Tíminn - 20.04.1950, Page 1

-----------—-----------I
SJerifstofur < Edduhúsinu
Fréttasimar:
11302 og 81303
AfgreiOsluslmi 2323
Auglýsingasimi 81300
PrentsmiSjan Edda
34. árg.
Reykjavík, fimmtudaginn 20. apríl 1950
86. blað
rJla n cjlii'cíÁi i r óóLacL
aumut'
jjjóoarinnar rœtiót
Þjóðleikhúsið er glæsilegasta bygging í landinu
Mluymyndin unt það varð íil fyrir 77 árum.'
Bfiffgingin var hafin fyrir 22 árum, ctt
vcrhið hcfir þó aSeins staðiit í 7 ár.
í dag rætist óskadraumur, sem ungur maður ól í brjósti
fyrir þrem aldarfjórðungum. Arið 1873 ritaði Indriði Einars-
son, rithöfundur, vini sínum Sigurði Guðmundssyni málara
bréf, og skýrði honum frá hugmynd sinni um Þjóðleikhús.
Þá hafði Indriði nýlokið ritun Nýársnæturinnar. 23 ára að
aldri, og bar eidlegan áhuga í brjósti um leiklistarmál.
Sigurður barðist þá einnig hart fyrir byggingu samkomu-
húss með leiksviði. — Eftir sjötíu og sjö ár, langri manns-
ævi síðar, að sumarmálum á hálfnaðri öld, er vígt Þjóðleik-
Þús í Reykjavík. Indriði er genginn, en fyrsta leikrit hans,
Nýjársnóttin, sem blés honum í brjóst hinni fleygu hug-
mynd, verður fyrsta verk á hinu nýja leiksviði. En að baki
er löng baráttusaga, líkust fjallgöngu, þar sem að lokum
er staðnæmzt á hrún f jallsins með útsýn víöa vegu.
Glæsilegasta og vand-
aðasta bygging landsins.
í fyrradag leiddi Hörður
Bjarnason, núverandi formað
ur byggingarnefndar húss-
ins fréttamenn um það og
lýsti því nokkuð ásamt þeim
Jakob Gíslasyni raforkumála-
stjóra og Braga Ólafssyni
verkfræðingi. Lýsti Hörður í
stórum dráttum byggingar-
sögu hússins frá upphafi og
gat þeirra manna, sem þar
hafa mest komið við sögu.
Hann sagði, að Þj óðleikhúsið
væri tvímælalaust íburðar-
mesta, vandaðasta og glæsi-
legasta bygging, sem reist
hefði verið á landínu, og
mesta byggingarframkvæmd,
sem íslenzkir verktakar hefðu
tekizt á hendur.
Höfundur hússins.
Þótt margir hafi lagt þar
að gjörfa hönd, er engum
vafa undirorpið, að skapandi
verksins og höfundur húss-
ins, Guðjón Samúelsson pró-
fessor á mestan hlut í glæsi-
leik þessa musteris. Á honum
hefir fyrst og síðast hvílt sá
vandi að leysa úr og ráða
fram úr hverju sinni, allt frá
því að hann hóf teikningu
hússins. í það verk hefir hann
lagt meiri elju, vandvirkni og
ósérplægni, en nokkurt ann-
að verk, sem hann hefir haft
með höndum um ævina, og
það er til marks um fram-
sýni þá, sem Guðjón er gædd-
ur, að leikhúsið jafnast á við
hvert annað leikhús í Norður
álfu að haganlegu fyrirkomu-
lagi og allri nýtízku í bún-
aði, þótt aldarfjórðungur sé
iiðinn siðan aðalteikning
þess var gerð, og stórstígar
breytingar í byggingalist
leikhúsa hafi átt sér stað á
þeim tíma.
En í dag er Guðjón Samúels
son svo sjúkur, að hann get-
ur ekki veriö í þeirri sigur-
hátíð, sem haldin er.
Gjald af gleðinni til
musteris listanna.
Hugmynd Indriða Einars-
sonar var svo stórfengleg, að
varla var þess að vænta, að
íslendingar gætu hrint henni
fram á fyrstu tugum aldar—
innar. Það var heldur ekki
fyrr en nokkrum árum eftir
að við fengum fullt sjálfstæði
að skriður komst á málið.
