Tíminn - 26.03.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, sunnudaginn 26. marz 1950
69. blað
Hugleiðingar um Njálu
Fyrst ég tók mér penna í
hönd og blandaði mér í um-
ræður um höfund Njálu, ætle.
ég að bæta örlitlu við um
Njálu.
Þó að mér finnist það ekk-
ert aðalatriði að vita hver rit-
að hefir Njálu, því hitt er mest
um vert, að hún er til, hvernig
sem hún er tilkomin, þá væri
það óneitanlega gaman að
fræðimenn gætu sannað, hver
hefði ritað þetta einstæða
listaverk.
Ég verð nú að segja það, að
ég undrast það mjög, hvað
skoðanir manna eru þarna al
gerlega á reiki, jafnvej frek-
ar en um nokkra aðra íslend-
ingasögu.
Ég er ekki sagnfræðingur,
og ætla mér ekki þá dul, að
ég geti sannað neitt í þessu
máli. En auðvitað hefi ég leyfi
til þess að hafa mína skoðun
og láta hana í ljós eins og
aðrir.
í grein, sem ég skrifaði fyrir
tveimur árum og nefndi „Höf-
undur Njálu“, hélt ég því
fram, sem minni skoðun, að
Njája væri frá Oddaverjum
komin, og enginn væri til þess
líklegri en Snorri Sturluson
að hafa lagt þar síðastur hönd
að verki.
Færði ég fram sem rök í
þessu máli, að mér finndist
margir póstar í Heimskringlu
líkjast Njálu, og kom með
dæmi um það.
Þessi skoðun mín hefir ekk-
ert breytzt síðan, heldur þvert
á móti finnst mér líkurnar
sterkari, eftir því sem ég
hugsa meira um þetta mál.
Nú ætla ég til viðbótar því,
sem ég hefi áður sagt, að
minnast lítillega á stílinn á
Njálu.
Hvernig stendur á því, að
setningar úr Njálu hafa verið
mönnum tiltækari og oftar
notaðar, í ræðu og riti, en
jafnvel úr nokkurri annari
bók, að Biblíunni einni und-
antekinni?
Eg held, að það sé af því,
í fyrsta lagi, hvað þær eru
þrungnar af mannviti, og í
öðru lagi hvernig þær eru all-
ar myndaðar. Þær eru allar
rímaðar, sem fleygastar hafa
orðið. Það er ekki hægt að
hafa þær yfir og breyta einu
orði, frekar en hægt er að
fara rangt með vel kveðna
vísu. Þannig eru þær meitl-
aðar. í því trausti, að ég verði
ekki alltof leiðinlegur, ætla ég
að nefna örfá dæmi af handa-
hófi.
Þegar Njáll færir Gunnari
matinn og heyið, segir Gunn-
ar:
„Góðár eru gjafir þínar, en
meira þykkir mér verð vinátta
þín og sona þinna.“ Skyldi
nokkur setning í málinu vera
snjallari en þessi, eða segja
betur allt sem segja þarf, þeg-
ar svona stendur á. Ég tel
vafamál að nokkur setnrng
hafi oftar verið notuð, og allt-
af hitt beint í mark.
Þegar Gunnar vaknar í
skálanum, segir hann: „Sárt
ert þú leikinn, Sámur fóstri,
og búið svo sé til ætlað, að
skammt skyli okkar á meðal.“
Kolskeggur bróðir Gunnars
segir á Gunnarshólma:
„Hvorki skal ég á þessu níð-
ast og á engu öðru, því er
mér er til trúað, og mun sá
einn hlutur svo vera, að skilja
mun með okkur.“
Bergþóra segirþetta: „Gjaf-
jr eru yður gefnar feðgum, og
Eftfr Melga Ilaralalsseaí, IlrafBikelsstöðnaii
verði þér litlir drengir, ef þið
launið engu.“
Skarphéðinn segir á hesta-
þinginu: „Leiðist mér þóf
þetta, og er miklu drengilegra
að menn vegist með vopnum.“
Við Kára Sölmundarson
segir Njáll: „Erfitt mun þeim
veita að ganga á móti giftu
þinni.“
Þorkell hákur segir við
Skarphéðinn: „Hverr er sá
hinn mikli og hinn feiknligi,
er fjórir menn ganga fyrir,
fölleitur, skarpleitur, ógæfu-
samligur og illmannligur.“
Ingjaldur á Keldum segir
við Flosa: „Bíð þú nú, ef þú
ert ekki blauður.“
| Þegar Flosi reið í Bræðra-
. tungu, segir Ásgrímur: „Því
eru borð sett, að heimull er
matur þeim, er hafa þurfa.“
Kári segir við Ásgrím á Al-
þingi: „Hér er kominn Þór-
hallur sonur þinn, og hefir
! vegið víg, og er þetta skömm
mikil, ef hann einn skal hug
Jtil hafa að hefna brepnunn-
ar.“
Flosi segir á Alþingi: „Þykk-
ir mér því betra, sem ég hefi
færri góða menn á móti mér.“
Það eru ekki aðeins höfð-
ingjarnir í Njálu, sem tala
svona, því að Atli segir eftir
víg Kols: „Svá mun Hallgerði
sýnast, sem hann hafi eigi
sjálfdauður orðið.“
Ég hefi nú nefnt nokkur
dæmi þess hvernig fleygustu
setningarnar í Njálu eru
myndaðar. Þar eru alltaf rétt-
ir höfuðstafir.
