Tíminn - 20.04.1950, Blaðsíða 5

86. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 20. apríl 1950
S
tntttw
Fimmtud. 20. apríl
Þjóðleikhússbyggingin
(Framhald af S. siðu).
Togstreita nm staðarval.
Eins og gefur að skilja olli
það skiptum skoðunum, hvar
reisa skyldi slíka höfuðbygg-
ingu. Allir voru sammála um
Sumarkoma
Enn fagnar íslenzka þjóðin
nýju sumri.
Liðinn vetur hefir verið að vel3a henni bezta staðinn,
misferlasamur að ýmsu leyti.1 en ?relndi aðeins á um, hver
Tíð hefir verið óstöðug og,hann væri- MarSir staðir
umhleypingasöm við sjóinn'voru nefndir, svo sem Skóla-
og slysasamt í mesta lagi síð yörðuhæð, Hljómskálagarður
ari hluta vetrar. Lengstum tnn °- K°m svo að iokum,
vetrarins hefir verið gæfta- ,að 1 hreint óefni virt:st kom-
lítið og aflatregða víða í ver lð at misklið þessari, og leit
stöðvum. Veturinn hefir því ut tvrir> að hun mundi tefja '
orðið mörgum erfiður við tramlivæm<iir um óákveðinn |
sjóinn. jtima. Sáu forráðamenn þá, I
Á landi hefir þetta verið að svo huið mátti ekki standa >
hagstæður vetur og mildur °S var staðurinn ákveðinn á j
kringum allt land, þegar frá lðð> sern rilíið atti við Hverfis- j
eru taldar nokkrar sveitir g°tu- Er það á allgóðum stað j
norðanlands, einkum upp-!1 miðborginni en ýmsum;
sveitir. Þar hafa sumsstaðar ’finnst staðurinn standa of
verið langvinnir áfreðar og iágt-
því vetrarríki og jarðleysi, I
þó að hvorki væri fannfergi r°kh*lt á skömmum tíma.
né frosthörkur. j Árið 1928 var byrjað að
Og nú fagna menn nýjui®ra^a tvrir grunni hússins og
sumri með nýjum vonum. I þjóðhátíðardagana 1930 var
Það liggur í landi hér við hornsteinn . hússins lagður.
umhleypinga og hinn mikla ®etti Inciriði Einarsson í hann
árstíðamun, að mörgum j handskrifað eintak af Nýjárs-
verður léttara í lund og nóUinni. Byggingunni miðaði
bjartara fyrir innri augum og ' r
ar daginn lengir, nætur
verða bjartar og veður eru
blíð. Þannig hefir þjóðin orð
ið nástæð og bundin náttúru
Iandsins.
En það er fleira en veður
og náttúrufar, sem hefir á-
hrif á afkomu manna. Þar
keínur líka til stjórnarfar í
víðtækri merkingu. og er þá
átt við annað en lagaboð
beinlínis og réttarfar, því að
öll fjárhagsþróun þjóðarinn
ar hefir mikil áhrif á af-
komu hvers einstaklings.
Einnig þar stöndum við nú
á tímamótum. Þar eru eins-
konar misseraskipti yfir-
standandi. Og það er engu
síður ástæða til að leiða hug
ann að þeim málum.
íslenzka þjóðin þarf margt
að endurskoða í skipulags-
málum og atvinnumálum
sínum. Hún þarf aö gera sér
ljóst, að það er ekki hægt
að eyða meiru en aflað er og
jafnframt að gæta þess að
aflinn verði þá sem drýgst-
ur og skiptagjörðin réttlát.
Það fylgir alltaf heilbrigðri
sumargleði og sumarþrá að
vilja vinna vel og ætla sér að
afreka mikið. Og það er ein
mitt sú sumargleði, sem er
nákomin sjálfri líítaug þjóð
arinnar.
