj. nokk-
urn við ógætilegum hraða.
Hann á að hafa svarað: „Þið
eru sjálfir herforingjar og
vitið hvað það gildir að hlýða
fyrirskipunum: Norður og nið
ur eða Qveenstown innan 6
daga. Það er sú fyrirskipun,
sem ég hef fengið.“
Þessu líka aðstöðu hafði
skipstjórinn á Titanic.
Allt fór líkt og ráð hafði
verið fyrir gert, þangað til
sunnudaginn 14. apríl. Veðrið
var undurfagurt, stjörnu-
bjartur himinn og ládauður
sjór, en kalt var. Allt lék í
lyndi innan borðs á hinu
mikla skipi. Þar var nógur
kostur lystisemda. Franskur
veitingasalur, tyrkneskt bað,
sundlaug, pálmalundir, veit-
ingaskáli undir beru lofti og
tennisbraut. Allsstaðar óm-
aði hljóðfærasláttur hljóm-
sveitanna. Þetta var dásam-
legt kvöld og skipið risti haf-
ið með þeim hraða að beztu
horfur voru á methraða í
ferðinni.
Örlagaríkur árekstur.
Uppi í varðturni skyggnd-
ust hvöss sjómannsaugu eft-
ir hugsanlegri hættu. Það var
aldrei hæg;t að vita, — .skip-
ið var þó á Norður-Atlants-
hafi. Og þessi kuldi svo. Alveg
rétt. Rétt fyrir klukkan 12 á
lágnætti tilkynnti vörður:
Fjallhár borgarjaki framund-
an! ____
Stýrið var þegar lagt í borð,
lokað milliþiljum hclfanna
allra, og vélin látin taka aft-
ur á. En þetta var of seint.
Aðeins hálfri mínútu eftir
aðvörunina skall stórskipið á
ísbjarginu, svo að stálbyrð-
ingurinn, þótt þykkur væri,
flettist í sundur eins og papp
ír og inn féll kolblár sjór.
Þetta gerðist allt með svo
skjótri svipan, að margir
farþeganna urðu ekki annars
varir, en að skipsskrokkur-
inn nötraði dálítið. Menn, sem
sátu við spil, fundu að skipið
stanzaði og gengu út til að
sjá hvað um væri að vera,
en urðu einskis varir og fóru
rólegir inn aftur og héldu
áfram spilinu. Og þegar neyð
arflautan kvað við og fyrir-
skipunin: Allir á þiljur! barst
um allt skipið, töluðu ýmcir
um að bera sig upp við skip-
stjórann vegna þessa ónæð-
is svo seint um kvöld.
Titanic hélzt á floti hálfa
þriðju klukkustund eftir á-
reksturinn. Allan tímann
voru neyðarskeyti send lát-
laust frá skipinu. Það gerð-
ust margir átakanlegir at-
burðir þegar þetta risaskip
sökk í sjó meðan hjómsveit-
in lék Hærra minn guð til
þín. Þar hurfu 1517 menn í
hinn kalda faðm Atlantshafs
ins. Hinum varð bjargað.
Upphaf varðþjónustu á
Norður-Atlantshafi.
Þetta slys vakti athygli um
allan heim og kom róti á
hugi manna. Annað eins gat
þá komið fyrir, þrátt fyrir
vísindi, tækni og alla útreikn
inga. Tiltölulega lítill hafís-
jaki gat kollvarpað þessu öllu.
Það var svo sem ekki í fyrsta
skipti, sem slíkt bar við. Ár-
in 1880—1890 fórust 14 skip
á ísjökum á þessari leið og
40 hlutu verulegar skemmdir.
Einn þeirra manna, sem
ætlaði að vera með Titanic
í fyrstu ferðinni, var kunn-
ur norskur verkfræðingur,
Samuel Eyde að nafni. En
hann tafðist í þrjá daga í
París, svo að hann varð að
fara vestur með öðru skipi.