Nú væri gaman, að lærðu
mennirnir vildu benda á ein-
hvern mann, sem ritað hefir
fornsögurnar, sem málið hefir
leikið svona í höndunum á
annan en Snorra Sturluson.
Það er auðvelt að sanna, að
Snorri lék þetta, þegar hon-
um þótti mest við þurfa. Því
bregður fyrir í Egilssögu, er
algengt í Heimskringlu og
nær hámarki í Njálu. Úr Eg-
ilssögu nægir að benda á hið
fræga samtal milli Haralds
konungs og Skallagríms, þeg-
ar hann er að beiðast bóta
fyrir Þórólf bróður sinn.
Úr Heimskringlu má nefna
ræöu Einars Þveræings:
„Munum vér eigi það ófrelsi
gera einum oss til handa,
heldur bæði oss og sonum vor-
um og allri ætt vorri þeirri, er
þetta land byggir.“
Þegar Snorri er að lýsa Nor-
egskonungum með sinni al-
kunnu snilld, þá lætur hann
frændurna Harald harðráða
og Magnús góða gefa ungum
manni þetta heilræði:
Magnús segir: „Vertu sem
beztur og blíðastur.“ Harald-
ur: „Vertu sem mestur og
mengastur.“ Svo í mannjöfn-
uðinum fræga milli Sigurðar
Jórsalafara og Eysteins bróð-
ur hans. Segir Sigurður við
Eystein: „Enginn frýr þér
sléttmælis, en það mæla
menn, að þú sért ekki að því
skapi haldinorður og er það
ókonunglegt.“
Eysteinn svarar: „Það kem-
ur af því, að ég vil að allir
fari sem ánægðastir frá mér.
En hitt mætti ég gera, ef ég
vildi, sem þú gerir, að heita
jafnan illu einu og öngvan
heyri ég þar efndanna frýa“.
Svo þegar Eysteinn hafði
talið upp allt sem hann lét
gera helma i Noregi, meðan
Sigurður var í utanförinni,
bætir hann þessu við: „Hygg
ég þetta þarfara landi voru, en
þó að þú brytjaðir niður blá-
menn á Serklandi fyrir fjand-
ann, og hrapaðir þeim svo til
helvítis.“
Ég nefni ekki fleiri dæmi
úr Heimskringlu og læt menn
um þaö að dæma hvort þeim
finnst þetta, sem ég nefni,
nokkuð áþekkt og setning-
arnar úr Njálu.
En svo er annað í þessu sam
bandi. Er nú hægt að benda á
nokkurn mann á þeim tíma
sem Njála er rituð, sem er
svo hagur á málið, að hann
geti leikið þetta eftir, í mæltu
máli?
Það vill nú svo vel til, að
þetta er hægt, og það er
enginn annar en hinn ókrýndi
konungur landsins, Jón Lofts-
son í Odda.
Hann segir við Þorlák bisk-
up í Skálholti: „Heyra má ég
erkibiskups boðskap, en ráð-
inn er eg í að halda hann að
engu, og eigi hygg ég, að hann
vili betur né viti en mínir
foreldrar, Sæmundur hinn
fróði og synir hans.
Mun ég og eigi fyrirdæma
framferði biskupa vorra hér
á Iandi, er sömdu þann
landssið, að leikmenn réðu
þeim kirkjum, er þeirra for-
eldrar gáfu guði, og skildu
sér vald yfir og sínu af-
kvæmi.“
Þarna höfum við það frá
fyrstu hendi hvernig Jón
Loftsson lék sér með málið,
þegar honum þótti mikils
þörf.
Er það nú ekki freistandi að
láta sér detta í hug, að það sé
andi og snilld Oddaverjanna
gömlu, sem svífur yfir vötn-
unum í öllum setningunum,
sem ég hefi nefnt, bæði úr
Keimskringlu og Njálu.
Þó að menn geti helzt aldrei
orðið sammála um neitt, held
ég að það verði tæpast hrak-
iö, að Jón Loftsson hafi greini
legar en nokkur annar maður,
sem á þessu landi hefir lifað,
haft höfuð og herðar yfir alla
sína samtíðarmenn.
Honum er þannig lýst í bisk-
upasögum: „Hann var hinn
vísasti maður á klerklegar
listir, þær er hann hafði num-
ið af sínum foreldrum. Hann
var djákn að vígslu. Fullur var
hann af flestum þeim íþrótt-
um, er mönnum voru tíðar í
þann tíma. Þó er jafnvel ekk-
ert sem sannar betur yfirburði
þessa afburða manns, og þá
tröllatrú, sem landsmenn
höfðu á honum, en hans síð-
asta afrek.