Það eru mikil verkefni
framundan til uppbyggingar
íslenzku atvinnulífi. í land-
búnaðinum liggur fyrir að
rækta mikið og rækta vel,
byggja upp og gera heyverk-
un landsmanna örugga og ár
vissa. Það er ekki hægt að
reka blómlegan landbúnað
til lengdar með því móti að
íslenzka grasið sé dýrara vetr
arfóður en kornvörur hin-
um megin af hnettinum, svo
sem verið hefir undanfarin
ár. Eins og sakir standa eru
þó margir íslenzkir bændur
neyddir til að treysta á inn-
flutt fóður að verulegu leyti
eins og enn er ástatt um bún
aðarhætti þeirra. Hvenær
sem tíð er óhagstæð til að
þurrka hey við sól og vind,
tapast milljóna auður í inn-
lendum fóðurefnum og það
verður ekki bætt upp nema
Indriði Einarsson, rithöfundur.
Guðjón Samúelsson, prófessor
svo vel áfram að húsið var
fokhelt árið 1932. Var kostn-
aður þá orðinn 900 þúsund
og áætlaður alls til viðbótar
1,2 millj. kr. Kostnaður alls
er hins vegar áætlaður nú
um 17 millj. kr. enda hefir
byggingarkostnaður tífaldast
eða meira en það á þessu
tímabili, sem síðan er liðið.
Útlegðarárin.
En árið 1932 stöðváðist
byggingin alveg vegna þess
að tekjustofn hennar, skemmt
anaskatturinn var tekinn af
henni til annarra þarfa í
harðæri rikissjóðs. Árið 1941
fékk það þó skemmtanaskatt-
inn aftur, en um það' leyti
hafði erlendur her tekið hús-
ið til sinna þarfa. Lék hann
það að mörgu leyti grátt en
greiddi hins vegar nokkurt
fé fyrir leiguna, sem rann í
byggingarsjóðinn. í ráðherra-
tíð Vilhjálms Þór var unnið
mjög að því að herinn rýmdi
húsið sem fýrst svo að fram-
kvæmdir gætu hafizt að nýju.
Tókst það og var byrjað á
ný það ár. Húsið hefir því
raunverulega verið sjö ár i
smíöum, þegar útlegðarárin
eru frá dregin.
Þegar Eysteinn Jónsson var
menntamálaráðherra voru
sett lög um Þjóöleikhúsið og
starfsemi þess í framtíðinni
ákveðin og þvi tryggður nokk
ur hluti skemmtanaskattsins
til rekstrarkostnaðar. Þá var
einnig sett reglugerð um það.
Byggingarnefndin.
Fyrsta byggingarnefnd húss
ins var skipuð Indriða Einars
syni, formanni. Einari H.
Kvaran og Jakob Möller. Tveir
þeirra létust áður en húsið
komst upp, en hinn þriðji
varð sendiherra í Kaupmanna
höfn. Martha Indriðadóttir
tók við formennsku af föð-
ur sinum látnum, en einnig
tóku sæti í nefndinni Jónas
Jónsson, alþingismaður, Ingi-
mar Jónsson skólastjóri o
Hörður Bjarnason, skipulags,
stjóri, varð formaður nefndar
i innar síðast. Nefndin hefir
starfað kauplaust.
| Auk Guðjóns Samúelssonar
húsameistara ríkisins, hafa
'starfsmenn teiknistofu ríkis-
j ins starfað að byggingunni
undir leiðsögn Eináirs Erlends
Jónas Jónsson, alþingismaður
sonar húsameistara. Verk-
fræðilegir ráðunautar við
bygginguna hafa þeir verið
verkfræðingarnar Guðmund-
ur Hlíðdal, Jakob Gislason,
Benedikt Gröndal, Steinn
Steinsen, Bragi Ólafsson og
Árni Snævarr. Einnig hafa
tveir erlendir verkfræðingar
með innflutningi. Þeim
skatti þarf að létta af land-
búnaðinum og þjóðinni allri
og það sem fyrst. Og sumar
gleði okkar á meðal annars
að byggjast á þeirri von og
þeirri ákvörðun að það skuli
gert.
En þó að hér sé nefnt eitt
dæmi frá landbúnaðinum,
það sem er einna augljósast
og efalausast fjárhagsmál á
sviði íslenzkra þjóðarhags-
muna eru þó mörg verkefni
hliðstæð á öðrum sviðum at
vinnulífsins. Það er margt,
sem enn er eftir að byggja
upp við sjávarútveg og iðnað
bæði tæknilega og skipulags
lega. Að því verður nú að
snúa kröftum sínum.