Slysið hafði að sjálfsögðu
mikil áhrif á hann og á leið-
inni yfir hafið glímdi hann
við þá spurningu, hvort ekki
væri unnt að fyrirbyggja slík
óhöpp framvegis. Hann
lagði fljótlega fram tillögur
sínar í því sambandi og voru
þær ræddar á fundi 1 Lon-
don árið 1913 og tóku allar
mestu siglingaþjóðir þátt í
þeirri samkomu. Verkefni
fundarins var að reyna að
minnka hættuna á siglinga-
leiðum um Norður-Atlants-
haf. Árangur þessarar ráð-
stefnu er varðþjónusta sú,
sem þá var komið á um þess-
ar slóðir og 14 þjóðir hafa
samvinnu um. Það eru þrjú
amerísk herskip, sem annast
þessi varðhöld. Tvö þeirra
hafa nálega hundrað manna
áhöfn en hið minnsta 30
manns. Þeir eru orðnir marg
ir, Norðurlandabúarnir, sem
hafa tekið þátt í þessari þjón
ustu.
Góffur árangur af
samstarfinu.
Kostnaðinum við þessa varð
gæzlu er skipt milli þjóðanna.
England greiðir 40%, Banda-
ríkin 18%, Kanada og Noreg-
ur 3%, Svíþjóð og Danmörk
2%. Stærri varðskipin tvö
skiptast stöðugt á um gæzl-
una sinn hálfan mánuðinn
hvort, en minnsta skipið ann
ast einkum mælingar og at-
huganir, þegar þess þykir með
þurfa. Þessi skip fylgjast með
hafstraumum og ísreki og
senda skipum á þessum slóð-
um skeyti um horfurnar. Síð
an þessi varðbiónusta hófst,
hefir ekki orðið neitt veru-
legt tjón af árekstrum á haf-
ís á þessum slóðum.
Eins og kunnugt er kemur
þessi hafís frá Grænlandi,
þar sem skriðjöklarnir ganga
í sió fram. Tveggja kílómetra
þykkur jökull gengur smám
saman fram í sjó. Sá Norð-
maður, sem kunnugastur er
þessum málum, er Olav Mos-
bye lektor. Hann hefir árum
saman stjórnað þessum rann
sóknum I norðurvegum. Hann
segir svo frá:
„Jakarnir steypast oft í sjð
inn með braki og bramli. Það
er því líkast, sem skothrýð
geysi og þrumur dynji. Minni
háttar molar hendast í loft
upp. Stundum veltast heljar
miklir jakaborgir margar velt
ur í sjónum áður en þær stöðv
ast. Dæmi eru til að einstak-
ir borgarjakar séu meira en
hundrað metra háir. Stund-
um veiða endaskipti á þeim.
Það gerist alltaf me ðhægð
og spekt, en jaki sá, sem úr
kafinu kemur, er alltof ólík-
ur þeim, sem í djúpið hvarf.
Fyrir kemur það, að slíkir
jakar klofna í tvennt í bytt-
unni“.
Þoka er tíð á hættu-
svæðinu.
Hafísjakar sjást stundum
í bjcrtu veðri úr 20 km. fjar-
lægð, en aðeins 15—16 km.
ef loft er skýjað. í þoku sést
jakinn hinsvegar yfirleitt
ekki fyrr en í 30 metra fjar-
lægð. Að deginum er hafís-
inn hvítur á að sjá, en að
nóttu er hann líkastur skugga,
sem verður þó ljós þegar að
er komið. „Það heyrist nið-
ur í þokunni og svo bregður
dimmum skugga á sjóinn.
Hann verður að myrkum vegg
sem jafnvel gnæfir hátt yf-
ir siglutoppana".
Hafþökin við Grænland.
valda því, að siglingaleið við
sunnanvert Grænland er
aldrei hættulaus. En sem bet-
ur fer bráðnar mikill hluti
þess íss áður en hann kem-
ur á venjulegar skipaleiðir.
Það eru aðeins stærstu jak-
arnir frá Vestur-Grænlandi,
sem yfirleitt komast svo
langt að verða hættulegir.
Hafstraumar bera ísinn frá
Vestur-Grænlandi um Baff-
insflóa vestanverðan og Labra
dorhaf og þá leið berast þeir
suður í Atlantshaf og suður
að Nýfundnalandi. Þar mætir
straumurinn að norðan Flóa
straumnum.
Ameríkumenn talá um það,
sem þeir kalla kaldavegginn.
Það eru takmörkin milli heita
og kalda straumsins. Oft má
sjá þar band, sem rusl, reka-
(FramMld d 7. síðu.J