Fyrsta fjárframlag til bygg-
ingarsjóðsins var þó gjöf
Leikfélags Reykjavíkur 1917
á ágóða öllum af sýningum
á Nýjársnóttinni, og sést á
þvi, hve það leikrit og hug-
myndin um þjóðleikhús hefir
þá þegar verið tengt. Svo leið
fram til ársins 1922-1923, en
þá hóf Jónas Jónsson, al-
þingismaður, baráttu fyrir
því, ásamt nokkrum ættingj-
um Indriða Einarssonar, að
lagður yrði á sérstakur
skemmtanaskattur, er rynni í
byggingarsjóð Þjóðleikhúss-
ins. Var frumvarp um þetta
borið fram á alþingi og voru
flutningsmenn þess Þorsteinn
M. Jónsson, þá þing-
maður Norð-Mýlinga, og
Jakob Möller, þingmaður
Reykvíkinga. Hlaut frumvarp
ið mikið þingfylgi og varð að
lögum.
Teikning hússins hafin.
Á árinu 1925 var tekið að
vinna að teikningum að þjóð-
leikhúsinu. Hafði Guðjón
Samúelsson, húsameistari
ríkisins, þá þegar forustu um
verkið, og hafði hann áður
farið utan oftar en einu sinni
til þess að kynna sér fyrir-
komulag leikhúsa. Árið 1928
var uppdrætti hússins lokið
og árið eftir hafizt handa um
byggingarframkvæmdir.
'FramhalA á 5. síðuj
Þetta er suðurhlið Þjóðleikhússins. Aðaldyr hússins blasa við.
Úrslit í leikrita-
samkeppninni
Hinn 25. júlí 1949 hét
Þjóðleikhúsið verðlaunum
fyrir bezta leikrit, sem því
bærist fyrir 1. jan. 1950.
Vcrðlaunaupphæðin var kr.
10 þúsund. Jafnframt á-
skildi Ieikhúsið sér forgangs
rétt til sýninga, gegn
greiðslu, á öðrum leikrit-
um, sem því bærust og það
kynni að óska að sýna. —
Fresturinn til að skila leik-
ritum í samkeppninni var
framlengdur til 31. jan. s.l.
og þá höfðu 19 leikrit bor-
izt Þjóðleikhúsinu. — Á
fundi sínum 1. febr. skipaði
Þjcðleikhúsráð í dómnefnd
þá Alexander Jóhannesson
prófessor, Guðlaug Rósin-
kranz þjóðleikhússtjóra,
lndriða Waage leikstjóra,
Lárus Sigurbjörnsson rit-
höfund og Vilhjálm Þ.
Gíslason skólastjóra. Tók
nefndin til starfa 3. febr.
og lauk störfum á fundi 17.
apríl með svofelldum úr-
skurði:
Nefndin álvktar að veita
leikritinu „Útlagar“ eftir
Lenda fyrstu verðlaun í
(Framhald á 8. síðu.J
Vígsla Þjóðleikhússins er í
kvöld og veröur útvarpað
IKún hoftíl kl. 7.15 og vorftur mcð glaesibrag.
Lýkur henni nicð Kvnin^'u á IVýársuótíinni.
Vígsla Þjóðleikhússins hefst klukkan 7,15 í kvöld. Verður
hún hin hátíðlegasta og situr hana margt boðsgesta. Sveinn
Björnsson, forseti íslands, er því miður erlendis vegna
sjúkleika og getur því ekki verið viðstaddur á þessari há-
tíðastundu, en forsetafrúin, frú Georgia Björnsson, mun
! verða viðstödd.
Þegar gestir hafa tekið sér
sæti, mun ainfóníuhljómsveit
in leika þjóðsönginn undir
stjórn dr. Páls ísólfssonar. Að
þvi loknu flytur formaður
þjóðleikhúsráðs Vilhjálmur Þ.
Gislason ávarp. Síðan flytur
formaður byggingarnefndar
þjóðieikhússins, Hörður
Bjarnason ræðu og að því
loknu Björn Ólafsson, mennta
málaráðherra og að loknm
| flytur Guðlaugur Rósinkranz
ÍÞjóðleikhússtjóri ræðu.
Að ræðunum loknum flyt-
ur sinfóníuhljómsveitin há-
, tíðaforleik, saminn af dr. Páli
lísólfssyni í tilefni af vígslu
i Þjóðleikhússins. Höfundur
Istjórnar hljómsveitnni. Á
eftir hátiðaforleikr.um flytur
Tómas Guðmundsson skáld
forljóð, er hann hefir ort.
Um klukkan átta hefst sýn-
ing á Nýjársnóttinni eftir
Indriða Einarsson undir
leikstjórn Indriða Waage. Að
lokum verða kveðjur fluttar.
Að þessari athöfn lokinni
verður gestaboð í veitingasal
Ihússins. Athöfn þessari verð-
íur útvarpað.