Þegar Jón er kominn að
sjötugu sezt hann að á Keld-
um á Rangárvöllum, til þess
að njóta þar friðsællar elli og
byggir þar kirkju og klaust-
urhús.
En á þingi, 1197, liggur fyrir
stórmál, sem það ræður ekki
við að dæma. Líklega stærsta
málið síðan að Njálsbrenna
var þar til umræðu,
Þá á að gera um brennu
Önundar Þorkelssonar í
Lönguhlíð í Hörgárdal og
fleiri manna.
Þar er á ferðinni fyrsti for-
boði Sturlungaaldar. Mapnval
mikið hefir verið samankomið
á^þessu þingi, af öllu landinu:
Þar eru báðir synir Jóns
Loftssonar, Sæmundur í
Odda, með mikinn flokk, og
(Framhald á 8. síöu.)
HÉR KOMA NOKKRAR stökur,
sem á að merkja með s. m. Þær
koma skýringalaust að öðru leyti
en því, að á nokkrum þeirra eru
fyrirsagnir og hefst hér skáld-
skapurinn:
Noðri kveður, hvæsir hreðum
krafti með á sölnuð lönd,
teygir alda froðufalda,
faðminn kalda býður strönd.
Illt er að hafa aldrei nóg,
um auðlegð bara dreyma,
en erfiðara á asninn þó,
er óhlutvandir teyma.
Gott er að hafa vind í voð,
vita þykjast strik á land,
en margir sigla sinni gnoð
sjálfsáliti fylltri — í strand.
Áður fyrr um æviveg
undan varð að láta,
svipunni nú sjálfur eg
svefla, en aðrir gráta.
Skapar landið lyndi mitt,
lundar, tindar, hlíðar,
þar á andinn yndi sitt,
undramyndir friðar.
Illt er að þola orðróm þann
ill er veldur breytni,
en sárast þó er samvizkan
segir hann enga skreytni.
Ótal margt vill á það benda
og við þessu búinn sért,
að senn sé starf þitt allt á enda,
— ef þú hefir þá nokkuð gert.
Fannabungur fjöllin hylja,
flæðir yfir mánans Ijós,
nú er ég farinn fyrst að skilja
fegurð þína, jökuldrós.
Veðurspá Jóns Eyþórssonar
í febrtfar 1939
Mörgum verður mjög til tjóns
marklaus spá á veðurlagi,
hér má líta hláku Jóns:
hríð af allra versta tagi.
Lægðirnar þær leika sér
langt fyrir utan Jóns míns þekking,
spáin hans því alloft er
einskis nýt og stundum blekking.
Að ætla að stjórna veðri og vind
með vísindum á gamla Fróni
megnar engin mannleg kind,
að minnsta kosti ei tekst það Jóni.
Hlustað á frambjóðanda til
alþingis
Ekki vantar á han kjaft,
en er' þó mjög að vonum,
að það er eins og eitthvert haft
á öllum röksemdonum.
Á tímum eignakönnunarinnar
Að horfast í augu við andskotann
ei ofraun telst fyrir hraustan mann,
en orka hvers manns verður úr
honum klemmd
af eignakönnun og skattanefnd.
Á leið út úr Bíó
Skelfilegur asni eg er,
eins manns hít svo verði full
peningunum hendi eg hér,
fyrir hundrað prósent slúður og
bull.
Bjartur vormorgunn
Hugur minn er hress og glaður,
heimur brosir nú til min,
ég verð eins og annar maður
alltaf þegar sólin skín.
HÖFUNDUR SEGIST vona að
Jón Eyþórsson móðgist ekki af
vísum þeim, sem um hann og veð-
urspár hans eru kveðnar. Veður-
fræðingar okkar mættu þá móðg-
ast af fleiru, ef þeir heyrðu, en
þeir geta huggað sig við það, að
hvernig sem um þá er talað, vilja
allir heyra spádóma þeirra.
Starkaður gamli.
Jörð til sölu i:
, JörSin Halldórsstaðir í Saurbæjarhreppi, Eyjafirði i1
* er til sölu og laus til ábúðar á næstu fardögum. Töðu- J *
i fall jarðarinnar er 250 hestb., úthey 300 hestb. Tún < (
> og engi véltækt. Hlöður yfir 400 hestburði. 40 km. til * *
Akureyrar. Semja ber við undirritaðan eiganda jarð- ,,
11 arinnar, fyrir apríllok. •>
i» 15. marz 1950. (1
1 * Sigtryggur Guðlaugsson J'
Arnarfelli (sími um Saurbæ) ,,
,.________________________;
1 Ódýr matarkaup
Saltað tryppakjöt
Fryst tryppakjöt
|| Fryst folaldakjöt
Hraðfryst folaldakjöt
1 Samband ísl. samviimiifélaga
Sími 2678
tmmnmnmtnnamtmnnnnmnnmnmnmnmnmmtnnnanmtnmna
Auglýsingasími Tímans 81300