Ef til vill^finnst ýmsum, að
nú sé illt í ári og minni skil-
yrði til munaðar og eftirlæt
is en áður virtist vera. Þetta
ætti þó engan að beygja og
hvergi að skyggja á lífsgleði
landsmanna. Ef þjóðin á
hina fornu, íslenzku sumar-
gleði, fögnuðinn yfir því, að
starfsvið opnist og verkefni
bíði, og hin þjóðlega sumar
þrá að verða sjálfur að liði
við að gera land sitt betra,
yljar hjörtun, þurfum við
engu að kviða. Þá verður
komandi sumar gleðilegt
sumar.
Guðlaugur Rósinkranz,
þjóðleikhússtjóri.
komið þar við sögu, J. T.
Wood, London, og Löven-
Áberg, Stokkhólmi.
Helztu verktakar hússins
eru: Komelius Sigmundsson.
byggingameistari, Eiríkur
Hjartarson, rafvirkjameistari,
Daníel Þorsteinsson, Jóhann '
Rönning, Richard Eiríksson,
Trésmiðjan Rauðará, Lands-
smiðjan, Hamar, Nýja blikk-
smiðjan, Blikksmiðja Reykja-
víkur, Rafha h. f., Hallgrímur
Finnsson, dúklagning og tveir
erlendir verktakar frá Stokk-
hólmi og London.
Verkstjórar hafa verið Ste-,
fán Magnússon, trésmiður,
Sverrir Ólafsson, Sigurður
Hjörleifsson, múrarameistari,
Björn Líndal, múrarameistari
Magnús Jónsson, pípulagnir,
Ögmundur Kristófersson, tré-
smíði, Árni Brynjólfsson, raf-
lagnir, Zófónías Sigfússon,
pípulagnir, Markús Guðjóns-
son og mr. Bundy.
Eftirlitsmenn af hálfu húsa
meistara voru Sigurður Flyg-
enring, Björn Rögnvaldsson,
Jón Gunnarsson, Þorlákur
Ófeigsson, Petrína Jakobsen,
Ingvar Ólafsson og O. Korne-
rup-Hansen.
Nýjungar i byggingarlist.
í byggingu þjóðleikhússins
eru teknar upp ýmsar nýj-
ungar i byggingarlist hér á
landi svo sem notkun íslenzka
steinefna og bergmulnings til
húðunar og skreytingar. Vann
slík húðun, sem fyrst var
gerð á Þjóðleikhúsinu sér
þegar svo mikla hylli, að hún
er nú lang algengasta húðun-
in hér á landi. Silfurberg,
hrafntinna og fleiri tegundir
eru mjög notaðar til skreyt-
ingar, svo sem í ljósahjálm-
um og víðar. Veggflísar í and-
dyri eru steyptar og slípaðar
hér, og þar er einnig grá-
steinsgólf.
Fullkomið leikhús.
Hér gefst ekki rúm til að
lýsa húsinu svo nokkru nemi,
en óhætt er að fullyrða, að
það sé meðal fullkomnustu
leikhúsa í Evrópu, sem stend-
ur að öllum búnaði og frá-
gangi. Áhorfendasvæði eru á’
þremur gólfum, sæti rúmgóð
og þægileg og sér alls staðar
vel á sviðið. Sviðið er svo-
kallað hringsvið, búið mjög
fullkomnum tækjum til svið-
skiptingar og lýsingar. Hefir
Landssmiðjan séð um sviðbún
aðinn og leyst af hendi þrek-
virki í því sambandi. Brezkt
firma hefir komið upp ný-
tízku ljósaútbúnaði, og er
uppfinningamaður hans sjálf
ur hér við niðursetningu hans
Er öllum ljósum hússins
stjórnað frá margbrotnu
skiptiborði. Lj óskastarar
sviðsins eru alls um 60 tals-
ins. —
Bókasafn leikhússins.
Þjóðleikhúsið á þegar vísi
að bókasafni og er Lárus
Sigurbjömsson bókavörður.
Stofn þess er leikritasafn
Indriða Einarssonar, sem hús
inu var gefið, og einnig hefir»
Lárus Sigurbjörnsson gefið
því mikið safn. „Indriði Ein-
arsson spáði því einhvern
tíma fyrir löngu, að leiksaga
íslands yrði skráð 1950 og
nú hefir verið safnað drög-
um til hennar." sagði Lárus
Sigurbjörnsson.